Warunki podejmowania i prowadzenia działalności ubezpieczeniowej.
Minister właściwy do spraw instytucji finansowych po wyrażeniu opinii od Rady Nadzoru wydaje zezwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej na wniosek zainteresowanego.
Wniosek musi zawierać:
nazwę i siedzibę
obszar i rzeczowy zakres działania Z.U.
określenie wysokości kapitału zakładowego (TUW) lub akcyjnego
określenie założycieli Z.U.
formę organizacyjną działalności
określenie wysokości Funduszu Organizacyjnego, przeznaczonego na utworzenie administracji zakładu oraz zorganizowanie sieci przedstawicielstw
imiona i nazwiska osób przewidzianych na członków Zarządu oraz Rady Nadzorczej, jak również osoby wykonującej czynności w dziale matematyki ubezpieczeniowej, statystyki
Do wniosku dołączamy:
plan działalności
dowód posiadania środków własnych wolnych od obciążeń w wysokości równej zakładanemu kapitałowi akcyjnemu lub zakładowemu oraz funduszowi organizacyjnemu wraz z oświadczeniem o przeznaczeniu ich na pokrycie kapitału akcyjnego lub zakładowego oraz funduszu organizacyjnego
kwalifikacje osób (m.in. Zarządu, Rady Nadzorczej i akcjonariuszy)
statut Z.U.
ogólne warunki ubezpieczenia określone we wniosku
inne dokumenty potwierdzające spełnienie warunków uzyskania zezwolenia
Plan działalności musi zawierać:
metody obliczania rezerw techniczno - ubezpieczeniowych
max wielkości obejmowanego ryzyka oraz metody ich wyliczania
koszty akwizycji
koszty administracji
metody wyliczania składki
jednym z najważniejszych dokumentów dołączanych do planu działalności jest rachunek symulacyjny z pierwszych trzech kalendarzowych lat działalności, sporządzony w wersji optymistycznej i pesymistycznej z uwzględnieniem zbioru składki, wysokości odszkodowań, kosztów administracji, akwizycji, wysokości rezerw techniczno - ubezpieczeniowych, szkodowości, marginesu wypłacalności, środków własnych oraz innych danych charakteryzujących sytuację finansową Z.U. tj. bilans, rachunek zysków i strat
Zezwolenie jest wydawane na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej w zakresie jednej lub kilku grup ubezpieczeń albo jednego albo kilku rodzajów ubezpieczeń.
Z.U. obowiązany jest rozpocząć działalność w terminie nie dłuższym niż rok od daty wystawienia zezwolenia. Z.U. obowiązany jest powiadomić organ nadzoru o zmianie osób wchodzących w skład Zarządu, Rady Nadzorczej oraz akcjonariatu w terminie 30 dni od daty powstania zmiany. Zmiana obszaru lub rzeczowego zakresu działania Z.U. wymaga zezwolenia Ministra właściwego do spraw instytucji finansowych.
Zezwolenie na prowadzenie działalności nie może być wydane jeżeli zachodzi co najmniej jedna z okoliczności:
wniosek oraz dołączone dokumenty nie spełniają warunków określonych w ustawie
w skład Zarządu nie wchodzą co najmniej dwie osoby mające wykształcenie wyższe, doświadczenie zawodowe niezbędne do zarządzania Z.U.
założyciele lub członkowie Zarządu byli skazani prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne przeciwko mieniu, dokumentom lub karno-skarbowe
założyciele nie udowodnią posiadania środków własnych wolnych od obciążeń w wysokości odpowiadającej kapitałowi akcyjnemu lub zakładowemu
plan działalności nie zapewnia trwałej zdolności Z.U. do wykonywania zobowiązań
kiedy jest zagrożony interes gospodarczy państwa
Minister właściwy do spraw instytucji finansowych na wniosek organu nadzoru - PUNU Państwowego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń może cofnąć zezwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej w zakresie jednej lub kilku grup albo jednego lub kilku rodzajów ubezpieczeń jeżeli:
Z.U. przestał spełniać warunki wymagane do otrzymania zezwolenia
Z.U. prowadzi działalność z naruszeniem przepisów prawa lub statutu
Z.U. nie zrealizuje w przewidzianym terminie krótkoterminowego planu wypłacalności
kiedy z przeprowadzonej kontroli działalności lub stanu majątkowego Z.U. wynika, że dalsza jego działalność naraziłaby na niebezpieczeństwo interes ubezpieczonych.
Minister trzykrotnie ogłasza w Dzienniku Ogólnopolskim informację o cofnięciu zezwolenia na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej w terminie 7 dni od dnia wydania decyzji. Cofnięcie zezwolenia powoduje, że Z.U. nie może zawierać nowych umów ubezpieczenia a umowy już zawarte nie mogą być przedłużane i nie ulegają przedłużeniu a suma ubezpieczenia nie może być podwyższana. Minister może nałożyć ograniczenie swobody gospodarki finansowej Z.U. lub przekazać zarząd majątku Z.U. wyznaczonej osobie. Cofnięcie zezwolenia w zakresie całej działalności oznacza w przypadku TUW decyzję o likwidacji towarzystwa.
Obliczanie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w Z.U. prowadzącym działalność w dziale I (na życie) mogą być dokonywane wyłącznie przez aktuariusza.
Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe w Z.U. prowadzących działalność w dziale II (pozostałe ubezpieczenia osobowe i majątkowe), które są ustalane metodami matematyki ubezpieczeniowej muszą być potwierdzone opinią aktuariusza o ich prawidłowości.
Aktuariuszem może być osoba, która:
ma pełną zdolność do czynności prawnych
ma miejsce zamieszkania na terytorium RP
nie została skazana prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne przeciwko mieniu, dokumentom lub karno-skarbowe
posiada wykształcenie wyższe
zdała egzamin przed Komisją Egzaminacyjną dla aktuariuszy
została wpisana na listę aktuariuszy
Aktuariusz, który prawo do wykonywania zawodu uzyskał za granicą ma prawo wpisania na listę aktuariuszy na zasadzie wzajemności.
Skreślenie aktuariusza z listy może nastąpić kiedy:
sam zainteresowany poprosi pisemnie o skreślenie z listy
nie wykonuje zawodu przez okres 5 kolejnych lat
zostaje skazany prawomocnym wyrokiem sądu
utracił pełną zdolność do czynności prawnych
w przypadku śmierci aktuariusza
Warunki podejmowania i prowadzenia działalności przez zagraniczne Z.U.
Zagraniczne Z.U. mogą podejmować i prowadzić działalność ubezpieczeniową na terytorium RP na zasadzie wzajemności. Zagraniczne Z.U. mogą podejmować i prowadzić działalność ubezpieczeniową jedynie przez główny oddział zagranicznego Z.U. Główny oddział działa na podstawie przepisów z prawa polskiego i statutu głównego oddziału sporządzonego w formie aktu notarialnego.
WYKŁAD IV 06.04.2003
Wskaźniki ekonomiczno - ubezpieczeniowe charakteryzują rolę jaką ubezpieczenia spełniają w gospodarce narodowej. Polega to na porównaniu ofert firm istniejących na rynku, między sobą i dokonaniu wstępnej analizy np. globalny wzrost składki do PKB, globalna ocena społeczna w działalności ubezpieczeniowej.
zasada powszechności - polega na tym, aby ubezpieczenia były ogólnie powszechne dla społeczeństwa i były zgodne z ich zapotrzebowaniem
zasada pełności - powinna spełniać taki warunek, że suma ubezpieczenia pokrywa wartość szkody
zasada realności - ochrony ubezpieczenia, są przepisy, które dają poczucie bezpieczeństwa iż mamy prawo żądać wypłaty odszkodowania lub świadczenia, istnieje również szereg przepisów finansowych tj. środki własne, które muszą być na poziomie marginesu wypłacalności co w pewnym stopniu zabezpiecza wypłatę przyszłych zobowiązań
Mierniki oceny działalności ubezpieczeniowej pozwalają na szybką ocenę sytuacji ubezpieczeniowej, ocenę liczbową, porównanie z sytuacją innego Z.U.
Znaczenie statystyki ubezpieczeniowej
w sprawozdawczości rozróżniamy:
sprawozdawczość ubezpieczeniową - ilość zawartych umów ubezpieczenia i kwota zebranych składek
sprawozdawczość szkodową - ilość szkód zgłoszonych, poziom roszczeń, ilość szkód wypłaconych, ilość szkód odmówionych lub będących w stanie likwidacji oraz przyczyny szkody
Wskaźniki techniczno - ubezpieczeniowe:
wskaźnik szkodowości losowej - jest to suma odszkodowań w porównaniu do sumy ubezpieczenia
wskaźnik szkodowości finansowej - jest to suma wypłaconych odszkodowań do sumy składek brutto
wskaźnik częstości szkód - jest to liczba szkód do liczby zawartych ubezpieczeń
wskaźnik rozszerzalności szkód - jest to liczba szkód przypadająca na jeden wypadek
wskaźnik intensywności szkód - jest to suma odszkodowań w porównaniu do sumy ubezpieczenia, ale tylko tam gdzie wystąpiła szkoda
wskaźnik sprawności i likwidacji szkód - jest to liczba szkód zlikwidowanych do liczby szkód zgłoszonych
Zgodnie z art. 11 Ustawy Ubezpieczeniowej Z.U. może prowadzić działalność ubezpieczeniową wyłącznie w formie S.A. lub TUW.
Z.U. działający w formie S.A.
Do S.A. prowadzącej działalność ubezpieczeniową w zakresie nieuregulowanym w Ustawie stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu Handlowego. Podstawowym dokumentem prawnym regulującym strukturę organizacyjną Z.U. jest jego statut sporządzony pod rygorem nieważności w formie aktu notarialnego. Statut S.A. i jego zmiany podlegają przed zarejestrowaniem zatwierdzeniu przez ministra właściwego do spraw instytucji finansowych.
Statut określa:
firmę Z.U. (nazwę pod którą ubezpieczyciel będzie rejestrował i prowadził działalność ubezpieczeniową
siedzibę i adres Z.U.
przedmiot przedsiębiorstwa (może nim być działalność ubezpieczeniowa bezpośrednia, koasekuracyjna, reasekuracyjna, prewencyjna mająca na celu zapobieganie powstawaniu szkód i ograniczanie ich rozmiarów oraz komisarka awaryjna mająca na celu ustalenie rozmiarów szkód i ich likwidacji
wysokość kapitału akcyjnego i określenie poszczególnych rozmiarów (kapitał akcyjny spółki nie może być niższy niż najwyższa nominalna wysokość kapitału gwarancyjnego wymaganego dla grup ubezpieczeń, w których Z.U. prowadzi działalność
Kapitał akcyjny wnoszony jest w gotówce i wpłacany w całości przed zarejestrowaniem spółki.
Kapitał akcyjny dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej. Akcje spółki mogą być tylko akcjami imiennymi. Nie dotyczy to akcji wprowadzonych do publicznego obrotu za zgodą Komisji Papierów Wartościowych.
Organizacja płac zarządzających spółką:
zarząd spółki składa się z jednej lub większej liczby osób; do zarządu mogą być powołani akcjonariusze lub osoby z zewnątrz; członkowie pierwszego zarządu powoływani są najwyżej na 2 lata, następni najwyżej na 3 lata; zarząd spółki reprezentuje spółkę na zewnątrz
Rada Nadzorcza występuje w S.A. gdy kapitał akcyjny przekracza 50 000 złotych; powinna składać się co najmniej z 5 członków, którzy wybierani są przez walne zgromadzenie lub w inny określony w statucie sposób; członkowie pierwszej Rady Nadzorczej są powoływani co najmniej na 1 rok, natomiast kolejni na 3 lata; Rada Nadzorcza pełni m. in. Funkcje kontrolne i reprezentacyjne
Komisja Rewizyjna składa się z co najmniej 5 członków, którzy zostają wybrani przez walne zgromadzenie; członkowie pierwszej Komisji Rewizyjnej powoływani są co najmniej na 1 rok, następni na 3 lata; do kompetencji Komisji Rewizyjnej należy badanie bilansu, rachunku zysków i strat, sprawozdań zarządu oraz wniosków zarządu co do podziału zysków lub pokrycia strat
Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy - stanowi ono najwyższą władzę w S.A.
Zwyczajne walne zgromadzenie powinno odbyć się w ciągu 6 m-cy po upływie każdego roku obrotowego (do 30 VI) a jego przedmiotem jest m.in. rozpatrywanie i zatwierdzanie sprawozdania bilansu, rachunku zysków i strat, podjęcia uchwały o podziale zysków lub pokryciu strat, udzielenie władzom spółki skwitowania z wykonania przez nie obowiązków.
Nadzwyczajne walne zgromadzenie zwoływane jest w przypadkach określonych w statucie ( np. na żądanie akcjonariuszy przedstawiających przynajmniej 1/10 część kapitału akcyjnego jak również wówczas, gdy władze spółki uznają to za celowe i wskazane np. zwołane przez zarząd lub Radę Nadzorczą.
Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych - Z.U., który ubezpiecza swoich członków na zasadzie wzajemności; z samej konstrukcji zasady wzajemności towarzystwa wynika iż jego celem nie jest osiągnięcie zysku, lecz funkcjonowanie ochrony ubezpieczeniowej poprzez zapłatę składki ubezpieczeniowej; wpłacane przez członków towarzystwa składki mają na celu pokrycie świadczeń realizowanych przez Z.U. jak również kosztów jego działania; podstawową istotą TUW jest możliwość uzyskania członkostwa, które jest nierozerwalne z faktem zawarcia umowy ubezpieczenia; każdy Z.U. działający w formie TUW posiada osobowość prawną; TUW uzyskuje osobowość prawną w chwili wpisania do rejestru TUW; rejestr towarzystw prowadzi Sąd Rejonowy dla m.st. W-wy; jest on jawny i dostępny dla osób trzecich.
Minister Sprawiedliwości w drodze rozporządzenia określa zasady i tryb postępowania w sprawie rejestru TUW:
dane podlegające wpisowi do rejestru
sposób jego prowadzenia
szczegółowe zasady udostępniania rejestru do wglądu
Analogicznie jak w przypadku Z.U. działającego w formie S.A. również w TUW podstawowym dokumentem prawnym jest statut, który reguluje jego strukturę organizacyjną, również musi być sporządzony w formie aktu notarialnego.
Zarówno statut towarzystwa jak również jego rozmiary podlegają przed dokonaniem wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego zatwierdzenia przez Ministra właściwego do spraw instytucji finansowych.
Osoby, które podpisują statut są upoważnione przez założycieli TUW; powinno być ich przynajmniej 3, z wyjątkiem gdy założycielem jest Skarb Państwa albo Gmina.
Statut towarzystwa określa w szczególności:
nazwę i siedzibę, w nazwie musi być podane pełne brzmienie, czyli Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych a nie skrót TUW
terytorialny zasięg działalności
organizację płac zarządzających oraz władz nadzorczych
najwyższą władzą towarzystwa jest Walne Zgromadzenie jego Członków; podejmowanie uchwał należy do walnego zgromadzenia członków towarzystwa
zakres podmiotowy z określeniem działu, grup i rodzajów ubezpieczeń oraz zakres działalności reasekuracyjnej
wysokość kapitału zakładowego
kapitał zakładowy nie może być niższy niż najwyższa minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego wymaganego dla grup ubezpieczeń, w których towarzystwo prowadzi działalność
kapitał zakładowy opłaca się w całości gotówką w terminie 30 dni od dnia zarejestrowania towarzystwa
statut towarzystwa może przewidywać spłacenie kapitału zakładowego tylko z nadwyżek rocznych w miarę tworzenia kapitału zapasowego lub niespłacenia kapitału określonym osobom
WYKŁAD V
spłata kapitału zakładowego - w razie likwidacji lub upadłości towarzystwa dopuszczalna jest tylko wtedy, kiedy towarzystwo spłaci wszelkie zobowiązania. Na spłatę kapitału nie może pobierać dodatkowych opłat od członków.
osoby, które wniosły kapitał zakładowy mogą brać udział we władzach towarzystwa w zakresie określonym w statucie
zasady wykorzystania nadwyżki bilansowej oraz sposób pokrycia strat
Statut Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych może przewidywać możliwie spłacony kapitał zakładowy tylko i wyłącznie z nadwyżki rocznej
Związek Wzajemności Członkowskiej
W towarzystwach mogą być tworzone Związki Wzajemności Członkowskiej, jeżeli statut tak stanowi. Związki Wzajemności Członkowskiej mogą być prowadzone na podstawie OWU. W statucie towarzystwa należy określić zasady uzyskania lub utraty członkostwa oraz jego rodzaje. Jeżeli statut nie stanowi inaczej uzyskanie członkostwa musi być związane z zawarciem umowy ubezpieczenia a jego utrata z wygaśnięciem stosunków ubezpieczenia. Członkowie towarzystwa nie odpowiada za jego zobowiązania.
Małe Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych
Stanowią odmianę TUW, zostały one wyodrębnione jako podtyp TUW z powodu:
posiadania ograniczonego terenu działalności
małą liczbę członków
niewielką liczbę lub niskiej sumy zawartych ubezpieczeń
ograniczony zasięg terytorialny Małego Towarzystwa
Uznanie przez Ministra za Małe TUW podlega wpisowi do rejestru. Małe Towarzystwa nie mogą prowadzić działalności w zakresie reasekuracji czynnej. Do tego typu ZU wymagany jest niższy kapitał zakładowy w wysokości nie niższej niż najwyższa minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego wymaganego dla grup ubezpieczeń, w których towarzystwo prowadzi swoją działalność.
Małe Towarzystwa w przeciwieństwie do TUW, które działa na zasadach ogólnych nie musi posiadać kapitału zapasowego przeznaczonego na pokrycie strat bilansowych. W aktualnie obowiązującym systemie prawnym Małe Towarzystwo może tylko i wyłącznie zawierać umowy ubezpieczeń obowiązkowych w zakresie ubezpieczeń budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych.
Ponadto M. Towarzystwa mają charakter towarzystw zamkniętych, tj. ograniczających członkostwo do pewnej kategorii osób lub podmiotów.
RÓŻNICE POMIĘDZY ZU DZIAŁAJĄCYM W FORMIE SPÓŁKI AKCYJNEJ I T.U.W.
Kapitał założycielski:
Spółka akcyjna - kapitał akcyjny wnoszony jest w gotówce i opłacony w całości przed zarejestrowaniem spółki
T.U.W. - kapitał zakładowy wnoszony jest w gotówce i opłacony w całości w terminie 30 dni od momentu zarejestrowania
Współwłasność kapitału:
Spółka akcyjna - kapitał ZU składa się z akcji, akcje mogą być tylko akcjami imiennymi.
W momencie gdy decyzja Komisji Papierów wartościowych i giełdy akcje takiego ZU zostają dopuszczone do publicznego obrotu, mogą mieć postać akcji na okaziciela, w przypadku uczestnictwa takiej akcji spółka zobowiązana jest w ciągu 3miesięcy od dnia uchylenia takiej decyzji należy dokonać zmiany akcji na okaziciela na akcje imienne.
T.U.W. - kapitał zakładowy towarzystwa podzielony jest na udziały, udziały nie są papierami wartościowymi i nie mogą być dopuszczone do obrotu publicznego. Potwierdzeniem posiadania udziałów jest imienny kwit podziałowy.
Klienci:
Spółka akcyjna - klientami ZU mogą być wszystkie osoby, które wybiorą ofertę tej firmy i się ubezpieczą
T.U.W. - klientami są członkowie tychże towarzystw, osoby nie będące członkami towarzystwa mogą ubezpieczyć się w takim towarzystwie, jednakże pobór składki od tych osób nie może stanowić więcej niż 10 % składki zebranej przez towarzystwo.
Wysokość kapitału gwarancyjnego:
S.A. i T.U.W. - minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego uzależniona jest od formy prawnej ZU (S.A. albo T.U.W.)
- dział ubezpieczeń (dz. Ubezpieczeń na życie, ubezpieczeń majątkowych albo osobowych)
- prowadzone w ramach każdego działu grup ubezpieczeń
- wysokość kapitału dla TUW jest niższa o 25% niż w przypadku S.A. z wyłączeniem Małych Towarzystw, dla których ustalono jeszcze mniejsze wysokości minimalne kapitału gwarancyjnego
GOSPODARKA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ
Ponieważ ubezpieczyciele odpowiadają całym swoim majątkiem za swoje zobowiązania wobec ubezpieczających ustawa nakłada obowiązek tworzenia odpowiednich funduszy.
Kapitał zapasowy lub rezerwowy i rezerwy techniczno - ubezpieczeniowe, które muszą być tworzone obligatoryjnie
Fundusz prewencyjny
Fundusze i rezerwy specjalne przewidziane w statucie
Kapitały własne ZU stanowią zabezpieczenie wykonywania wszelkich zobowiązań ZU a zwłaszcza pokrycia ujemnych wyników finansowych roku obrachunkowego. Na kapitał własny składa się:
Kapitał podstawowy pomniejszony o należne, lecz nie wniesione wkłady na poczet kapitału podstawowego
Kapitał zapasowy (ze sprzedaży akcji powyżej wartości nominalnej oraz pozostałe)
Kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny
Kapitał rezerwowy pozostały
Niepodzielony wynik finansowy z lat ubiegłych
Wynik finansowy netto roku obrachunkowego
Największą pozycją co do wielkości kapitału własnego ZU stanowi kapitał podstawowy i zapasowy.
Kapitał akcyjny (zakładowy) - jest to kapitał podstawowy, jest to kapitał, który musi być wniesiony na początku i musi funkcjonować przez cały czas prowadzenia działalności ubezpieczeniowej.
Na pokrycie strat w działalności ubezpieczeniowej powinien służyć kapitał zapasowy, który decyduje o poziomie wypłacalności ZU. Powinien stanowić on najważniejszą część kapitału własnego ZU.
Ocena sytuacji finansowej ZU opiera się na zewnętrznych i wewnętrznych materiałach źródłowych. Podstawowym źródłem informacji do przeprowadzenia tej oceny są sprawozdania finansowe w postaci bilansu, rachunku zysków i strat, sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych.
Bilans ZU stanowi dwustronne zestawienie wartości jego majątku oraz jego kapitał sporządzony na określony dzień.
Majątek ZU jako ogół jego środowiska finansowego wykaz jest po stronie aktywów. Suma wszystkich zobowiązań ZU wobec akcjonariuszy (udziałowców) oraz wierzycieli wykazana jest po stronie pasywów. Szczegółowy układ bilansu uzupełniony jest dodatkowymi informacjami finansowymi, jest jednym z podstawowych źródeł informacji o finansowej strukturze ZU, jego płynności i zyskowności.
W związku z tym, że bilans nie daje pełnej informacji o stanie majątkowym i finansowym ZU (ponieważ ma charakter statystyczny, który pod wpływem procesów gospodarczych ulega ciągłym zmianom) należy uzupełnić dane o analizę dynamiczną dokonaną za pomocą rachunku zysku i strat.
8