ZABURZENIA EMOCJONALNE DZIECI WSTĘPUJĄCYCH DO SZKOŁY I SPOSOBY ICH PRZEZWYCIĘŻANIA
4. Terapia - jak nauczyciele powinni otoczyć opiekę dziecko z zaburzeniami (ćwiczenia i zabawy)
Zaburzenia emocjonalne u dzieci na etapie wczesnej szkoły stają się coraz częstszym zjawiskiem. W życiu każdego człowieka emocje odgrywają ważną rolę. Dziecko w tym okresie ma wzbogacone uczucia niżeli będąc we wcześniejszych fazach rozwojowych. Istotną rolę odgrywa społeczeństwo oraz bliskie otoczenie np. rodzina. Jeżeli w tym otoczeniu występują jakieś konflikty bądź nieporozumienia, dziecko może przejawić wiele zaburzeń m. in. : zaburzenia nerwicowe, zahamowania i nadpobudliwość, zachowania agresywne czy też obojętność uczuciową.
Aby pomóc dziecku z zaburzeniami emocjonalnymi należy otoczyć go opieką i terapią, ale najważniejsza jest psychoterapia dotycząca całej jego rodziny. „ Po przez pojęcie psychoterapii rozumie się postępowanie lecznicze zmierzające do korekty zaburzeń za pomocą środków psychologicznych”. Wczesne doświadczenia dziecka nabyte w rodzinie mogą spowodować nieufność w stosunku do dorosłych , jak i rówieśników. Wtedy wymagana jest zmiana otoczenia, nastawień rodziców i wzajemnych kontaktów wobec dziecka. „Terapia rodzinna podejmowana w przypadku zaburzeń istniejących u dziecka ma na celu uwrażliwienie rodziców na problemy dziecka, zrozumienie jego prawidłowości rozwojowych i potrzeb, przyczyn zakłócenia zachowania, a także zrozumienie przez rodziców, jakie sytuacje rodzinne powodują i nasilają zaburzenia w funkcjonowaniu dziecka”. Jak wiadomo , do szkoły uczęszczają nie tylko dzieci o prawidłowym i harmonijnym rozwoju, ale także dzieci, które mając trudności w przystosowaniu się do otoczenia wymagają szczególnej troski ze strony nauczycielek. Pracą terapeutyczno- wychowawczą powinny być podjęte dzieci, które sprawiają trudności swoim zachowaniem odbiegając od norm właściwych dla określonego wieku. Rodzice tych dzieci mogą nie poradzić sobie z problemami wychowawczymi np. z braku umiejętności i wiedzy. Należy więc, prosić o pomoc nauczycielki, które na co dzień pracują z dzieckiem. Z racji wykonywanego zawodu posiadają większy zasób wiadomości o rozwoju dzieci. W tej sytuacji nauczycielka może zaprosić do współpracy psychologa terapeutę, który poprowadzi prace nad rodzicami. Celem tego zadania jest większy kontakt między rodzicem a nauczycielem, co dąży do uzyskania informacji o jego zachowaniu w domu czy w szkole. Również wspólnie można ustalić sposób oddziaływań zmierzających do zrozumienia przyczyn trudności i możliwości ich rozwiązania. Warunkiem dobrego spełnienia obowiązków nauczyciela- również rodziców- jest zdawanie sobie sprawy z wagi swoich własnych zachowań wobec dziecka, umiejętność analizy przyczyn określonych reakcji, jakie występują w kontaktach z dzieckiem. „ Celem pracy wychowawczej powinno więc być m. in. poznawanie problemów dziecka, dostosowanie stawianych przed nim zadań do realnych możliwości ich wykonania przy pełnej akceptacji dziecka niezależnie od trudności jakie sprawia swoim zachowaniem”.
Terapia dziecka jest indywidualną formą i zależy od sytuacji w domu, w jakiej się rozwija i wychowuje oraz sposobu jego funkcjonowania w środowisku. Wszystko co stanowi dla dziecka kontakt po raz pierwszy może być trudne, nacechowane nieufnością oraz wrogością. Poznanie emocjonalne dziecka wymaga zastosowania technik projekcyjnych. Do tych technik należy:
- rysunek- na jego podstawie możemy wnioskować o osobowości dziecka, procesach emocjonalnych i stosunku do otoczenia. Rysunki odzwierciedlają rzeczywistość otaczającego go świata. Poprzez rysunek możemy stwierdzić negatywne bądź pozytywne emocje. Rysunek jest bogatym źródłem wiedzy o dziecku.
Nauczyciel stawia sobie za cel poznanie dziecka poprzez jego wytwory, nie powinien być sędzią oceniającym, natomiast powinien umieć obserwować i słuchać, co dziecko chciało wyrazić. Poznanie tych przeżyć może wnioskować o negatywnych emocji w stosunkach z środowiskiem lub w rodzinie. Analizując te rysunki, staramy się zrozumieć w jaki sposób dziecko odbiera otoczenie. Warunkiem szczerego wypowiedzenia się dziecka w rysunkach jest jego poczucie bezpieczeństwa w kontakcie z osobą, która proponuje mu taką formę zabawy.
-ćwiczenia ruchowe - np. pantomima. Dziecku łatwiej jest uzewnętrznić swoje uczucia poprzez działanie: ruchy, gesty, mimika twarzy. Ułatwiają dziecku ekspresję stanów emocjonalnych i rozładowania napięcia. Taka zabawa w „pokazywanie, naśladowanie” ma na celu uzewnętrznić swoje uczucia, pomaga w rozwoju tych umiejętności i odreagowaniu emocji.
- terapia poprzez muzykę- stosowana u dzieci z nerwicą ruchową lub lękową. Pomaga dziecku wyrazić uczucia oraz umożliwia odreagowanie przeżyć. Muzyka łagodna, liryczna- sprzyja zmniejszeniu poczucia zagrożenia. „Każdy człowiek jest dobry z natury, należy mu więc pozostawić całkowitą swobodę w urzeczywistnianiu tendencji do samorealizacji”.
-relaksacja mięśniowa- oznacza zwolnienie, rozluźnienie napięcia mięśniowego.
1) Np: rozluźnienie poszczególnych grup mięśniowych poprzez naprzemienne skurcze i rozkurcze mięśni. Jego celem jest zwolnienie u dziecka napięcia emocjonalnego ;poprawia zdolność koncentracji umysłu.
2) metoda Schulza zwana treningiem autogennym-świadomość opanowania ciała poprzez wyczucie jego ciężaru, akcji serca lub oddechu.
Dziecko po seansie relaksacyjnym jest bardziej zdolne do aktywnej pracy, czuje się wypoczęte, łatwiej koncentruje uwagę na wykonanie zadania.
W każdej formie terapii dziecka występują elementy zabawy, albo też jest ona głównym elementem terapii. Poznanie dziecka jest możliwe jedynie wówczas, gdy swobodnie ujawnia ono swoje uczucia. Istotne jest wiec zapewnienie dziecku pełnej akceptacji dla, tego, co uzewnętrznia. Nadrzędnym celem terapii jest zmiana relacji, jaka istnieje między dzieckiem a rodzicami. Dzień powszedni każdego nas jest najczęściej wypełniony pracą i wieloma innymi obowiązkami. W natłoku zajęć ginie gdzieś czas przeznaczony dla rodziny i dzieci.
Nie brakuje nam stresów, życie rodzinne układa się różnie i często nie dostrzegamy jego negatywnych stron. Niestety dzieci, istoty bardzo wrażliwe swoją psychiką reagują na każdą nieprawidłowość. Pojawiają się wiec zaburzenia rozwojowe, których jest coraz więcej. Dzieci tych nie można pozostawić samym sobie, trzeba pomóc im oraz ich rodzinom.
W tym stanie rzeczy - szczególnego znaczenia nabiera praca terapeutów i nauczycieli. Psycholodzy proponują wiele ciekawych rodzajów zajęć terapeutycznych i wskazówek dla terapeutów i nauczycieli. Starajmy się niektóre z tych propozycji wykorzystywać w swojej pracy, zwłaszcza, że dzieci, którym potrzebna jest pomoc stale przybywa.
Anna Kozłowska „ zaburzenia emocjonalne dzieci”, Warszawa str.140
Anna Kozłowska „ zaburzenia emocjonalne dzieci”, Warszawa str. 142
Anna Kozłowska „ zaburzenia emocjonalne dzieci”, Warszawa str. 154
Anna Kozłowska „ zaburzenia emocjonalne dzieci”, Warszawa, M. Axline (str. 168).