Cechy procesu przestrzegania prawa PRAWO ADMINISTRACYJNE
Administracja - ujęcie przedmiotowe- działalność, cykl działań, które polegają na tworzeniu warunków potrzebnych do realizacji celów. Jest to kierowanie daną instytucją lub określoną sferą społeczną.
Administracja- ujęcie podmiotowe- zespół instytucji, stanowisk pracy, które prowadzą działalność o charakterze organizatorskim.
Prawo administracyjne- normy prawne, które łączą władzę wykonawczą pod postacią administracji z obywatelem. Relacja administracja- obywatel. Władza wykonawcza- aparat państwowy, nazywany także administracyjnym. Normy prawne adm. funkcjonują w szerokim ujęciu.
Normy prawne- pośrednio kształtujące stosunki społ.(wymagają dla ustanowienia na ich podstawie uprawnień i obowiązków wydania konkretnego indywidualnego orzeczenia. Proces ustanawiania na podstawie normy prawnej uprawnień i obowiązków nazywany jest procesem stosowania prawa.
Normy prawne- które kształtują bezpośrednio stosunki społeczne. Same ustanawiają postronnych adresatów, obowiązki i uprawnienia bez potrzeby wydania konkretnego orzeczenia. Zachowania adresatów tych norm to przestrzeganie norm.
Stosowanie norm prawa administracyjnego przez organy adm. publicznej można odstąpić wówczas, gdy określony stan faktyczny można ukształtować w drodze adm.
Stan fakt. Ze względu na określoną formę określamy jako sprawa administracyjna.
Zasada praworządności- organy a. p. nie mogą działać w sposób dowolny.
W rozstrzygnięciu może posiadać interes prawny adresat pr. adm.
Do rozstrzygnięcia poprzez stosowanie pr. adm. i wydania decyzji adm. organy publicznej muszą posiadać nie budzące wątpliwości.
Sfera wewnętrzna- obejmuje stosunki z organami podporządkowanymi.
Sfera zewnętrzna- działalność adm. podejmowana w stosunku do podm. nie podporządk. służbową podległością konkretnemu organowi ( np. kontrola US osoby prow. działalność).
WEWNĘTRZNY PODZIAŁ PRAWA ADMINIST.
Prawo ustrojowe- reguluje organizacje i zasady funkcjonowania ap.adm. powołanego do wykonania zadań z zakresu adm. publicznej.
Prawo materialne- zawiera normy ustanawiające wzajemne uprawnienia i obowiązki org. adm. pub. i podm. znajdujących się na zewnątrz tej organizacji.
Normy te mogą być konkretyzowane w drodze aktów adm. (decyzje) lub poprzez tzw. czynności materialno - techniczne (wpis do ewidencji gospodarczej).
Normy o charakterze proceduralnym- przepisy te regulują tak czynności podejmowanych przez organy w celu realizacji norm prawa materialnego ( ustawa o podatku doch. od osób fiz.).
Prawo proceduralne- zajmuje się m.in. sądownictwem adm., postępowaniem adm. ogólnym, postęp. Egzekucyjnym w admin
PRAWO PROCESOWE
Kontrola składa się:
1. Badanie istniejącego stanu rzeczy.
2. Porównanie stanu faktycznego z modelem.
3. Ustalenie rozbieżności.
4. Wyjaśnienie przyczyn powstałych rozbieżności.
5. Wyciągnięcie wniosków, które pozwolą na uniknięcie błędów w przyszłości.
Nadzór- obejmuje kontrolę oraz możliwość wejścia w kompetencje organu kontrol.
Sytuacja, w której organ nadzorujący jest wyposażony w środki oddziaływania na postępowanie org. nadzorowanych. Uprawnienia nadzorcze oznaczają np. kontrolne wraz z możliwością wiążącego wpływania na org. czy też instytucje. Kryterium nadzoru to kryterium legalności.
Środki legalności: możliwość uchylenia rozstrzygnięcia org. niższej instancji, możliwość zawieszenia zastrzygnięcia.
Koordynacja- termin ten używany jest do określenia uprawnień wyk. przez org. w stosunku do inst., które nie są mu bezpośrednio podporządkowane. Org. koor. ma możliwość oddziaływania na inst. koordynowane przy użyciu różnych środków (uzgodnienia, wyjaśnienia).
Centralizacja I decentralizacja org. publicznych- to taki sposób organizacji aparatu państwowego, w którym organy niższego stopnia są hierarchicznie organom wyższego stopnia. Org. wyższ. stop. wpływa na organy niższej instancji za pomocą poleceń, instrukcji i wytycznych.
W adm. o charak. scentraliz. występują zjawiska, które można nazwać rozproszeniem i skupieniem kompetencji.
skupienie kompetencji- koncentracja
rozproszenie- dekoncentracja- przekazanie części kompetencji org. niższego stopnia
Sposób org. ap. adm. w którym organ niższego stopnia nie są hierarchicznie podporządkowane org. wyższego stopnia ( np. samorząd gminny- posiada osob. pr., nadzór spr. Wojewoda tylko w zakresie legalności. W wykonywaniu swoich działań jest samodzielny, nie podporządkowany org. wojew.)
Organ wyższego stopnia nie może wydawać poleceń org. na stopniu niższym w zakresie sposobu załatwiania określonych spraw. Możliwość wkraczania tego ord. Może nastąpić tylko w sytuacjach określonych prawem.
Organy administracji publicznej
Org. adm. p.- jest każdy podmiot, któremu ustawa przyznała kom. Z zakresu prawa adm.
Z punktu widzenia org.
I org. adm. państw.
- org.adm. rządowej:
* org. naczelne( ministrowie)
* org. centralne( Gen. Inspektor Celny)
* org. terenowe( wojewoda)
ogólne( wojewoda)
adm. specjalne( komendant wojew. straży poż.)
org. adm. zespolonej i nie zespolonej
- org. samorządowe( rada gminy, zarząd gminy, sejmik).
II z zakresu kompetencji:
- org. decydujące- mają możliwość władczego rozstrzygania spraw i wiążącego postępowania na inne podmioty im podległe (wójt, prezydenta miasta, burmistrz)
- organy o charakterze pomocniczym i doradczym.
Przepisy prawa administrac.
1. Normy względnie zakazujące
- zezwolenia na import lub eksport towarów
2. Normy względnie uprawniające.
Uzyskanie uprawnienia, które jest uzależnione od legitymowania się przez zainteresowanego określonymi uprawnieniami.
Postępowanie adm. jest postęp. dwuinstancyjnym.
- od decyzji I instancji jest możliwość odwołania się do II ins.( wniesienia odwołania do 14 dni)
- odwołanie do II ins. Jest wnoszone za pośrednictwem I ins.
- odwołanie do NSA
termin wniesienia odwołania do NSA wynosi 30 dni od daty ostatecznej decyzji II ins.
Podjęcie stosowania prawa jest możliwe wówczas gdy norma prawna tworzy dla tego organu pewne szczególne kompetencje- właściwość rzeczowa.
Stosowanie prawa adm.
Przez proces stosowania pr. adm. uznaje się proces stosowania prawa przez organy adm. publicznej, konsekwencji prawnych, faktów w sposób wiążący na podstawie norm pr. adm.
Modelowane etapy stosowania pr. adm.
1. Ustalenie jaka forma obowiązuje.
2. Uznanie za udowodniony fakt. Fakt ustalamy na podst. Materiałów dowodowych w sprawie (dowodem jest wszystko co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy a nie jest sprzeczne z prawem- dokumenty, zeznania świadków).
3. Subsumcja faktu uznanego za udowodniony pod stosowaną normą prawną- „podciągnięcie” określonego stanu faktycznego pod obowiązującą normę prawną.
4. Ustalenia konsekwencji prawnych, faktu uznanego za udowodniony na podstawie stosowanej normy prawnej.
Decyzyjny model stosowania pr. adm.
1. Fakt, że organ adm. publicznej stosujący prawo nie jest związany stosunkiem organizacyjnym z adresatem decyzji adm.
2. Organ adm. publicznej stosujący prawo jest zainteresowany efektami dec. adm. Osiąganie określonych efektów społ. jest wpisane w zakres jego działania. Wydanie decyzji przez organ jest jednym z elementów działania tego organu.
3. Przyjęcie, iż organ adm. pub. Stosujący prawo jest związany przepisami prawnymi ale i wytycznymi pochodzącymi od organów nadrzędnych.
4. Organ adm. pub. stosującej prawo działa na podst. decyzji szczegółowej.
5. Przyjęcie faktu, iż decyzja stosowania prawa jest podejmowana pomiędzy organem stos. prawa a adresatem decyzji adm.
6. Decyzja adm. jest podejmowana w celu nałożenia obowiązku prawnego, nadania uprawnienia, odmowa nadania uprawnienia lub cofnięcia uprawnienia.
7. Sposób podejmowania decyzji stosowania prawa jest określony przepisami proceduralnymi- postęp. Adm. normy pr. materialnego określają obowiązki.
8. W państwach gdzie istnieje sądowo kontrola decyzji adm., decyzje takie mogą być zaskarżane do NSA z powodu ich niezgodności z prawem.
Przestrzeganie prawa adm.
W sytuacji p.a. istnieją normy, które kształtują sytuację jedn. w sposób bezpośredni.
Nakładanie ob. lub uprawnień przez prawodawcę bez potrzeby stosowania prawa i wydawania decyzji adm. :
Ustanawianie obow. I upr. następuje w drodze ustaw lub norm prawnych o charakterze podustawowym (rozporządzenia, akty prawa miejscowego)- są wydawane na podst. udzielonych w ustawie upoważnień i celu wykonania ustawy.
Obowiązki prawne, które mają postać powinności określonego sposobu zachowania się ustanowione bezpośrednio w normach prawa adm.mogą przybierać postać bądź zakazów lub nakazów.
Nakaz- postulat zachowania się w określony sposób.
Zakaz- obowiązek o charakterze negatywnym, zakazujący pewne postępowania.
Zakazy mogą być:
- bezwzględne- mamy do czynienia wówczas gdy nie przewiduje się żadnego prawnie dozwolonego sposobu uchylania się od takiego nakazu
- względne- polega na tym, iż w ramach prawnie przewidzianej procedury może on zostać uchylony w stosunku do indywidualnie określonego podmiotu w konkretnie określonych okolicznościach.
Uprawnienia- korzystny dla podmiotu stan rzeczy, który nie jest możliwy do legalnego osiągnięcia bez wymaganego uprawnienia.
Kontrola przestrzegania norm pr. adm.
Kontrola przypisana jest organom adm. pub.. Zbadanie istniejącego stanu rzeczy polega na sprawdzeniu realizacji ustanowionych przez normy prawne obowiązków, czy też zbadanie warunków korzystania z uprawnień.
Cechy procesu przestrzegania prawa adm.
1. Organ a. p. nie pozostaje w stosunku org z adresatem obowiązku.
2. Organ adm pub kontrolujący proces przestrzegania prawa jest zainteresowany efektami tej kontroli. Jest to wpisane w zakres obowiązków.
3. Or adm pub, który ie dokonuje procesu kontroli musi go wykonać zgodnie z przepisami prawa.
4. Org adm pub, który dokonuje kontroli działa na podstawie kompetencji generalnej.
5. W celu doprowadzenia do stanu zgodnego z prawem organ kontrolujący uruchamia pewne działania, które zmierzają do zastosowania środków odpowiedzialności prawnej.
6. Przebieg kontroli przestrzegania prawa ma charakter mało sformuowany.
Sankcjonowanie norm I obowiązków. Przekroczenie uprawnień.
Działanie zmierzające do wykonania obowiązku:
- stosowanie tzw przymusu adm, który przejawia się w stosowaniu środków egzekucyjnych, które są prawie sformalizowane.
Postępowanie, w którym następuje stosowanie środków egz nosi nazwę postępowania egzekucyjnego w administaracji.
Środki egzekucyjne
I środki egzekucyjne- w zakresie należności pieniężnych
- egzekucja z pieniędzy
- egz z wynagrodzenia o pracę
- egz ze świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego
- egz z rach bankowych lub wkładów oszczędnościowych
- egz z innych wierzytelności pieniężnych i praw majątkowych,
I środki egzekucyjne- w zakresie należności nie pieniężnych
- grzywna w celu przymuszenia
- odebranie rzeczy ruchomej
- przymus bezpośredni.
ORGANY ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ
Naczelne organy adm rządowej
- rząd ( Rada Ministrów)
- organy adm rządowej, których właściwość miejscowa rozciąga się na teren całego kraju, a które jednocześnie wchodzą w skład Rady Ministrów
- przewodniczący komitetów
* Przewodniczący Komitetu Badań Naukowych
* p k unii Europejskiej
* p k Rządowego Centrum Studiów Strategicznych.
Centralny organ adm nie wchodzi a skład Rady Ministrów.
* Komendant Głównej Policji
* Inspektor Celny
* Prezes Krajowego Urzędu Pracy.
RADA MINISTRÓW
- prowadzi politykę wewnętrzną oraz zagraniczną
Jest to organ o charakterze kolegialnym.
W skład RM wchodzą prezes oraz poszczególni ministrowie.
Pracami RM kieruje prezes.
W skład RM wchodzą także przewodniczący komitetów.
Zadania Rady Mnistrów:
- wydawanie rozporządzeń- na podstawie upoważnień
- wykonywanie ustaw
- koordynacja i kontrola organów adm publicz
- ochrona interesów Sarbu Państwa
- uchwalanie projektu budżetu państwa
- kierowanie wykonaniem budżetu państwa
- zapewnienie porządku publicznego oraz bezpieczeństwa obywatelom
- RM określa organizację i tryb swojej pracy.
Wewnętrzne organy Rady Ministrów:
- stałe komitety, które mają charakter pomocniczy i opiniodawczy
- rady i zespoły
- komisje wspólne RM np. Komisja Trójstronna.
Prezes Rady Ministrów
Stoi na czele RM i kieruje jej pracami. Ma uprawnienia w zakresie koordynacji poszczególnych ministrów. Ma prawo do wydawania rozporządzeń. Powołuje wojewodów i ich odwołuje na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych Administracji. Prowadzi nadzór nad zadaniami zleconymi przez organ adm państwowej wykonywanych przez org terenowe.
Ministrowie
Kierują określonym działem adm rządowej. Mogą także wykonywać działania, które wyznacza im prezes RM.
Komitety
1. Komitet Badań Naukowych- 12.01.91. Organ prowadzący politykę naukową oraz naukowo- techniczną.
2. Komitet Integracji Europejskiej 96r Koordynacja polityki w sprawach przystąpienia Polski do UE, dysponuje pomocą otrzymaną z funduszy UE.
3. Rządowe Centrum Studiów Strategicznych 96r. Prowadzi pracę, które służą RM do programowania gosp, jego pogorszenia, przygotowuje analizy dotyczące zagospodarowaniu przestrzennemu kraju.
Administracja Rządowa w Terenie
1. Adm rządowa o charakterze samorządowym
Wojewoda- przedstawiciel RM w terenie. Powinien prowadzić politykę zgodną z polityką rządu. Sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym. Ma możliwość uchylenia decyzji gminy, które nie jest zgodne z prawem. Ma prawo do wydawania poleceń, kontroluje wydawanie zadań przez jednostki samorządu ter z zakresu adm rządowej.
Wydawanie poleceń:
- zagrożenie życia lub bezpieczeństwa obywateli
- zagrożenie środowiska naturalnego.
Wojewoda jest zwierzchnikiem Zespolonych Służb Inspekcji i Straży. Ma on dwóch zastępców ( pierwszy i drugi wojewoda).
Ad 1 Adm rządowa o charakterze samorządowym
Kolegium doradcze ( wicewojewodowie, dyrektor generalny Urzędu Wojew, Komendanci Wojew Policji i Straży Pożarnej.
Zespolona Adm Rządowa
Wojewoda, kierownicy Zespolonej służby lub Straży Wojewódzkiej
-Woj. Inspektor Sanitarny
- Woj. Ins Inspekcji Handlowej
- Woj. Ins Ochrony Środowiska
Organy adm nie zespolonej
- Naczelnik Urzędu Skarbowego.
SAMORZĄD WOJEWÓDZTWA
Posiada osobowość prawną i zdolność sądową.
Samodzielność Województwa
1. kształtowanie i utrzymanie ładu na terenie wojew
2. pobudzanie aktywności na terenie wojew
3. podnoszenie konkurencyjności i innowacyjności wojew
Gmina, powiat- województwo- koordynacja zadań, brak podległości powiatu względem wojew.
Władze samorządowe województwa
- sejmik wojew
- zarząd.
Sejmik- organ stanowiący i kontrolny. Jest podmiotem, który stanowi akty prawa miejscowego ( statut, budżet). Określa zasady korzystania z mienia, uchwala strategie rozwoju wojew oraz wieloletnich programów wojew, planowanie przestrzenne. Kadencja trwa 4 lata. Pracami sejmiku kieruje przewodniczący. Obraduje na sesjach( zwoływanych nie rzadziej niż raz na kwartał). Sesja może się odbyć także na wniosek radnych.
Zarząd- liczy 5 członków, powiat 3-5, gmina 3-7.
- na czele zarządu stoi marszałek, który jest powoływany sposród członków sejmiku
- organ o charakterze wykonawczym, wykonuje uchwały sejmiku
- gospodarowanie mieniem woj
- przygotowuje projekt rozwoju gospodarczego wojew
- kadencja trwa 4 lata (możliwość odwołania przez referendum- 35%)
- marszałek jest przełożonym urzędników zatrudnionych w Urzędzie Wojew.
Finanse
- mieniem jest własność i inne mienia majątkowe
- podstawą jest budżet (uchwalanie analogiczne jak w gminach czy powiatach)
- za prawidłowe wykonanie budżetu odpowiada zarząd.
Zadania
1. zadania z zakresu pobudzania gospodarczego
2. utrzymanie ładu na terytorium wojew
3. utrzymanie dróg publicznych i transportu
4. zadania z zakresu ochrony środowiska.
Samorządowe Kolegia Odwoławcze- podmiot państwowy. Są organami wyższego stopnia, org odwoławcze od decyzji wydawanym w I inst przez jednostki sam terytorialnych.
Nadzór jest pojęciem szerzej rozumianym niż kontrola. Przedmiotem nadzoru są jednostki sam teryt.
Organami sprawującymi nadzór to wojewoda i prezes Rady Ministrów.
Uprawnienia prezesa Rady Ministrów:
- nadzór funkcjonalny, ma prawo do powołania tzw zarządu komisarycznego ( na 2 lata)- gdy występuje trwała przeszkoda sprawnego funkcjonowania w gminie.
Uprawnienia wojewody:
- stwierdzenia nieważności uchwały org jedn sam
- żądanie inf, które należą do kompetencji jed org sam teryt.
POSTĘPOWANIE ADMINIS.
Tok czynności zmierzających do wydania orzeczenia w indywidualnej sprawie z zakresu prawa adm. Akt prawny regulujący 14.06.1960.- Kodeks Postępow. Adm. Dz U Nr 98-2000 r (najnowsza wersja).
Zasady ogólne post adm - naczelne postulaty kierunków działania dla organu adm publicznej.
ZASADY PROCESOWE
Praworządność- obowiązek działania wg przepisów prawa, organy adm publ nie mogą się zwolnić od tego obowiązku.
Uwzględnianie interesu publicznego i słusznego interesu obywateli- organy adm publ są zobowiązane do podejmowania niezbędnych kroków do dokładnego wyjaśnienia sprawy z uwzględnieniem interesu społ oraz słusznego interesu obywateli.
Prawda obiektywna/ materialna- nałożenia na organ adm publ obowiązku prowadzenia postępowania w oparciu o fakrty.
Pogłębianie zaufania obywateli do organów państwa- podniesienie kultury i świadomości prawnej obywateli co do rozstrzygnięcia sprawy adm.
Informowanie stron- nakłada obowiązek na organy adm publ należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postęp adm.
Czynny udział stron w postęp adm- nakłada obowiązek na org adm publ zapewnienia czynnego udziału stronie w każdym stadium post oraz przed ogłoszenien decyzji umożliwienie stronie wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów.
Dwie przesłanki kiedy można odstąpić od tej zasady:
- zagrożenie życia ludzkiego
- powstanie strat materialnych.
Przekonywanie stron post adm- org adm publ powinny wyjaśnić stronom tego post zasadność przesłanek, którymi kierują się w post aby doprowadzić w ten sposób przez strony decyzji, bez potrzeby stosowania środków przymusu.
Szybkość, prostota działania org adm publ- obowiązek działania w sprawie wnikliwie i szybko posługując się najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. Org adm pub powinny działać bez względnej zwłoki. Nie później niż 1 m-c, ale może wynosić 2 m-ce ( kpa)
Terminy mają charakter instrukcyjny, nie mają charakteru kategorycznego. Org adm publ zobowiązany jest poinformować stronę o przyczynach nie załatwienia sprawy w terminie i jednocześnie ze wskazaniem terminu wykonania.
Pisemność- forma załatwiania spraw w drodze pisemnej.
Dwuinstancyjność trybu postępowania- jeżeli I instancja jest ... lub samorządowe kolegium odwoławcze, nie można odwoływać się do II instancji, ale można złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy w I instancji.
Trwałość decyzji ostatecznych- do tych decyzji nie przysługuje odwołanie.
ODSTĘPSTWA
a) wznowienie postępowania, gdy została wydana decyzja ostateczna
Przesłanki:
- gdy decyzja została wydana w wyniku przestępstwa
- gdy decyzja została wydana przez pracownika lub organ, który podlega wyłączeniu z załatwienia sprawy
- gdy dowody na podstawie których ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne okazały się fałszywe
- gdy strona nie z własnej winy nie brała udziału w postępowaniu
- gdy wyjdą na jaw nowe okoliczności lub dowody a nie były znane organowi w chwili orzekania
- gdy decyzja nie została wydana przez właściwy organ
- gdy zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej wydanej decyzji
- gdy decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone bądź zmienione
- gdy podstawą orzeczenia w tej decyzji był przepis niezgodny z konstytucją ( m-c od daty publikacji trybunału konstytucyjnego).
b) stwierdzenie nieważności decyzji ostatecznej
Przesłanki:
- gdy decyzja adm ostateczna została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości:
* miejscowej- zasięg działania organu
* rzeczowa- który organ rozstrzyga w sprawie
* instancyjna- który organ rozstrzyga w I a który w II instancji
- gdy decyzja adm zostaje wydana bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa
- gdy sprawa/ decyzja dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją
- gdy decyzja ostateczna została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie
- gdy decyzja była niewykonalna w dniu jej wydania a jej wykonalność ma charakter trwały
- gdy w razie wykonania decyzji wywołała by ona czyn zagrożony karą
- istnienie wady powodującej jej nieważność z rzeczy prawa.
Strona postępowania:
Każdy czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie, albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Osoby fizyczne, prawne, jednostki nie posiadające osobowości prawnej.
3 fazy postępowania:
I- faza wszczęcia postępowania:
- z urzędu
- na wniosek strony
II- faza postępowanie dowodowe:
- kompletne i całościowe postępowanie w celu wyjaśnienia sprawy, organ w toku postęp może wydawać postanowienia, które nie muszą mieć wpływu na ostateczną decyzję
III- faza zakończenie postępowania - wydanie decyzji
- formą zakończenia postęp jest wydanie decyzji adm orzekającej co do istoty sprawy, możliwość odwołania do organu odwoławczego za pośrednictwem organy, który wydał decyzję.