BIOCHEMIA. Wykład III

„Krzepnięcie i fibrynoliza” - 2006

HEMOSTAZA

- płytki krwi

- ściana naczyniowa

- osoczowy układ krzepnięcia i fibrynolizy

Krzepnięcie krwi polega na przekształceniu rozpuszczalnego fibrynogenu w nierozpuszczalną fibrynę.

ETAPY KRZEPNIĘCIA:

1. Skurcz naczyniowy

• aminy katecholowe - pochodne aminokwasów, bardzo szybkie działanie

2. Czop płytkowy = hemostaza pierwotna

• bardzo niestabilny

• zatyka naczynia

3. Czop hemostatyczny = hemostaza wtórna

• układ osoczowy krzepnięcia

• hemofilia A - występuje tylko hemostaza pierwotna, brak wtórnej. Przyczyna to brak czynnika VIII lub jego niedobór. Krwotok nastąpi, ale jest tymczasowo odroczony

• jest chorobą dziedziczną (chromosom 10)

4. Liza skrzepu (tromboliza)

Ad. 2) TWORZENIE SKRZEPU PŁYTKOWEGO

1. adhezja do uszkodzonego naczynia

2. z wnętrza płytek uwalniane są czynniki

3. agregacja

4. uwolnienie czynników powodujących kurczenie naczynia

Adhezja płytek do kolagenu zachodzi przez swoiste receptory na ich powierzchni ( w tym kompleks glikoproteinowy GPIa - IIa). W tej reakcji bierze udział czynny czynnik von Willebranda

- glikoproteina wydzielana przez komórki śródbłonka do osocza

- wiąże się z kolagenem i warstwą podśródbłonkową

- płytki krwi wiążą się z nim za pomocą kompleksu glikoproteinowego (GPIb - V - IX) znajdującego się na powierzchni płytek.

Płytki przylegające do kolagenu rozciągają się i uwalniają zawartość ziarnistości (ten proces może pobudzać także trombina).

Agregacje płytek wywołują:

- trombina

- kolagen

- ADP

- czynnik aktywujący płytki krwi

ad. 3) TWORZENIE CZOPU HEMOSTATYCZNEGO

CZYNNIKI KRZEPNIĘCIA

DROGI AKTYWACJI KASKADOWEJ KRZEPNIĘCIA

- zewnątrzpochodna ten układ fizjologicznie inicjuje krzepnięcie

- wewnątrzpochodna

ETAPY:

1. utworzenie aktywnego czynnika krzepnięcia X (tu spotykają się obie drogi)

2. utworzenie trombiny

3. utworzenie fibryny

ad. A)

a) Wytworzenie i uwolnienie czynnika tkankowego TF (czynnik III)

• rozpoczyna proces krzepnięcia (należy do drogi zew-pochodnej)

• jest glikoproteiną trasmembranową komórek ściany naczyniowej, endotelin. Monocytów

• synteza zachodzi w warstwie podśródnabłonkowej i mięśniówce, ma charakter konstytutywny, czasem jednak może być indukowana na skutek:

- cytokin

- endotoksyn

- C5

• nie występuje w płytkach krwi

• jest dostępny dla osocza TYLKO w przypadku uszkodzenia tkanek lub aktywacji komórek (patologia)

BLASZKA MIAŻDŻYCOWA (inf ze strony medycznej)

Powstawanie blaszki miażdżycowej jest procesem patologicznym i polega na stwardnieniu i pogrubieniu ściany naczyń.Podstawą tego procesu jest gromadzenie się złogów lipidów,elementów morfotycznych krwi, węglowodanów i włóknika.Procesy te prowadzą do odkładania się złogów wapnia i zwapnienia blaszki miażdżycowej.

Blaszka miażdżycowa zbudowana jest z centralnie położonego jądra ,który zbudowany jest z lipidów.Zawartość procentowa lipidów decyduje o stabilności blaszki (im więcej lipidów tym blaszka jest bardziej niestabilna.Powierzchnia blaszki miażdżycowej może być gładka lub nierówna (chropowata).

Powstawanie blaszki miażdżycowej zainicjowane jest uszkodzeniem śródbłonka (wewnętrzna błona wyścielająca światło naczyń.Przypuszcza się, że utlenione cząsteczki cholesterolu LDL mają właściwości cytotoksyczne i są głównym czynnikiem powodującym uszkodzenie śródbłonka.Uszkodzenie sródbłonka powoduje powstanie procesu zapalnego a co za tym idzie uwalnianie mediatorów zapalenia.W miejsce zapalenia naciekają makrofagi (tzw.komórki żerne).Makrofagi wychwytują cząsteczki cholesterolu LDL (low density cholesterol).Makrofagi obładowane utlenowanymi cząsteczkami cholesterolu estryfikują je co prowadzi do powstania tzw. komórek piankowatych.

b) Czynnik VII

• najkrótszy czas półtrwania

• na niego największy wpływ ma uszkodzenie wątroby, niedobór wit. K

• od niego zależy czas protrombinowy

• aktywacja:

- czynnik TF i jony wapnia

- czynnik Xa - na zasadzie sprzężenia zwrotnego dodatniego

- skutkiem jest powstanie aktywnego czynnika Xa

c) Czynnik X

• aktywacja na drodze zew-pochodnej (patrz wyżej)

• aktywacja na drodze wew-pochodnej

- tenaza

- czynnik IXa, VIIIa

- jony wapnia

- fosfolipidy

• wchodzi w skład PROTROMBIMNAZY

DROGA WEWNĄTRZPOCHODNA

d) Czynnik XII

• uk. Wew-pochodny XI XIa

• uk. Zew-poch VII VIIa

• fibrynoliza (aktywator plazminogenu)

• układ kinin (prekalikreina - kalikreina)

e) Postawanie aktywnego czynnika XI

3

Informacje podane kursywą zostały zaczerpnięte z „Biochemii Harpera” i stanowią cenne uzupełnienie wykładu

NIEBIAŁKOWE

- jony wapnia

BIAŁKOWE

1. zespół protrombinowy

- II

- VII

- IX

- X

• czynniki produkowane w wątrobie

• ulegają gamma - karboksylacji przy udziale witaminy K (kofaktor) - z Glu powstaje Gla (ulegną przyłączeniu jony wapnia)

• w niedoborze witaminy K będą obecne, ale zaburzony zostanie proces krzepnięcia

• protrombina jest dobrym markerem funkcji wydzielniczej wątroby

2. Wrażliwe na trombinę

- I

- V

- VIII

- XIII

3. Czynniki kontaktu

- XI

- XII

- prekalikreina

- HMWK (wysokocząsteczkowy kininogen)

Istnieją dla nich naturalne inhibitory

• V, VIII, HMWK - nie są proenzymami tylko kofaktorami reakcji

• XIII - transglutaminaza

• pozostałe - proenzymy. Po ograniczonej proteolizie stają się aktywne. Są protezami serynowymi:

- enzymy, dla których w surowicy krwi są inhibitory proteaz (białka ostrej fazy)

- aktywny enzym może się łączyć z inhibitorem proteaz

- najważniejszym inhibitorem jest λ1 inhibitor proteaz

Czynniki prozapalne

TFP I

Xa

Czynnik X

Jony wapnia

VIIa

+ TF

Czynnik VII

+ TF

TFP I

PROTROMBINAZA

- czynnik Xa

- czynnik Va

- jony wapnia

- fosfolipidy

• charakter proteolityczny

• substratem jest protrombina

protrombina

trombina

Czynnik X

Czynnik V

Czynnik XII

(czynnik XIIa na zasadzie sprzężenie zwrotnego +)

Czynnik XIIa

prekalikreina

kalikreina

HMWK

Wysokocząsteczkowy kininogen wolny od kinin

+

kalikreina

XII

XIIa

XI

XIa

Płytki krwi

?

Czynniki XI

Czynniki kontaktu

Czynnik XIa

Protrombina trombina

---