Terroryzm - najczęściej definiowany jako użycie siły lub przemocy przeciwko osobom lub własności z pogwałceniem prawa, mające na celu zastraszenie i w ten sposób wymuszenie na danej grupie ludzi realizacji określonych celów. Działania terrorystyczne mogą dotyczyć całej populacji, jednak najczęściej są one uderzeniem w jej niewielką część, aby pozostałych zmusić do odpowiednich zachowań. Termin "terroryzm" wywodzi się od języka greckiego τρέω/treo - „drżeć, bać się”; „stchórzyć, uciec” oraz łacińskiego terror, -oris - „strach, trwoga, przerażenie”; „straszne słowo, straszna wieść” i pochodnego czasownika łacińskiego terreo - „wywoływać przerażenie, straszyć”. Na tej podstawie można bardzo ogólnie zdefiniować terroryzm jako sianie strachu i grozy. Bardziej szczegółowo terroryzm niepaństwowy można zdefiniować roboczo jako „nieuzasadnione lub bezprawne użycie siły bądź przemocy wobec osób lub mienia, aby zastraszyć lub wywrzeć przymus na rząd, ludność cywilną lub ich część, co zmierza do promocji celów politycznych, społecznych lub finansowych”. Istotą terroryzmu jest to, że przedmiotem działania terrorystycznego są osoby, które nie mają bezpośredniego wpływu na realizację celów jakie chcą osiągnąć organizacje terrorystyczne. Zatem działania terrorystyczne muszą się charakteryzować znacznym efektem psychologicznym i potencjalnie dużym „efektem” społecznym i medialnym, aby mogły być skuteczne.
Jednak tego typu definicje są zbyt ogólnikowe i w żaden sposób nie pozwalają autorytatywnie stwierdzić co jest, a co nie jest terroryzmem i kogo możemy określić terrorystą. Są one niewystarczające do uchwycenia niezwykle złożonego zjawiska, jakim jest terroryzm. Brak ogólnie przyjętej definicji terroryzmu jest poważnym utrudnieniem natury prawnej w międzynarodowej współpracy instytucjonalnej w zakresie zwalczania terroryzmu oraz osadzania i przekazywania schwytanych organizatorów i sprawców zamachów terrorystycznych.
Znawcy przedmiotu dzielą terroryzm na polityczny, kryminalny oraz na indywidualny i zbiorowy. Większość z powszechnie znanych organizacji zajmujących się terroryzmem, uprawiała i uprawia terroryzm polityczny. Ma on na celu zmianę ekipy rządzącej, zmianę systemu politycznego, wymuszenie wprowadzenia pewnych rozwiązań prawnych, bądź oderwanie części terytorium od danego państwa i założenie nowego państwa lub przyłączenie go do już istniejącego. Cechą charakterystyczną terroryzmu kryminalnego jest natomiast fakt, iż terrorysta działa z pobudek "niższych", najczęściej materialnych. Do podstawowego zestawu tego typu działań należą porwania dla okupu, niszczenie mienia, sabotaż oraz szantaż. Grupy uprawiające terroryzm polityczny bardzo często zajmują się również terroryzmem kryminalnym, dochodami z którego finansują działalność polityczną. Niektóre z tych grup przechodzą coraz wyraźniej od terroryzmu politycznego ku kryminalnemu, ewoluując w zwykłą zorganizowaną grupę przestępczą. Podział na terroryzm indywidualny i zbiorowy służy określeniu, czy przedmiotem ataku terrorystycznego staje się konkretna osoba, czy też przypadkowa zbiorowość. W wypadku zabójstwa konkretnego polityka czy porwania biznesmena mówimy o terroryzmie indywidualnym, którego ofiara jest ściśle określona. Jednak większość ataków terrorystycznych motywowanych politycznie jest przejawem terroryzmu zbiorowego, którego ofiarami padają przypadkowe osoby. Rzut oka na historię terroryzmu pozwala zauważyć, iż coraz więcej aktów terroru to przykłady terroryzmu zbiorowego. Przyczyna tkwi zapewne zarówno w rozwoju techniki (jeden zamachowiec może obecnie zabić wiele osób) jak i w tym, że w coraz większej liczbie krajów system rządów opiera się na demokracji przedstawicielskiej, co oznacza, iż zabicie nawet kilku funkcjonariuszy państwowych nie powoduje większych perturbacji w funkcjonowaniu całego aparatu władzy.
Terroryzm państwowy, czyli bezprawna przemoc ze strony agend rządowych (bardziej uzasadnionym określeniem tych działań jest państwowy terror).
ie ulega wątpliwości, że rządy od dawna angażowały się w najróżniejsze formy nielegalnej, tajnej działalności - obejmującej także systematyczne stosowanie terroru - w walce ze swymi przeciwnikami wewnętrznymi i zewnętrznymi. Tępienie przez nazistów w Niemczech Żydów, Cyganów, komunistów i homoseksualistów, rywali politycznych i innych ,,wrogów państwa'', a także wojskowe zaangażowanie Serbów w podsycanie antyhabsburskich zamieszek w Bośni w przededniu pierwszej wojny światowej, to dwa wyraźne przykłady z przeszłości pokazujące protektorat państwa czy wręcz bezpośrednie stosowanie terroryzmu. Jednak te przypadki (i wiele innych przykładów z historii) różnią się od terroryzmu państwowego, który pojawił się na początku lat 80. Obecnie bowiem niektóre rządy traktują terroryzm jako świadomy instrument polityki zagranicznej, jako niezbyt kosztowny sposób wydania ukrytej wojny za pomocą zastępczych wojowników czy "wynajętych rewolwerowców'', czyli terrorystów.
Terroryzm religijny - Współcześnie terroryzm nabrał nowego charakteru. Cechą charakterystyczną obecnej
działalności terrorystycznej stał się imperatyw religijny. Po zakończeniu zimnej wojny znikły
ideologiczne motywacje terroryzmu. Uaktywniły się natomiast grupy międzynarodowego
terroryzmu o charakterze religijnym. Imperatyw religijny stał się główną cechą dzisiejszego
terroryzmu. Jednak sam związek między religią a terrorystami nie jest nowy. Religia była
czynnikiem wpływającym na akty przemocy (które dziś nazwalibyśmy "terroryzmem") już
ponad dwa tysiące lat temu. W latach 90. dwudziestego wieku zauważamy wzrost religii jako głównego czynnika napędzającego międzynarodowy terroryzm. Widoczny jest on na przykładzie krwawych
ataków ze strony religijnych kultów i sekt w USA, Japonii i wielu innych krajach. Akty
przemocy dokonywane przez tego typu terrorystów są szczególnie krwawe i pochłaniające
duże ilości ofiar, najczęściej niewinnych. Wynika to z tego, że dla terrorysty religijnego
przemoc jest aktem sakramentalnym, wypełnieniem obowiązku, który jest boskim nakazem
Współczesny terroryzm charakteryzuje dążenie do maksymalizacji ofiar i rosnąca nieselektywność przy ich wyborze. Ponadto wśród terrorystów rośnie rozczarowanie dotychczasowymi taktykami, a wzrost przemocy przedstawianej w mediach wymaga poszukiwania bardziej spektakularnych i szokujących środków prowadzenia walki. Za cel ataku coraz rzadziej obiera się konkretne osoby czy instytucje bezpośrednio reprezentujące zwalczany rząd czy układ społeczny. Broń atomowa jest środkiem najmniej precyzyjnym a zarazem gwarantującym największe zniszczenia i straty. Nad możliwością uzyskania broni tego typu przez organizacje terrorystyczne zastanawiano się już w latach siedemdziesiątych XX wieku, ale dopiero upadek ZSRR nadał temu problemowi realny wymiar. Terroryzm atomowy - to groźba przeprowadzenia ataku (lub atak) przy pomocy broni atomowej.
BIOTERRORYZM - jest to rodzaj terroryzmu z użyciem środków pochodzenia biologicznego; najczęściej są to bakterie i wirusy. Choć o bioterroryzmie zrobiło się głośno po atakach w 2001, to był on znany już od bardzo dawno. Pierwsze przesłanki dotyczą Aleksandra Macedońskiego. W średniowieczu ciała zmarłych na dżumę przerzucane były przez fortyfikacje obronne nieprzyjaciela. Największy rozwój broni biologicznej miał miejsce w czasie i po II wojnie światowej - zajmowały się rozwojem tego typu broni takie mocarstwa jak Niemcy, ZSRR, Japonia, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i inne. Skąd tak duże zainteresowanie bronią biologiczną? Jest ku temu co najmniej kilka powodów:
- Jest to broń bardzo skuteczna -100 kg przetrwalników wąglika uwolnionych nad Waszyngtonem może w sprzyjających warunkach zabić od 300 tys. do 3 milionów ludzi.
- Broń biologiczna jest prosta w produkcji a zarazem bardzo tania. Co więcej, można ją wyprodukować w stosunkowo krótkim czasie wykorzystując istniejące laboratoria i zakłady farmaceutyczne.
- Broń biologiczna ma szerokie spektrum zastosowań: od atakowania pojedynczych osób do osiągania celów socjoekonomicznych.
- Atak przy użyciu czynników biologicznych jest trudno wykrywalny ponieważ są one bezwonne i niewidzialne. Pierwsze symptomy użycia tej broni pojawiają się najczęściej dopiero po paru dniach w postaci masowych zachorowań.
- Broń biologiczna jest łatwa w transmisji, której sprzyjają kontakty międzyludzkie, częste i dalekie podróże. Wysokiej zakaźności sprzyjają brak skutecznej ochrony profilaktycznej lub jej ograniczenie.
Terroryzm lewacki powstał na gruncie powszechnego potępienia amerykańskiej interwencji w Indochinach i wzmagającej się w latach sześćdziesiątych krytyki konsumpcyjnego trybu życia głoszonej przez kontestacyjne ruchy akademickie i środowiska inteligenckie w Stanach Zjednoczonych i zachodniej Europie. Jednocześnie duża popularność różnych odmian myśli komunistycznej, takich jak marksizm, trockizm i anarchizm, miała wpływ na rozwój terroryzmu lewackiego skierowanego na walkę z państwem, porządkiem prawnym i systemem gospodarczym. Do najbardziej znanych grup należą włoskie Czerwone Brygady, niemiecka Frakcja Czerwonej Armii, japońska Czerwona Armia, czy peruwiański Świetlisty Szlak.
Fundamentalizm islamski, rodzaj fundamentalizmu religijnego, występuje w wielu krajach muzułmańskich. Cechuje go uznawanie prymatu czynnika religijnego nad życiem świeckim, dążenie do utworzenia państwa islamskiego, oparcia prawa na Koranie, eliminacji wpływów nieislamskich, zwalczanie prób modernizacji islamu przez współwyznawców.
Fundamentalizm islamski został rozwinięty i wcielony w życie w Iranie przez ajatollaha Chomeiniego. Jednak ideą nadrzędną fundamentalistów jest opanowanie wszystkich krajów muzułmańskich, a dodatkowym problemem jest podział na szyitów i sunnitów. Na tym tle dochodzi do konfliktów wewnętrznych i międzypaństwowych, jak krwawe zamieszki i akty terroru w Algierii czy wojna Iran-Irak, zaostrzająca bliskowschodni konflikt.
Fundamentalizm islamski odgrywa też istotną rolę w eskalacji napięcia na Bałkanach czy w byłych republikach ZSRR, w tym w konflikcie czeczeńskim.
Obawy związane z fundamentalizmem islamskim wypływają z faktu, że nie dopuszcza on z natury rzeczy dialogu z odmiennymi koncepcjami, a wyjątkowo ostro zwraca się przeciw innowiercom w ogólności i krajom bogatego Zachodu. Zagraża to ludziom o umiarkowanych poglądach i cudzoziemcom w państwach, gdzie działają fundamentaliści, np. Algieria, Egipt, wzmacnia terroryzm międzynarodowy, determinuje politykę międzynarodową, może destabilizować regiony i modyfikować dotychczasowe formy współpracy, np. sukcesy partii fundamentalistów islamskich w wyborach tureckich w 1996.
Organizacja terrorystyczna - organizacja pozarządowa utworzona dla osiągnięcia pewnych celów za pomocą środków odwołujących się do terroryzmu. Zazwyczaj posiada skomplikowaną strukturę - na której czele stoi przywódca, będący głównym pomysłodawcą celów i sposobów ataków. Na dole piramidy znajdują się marionetkowi członkowie organizacji, którzy służą za narzędzie do wykonywania ataków, często samobójczych.
Wojna z terroryzmem - termin wprowadzony do polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych przez rząd George'a W. Busha po zamachach na World Trade Center i Pentagon z 11 września 2001.
Termin ten używany jest na określenie prowadzonych przez USA oraz inne państwa (przede wszystkim Wielką Brytanię) działań mających na celu unieszkodliwienie międzynarodowych grup terrorystycznych (głównie grup radykalnie islamistycznych, z których najważniejszą jest Al-Kaida) oraz uniemożliwienie tzw. "państwom zbójeckim" wspierania ich.
Jak dotąd, najważniejsze akcje przeprowadzone w ramach wojny z terroryzmem to obalenie reżimu talibów w Afganistanie oraz inwazja na Irak.
Krytycy polityki USA twierdzą, iż w rzeczywistości termin ten jest chwytem propagandowym stosowanym w celu usankcjonowania ograniczania swobód obywatelskich przez administrację Busha oraz mający dać zielone światło do działań militarnych w dowolnych miejscach na świecie. Zwracają oni także uwagę na liczne ofiary cywilne (kilkanaście tysięcy) spowodowane działaniami wojennymi. Wojna z terroryzmem to pierwsza w historii wojna, która nie skończy się ani pokojem, ani nawet choćby rozejmem.