PACYFIZM

Pacyfizm - nazwa składa się z dwóch słów łacińskich, pacificus - wprowadzający pokój, i facere - czynić.

- Słowo pacificator - pacyfikator określa osobą przywracającą pokój. Zaś pacyfista (pacifer) zwolennik pacyfizmu.

• Nazwa pacyfizm jest zarówno ideą, myślą, doktryną jak i ruchem politycznym. Jako ruch polit. pojawił się dopiero w 1901 r.. Powstała w wyniku poszukiwań nazwy dla określenia międzynarodowego ruchu pokoju, początkowo określanego nazwami „federalizm”, „Młoda Europa”.

• Nazwe pacyfizm zaproponował francuz E. Arnaud, ale upowszechnił Niemiec A.H. Fred w artykule „Przyjaźń, federalizm lub pacyfizm” 1901r.

• Analiza pojęcia pacyfizm wykazuje, że idea pokoju splotła się w nim nierozłącznie z ideą wojny.

• Początek XIX w. powstają pierwsze organizacje pacyfistyczne, idee pacyfizmu nie odgrywały większej roli politycznej pozostając postulatami religijnymi, filozoficznymi.

• Historycy mówią iż w ostatnich 3300 latach historii ludzkości tylko w ciągu 200 lat istniał pokój, „ jeżeli pragniesz pokoju, przygotuj się do wojny”.

• Pacyfizm jako ideologia polityczna i doktryna polityczna pojawił się wówczas kiedy idee zaczęły znajdować realna siłą w organizacjach. Wiek XIX i XX upływały pod znakiem zmęczenia wielkim wojnami, hasła pokojowe były coraz popularniejsze znajdowały one również coraz silniejsze oparcie w edukacji wychowaniu i propagandzie. Powstało prawodawstwo i sądownictwo międzynarodowe stojące w obronie pokoju.

Źródła i rozwój.

Hezjod (grec) - Teogonia , prace i dnie - przeciwstawiał ideę pokoju idei wojny, pokój sprzyja spokojnej pracy na roli, łagodzi obyczaje, kształtuje przyjaźń a wojan samo zło.

Heraklit z Efezu - ukazał dialektykę wojny i pokoju jako jedność w której ścierają się przeciwieństwa

Platon - Państwo i Prawa- odrzucał wojny bratobójcze, dopuszczał wojny obronne , zalecał unikanie unicestwienia wrogów.

Arystoteles - ograniczał dopuszczalność wojny w sytuacji konieczności, obrony niepodległości

Stoicy - marzyli o wiecznym pokoju jako „życiu zgodnym z naturą”

Amfiktionie - federacyjne związki państw miast, mające na celu utrzymanie pokoju w oznaczonym regionie, obowiązujący wszystkich pokój boży( tregua dei) trwał ściśle w określonym czasie.,

Grecy stworzyli również ideę konferencji międzynarodowych, Perykles zaproponował taką konferencje w 488 r pne którą zrealizował filip II w 338r pne

Rzymianie - ujmowali ideę pokoju w normy instytucyjne i prawne.

- kolegia kapłańskie - rozwiązujące konflikty między plemionami

- sądy polubowne - sędziowie z wyborów, rozstrzygały spory o dobra materialne między Rzymianami a sąsiadami.

PAX Romana - idea „zbrojnego pokoju” na terytoriach podbitych

Cyceron - rozróżniał WOJNY - sprawiedliwe i niesprawiedliwe,

ale też POKOJE - sprawiedliwe i niesprawiedliwe.

Uważał iż spory można rozwiązać za pomocą argumentów( cecha ludzi) i przy pomocy siły (dzikie zwierzęta), więc drugiego używać tylko wtedy gdy niemożna użyć pierwszego.

Augustyn, biskup z Ipponu - pacyfista umiarkowany, gdyż wojny służące realizacji planów boskich na ziemi uznawała sprawiedliwe.

Tomasz z Akwinu - dzielił wojny na sprawiedliwe (w imię celów Kościoła i za jego przyzwoleniem, wojny państw) i niesprawiedliwe ( wszystkie inne wojny)

Pierre Dubois - prawnik, doradca króla Francji, dzieło Odzyskanie Ziemi Święte, proponował utworzenie federacji chrześcijańskich państw suwerennych z międzynarodowym trybunałem rozjemczym

Dante Alighieri - miał odwagę proponować utworzenie cesarstwa pokoju, osiągniętego dzięki rozdzieleniu władzy świeckiej od władzy kościelnej i traktowanych odtąd na zasadzie równorzędności.

Jerzy z Pobiebradu - król czeski - projekt związku chrześcijańskich władców europejskich. Programowo pomija w nim papieża i cesarza niemieckiego, zmierzając do zachowania prymatu zasad narodowościowych.

Erazm z Rotterdamu - „apostoł pokoju", kojarzył trwałość pokoju z misją chrześcijaństwa, uznając za słuszne jedynie wojny obronne, pozostałe zaś konflikty pozostawiając rozstrzygnięciu arbitrażu międzynarodowego.

Francesco Victoria- prawnik z Hiszpanii - w swobodnej wymianie handlowej upatrywał główne źródło pokoju, był przeciw wojnom kolonialnym.

Tomasz Morus i Tomasz Campanella - wojny obronne za sprawiedliwe zaś wojny zaborcze za niesprawiedliwe.

Henryk IV (król franc.) i Maximilian Sully(doradca) - plan zmierzający do usunięcia przyczyn wojen religijnych : równouprawnienie wyznań chrześcijaństwa, uporządkowanie europejskich spraw terytorialnych, ustanowienie zasady równowagi państw europejskich, powołanie Rady Generalnej Europy rozstrzygającej spory międzynarodowe.

Mnich Cruce proponował objęcie tym planem Chin, Indii, Persji, Etiopii.

Hugo Grotius - holenderski prawnik, „ ojciec prawa narodów”, współcześnie zwanego międzynarodowym prawem publicznym, dzieła „ O prawie wojny i pokoju”, polegał na prawie natury przy usuwaniu przyczyn wojen. Które dzieli na sprawiedliwe i niesprawiedliwe, słuszne i niesłuszne.

- 4 zasady prawa natury: 1) obowiązek dotrzymywania umów

2) zakaz naruszania cudzej własności

3) obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej z własnej winy

4)karalność przestępców

Jan Amos Komeński - przekonywał królów do maksymy „przekuwanie armat na dzwony i instrumenty muzyczne” rozbrzmiewające w czasach „wieczystego pokoju”

Gottfried Wilhem Leibniz - filozof niemiecki - tęsknił za przywróceniem supremacji świętego Rzymu papieskiego przy arbitrażowym rozstrzyganiu sporów między zwaśnionymi państwami

Emmerich da Vattel - podzielił środki załatwiania sporów na: dobrowolne (rokowania, kompromis, mediacja) i przymusowe(retorsja, represalia)

IDEE PACYFIZMU

Idea pokoju

- Pokój jest naczelną, przewodnią ideą równocześnie najwyższą wartością pacyfizmu. Jest przeciwstawna wojnie, lecz brak wojny jest niewystarczający dla istnienia pokoju. Idea pokoju zakłada nadto jego trwałość a nawet wieczność.

- Trwałość pokoju wynikać może ze współpracy między państwami, poszanowani suwerenności, przyjaźni i partnerskich stosunków międzynarodowych

- Prawo międzynarodowe definiuje pokój jako uregulowane prawem współżycie i współdziałanie państwa w atmosferze bezpieczeństwa

- W ujęciu statycznym pokój przejawia się w jego trwaniu, zaś w ujęciu dynamicznym w ciągłym umacnianiu.

Idea wojny

- Wojna przejawia się w gwałtownym konflikcie zbrojnym między zorganizowanymi społecznościami posługującymi się siłą i przemocą.

- Pacyfizm dopuszcza w zasadzie wojnę psychologiczną, ideologiczną, ekonomiczną, wespół określane mianem zimna wojna. Odrzuca natomiast większość rodzajów wojen militarnych.

- Dla pacyfizmu największą rolę odgrywa podział wojen na dopuszczalne wojny sprawiedliwe bądź słuszne(przezorni prowadzą wojnę dal pokoju) i odrzucane wojny niesprawiedliwe bądź niesłuszne.

- Podobnie jak pokój również wojna od około drugiej połowy XIX w. należy do zainteresowań prawa międzynarodowego publicznego, ta gałąź oparty jest na zwyczajowym prawie wojennym. Całkowity zakaz stosowania wojny został potwierdzony przez Karate Narodów Zjednoczonych, dopuszcza ona jednak ważny wyjątek od tej zasady przyznając każdemu państwu prawo do samoobrony w przypadku napaści zbrojnej.

Idea człowieka

- Człowiek pozostający w zgodzie z ideami pacyfizmu nazywany jest pacyfista, dla zachowania takiej zgodności zmuszony jest do odrzucenia militaryzmu, imperializmu, rasizmu, nacjonalizmu, socjalizmu jako ideologii przyjmującej wojnę za główny środek realizacji celów.

- Dysonans wewnętrzny obywatela który z jednej strony walczy na wojnie jako prawdziwy obywatel, a z drugiej jest pacyfistą. Wytłumaczenie może stanowić jedynie koncepcja plastycznej natury ludzkiej, podatnej zarówno na dobro, jak i zło.

Idea społeczeństwa

- jest to forma zespołowego współistnienia i współdziałania jednostek, w świetle pacyfizmu jawi się w dwóch formach

Pacyf. Społeczeństwa obywatelskie - nie potrzebuje dla zachowani pokoju pomocy ze strony władzy państwowej.

Pacyf. Społeczeństwo polityczne - dzięki władzy państwowej może realizować swoje pacyfistyczne cele.

Najbardziej racjonalna wydaje się umiarkowana koncepcja społeczeństwa pacyfistycznego , podkreślając obustronne uzależnienia powiązania między człowiekiem i społeczeństwem.(harmonijne współżycie jednostek i grup społecznych)

Idea prawa

- Wojna wyklucza prawo, (podczas wojny prawa milczą Inter arms selent leges). Pacyfizm deklaruje ochronę życia człowieka jako niezbędny warunek realizacji celów. W swej ochronie życia ludzkiego pacyfizm bliski jest ekologizmowi. Jednak ekologizm broni wszelkiego życia, pacyfizm koncentruje uwagę na obronie życia ludzkiego.

- Pacyfizm odwołuje się do wszelkich form prawa

1) prawa natury - to przewaga siłowa powodująca agresje człowieka nad człowiekiem ale zarówno powinności moralne zachęcające do rezygnacji z tej przewagi.

2)Prawo zwyczajowe - jest mało skuteczne , potwierdziło to nieskuteczność zwyczajowego prawa wojennego.

3)Prawo stanowione - ważne jest zwołasz międzynarodowe prawo publiczne.

Idea gospodarki

- Pacyfizm odnosi się krytycznie do tych modeli gospodarki, które pobudzają walką tj.: kapitalizm wolnorynkowy powiązany z kolonializmem jak również gospodarki socjalistycznej

Idea państwa

- Z pacyfizmem godzą się te wszystkie koncepcje istoty państwa, które podkreślają jego charakter organizatorski, porządkujący, doskonalący, zwierzchni.

- Porzucają marskizm, który upatruje najskuteczniejszą machina, organizację przemocy, narządzie klasy panującej do niszczenia oporu przeciwników klasowych. Sprzeczne z pacyfizmem są również koncepcje państwa zawarte w doktrynach faszyzmu, nacjonalizmu, rasizmu.

- Anarchizm nie stwarza dla pacyfizmu problemów wynikających z istnienia państwa, ale może budzić zatroskanie o stan pokoju społecznego.

- pacyfizm przystaje na te funkcje państwa, które unikając wojny utrwalają pokój. Ideałem pacyfizmu pozostaje niezmiennie ustanowienie jednego państwa ogólnoświatowego.

Idea zmiany

- zmiany nie mogą dokonywać się w oparciu o przemoc, gwałt, rewolucje, wojnę i militaryzm.

- Strategia walki, uzgodniona z pacyfizmem zwana jest wyrzeczeniem się przemocy ( nonviolence, Ghanki, M.L. King)

- nieposłuszeństwo obywatelskie - polega na nieprzestrzeganiu praw uznanych przez obywateli za niesprawiedliwe. „Słuchaj, patrz i milcz, jeśli chcesz żyć w pokoju”

NURTY PACYFIZMU

Pacyfizm moralistyczny

- Odwołuje się do etycznych kryteriów dobra i zła przy ocenie natury i zachowań człowieka w odniesieniu do wojny i pokoju. Oceny te, wysuwane z religijnych i świeckich systemów myślowych, służą ukazywaniu wojny jako zła wynikającego z najgorszych instynktów i demoralizacji człowieka.

- Pacyfizm moralistyczny wyrósł głównie z inspiracji myśli chrześcijańskiej.

Encyklika PACEM In TERRIS(1963) traktuje pokój jako wartość autonomiczną, wynikająca z porządku naturalnego, która powinna być szanowana przez całą ludzkość, rozwiązując konflikty na drodze rokowań.

- Świecki pacyfizm moralistyczny - objawiona została zastąpiona moralnością naturalną rozumu, emocji, woli

Pacyfizm legalistyczny

- Wyrósł z dwóch przesłanek

1) Pierwsza wskazywała na rozumność prawa natury jako negocjacje wojny i aprobatę pokoju.

2) Druga natomiast polegała na rozumowaniu przez analogię: skoro prawo jest skuteczną podstawą pokojowego porządku w miastach i państwach, należałoby analogicznie dążyć do rozciągnięcia jego panowania w celu osiągnięcia trwałego pokoju na swiat cały.

- Z koncepcjami prawnonaturalnymi powiązane są ściśle propozycje zabezpieczenia pokoju w oparciu o założenia koncepcji umowy społecznej, na podstawie dobrowolnych umów pokojowych zawieranych między suwerennymi państwami.

- Organizacyjno - instytucjonalne gwarancje trwałego pokoju koncentrowały sie wokół idei federacyjnego państwa ogólnoświatowego. Wzory federacji mieszczą się w trzech grupach:

1)demokratycznego -uwzględniając głos większości państw

2) dobrowolnego zjednoczenia państw

3) przymusowego zjednoczenia państw

Pacyfizm polityczny

- odwołuje się w swych dążeniach pokojowych do bogatego i zróżnicowanego arsenału środków służących polityce. Początek od Wielkiej Rewolucji Francuskiej

- monarchie absolutne obciąża odpowiedzialność za wojny, zaś z republikańskimi rządami demokratycznymi wiąże się nadzieja na trwały pokój. Nadzieje upatrywano w wyznaczeniu granic narodowych zgodnie z aspiracjami poszczególnych narodów posiadających własne państwo eliminując spory terytorialne.

- Sprzeczności między ideą państw narodowych a ideami pacyfizmu, rysującymi się zwłaszcza wtedy, gdy państwo narodowe stawia sobie agresywne cele nacjonalistyczne( nazizm, socjalizm marksistowski)

Pacyfizm progresywny

- krzewił wiarę w samoczynne nadejście pokoju światowego. Wiara ta wynikała z oświeceniowego przekonania o nieskończonym postępie ludzkości, osiąganym dzięki nieustannemu rozwojowi umysłu ludzkiego.

- Z wiary tej i twórczych trendów praktyki społecznej i politycznej (imperium Napoleona, święte Przymierze) wyrastał także optymizm myśli liberalizmu, dostrzegającego ścisłą korelację między wzrostem prosperity i dobrobytu a zanikaniem wojen i utrwaleniem pokoju.

PACYFIZM FRANCUSKI

Saint Pierre - dzieło Grand Dessein

Jean Jacques Rousseau - Projekt wiecznego pokoju (1761), Opinia o wiecznym pokoju(1782) - chwali racjonalność myślową projektu Pierre'a, ale wytykał mu naiwność praktyczną, przede wszystkim poleganie na pozornie uczciwych wobec ludu intencjach władców.

- upatrywał główną przyczynę wojen w absolutnej niezawisłości państw, zaś nadziej wiecznego pokoju w federacyjnej zalewności wzajemnej.

- Widział Europę jako rzeczywista wspólnotę z własną religią, kodeksem moralnym i obyczajowym oraz wspólnymi prawami.

Constantin F. de Volley - Rozwaliny czyli uwagi nad rewolucjami narodów (1791) - przeciwstawiał naturalną solidarność międzyludzką rywalizacji podsycanej przez rządzących państwami i Kościołem.

- Swoim poglądom nadał kształt deklaracji pokoju światowego.

Condorset - upowszechniająca się demokracja doprowadzi do zaniku wojen ambicjonalnych, a rozwój wymiany handlowej ukształtuje solidarność miedzyludzką, na której wesprze się trwały pokój. Postep przyniesie pokój, pokój przyniesie postęp.

Henri Greoire - narody są z natury suwerenne, ale łączą je więzy naturalnej, uniwersalnej moralności. Interesy narodowe powinny być na zasadzie dobrowolności podporządkowane interesom ludzkości. W czasach pokoju ludzi powinni czynić sobie możliwe najwięcej dobra, zaś za czasów wojny możliwie najmniej zła.

- dopuszczał wojnę dla obronny własnej suwerenności.

Napoleon I - sfederowane narody

Saint - Simon - O reorganizacji społeczności europejskiej - idea federacji europejskiej z Wielkim Parlamentem na czele któremu podległe SA parlamenty narodowe.

De Gaulle - rzecznik integracji kontynentu europejskiego , idea Europy Ojczyz rozciągającej się „od Atlantyku do Uralu”

Pacyfizm Niemiecki

Kant - O wiecznym pokoju (1795) - - opierał sie na przekonaniu że rygoryzm moralny połaczony z bezinteresowną dobrą wola prowadza do prawa mogącego zagwarantować pokojowe współżycie narodów.Czysty rozum narzuca człowiekowi kategoryczny imperatyw pokoju i odrzucenie sprzecznej z nim wojny

Inni

Wolff - idea wielkie wspólnoty panstw oparta na prawie naturalnym

Fichte - ustanowienie królestwa rozumu, za kantem

Scheller - dzieło - Idea pokoju i pacyfizmu. Wyróżniał pacyfizm, chrześcijański ( półpacyfizm, wojny kościoła), liberalny ( materializm), komunistyczny(rozbrojenei burżuazji i uzbrojenei proletariatu), imperialistyczny(reakcja na komunizm) heroiczny( najwyższa wartość, Budda , ghandi),kulturowy.

Pacyfizm angielski.

- XVII w. powstaje sekta kwarków, która pacyfistyczną odmowę noszenia broni i udziału w wojnach przyjęła za podstawę swojego wyznania. > William Penn

-Hume - twierdził, że oceny wojny jako zła, a pokoju jako dobra wynikają nie z rozumu, lecz uczuć.

- Owen - utopijny wizjoner, jako zaprzysięgły wróg własności prywatnej, w niej upatrywał przede wszystkim przyczyny wojny.

- W 1834 roku zgromadzenie robotnicze czrtorysów, uchwaliło w Londynie tzw. Kartę Praw Człowieka piętnującą wszelki wojny, szczególnie ostro wojny napastnicze i tłumienie zrywów niepodległościowych uciskanych narodów.

- Russell - wierzył że możliwe jest usuwanie źródeł wojny przez odpowiednie wychowanie, aby zapobiec powstaniu impulsu wojennego. Wyobrażał sobie społeczeństwo pacyfistyczne oparte na racjonalnej i zdrowej konkurencji a nie na walce.

Pacyfizm amerykański

- Penn - skłaniał się do pacyfizmu legalistycznego, ponieważ wieczyście obowiązujący traktat wiążący władców europejskich uznawał za najpewniejsza gwarancję pokoju.

- Władzę ogolnoeuropejską lokował w parlamencie międzynarodowym, złozonym z delegatów krajowych.

William James - „kto miecz trzyma, pokój miewa” , „ pokój utrzymuje się przez wojne”

Henry R. Luce - PAX AMERICANA czerpał z

PAX Romana - pokój rzymski

PAX ecclesitica - pokój kościelny, hegeomina papieży

PAX bratanica - pokój brytyjski , narzucenei panowania na morzach

Pacyfizm polski

A, Frycz Modrzewski - O poprawie Rzeczypospolitej , O pokoju( sprzeciw napastniczym wojnom)

S. leszczyński

S. Staszic- każda wojna neisprawiedliwa

---