Pojęcie rozwoju :
Rozwój - (długotrwały proces zmian, nieodwracalny) Wg Hansa Tomae to ciąg zmian pozostających między sobą we wzajemnym związku, nie może to być zmiana nagła, jednorazowa lub krótkotrwała, ale musi to być zmiana względnie długotrwała np. wzrost. Musi być być spontaniczna , monotoniczna (stale rośnie bądź stale maleje)
3 rodzaje zmian w psychologii rozwojowej :
Uniwersalna - występuje powszechnie, co oznacza, że odnosi się do każdego człowieka i powiązana jest z wiekiem. Działania podlegające tzw. Zegarowi biologicznemu ( np. pytanie kim jestem? w czasie dojrzewania)
Wspólna - charakteryzuje osoby należące do określonej wspólnoty, grupy . Jest wynikiem uczestnictwa ludzi w podobnych sytuacjach co daje podobne doświadczenia (każda grupa ma swoje standardy np. rodzina
Indywidualna - działanie unikatowe, oddziałujące tylko na wybraną jednostkę. Np. traumatyczne przypadki, przeżycia.
Okres krytyczny - dana osoba jest szczególnie wrażliwa na dany rodzaj doświadczeń i w efekcie szczególnie aktywnie reaguje na dany rodzaj bodźców.
Zmiany w Psychologii rozwojowej :
Zmiany ilościowe - np. wtedy gdy coraz bardziej wzrasta dana cecha człowieka; częstotliwość i sprawność danego zachowania wzrasta
Jakościowe - funkcja ta przekształca się zasadniczo np. przejscie od gaworzenia do gruchania
3 modele zmiany rozwojowej :
Liniowy(cykle;fazy) - wzrost,, spadek, progres, regres ; zmiany ilościowe i ich tempo
Stadialny (cykle;fazy)- rozbudowa, poszerzanie, integracja, porządek; zmiany ilościowe i jakościowe ; rytm i dynamika
cykliczno-fazowy (cykle;fazy) - budowanie, demontowanie, budowanie na nowo, progres, regres; zmiany ilościowe i jakościowe, ścieranie się nowego i starego
WARTOŚĆ EKSPLANACYJNA- wartość wyjaśniająca
MOC PREDYKTYWNA- moc przewidująca na podstawie jakiejś teorii
Strategia Badań :
badania poprzeczne(przekrojowe) - -> Polega na badaniu grup ludzi w różnym wieku i porównywaniu uzyskanych wyników. Każda osoba badana jest tylko raz. Badacz porównuje wyniki uzyskane od osób w różnym wieku i analizuje istniejące między nimi podobieństwa i różnice.
(czytanie w grupie wiekowej 6-10 lat lub 3-10 )
podłużne - Jest to badania tej samej grupy ludzi w kolejnych odstępach czasu. Badacz uzyskuje od tej samej grupy osób kilka zbiorów wyników, które ze sobą porównuje.
np. badanie potrzeb młodzieży , ich zmienność na przestrzeni czasu
sekwencyjne - dwie różne grupy pokoleniowe w minimum dwóch odstępach czasu:
- CZASOWO -SEKWENCYJNE - powtarzanie co jakiś czas badań przekrojowych
- POKOLENIOWO - SEKWENCYJNE - kilkukrotne badanie podłużne połączone z porównywaniem odpowiadających sobie grup wiekowych
- PRZEKROJOWO - SEKWENCYJNE - porównanie kilku grup wiekowych po kilka razy; różne grupy, różne pokolenia
2 TEMAT ERIKSON
Ego - przekłada żądania na realia rzeczywistości
super ego - treści , wzorce do których dążymy
id - popędy kieruje nami z nieświadomości
nieświadomość, przedświadomość, świadomość
nieświadomość
przedświadomość
świadomość
Fazy Freuda:
Fazy rozwoju człowieka :
Faza 1. ufność - nieufność
Rodzi się u niemowlęcia, w wyniku pierwszych interakcji z najbliższym otoczeniem. Matka odgrywa tu największą rolę, ucząc dziecko ufności do siebie. Ufność jest podstawą witalności człowieka, dzięki której (też jako dorosły później) może normalnie funkcjonować (jeść, pić, spać, a głównie „włączać się” w społeczeństwo). Jeżeli jednak pierwsze poczucie ufności nie będzie w miarę rozwinięte, zostanie zaburzony stosunek jednostki do świata. Wtedy może pojawić się zjawisko wycofania się, gdzie mogą pomóc działania terapeutyczne lub religia, dzięki której przez wiarę odzyskują ufność. Należy jednak pamiętać, że doza nieufności jest potrzebna dla egzystencji świata.
Faza 2. autonomia - wątpienie i wstyd
W tej fazie dziecko pod wpływem otoczenia i interakcji z nim uczy się swoich praw, obowiązków, przywilejów. Jednostka z jednej strony dąży do autonomii, a z drugiej jest jeszcze zbyt uzależniona od otoczenia żeby sama sobie poradziła. Dziecko w tej fazie stawia pierwsze kroki po ziemi, jak i krok w stronę niezależności od matki. Rodzice, mają w obowiązku wpoić swojemu potomstwu instytucjonalną zasadę "prawa i obowiązku", aby dziecko dążyło do autonomii własnego "ja" ze świadomością i poszanowaniem zakazów i ograniczeń, których wymaga od niego otoczenie. Zasada ta wynika z pewnej troski społeczeństwa o równowagę na świecie.
Faza 3. inicjatywa - poczucie winy
Na pewnym etapie rozwoju, dziecko wchodzi w trzecią fazę, gdzie podejmuje pewnego rodzaju inicjatywy, rozwija swoje umiejętności i uczy się odpowiedzialności. Inicjatywa jednostki rodzi się w wyniku pojawiającego się poczucia winy i celu, zaś zachowania jednostki stają się celowe. Na tym etapie rozwoju niezbędna jest rola gier i zabaw, które pełnią funkcje terapeutyczne i przyczyniają się do rozwoju wyobrażeń o podejmowaniu przyszłych ról społecznych.
Faza 4. (adekwatności) pracowitość - poczucie niższości
Najbardziej skomplikowana i najpotrzebniejsza pod względem społecznym faza rozwojowa. Dziecko wykształca swoją tożsamość społeczną. W fazie tej dochodzi do kształcenia formalnego., czyli pierwszy kontakt ze szkołą. Jest to okres największej chłonności wiedzy człowieka , gdzie uczy się przez narzuconą mu instrukcję i czerpie przyjemność z rozwijania swoich umiejętności. Pojawiają się pojęcia takie jak: nauczyciel, autorytet, obowiązki, prawa i zasady, życie w grupie, nauka i praca czy współpraca.
Faza 5. tożsamość - kryzys tożsamości
Faza piąta przypada na okres dorastania fizycznego i psychicznego jednostki. Bardzo zależna od prawidłowego rozwoju faz poprzednich. Młody człowiek odczuwa potrzebę okazywania wierności, w związku z tym podejmuje ciągłe poszukiwania osób, idei i przedmiotów, którym mógłby ową wierność okazać. Okazuje się, że ich wierność to cyniczna nieufność. W tej fazie najbardziej skomplikowane wydaje się być wykształcenie spójnej tożsamości młodego człowieka. W tym okresie człowiek potrzebuje aprobaty i akceptacji, w innym razie proces kształtowania spójnej tożsamości może zostać zakłócony, a co za sobą ciągnie, zostanie zakłócony dalszy rozwój.
Faza 6. bliskość - izolacja
Faza szósta następuje wówczas, gdy młodzi ludzie posiadają w pełni wykształconą spójną tożsamość ego - co jest niewątpliwym sukcesem fazy poprzedniej. Ta faza jak i pozostałe zostały nazwane „poza tożsamością”. Człowiek poszukuje bliskości i więzi z druga osobą, ze świadomością wyrzeczeń czy obowiązków. Silnie odczuwamy więź psychiczną, jesteśmy przygotowani fizycznie do zespolenia intymnego. Pojawia się nowy stan „my”, zamiast egoistycznego „ja”. Siłą przeciwstawną intymności jest odepchnięcie i izolowanie. Może być to np. samoabsorbcja, która polega na zamknięciu się w sobie i zużytkowaniu całej swojej energii na chronieniu przed innymi dostępu do jakiejś sfery.
Faza 7. generatywność - stagnacja
Tu dochodzi do konfrontacji między różnymi pojęciami. Człowiek tworzy nowe istnienia ludzkie, za czym idzie nowa siła witalna: troskliwość i opiekuńczość. Przeciwieństwem życiodajności i generatywności jest stagnacja. Pojawia się ona wówczas, gdy zachwiana zostaje zdolność do kreatywnej i twórczej działalności. Pojawia się wtedy okres destruktywnej negacji, co może być wynikiem nierozwiązanych konfliktów z przeszłości (zaburzeń rozwojowych). Fazę siódmą można określić zdaniem: "Jestem tym, w co potrafię tchnąć życie. Moją tożsamość tworzy, to, co powołałem i powołuję do życia".
Faza 8. integralność - rozpacz
Ostatnia faza procesu psychospołecznego. Bilans dotychczasowego życia. Następuje tutaj najwyższa kumulacja wszystkich dotychczasowych witalnych sił rozwojowych. Napięcie pomiędzy integralnością a rozpaczą musi zostać pozytywnie rozstrzygnięte. W przeciwnym wypadku człowiek cofa się w swoim funkcjonowaniu do faz poprzednich. Może pojawić się zjawisko, które określa się mianem wertykalnej możliwości stopniowego dojrzewania poczucia integralności. Integralność ta oparta jest na poczuciu ufności i na doświadczeniach poprzednich faz rozwojowych. Obok pojawiającej się integralności, potrzeb dominujących w poszczególnych etapach rozwoju i adekwatnych im sił witalnych pojawia się nowa jakość, będąca zwieńczeniem całego dotychczasowego procesu rozwojowego. Poziom integralności wyznacza z reguły stosunek do śmierci osób starszych. Im wyższy poziom integracji ich ego, tym mniej obawiają się oni śmierci, co przekłada się na stosunek ich podopiecznych do życia, gdyż w takim przypadku nie będą się oni bali życia.
Faza starości jest krytyczna pod wieloma względami. Powodem tego jest między innymi stopniowe wycofanie społeczne, izolacja społeczna ludzi starszych, ignorowanie ich potrzeb i działań. U ludzi starszych prowadzi to niejednokrotnie do rozpaczy, poczucia martwoty i życiowej stagnacji, dla których przeciwwagę znajdują w wierze. I w tym miejscu cykl rozwojowy zamyka się i wraca do punktu wyjścia. Zatacza koło, w którym nawet ostatnia faza ma znaczący wpływ na pierwsze fazy rozwojowe kolejnych pokoleń. Mianowicie dzieci poprzez kontakt z mądrością życiową ludzi starych zyskują nową i bezcenną jakość na drodze swojego rozwoju umysłowego.
Rozwój i zabawa:
Zabawa a terapia:
Przypadki 2 dziewczynek - W którym etapie rozwoju nastąpiło zaburzenie u tych dziewczynek ?
Pojęcie(definicja) kryzysu i zasady epigenezy
zasada epigenezy: człowiek rozwija się według ściśle określonego planu, sukcesywnie w określonym czasie, według wewnętrznych praw rozwojowych.
Kryzys Eriksona: Według Erika Eriksona człowiek przeżywa osiem kryzysów rozwojowych od wczesnego dzieciństwa do późnej starości. Ich rozwiązanie decyduje o konstrukcji osobowoœci człowieka.
3 TEMAT BANDURA
Psychoanaliza jest metodą poznania i leczenia człowieka. Dąży do modyfikacji systemu mechanizmów obronnych oraz integracji różnych części psychiki.
Teoria społecznego uczenia się Behawioryzm poznawczy:
warunkowanie klasyczne - bodziec -> reakcja przykład psa ze śliną i dzwonkiem
Warunkowanie sprawcze - kary, nagrody, wzmocnienie(wzmoc. Pozyty i negat).
Uczenie się przez obserwację - np. nauka gotowania.
WARTOŚĆ EKSPLANACYJNA- wartość wyjaśniająca
MOC PREDYKTYWNA- moc przewidująca na podstawie jakiejś teorii
3 wzory zachowania w różnych teoriach :
1.na powstanie zachowania wpływa osoba albo środowisko
2. zachowanie to oddziaływanie na siebie osoby i środowiska , wynikiem interakcji jest zachowanie
3.wszystko na siebie wpływa : jednostka ,jej zachowanie i środowisko:)
Trójkąt ?
Procesy poznawcze:
Uwaga:
? wyodrębnianie istotnych elementów z pola percepcyjnego (np. wzrokowego, s³uchowego) i tłumienie elementów nieistotnych (koncentracja uwagi);
? odpowiednio zorganizowany przebieg danej czynności psychicznej, dbanie o to aby uboczne procesy go nie zakłócały;
? zdolność zaangażowania się w analizę danego bodŸca i umiejętność oderwania się od jednego bodźca i skupienie się na innym.
Zapamiętywanie - jest to czynność i pierwsza faza[1] procesu pamiêciowego tzw. faza nabywania określonej formy zachowania lub przyswojenia tego, co na daną jednostkę oddziałuje. Zapamiętywanie może mieć postać jednego aktu spostrzeżeniowego lub być złożoną aktywnością.
Funkcje zachowań następczych (BANDURA):
Informacyjna - Dzięki ocenie mamy świadomość tego jak się uczymy , tworzymy pewne hipotezy na temat skutków, przewidujemy skutki działań
Motywacyjna - ludzie chcą spełniać swoje ambicje,
Wzmacniająca - czujemy się pewniej gdy sytuacja zostanie rozwiązana pomyślnie
2 rysunki, wytłumaczyć pojęcia na nich ?
Determinanty Zachowania :
Zewnętrzne - (behawioryzm), środowisko. Bodziec, kara, nagroda, model; jeden bodziec nie musi u wszystkich wywołać takiej samej reakcji.
Wewnętrzne - (psychoanaliza), impulsy, motywy, popęd, instynkt; nie można przewidzieć zachowań.
5 pojęć:
MODELOWANIE ABSTRAKCYJNE- nauka zasad wykonywania czynności, np. gotowanie - najpierw umyć ręce; msza, hymn- stanie na baczność.
MODELOWANIE TWÓRCZE- nauka nowych zachowań, np. gra na pianinie- poznawanie, nowe wersje, dodawanie własnych rzeczy.
SKUTKI MODELOWANIA:
Rozhamowanie np. krzyczenie na lekcji.
Zahamowanie np. kara.
Facylitacja - presja, że jest się obserwowanym i ocenianym, np. wizytacja nauczyciela. Wpływ obecności innych ludzi na wykonywanie czynności.
4 TEMAT PSYCHOLOGIA SYSTEMOWA
Teoria systemowa w psychologii wywozi się z cybernetyki.
Ekwifinalność - jest wiele przyczyn i jeden skutek np. rozpad małżeństwa skutek ,a przyczyna może być np. zdrada lub porozumienie
Ekwipotencjalność to ze jest jedna przyczyna i 2 skutki np. dwoje dzieci dostaje kare za złe zachowanie przyczyna i jedno dostaje szlaban na komputer drugie na telewizje skutek
Cechy systemu otwartego i zamkniętego :
otwarty : występuje poczucie własnej wartości, komunikacja jasna, bezpośrednia, pełna swoboda wypowiadania, otwarcie na informacje zewnętrzne.
Zamknięty : nie występuje otwartość na informacje zewnętrzne, sztywne granice, brak komunikacji, nie jasna, niskie poczucie własnej wartości,
Rodziny splątane każdy nie ma określonej roli w systemie, zatarcie granic między członkami rodziny
Rodziny niezwiązane - nadmierne granice, zaburzony proces komunikacji
Wzory relacji między członkami :
relacje komplementarne - uzupełnianie się w związku
relacje symetryczne - rywalizacja
Kategorie komunikowania :
Pacyfista
Oskarżyciel
Komputer
Mętlik
Dostrojony