WYKŁ 1
Psychologia nurty:
- psychologia klasyczna - przedmiotem badań była świadomość człowieka.
Podstawą jest konkretne doświadczenie przejęte od Johna Locka. Rodzaje doświadczeń:
Zewnętrzne umożliwia człowiekowi poznawanie świata zewnętrznego
Wewnętrzne umożliwia człowiekowi poznawanie własnych przeżyć, myśli, doznań.
Uważano, że badanie takich zjawisk wymaga wglądu w samego siebie - introspekcja (obserwacja strumienia własnych przeżyć)
Teoria atomistyczna- poszukiwanie w świadomości najmniejszych cząstek zjawisk psychicznych.
Teoria skojarzeniowa (asocjacyjna) - jeżeli dwa zjawiska świadomości występują równocześnie lub w małym odstępie czasu, to później jeżeli pojawia się jedno z nich to pojawia się i drugie ponieważ te zjawiska zostały skojarzone.
Przyjęto że każde zjawisko ma odpowiednik (ślad) w układzie nerwowym tzw. engromy.
Psychologia klasyczna jest historyczną nauką, podstawą do powstania współczesnej psychologii.
- Psychoanaliza (Zygmunt Freud)
- Behawioryzm (John Watson).
Psychoanaliza rozwija się pod koniec XIXw. Zaproponował zmianę, aby przestać się interesować świadomością, a wejść w głąb ludzkiej psychiki.
Celem było pomaganie, leczenie ludzi z neurotycznych schorzeń. Pacjentami byli ludzi z urazami psychicznymi i urazami układu nerwowego.
Teoria opiera się na 3 podstawowych założeniach:
Zaburzenia funkcjonalne, które nie mają określonych podstaw fizjologicznych, wynikają z zaburzeń popędów biologicznych, które dążą do zaspokojenia napotkanych trudności.
Zaburzenia mają charakter psychogenny - źródłem są zaburzenia psychiczne
Pacjenci nie zdają sobie sprawy z następowania procesów, które powodują zaburzenia tzn., że procesy te są nieświadome.
Podświadomość - część nieświadomości, położona blisko świadomości, która może zostać uświadomiona.
3 sfery psychiki:
1. ID - ono - sfera podstawowa, biologiczna, powstaje najwcześniej, stanowi podstawę do dwóch następnych sfer, kieruje się zasadą przyjemności, dąży do zaspokojenia popędów biologicznych. Jest całkowicie nieświadoma.
2. EGO - ja lub jaźń. Powstaje na bazie ID i stanowi jego organ wykonawczy. Ma za zadanie znaleźć realny obiekt zaspokajający popęd. Jest to sfera świadomości, praktycznego działania człowieka. Funkcją jest zaspokajanie potrzeb. Kieruje się zasadą realizmu. Sprawuje kontrolę poznawczą nad działaniem człowieka. Jeżeli ID jest zbyt silne to Ego organizuje mechanizmy obronne.
3. SUPER EGO - nad ja, lub nad jaźń. Powstaje pod wpływem nacisku moralnego. Wpajane zasady dziecku przez rodziców za pomocą systemu nagród i kar. Kieruje się zasadą moralności. Dąży do doskonałości, ideału.
Popędy to głębia pokus tkwiących w ID:
- popędy życia (eros) funkcją jest utrzymanie życia (libido - energia życiowa płynąca z zaspokojenia potrzeb)
- popędy śmierci (tanatos) tendencja do autodestrukcji, przejawia się w agresji zewnętrznej.
ID i Super ego są w konflikcie.
Mechanizmy obronne Ego - są to strategie poznawcze, które nie zmieniają nic w odczuciu jednostki, ale pozwalają zmniejszyć negatywne emocje, przeżycia, minimalizują lęk, bronią przed negatywnym wpływem własnego działania.
Rodzaje mechanizmów obronnych:
Tłumienie (represja) -spychanie treści przykrych, powodujących konflikty do nieświadomości. Po latach mogą wrócić wyparte emocje o może odczuwać strach, lęk bez powodu.
Racjonalizacja - człowiek wymyśla szlachetne usprawiedliwienie dla zachowań społecznie niezgodnych z systemem wartości.
Projekcja - rzutowanie na innych cech, których człowiek nie akceptuje u samego siebie
Sublimacja - uwznioślenie popędu seksualnego. Przeniesienie energii płynącej z niezaspokojonego popędu na obiekt zastępczy.
Kompensacja - zastępowanie celów niedostępnych celami mniej wartościowymi
Regresja - występują schorzenia typowe dla wcześniejszych okresów rozwojowych w sytuacji stresowej.
„ Dziecko jest ojcem dorosłego człowieka”
Z. Freud
Ważny jest kontakt z dzieckiem, emocje mają wpływ na dorosłe życie.
Faza oralna - pierwszy rok życia dziecka - satysfakcje przynosi ssanie (poczucie bezpieczeństwa)
Faza analna - 2-3 rok życia dziecka - czynności wydalania pod kontrolą
Faza falliczna - 4-6 rok życia - dziecko zwraca uwagę na organy płciowe i interesuje się organami płciowymi u innych.
Kompleks Edypa i Erytry - zachowanie w rodzicu przeciwnej płci, rodzic tej samej płci staje się rywalem.
Okres atencji - uśpienie zainteresowania płciowością trwa do okresu dojrzałości
Faza genitalna - ponowne pojawienie się zainteresowania płciowego.
Behawioryzm - John Watson wydał w USA „Behawioryzm” zanegował potrzebę i możliwość badania świadomości, odrzucił introspekcję - nieobiektywna i naukowo niesprawdzalna. Zgodził się z teorią pragmatyzmu - prawdziwe to, co prowadzi do skutecznego działania. Przedmiotem badań jest zależność S - R (bodziec - reakcja). Stworzyli model człowieka, którym sterują bodźce płynące z otoczenia. Człowiek jedynie reaguje na działające bodźce.
Psychologia behawiorystyczna - to psychologia uczenia się wg behawiorystów. Ludzkie zachowanie to łańcuchy reakcji, nawyków wytworzonych w ciągu swego życia. Środowisko stymuluje jednostkę do odpowiedniego zachowania.
Warunkowanie klasyczne - uczenie się nowych bodźców. Bodźce, które są dla jednostki bodźcami obojętnymi w połączeniu z bodźcami bezwarunkowymi wywołują taką samą reakcję jaką wywołują bodźce bezwarunkowe (prekursor Iwan Pawlow - doświadczenie z psem)
Warunkowanie instrumentalne - uczenie się nowych reakcji. Zostało opisane przez Skinnera, badał szczury. W wyniku powtórzeń utrwala się reakcja motoryczna (formy zachowań) - naciskanie dźwigni uwalniającej pokarm dla szczura.
Wzmocnienie - coś, co utrwala pewne formy zachowania. Pewne skutki zachowań.
- wzmocnienie pozytywne (nagrody)
- wzmocnienie negatywne (kary)
Karą i nagrodą można sterować zachowaniem jednostki.
Sterowanie pozytywne - jest skuteczniejsze niż sterowanie negatywne. Kara nie eliminuje zachowania negatywnego. Aby stosować ten system trzeba dobrze znać daną jednostkę. To, co dla jednego jest kara dla drugiego może być nagrodą i odwrotnie.
Skuteczne są procedury zmienne np. praca na akord. Nagradzamy lub karzemy zaraz po wystąpieniu danego zachowania.
Kara tłumi negatywne zachowanie, powoduje generalizację lęku wobec danej instytucji. Kara powinna być proporcjonalna do przewinienia. Nieuchronność kary - przestrzeganie.
Zmienność człowieka jest trudna do zdiagnozowanie.
Neobehawioryzm - schemat bodziec-reakcja uzupełnienie o zmienną pośredniczącą S - O - R
Wyróżniamy dwa nurty:
- redukcjonalizm - zmienność O oznacza organizm różnego rodzaju struktury anatomiczno fizjologiczne zdeterminowane biologicznie
- konstruktywizm - O - osobowość, struktura od wewnątrz modyfikuje zależność między bodźcem a reakcją. Są to czynniki natury nieznanej.
Trzy nurty w odpowiedzi na psychoanalizę i Behawioryzm:
psychologia humanistyczna
psychologia egzystencjalna
psychologia poznawcza
psychologia humanistyczna - poszukiwanie adekwatnego i spójnego człowieka próbuje odkryć nowe i dobre strony człowieka. Głównymi przedstawicielami są : Abraham Maslow i Karl Gustaw Rogers.
Człowiek jest unikatową całością, której nie można sprowadzić do reakcji, potrzeby. Osoba składa się z 2 podsystemów:
ja (self)
organizm
osoby działają w świecie zewnętrznym z którym tworzą zintegrowany system.
Podstawową cechą natury ludzkiej jest rozwój, który popycha do działania, aktywności. Rozwój uwarunkowany przez czynniki wewnętrzne wymaga wysiłku, odwagi, wiąże się z odpowiedzialnością i wytrwałością. Człowiek może być szczęśliwy podejmując trud samorealizacji. Źródłem energii decydującym o działaniu jest dążenie do realizacji tego, co zaplanował. Przejawem samorealizacji może być autentyczna miłość, nieegoistyczna miedzy dwoma podmiotami.
Maslow wyróżnia miłość typu B - dwie osoby chcą brać i dawać tzw. możliwość wzrostu - im bardziej kocha tym bardziej tej miłości potrzebuje. Oraz miłość typu D - podmiot szuka miłości do momentu zaspokojenia potrzeb, potem już jej nie potrzebuje, porzuca ją.
Twórczość H - historyczna - powstają dzieła ogólnoludzkie
Twórczość P - psychologiczna - powstają dzieła (coś nowego w moim życiu)
Człowiek jest z natury dobry. Dążenia są dobre i konstruktywne. Jeżeli działa destrukcyjnie to znaczy, że jest blokowany przez środowisko, działa wbrew naturze.
„tu i teraz” ludzkie zachowanie jest uwarunkowane przez teraźniejszość. Jednostka która rozpamiętuje przeszłość nie osiąga pełnego rozwoju.
Maslow opracował piramidę potrzeb człowieka.