Pedagogika personalno- egzystencjalna ks. Janusza Tarnowskiego:
Ks. Tarnowski- teolog, psycholog, pedagog, pisarz. Opublikował ponad 300 artykułów naukowych i publicystycznych. Oraz takie książki jak: „rozmowy o wierze i życiu”, „dzieci i ryby głosu nie mają”, „wychowanie do pokoju z Bogiem i ludźmi”. Widać u niego nawiązanie do Korczaka, prowadzi badania na temat jego pedagogiki.
Personalizm- (persona z łac. Osoba), poglądy, które stawiają osobę jako istotę autonomiczną, posiadającą godność i rozumność. Mówi również o zdolności osoby do miłości oraz samoświadomości jako postawy jej aktów rozumnych i wolnych. Osoba ludzka posiada w sobie walor niepowtarzalny i nadrzędny wobec wszystkich wartości materialnych czy animalnych, struktur społeczno-politycznych czy ekonomicznych. W wymiarze str: osoba posiada 2 byty: materialny i duchowy; w społecznym natomiast jest nie tylko członkiem jakiejś społeczności, ale i istotą społeczną.
Transcendentyzm - człowiek zwraca się w stronę Boga, zawierza mu się całkowicie.
Należy rozróżnić:
- personalizm jako postawę interpersonalną, wyrażającą się pełnią szacunku, uznaniem praw i godności drugiej osoby oraz troską o jej rozwój
- personalizm filozoficzny czy zaangażowany światopoglądowo: naturalistycznie- Stern, Spranger lub spirytualistycznie (duchowo) -Hessen, Montesori, Nawroczyński.
Personalizm egzystencjalny- nurt ten przeciwstawia się autorytaryzmowi, biurokratyzacji i reformatorskiemu pozornictwu, na pierwszym planie kształcenie młodego pokolenia i samokształcenie wychowawców.
Pseudowychowanie- krytyka, refleksja nad wychowaniem poprzez skontrastowanie go z tym, co nim nie jest lub co się jemu przeciwstawia, mimo, iż uzurpuje sobie prawdo do bycia wychowaniem.
Kategorie pseudowychowania wg tarnowskiego:
Tresura- nakłanianie pod groźbą kary lub obietnicą nagrody do pożądanych sposobów zachowania się. Są to powierzchowne i krótkotrwałe efekty. .
Administrowanie- in., złagodzona tresura, nadkontrola, ocenianie, nieustanna weryfikacja jednostki w klimacie chłodu i oficjalności.
Trening- stałe ćwiczenia w sytuacjach w wzrastającym stopniu trudności maksymalnej sprawności w wymiarze technicznym, obejmując jedynie jakąś określoną sferę człowieka a nie całą jego osobowość.
Moralizowanie - sprowadzające się do werbalnego, perswazyjnego lub poprzez sugestię pozasłownego zobowiązania osoby pożądanych zachowań.
Kształtowanie osobowości- czyli zewnętrzne, przedmiotowe formułowanie całego człowieka, degradujące go do roli biernego obiektu, materiału czy tworzywa. Bazuje ono na założeniu, że tylko wychowywany wymaga przekształcających oddziaływań.
Wychowanie rozumiane jako spotkanie ma 2 wymiary:
1. wertykalny- odnoszący się do Boga, Chrystusa
2. horyzontalny- obejmujący kontakt międzyludzki.
Właściwości wychowania wg Tarnowskiego:
Człowieczeństwo- powinno być bazą społeczeństwa; sytuacja wychowawcza jest spotkaniem co najmniej dwóch istot ludzkich obdarzonych w pełni ludzką godnością. Wychowanie powinno pomóc każdemu w odnalezieniu urzeczywistnieniu „najgłębszego ja”.
Permanencja- wychowanie nie ogranicza się do określonej fazy życia człowieka, ale trwa przez cały jego okres, nigdy nie znika jego potrzeba.
Inter- i interakcyjność - czyli obustronne oddziaływanie na siebie podmiotów - wychowawcy na wychowanka i wychowanka na wychowawcę, ale także wchodzenie w akcję z samym sobą czyli samowychowanie, wzajemnie otwieranie się na nowość, przy jednoczesnej znajomości rzeczy i świadomości własnego systemu wartości czy dążeń
Transgresyjność- czyli stała zdolność przekraczania samego siebie i przezwyciężania paradoksu między „ja powierzchniowym a „ja głębokim”.
Trzy podstawowe warunki istnienia dialogu:
1.obustronna autentyczność- rozumiana jako uwalnianie się od „maski”, jako działanie zgodne z własnym ja, bycie szczerym, wiernym samemu sobie.
2. Spotkanie- zetknięcie się z jakąś rzeczywistością, z konkretną lub transcendentną osobą.
3. Zaangażowanie- oddanie się pewnej sprawie lub osobie. Jednostka nie przestaje być sobą, nie zatraca sienie na rzecz innych, ale wzbogaca własną osobowość, rozwija wyższą uczuciowość, czy bezinteresowną życzliwość.
Trzy rodzaje dialogu w wychowaniu personalno- egzystencjalnym:
1 Dialog jako metoda, czyli sposób komunikowania się wychowawcy z wychowankiem, gdzie oba przedmioty dążą do wzajemnego zrozumienia, zbliżenia się i współdziałania.
2. Dialog jako proces mający miejsce wówczas, kiedy jeden z trzech komponentów dialogu jako metody został wdrożony w życie.
3. Dialog jako postawa będących gotowością otwierania się obu stron na wzajemne rozumienie słów,
Dialog może przyjąć jedną z trzech form:
-dialogu rzeczowego - który jest dążeniem obu podmiotów do wartości prawdy i ma miejsce w sytuacjach poznawania rzeczywistości
- personalnego - bazuje na wartości wolność i dobro, jest ujawnieniem wlanej duchowości
- egzystencjalny - bazuje na wartości miłość, jest całkowitym wyrażaniem swojej osoby, oddaniem się drugiej osobie aż do poświęcenia jej własnego życia. Wymaga przezwyciężenia własnego egoizmu, pychy, poczucia wyższości.
Pedagogiczne credo Tarnowskiego składa się z 5 zasad:
1. punkt wyjścia: należy wejść w świat nastolatka, nie udając, lecz autentycznie z zainteresowaniem i życzliwością.
2. Wychowanek
3. relacja wychowanek- wychowawca- zmierzać wytrwale ku przyjaźni nie oczekując jednak wdzięczności ani przywiązania. Dać wychowankowi odczuć miłość, ale bez zasłaniania tego, który kocha go daleko bardziej - Chrystusa. Łącznikiem spajającym- modlitwa.
4. proces wychowania- wsłuchiwanie się w wychowanka, uczenie się i wzajemne wychowywanie. Nie narzucanie i przymuszanie lecz delikatna pomoc do budzenia zainteresowania wartościami i poszukiwanie ich aż do spotkania z Bogiem.
5. Cel- pomóc wychowankowi odnaleźć jego miejsce w życiu i powołanie osobiste w stopniowym zbliżaniu się ku dojrzałości ludzkiej i chrześcijańskiej. Jednocześnie z procesem wychowania innych dążyć do samowychowania siebie, żyć Chrystusem.
Pedagogika radykalnego humanizmu Ericka Fromma:
Erich Fromm- psycholog, przedmiotem szczególnego zainteresowania było zjawisko nazizmu z pochodzenia niemiec, żył w latach wojny, starał się zrozumieć zjawisko agresji, przemocy i okrucieństwa.
2 rodzaje wrogości:
reakcyjna- reakcje jednostki na zagrożenie życia, godności, własności itp.
Rekompensacyjna- stanowi dla ludzi słabych, zniewolonych, bezsilnych - swoistego rodzaju uniwersalny środek do odzyskania poczucia własnej mocy, dzięki stosowaniu wobec innych przemocy, dominacji czy siły. Zdaniem Fromma ta wrogość jest pochodną dominującej w nim orientacji nekrofilnej (ku śmierci, ku destrukcji, ku złu) ludzie o niskim poczuciu własnej wartości
2 rodzaje bliskości między podmiotami:
submisyjna- podporządkowywanie się komuś od kogo się zależy. Prowadzi do braku niezależności czy skłonności buntowniczych, hamuje pełny rozwój jednostki, tzw. "podlizywanie się”
bliskość całkowitej i najgłębszej zażyłości- polega na dojrzałej miłości przy zachowaniu niezależności i odrębności podmiotów. Nie hamuje rozwoju, nie powoduje konfliktów wewnętrznych ani utraty energii (relacji bliskie, głębokie, nie jesteśmy ulegli)
ORIENTACJE:
NEKROFILNA: in. Umiłowanie zwłok, stosuje przemoc, wrogość rekompensacyjna, życie i ludzi traktuje w sposób mechaniczny i przedmiotowy, wierzy w słuszność przemocy, żyje przeszłością, osoba obsesyjnie uporządkowana, punktualna, często zakompleksiona, egoista, narcyz, pesymista. Jego skóra jest blada, jak martwa, człowiek powściągliwy, najważniejsze dla niego jest posiadanie (dóbr materialnych), osoba kochająca destrukcję, wierząca w słuszność przemocy, bardziej kieruje się przeszłością niż przyszłością, która jest dla niego niepewna i nieznana; odwraca się od innych, chce zdobyć władzę nad innymi.
BIOFILNA: in. Umiłowanie życia, dążenie do ochrony życia, optymista, serdeczny, przyjacielski, twórczy, kreatywny, nie pogrąża się, żyje teraźniejszością i przyszłością, nie pogrąża się w wyrzutach sumienia i poczuciu winy.
2 typy modusu:
posiadania- typu „mieć” - nekrofil, zdobywanie korzyści materialnej, zachłanność, powierzchowność, brak zaangażowania, gromadzenie.
Modus istnienia typu „być”- wartości duchowe.
2 typy posiadania:
- funkcjonalne - gromadzenie przedmiotów niezbędnych do istnienia (jedzenie, schronienie)
- charakterologiczne- na pokaz.
Krytyka szkoły wg Fromma:
jest instytucją demokratyczną; nauczyciele i uczniowie traktowani sią jak maszyny, jest oderwana od życia, uczniowie wykonują czynności, które nie są potrzebne - nudzą się. Szkoła jest porównywana do fabryki, gdzie produkuje się wiedzę, ogranicza indywidualizm.
Szkoła humanistyczna: Powinna promować postawę typu być, praktykującą miłość czyli postawę biofilną. Najważniejszym czynnikiem rozwoju miłości życia u dziecka jest współżycie z ludźmi. Zadaniem wychowawcy jest poszerzenie marginesu wolności oraz wspieranie warunków sprzyjających biofilii, nie można wywierać wpływu na wychowanków, dokonywać za nich wyboru.
Zdrowe społeczeństwo- ma przyczyniać się do powstania nowego, odrodzonego duchowo człowieka tzn. zdolnego do miłości, twórczości i braterstwa; społeczeństwo skupione wokół pełnego rozwoju człowieka.
Radykalny humanizm- oznacza konserwatyzm skrajny, stanowczy, rewolucyjny. Wprowadzenie orientacji biofilnej od razu, tu i teraz, zacząć od siebie najbliższego otoczenia.