Przełom dźwiękowy w Europie
Przed przełomem czyli jak do tego doszło ^_^
Mimo, ze elita straciła zainteresowanie dla kina, twórcy nie porzucili myśli o dotarciu do niej - chcieli dorównać teatrowi, żeby zadowolić wymagającą publiczność. Kluczem do sukcesu miał być dźwięk.
3 „fale” udźwiękowienia: na przełomie wieków, w latach 1908 - 1914, na początku lat 20-tych
początki: Charles Pathé - eksperymenty z „fonoscenami” (oddzielnie nagrane taśmy filmowe + dźwięk nagrany na płycie gramofonowej)
druga fala: eksperymenty Leona Gaumont (Francja) - aparat chronophone i Oskara Messtera (Niemcy) - aparat biophone; początkowo pracowali oddzielnie, potem połączyli siły; kręcili krótkie sceny operowe i skecze. Podstawowym mankamentem tych filmów była słaba siła głosu, a także niemożność kręcenia dłuższych i bardziej nowoczesnych technicznie filmów (ograniczona długość płyty). Aparatury oparte były na zasadzie elektrycznego powiązania gramofonu z aparatem projekcyjnym (niedogodności dla właścicieli kin)
wynalezienie mikrofonu uniezależnia film od płyt gramofonowych, eksperymenty z dźwiękiem nie wzbudzają zainteresowania filmowców, zajmują się więc nimi inżynierowie i naukowcy (Eugene Lauste, Sven Berglund, Lee de Forest, Niemcy Vogt, Engl i Masolle). Przyjmuje się, że pierwsze eksperymenty dokonywane były w Anglii przez Eugena Lauste'a - kręci on krótkie filmiki laboratoryjne
1923-1925 - trzecia ofensywa dźwiękowa: Niemcy z grupy „Triergon” - Joseph Masolle, Hans Vogt, Joseph Engl, w Anglii Lee de Forest - prace nad rejestracją dźwięku na taśmie filmowej; kręcą krótkie, proste filmy o nieskomplikowanych fabułkach (dzieła inżynierów, nie artystów^-^) Pomimo, że formalnie były bardzo dojrzałe, eksperymenty te zostały szybko zapomniane (nie były na rękę „ludziom filmu”)
Dopiero gdy dźwiękiem znowu zainteresowali się filmowcy (bracia Warner) pojawiła się realna szansa na przełom. Wykupili oni od koncernu Western Electric patent dźwiękowy Vitaphone ale chociaż istniał już system zapisu na taśmę wybrali zapis na płyty gramofonowe… Zaczęli od niemego filmu z ilustracją muzyczną („Don Juan”)
6 października 1927 - 1 wyświetlenie publiczne filmu „dźwiękowego i mówionego” („Śpiewak z jazzbandu” wytwórni Braci Warner)
Już w 2 lata później cała niemal produkcja światowa przeszła na film dźwiękowy; początkowo odrzucając wszelkie zdobycze filmu niemego. Wprowadzenie dźwięku pociągnęło za sobą obniżenie poziomu sztuki filmowej (najwięksi dotychczasowi twórcy ogłaszają upadek kina, które stało się „teatrem dla ubogich”). Publiczność - początkowo zachwycona odgłosami nie jest wymagająca, warstwa dialogowa - płaska i sztuczna (a co się mają wysilać…), następuje ponowne unieruchomienie kamery (wymagania inżynierów dźwięku…). Najczęściej stosuje się postsynchronizowanie (dźwięk dodawany jest później, do niemych materiałów). Amerykanie korzystają z nowej technologii do tworzenia filmów muzycznych, w Europie podejście jest zróżnicowane. W okresie „próbnym” wielu dawnych mistrzów kina niemego nie daje sobie rady w nowych warunkach i odchodzi
Początkowo twórcy zabiegali o pełny synchronizm obrazu i odpowiadającego mu dźwięku, potem uznano, że to sztuczne. Należy wypracować nowe metody ekspresji.
Mniej więcej w tym czasie w ZSRR powstaje manifest o kontrapunkcie dźwiękowo - wizualnym (o tym niżej).
Marcel Pagnol nazywa film dźwiękowy „teatrem w konserwie” - technicznym środkiem utrwalania przedstawień teatralnych - staje się to przyczyną silnej teatralizacji filmu. Próby te są mniej lub bardziej udane, jednak przyczyniają się do traktowania filmu jako hybrydy, niby-teatru. Z drugiej strony sam Pagnol wierzy, że film może stać się samodzielną sztuką (chociaż chodziło mu raczej o nowe wcielenie teatru… ) Z teatralizacją łączy się okres rewiowy - początkowo wielu twórców czuło się pewniej operując muzyką, nie zaś dialogiem.
W początkowym zachwycie nowością twórcy odrzucili osiągnięcia filmu niemego, jednak okazało się, ze synteza filmu niemego i dźwięku jest jedynym ratunkiem dla kina. Najlepsze filmy tamtego okresu „Pod dachami Paryża” Claira i „Światła wielkiego miasta” Chaplina czerpią z estetyki kina niemego. Ważnym artystycznym filmem dźwiękowym, wykorzystującym wartość milczenia i ciszy były „Dusze czarnych” Kinga Vidora.
Stopniowo twórcy uświadamiają sobie co naprawdę daje dźwięk - powiększenie ładunku treściowego jednego filmu. Wprowadzony zostaje pozakadrowy komentarz (bohatera bądź samego twórcy).Nie chodzi już o szafowanie dźwiękiem, raczej o nadanie światu waloru słyszalności, oddanie bogactwa dźwięków wokół nas. Docenia się także dźwięk jako środek wyrazu ludzkich myśli i uczuć.
Wprowadzenie dźwięku osłabia ekspansję kina amerykańskiego (bariera językowa) - przełom dźwiękowy powoduje wzrost produkcji filmów narodowych (początkowe pomysły robienia `narodowych” wersji danego filmu nie wypaliły).
Niemcy
Przełom dźwiękowy przyjęty wręcz rewelacyjnie - zdumiewająco szybko zaadaptowano nową technologię, okres 1929-1932 nazywany jest drugim „złotym wiekiem” kina niemieckiego. „Ufa” chcąc zapewnić sobie dystrybucję filmów niemieckich do USA musiała zainwestować w ich udźwiękowienie.
1. film dźwiękowy, który uzyskał uznanie krytyki i masowy sukces - film dokumentalny Waltera Ruttmana „Melodia świata” - zrealizowany jako reklamówka dla Hamburg America Line montaż zdjęć z wyprawy parowca Resolute na Daleki Wschód (ścisła selekcja dźwięków, montaż obrazu dopasowany do rytmów muzyki, przemyślane wplatanie dźwięków naturalnych w specjalnie skomponowaną muzykę) Ruttmann nie brał udziału w wyprawie, jego praca polegała na zmontowaniu gotowych (głównie niemych) materiałów - jednak potraktował całościowo sferę obrazów i dźwięków.
Niemcy byli przeciwni teatralizacji filmu.
Ważne filmy tego okresu:
„Błękitny anioł” - von Sternberg - wyrazistość ekspresjonizmu, mroczna kontrastowa symbolika („spadek” po Kammerspiel ) + nowe i trafne ujęcie dźwięku - realizm dialogów wyzbytych gadatliwości, przerywanych milczeniem, charakteryzowanie środowisk typowym dla nich szumem głosów
1.film dźwiękowy Fritza Langa - „M-morderca” - przypomina o współczesności; oryginalne wykorzystanie dźwięku w scenie w której morderca stoi miny przed lustrem, ale słyszymy rozmowę telefoniczną ministra z prezydentem policji; w scenie z ucieczką mordercy (dźwięk osacza bohatera)
Pabst - „Front zachodni 1918”, „Braterstwo ludów” (nawoływanie do zbliżenia francusko-niemieckiego) - reżyser chciał stworzyć dzieło maksymalnie autentyczne, dlatego zrezygnował z muzyki; „Opera za trzy grosze” - film stylizowany na pieśń dziadowską (^_^), zrytmizowany przez kompozytora Kurta Weilla
Francja
Początek ery dźwiękowej to we Francji katastrofa, twórcy (specjaliści od filmu niemego) nie potrafili sobie poradzić ze zmianami a ich próby były nieudolne, większość „poległa”. Sukcesy przyszły dopiero w 2. połowie lat 30-tych. Początkowo utrudniano nawet dystrybucję zagranicznych filmów dźwiękowych, w zamian za to proponowano niezdarne adaptacje najpopularniejszych przebojów teatralnych. Wciąż były żywe tradycje filmu d'Art - a co za tym idzie silne związki kina z teatrem. Umocniły je jeszcze słowa M. Pagnola nazywającego film narzędziem do utrwalania teatru. Z tego wynika przeświadczenie wielu twórców, że dialog filmowy musi być błyskotliwą szermierką słowną, usłaną kalamburami i złotymi myślami. Twórcy lekceważą filmowe środki wyrazu Po jakimś czasie jednak nawet sam Pagnol odszedł od tendencji teatralnej adaptując prowansalskie powieści i opowiadania Jeana Giono. Niewątpliwie jednak najjaśniejszą gwiazdą tamtego okresu okazał się René Clair. Jego debiut w dziedzinie filmów dźwiękowych „Pod dachami Paryża” jest zrealizowany z dużym wyczuciem (ekonomia dialogów, gdy treść rozmowy jest jasna nie słychać wypowiedzi, ale zdarzają się sytuacje, że tylko dźwięk informuje o tym, co się dzieje - świadomość estetycznych możliwości nowej techniki), następny - „Milion” - okazuje się być wielkim sukcesem (operetkowe wyk. muzyki). Po jakimś czasie pojawili się młodzi, nowi twórcy: Jean Vigo („A'propos Nicei.” Pała ze sprawowania”), Jacques Feyder („Kobiety w jego życiu”) - zrywają z supremacją dialogu i powracają do niektórych osiągnięć filmu niemego.
ZSRR
Wstrząs dźwiękowy słabiej odczuwany ( kino radzieckie nie jest naglone względami konkurencyjnymi), nie wykupili obcych licencji za to wypracowali własny system zapisu dźwięku.
20 lipca 1928 r. - Manifest o kontrapunkcie dźwiękowo - wizualnym Eisensteina i Pudowkina - (wtedy były to założenia czysto teoretyczne, gdyż w ZSRR jeszcze nie było filmów dźwiękowych) dźwięk jest niebezpiecznym nabytkiem, gdyż może zniszczyć montaż. Można jednak użyć dźwięku dla uzupełnienia montażu, pod warunkiem, ze nie będzie tylko nudno uzupełniał lecz przeciwstawiał się obrazowi. (nowe treści wyn. ze zderzenia obrazu z dźwiękiem).
Początkowo eksperymenty z dźwiękiem przeprowadzano wyłącznie w warunkach laboratoryjnych, potem uświadomiono sobie nieodwracalność procesu udźwiękowienia filmu. Podobnie jak we Francji wielcy kina niemego usiłują się dostosować, jednak rezultaty rozczarowują. Szansa otwiera się dla nowego pokolenia: Nikołaj Ekk (”Bezdomni”), Fridrich Ermler, Siergiej Jutkiewicz („Turbina 50 00”) tworzą filmy niemal dokumentalne, poruszające współczesne tematy; Julij Rajzman („Ziemia pragnie”), Koznicew, Trauberg („Wiosna na Ałtaju”) opiewają romantyzm pracy. Bardzo ważnym nurtem w ówczesnym kinie był film propagandowy - słowo stało się ważnym sprzymierzeńcem władz
Wielka Brytania
Silna ofensywa Ameryki wymusiła na Wielkiej Brytanii szybkie przejście na film dźwiękowy. W pierwszym okresie dominuje model teatralny (przeciwstawia się zalewowi amerykańskich „talkies” ) - bez inwencji filmowej, ale z aprobatą publiczności. Powstają też rewie komedie muzyczne i wielkie widowiska (wzorowane na niemieckich). Film fabularny rozwija się dzięki Alfredowi Hitchcockowi (Szantaż, Morderstwo) i Anthony'emu Asquithowi (Tańcz, piękna pani); dokumentalny - dzięki Johnowi Griersonowi i Sir Stephenowi Tallentsowi .
Przełom dźwiękowy w Japonii
Film japoński od początku swego istnienia silnie związany był z teatrem. Zawodowi bensi - komentatorzy którzy odgrywali rolę „lektorów” podczas projekcji przez jakiś czas hamowali rozwój środków filmowych (chociaż często ich obecność była niezbędna - np. podczas projekcji filmów zagranicznych). Rozwój ten związany był z ekonomicznym boomem wywołanym przez 1. wojnę światową. Początek lat 30-tych - czyli rewolucja dźwiękowa nie była tak naprawdę rewolucją, przebiegała stopniowo. Dialog nie był dla japońskiej publiczności niczym nowym (bensi odczytywali „kwestie” aktorów). Ponadto w latach 20-tych popularność zdobyły kouta-eiga filmy z piosenkami (śpiewacy i muzycy znajdowali się za ekranem). Wprowadzenie dźwięku zapisywanego najpierw na płytach gramofonowych, a potem na taśmie filmowej było w większym stopniu zabiegiem technicznym niż radykalną zmianą. Aktorzy japońscy mający dobre przygotowanie głosowe szybko dostosowali się do nowej sytuacji. Ponieważ filmy były za drogie, żeby ryzykować porażkę aby zmniejszyć ryzyko klapy udźwiękowiono wiele wielkich filmów niemych.