KONCENTRACJA (concentration) - ekon. proces polegający na dążeniu do zwiększania znaczenia jednostek gospodarczych na rynku. Można mówić o koncentracji:

• produkcji przemysłowej;

• kapitału;

• siły świata pracy.

Koncentracja jest skutkiem powszechnie występujących skłonności do powiększania rozmiarów przedsiębiorstw. Wynika ona z chęci zwiększania ich dochodowości poprzez redukowanie wszelkich kosztów. Przyczynia się to w konsekwencji do bezpośredniego nasilenia się mocy ekonomicznej podmiotów prowadzących działalność gospodarczą.

Koncentracja produkcji występuje w dwóch formach:

• KONCENTRACJA POZIOMA - obejmuje jednostki gospodarcze biorące udział

• w jednej, takiej samej fazie składającej się na przebieg produkcji. W ten sposób przedsiębiorstwa dążą do wzmocnienia i spotęgowania swojego uczestnictwa

• w określonym rynku.

• KONCENTRACJA PIONOWA - grupuje te firmy, które uczestniczą w różnych etapach procesu wytwarzania bądź też wykonują odmienne rodzaje działalności, ale współdziałają ze sobą wzajemnie się uzupełniając. Przedsiębiorstwo rozszerza wówczas swoją aktywność o kolejne fazy procesu produkcyjnego; począwszy od pozyskiwania surowców, aż do ostatniego etapu, jakim jest uzyskanie gotowego produktu końcowego.

Początki istnienia procesu koncentracji produkcji sięgają lat 70-tych XIX w. Jego zapoczątkowanie jest wynikiem drugiej rewolucji przemysłowej, która wówczas miała miejsce. Koncentracja produkcji szczególnie objęła swoim zasięgiem takie dziedziny gospodarki, jak: kolejnictwo, stalownictwo, przemysł energetyczny oraz przetwórstwo ropy naftowej. Charakterystyczny dla tych właśnie branż był, szybko rozszerzający się na nie i mający zasadnicze znaczenie dla ich dalszego rozwoju gospodarczego, postęp techniczny i technologiczny. Wśród firm, które znacząco podniosły wówczas swoją wydajność oraz zwiększyły moc produkcyjną, a co za tym idzie - także swoją pozycję na rynku - wyróżnić można m.in. takich potentatów gospodarczych, jak: United States Steel Corporation, Standart Oil Trust czy też Westinghouse Electric Company.

Istotnym następstwem koncentracji produkcji jest zmniejszenie, czy wręcz powstrzymanie konkurencji, a co się z tym bezpośrednio wiąże - również powstawanie monopoli,a następnie także innej formy konkurencji monopolistycznej - oligopolu.

Koncentracja kapitału - może dokonywać się w dwóch formach:

• poprzez gromadzenie w ramach jednego przedsiębiorstwa kapitałów, które porozmieszczane są w różnych miejscach i stanowią własność wielu podmiotów; polega ona zatem na tworzeniu SPÓŁEK AKCYJNYCH;

• w wyniku połączenia ze sobą dwóch lub więcej przedsiębiorstw, czyli dokonania tzw. FUZJI - jest ona wynikiem przejęcia firmy, nad którą wisi realna groźba upadłości

• i może mieć charakter wymuszony bądź dobrowolny.

Koncentracja kapitału ma miejsce w działalności przemysłowej, ale może występować również w handlu, bankowości, ubezpieczeniach oraz w działalności usługowej. Przyczynia się ona znacząco do osiągania wyższej rentowności danego przedsięwzięcia, a także pozwala na zminimalizowanie ewentualnego ryzyka.

Koncentracja siły świata pracy - polega na zrzeszaniu, przekształcaniu i łączeniu ze sobą związków, federacji, stowarzyszeń i innych organizacji zawodowych o charakterze lokalnym w ogólnonarodowe i branżowe związki zawodowe. Dzięki koncentracji siły świata pracy, udało się doprowadzić m.in. do znacznego polepszenia warunków pracy, zwiększenia wynagrodzeń oraz skrócenia czasu pracy.

Wszystkie rodzaje koncentracji dokonywały się jednocześnie. Zarówno koncentracja produkcji, jak i koncentracja kapitału oraz koncentracja siły świata pracy silnie na siebie oddziaływały i mobilizowały się wzajemnie. Konsekwencją ich występowania było 5przeobrażenie się kapitalizmu wolnokonkurencyjnego w istniejący współcześnie kapitalizm państwowo-monopolistyczny.

Koncentracja przedsiębiorstw występuje wtedy, gdy partnerzy związku przedsiębiorstw tracą swą samodzielność gospodarczą na rzecz centralnego kierownictwa, któremu są podporządkowani. Często rezygnują oni przy tym ze swej odrębności prawnej wśród zrzeszeń przedsiębiorstw utworzonych na zasadzie koncentracji można wyróżnić:

- Pull albo Ring - luźne porozumienie w celu realizacji konkretnych przedsięwzięć -

charakter krótko trwały;

Kartel - powstaje w celu ograniczenia konkurencji między przedsiębiorcami

należącymi do branży - wspólne dyktowanie cen, produkcji, rynków zbytu;

Syndykat - wspólne przedsięwzięcie mających jedno biuro handlowe, które zajmuje

się polityką cen lub zbytu;

Trust - grupuje firmy, które tracą swą niezależność gospodarczą i odrębność prawną.

Zrzeszone przedsiębiorstwa tracą samodzielność przechodzą pod wspólny zarząd -

centralną radę wykonawczą i w pełni realizują politykę gospodarczą tej rady.;

Koncern - tworzony jest na podstawie formuły koncentracji, związek przedsiębiorstw

działających pod wspólnym zarządem jako całość gospodarcza należąca do jednego

właściciela; jego następstwem może być ograniczenie konkurencji;

Konglomerat - porozumienie monopolistyczne, które pod jednym kierownictwem

obok podstawy działalności prowadzi działalność uboczną;  

Holding - to spółka akcyjna, która posiada akcje różnych przedsiębiorstw, najczęściej

z jednej branży ilości zapewniające jej kontrole gałęzi produkcji. Rozróżnia się

holding:

 

• czysty-zgrupowanie prowadzące działalności holdingowe nie ma formalnie własnych przedsiębiorstw dyspozycji pakietami kontrolnymi akcji innych firm, które są oficjalnie samodzielne pod względem prawnym i gospodarczym

• przemysłowy-jest rzeczywistym właścicielem wielu form i kieruje bezpośrednio ich działalnością, ponad to kontroluje inne firmy.

Fuzja - najsilniejsza forma związków firm. Po połączeniu firmy dotychczas samodzielne tracą niezależność gospodarczą i prawną. Możliwe jest połączenie na zasadzie pionowej lub poziomej. Fuzja może prowadzić do powstania w miejsce dotychczas wyodrębnionych przedsiębiorstw nowego przedsiębiorstwa o nowej nazwie. Może również nastąpić wchłoniecie przedsiębiorstw przez jedno i wtedy wszystkie one występują pod nazwą przedsiębiorstwa, które wchłonęło pozostałe.

Przejęcie - przeniesie kontroli na działalność gospodarczą z jednej grupy inwestorów na drugą. Przejęcie od fuzji różni to, że przejmowane przedsiębiorstwo nie traci osobowości prawnej. Może nastąpić poprzez zakup akcji, udziałów, majątku, aktywów, uzyskanie pełnomocnictwa, co oznacza, że grupa akcjonariuszy czy udziałowców lub jednej z nich uzyskuje większościowe prawo głosu na walnym zgromadzeniu w imieniu udzielających pełnomocnictwa.

Alians - oznacza przymierze, trwały sojusz pomiędzy partnerami lub współdziałanie konkurentów w celu osiągnięcia obustronnych korzyści.

Alians strategiczny definiowany jest jako związek pomiędzy firmami, którego zamierzeniem jest realizacja wspólnego celu obu partnerów. Powstają, gdy pomiędzy partnerami sojuszu występuje słaba rywalizacja i silna współpraca. W odróżnieniu od fuzji i przejęć, cechuje zachowanie autonomii wśród uczestników i łatwość wycofania się z układu.

FUZJE	PRZEJĘCIA	ALIANSE
*Po połączeniu firmy dotychczas samodzielne tracą niezależność gospodarczą i prawną.	* Przejmowane przedsiębiorstwo nie traci osobowości prawnej.	* Porozumienie między dwoma lub wieloma niezależnymi przedsiębiorstwami, które postanawiają wspólnie prowadzić działalność gospodarczą.
*Fuzja może prowadzić do powstania w miejsce dotychczas wyodrębnionych przedsiębiorstw nowego przedsiębiorstwa o nowej nazwie. Może również nastąpić wchłoniecie przedsiębiorstw przez jedno i wtedy wszystkie one występują pod nazwą przedsiębiorstwa, które wchłonęło pozostałe	* Może nastąpić poprzez zakup akcji, udziałów, majątku, aktywów, uzyskanie pełnomocnictwa, co oznacza, że grupa akcjonariuszy czy udziałowców lub jednej z nich uzyskuje większościowe prawo głosu na walnym zgromadzeniu w imieniu udzielających pełnomocnictwa.	*Przedsiębiorstwa są autonomiczne, niezależne, mają własne cele, jak również realizują cel wspólny.
Rodzaje fuzji: *Fuzja egalitarna (konsolidacja) *Wchłonięcie (inkorporacja) *Przy spółkach akcyjnych *Fuzje poziomie (horyzontalne) *Fuzje pionowe (wertykalne) *Konglomeratowe *Koncentryczne	Rodzaje przejęć: *przyjazne *wrogie *Przejęcie typu buy-out *Wykup menadżerski *Wspomagany menadżerski wykup przedsiębiorstwa	Rodzaje aliansów: *strategiczne *kapitałowe * ścisłej integracji *komplementarne *addytywne *udziałowe *bezudziałowe
Największa fuzja w Polsce przeniesienie aktywów Kredyt Banku do BZ WBK.	Dnia 27 maja 2008 spółka Vistula & Wółczanka S.A. przejęła pakiet kontrolny spółki jubilerskiej W.Kruk	W Polsce najbardziej znaną siecią aliansów jest sieć LOT.

Alians strategiczny definiowany jest jako związek pomiędzy firmami, którego zamierzeniem jest realizacja wspólnego celu obu partnerów. Powstają, gdy pomiędzy partnerami sojuszu występuje słaba rywalizacja i silna współpraca. W odróżnieniu od fuzji i przejęć, cechuje zachowanie autonomii wśród uczestników i łatwość wycofania się z układu.

Alianse kapitałowe to forma kapitałowego zasilenia partnera, polegająca na wykupie udziałów mniejszościowych, przez jednego z uczestników, bądź na wzajemnym wykupie udziałów poprzez partnerów. Umowy o współpracy zawierane pomiędzy partnerami najczęściej przybierają formy: franchisingu, licencji, umów o wspólnej produkcji, dystrybucji, a dotyczących wyodrębnionej dziedziny oraz umów o stowarzyszeniu się przedsiębiorstw, do których zaliczyć możemy między innymi grupy interesów, czy sekretne spółki.

Alianse ścisłej integracji występują, gdy przedsiębiorstwa konkurencyjne wspólnie zamierzają czerpać i osiągać korzyści, w zakresie wytwarzania jakiegoś wspólnego elementu, podzespołu lub realizacji jakiejś fazy produkcji. Wyroby te następnie, zostają włączone do ich własnych, odmiennych produktów i wprowadzone na rynek. Konkurencja utrzymuje się tu w zakresie produktów finalnych. Z tym rodzajem aliansu najczęściej możemy się spotkać w przemyśle samochodowym, czy informatyce.

Alianse komplementarne łączą firmy, których kompetencje i udziały są zróżnicowane. Celem tych aliansów jest wykorzystanie komplementarności wkładów partnerów, gdzie jedno przedsiębiorstwo wykonuje produkt, którego sprzedaż rozwijana jest dzięki umiejętnościom drugiego. Partnerzy unikają inwestowania w identyczne aktywa angażując zasoby innego rodzaju. Unikają również frontalnej konkurencji poprzez zróżnicowanie produktu będącego przedmiotem aliansu. Swoje zastosowanie alianse te znajdują np. w telekomunikacji.

Alianse addytywne zwane również aliansami pseudo-koncentracji polegają na tym, że grupa przedsiębiorstw dotąd konkurencyjnych rozwija, produkuje i sprzedaje wspólny produkt. Wkłady partnerów mają podobny charakter. Zamierzonym celem tego sojuszu jest osiągnięcie krytycznej wielkości produkcji wybranego produktu w określonym sektorze działalności. W ramach tej współpracy znika konkurencja, a wspólny projekt zostaje podzielony na części, którego realizacja jest rozdzielana między partnerów. Alianse tego rodzaju najczęściej stosowane są w lotnictwie oraz w przemyśle zbrojeniowym.

Inny podział aliansów, w zakresie prowadzenia wspólnej działalności, dzieli je na alianse udziałowe i bezudziałowe. Alianse udziałowe są zawierane w postaci spółek joint venture stanowiących utworzone, odrębne jednostki gospodarcze, których działalność polega na podjęciu ścisłej współpracy między partnerami. Szacuje się, iż postać taką, przybiera zaledwie 10% aliansów na świecie. W przypadku tym partnerzy, w utworzonej odrębnej jednostce, realizują wytyczone wspólne cele, przy jednoczesnym zachowaniu niezależności. Forma aliansów bezudziałowych funkcjonuje w obrębie już istniejących podmiotów gospodarczych. Te z kolei dzielą się na alianse kapitałowe i zawierane umowy współpracy.

Przyczyny rozwoju aliansów

• Słabości fuzji i przejęć (nie spełniły pokładanych w nich nadziei, dlatego zaczęto nowych form współpracy a jednocześnie nie spowodowały negatywnych skutków) Fuzje i przejęcia nie spełniły pokładanych w nich nadziei.

• Procesy globalizacji w gospodarce światowej. Proces ten zmusza przedsiębiorstwa do konkurowania i działania na rynkach obcych. Współpraca z firmami lokalnymi poprawia efektywność działania na obcych rynkach. Łatwiej wejść na rynki chronione barierami.

• Postęp naukowy i technologiczny wymaga coraz większych nakładów finansowych i kapitałowych, wymaga coraz większych kompetencji, wiedzy, wymaga tez interdyscyplinarności, a to wszystko wykracza poza możliwości pojedynczych przedsiębiorstw. Połączenie z innymi firmami ułatwia wprowadzanie postępu technologicznego.

• Polityka państwa a w szczególności polityka anty-monopolowa, która ogranicza fuzje i przejęcia. Antymonopolowe prawo nie zabrania tworzenia aliansów.

Cechy aliansów strategicznych:

1. Podstawowe:

• Fragmentaryczność - dotyczą jedynie części działalności danych przedsiębiorstw

• Następuje dostarczenie przez partnerów odpowiednich nakładów materialnych jak kapitał, infrastruktura, materiały, jak też nakładów niematerialnych takich jak know-how, technologie, kontakty z dostawcami. Dostarczenie nakładów na rzecz realizowanego projektu.

• Integralność aliansów - zmiany jednych elementów powodują zmiany innych elementów.

2. Cechy specyficzne:

1. Zalety:

• Alians wymaga zgody wszystkich stron na działanie i wykonanie umowy

• Przedsiębiorstwa nigdy nie tracą swojej osobowości prawnej

• Podmioty nie tracą swojej autonomii

• Alianse są to sojusze stosunkowo łatwe odwracalne

2. Wady:

• Zarządzanie aliansami jest trudniejsze niż zarządzanie podmiotami o jednolitej strukturze, ponieważ w przypadku aliansów powstaje większa liczba centrów decyzyjnych, a jeśli jest ich więcej to wiadomo, że zarządzanie ich jest utrudnione

• W przypadku aliansów może dochodzić do jednoczesnej kooperacji konkurencji wówczas, gdy alianse zawierają firmy konkurencyjne, firmy ze sobą konkurują, ale jednocześnie w ramach aliansu ze sobą współpracują (konkurencyjną kooperacja).

• Cele własne kolidują z celami wspólnymi.

Mimo wad alianse coraz bardziej się rozwijają. Następuje szybki rozwój aliansów na świecie. Coraz częściej powstają sieci aliansów (w ich skład wchodzi wiele przedsiębiorstw). Jest to korzystniejsze w niektórych przypadkach od zwykłych aliansów.

Przewaga sieci aliansów nad zwykłym aliansem:

• Większa dywersyfikacja ryzyka w przypadku dużych projektów.

• Wykorzystywanie efektu śnieżnej kuli - sprzedaż jednych produktów pociąga za sobą sprzedaż innych produktów. Np. większa liczb sprzedanych komputerów powoduje zwiększenie sprzedaży oprogramowania.

• Możliwość ekspansji poprzez alianse na rynki różnych krajów - dostęp do zasobów i umiejętności firm pochodzących z różnych krajów.

• Można realizować o wiele większe projekty okrojone na większą skalę.

Alianse, aby się rozwijać muszą poprawiać swoją konkurencyjność. Alianse rozwijają się, ponieważ opanowały strategie działania tzn. strategie wchodzenia na rynki zagraniczne, strategie działania na rynkach wobec konkurencji oraz korporacje realizują strategie poza graniczne, a dzięki temu uzyskują przewagę nad innymi na skalę międzynarodową.

Strategie przedsiębiorstwa uznaje się za podstawowy czynnik istnienia na rynku.

---