Dług publiczny - wyraża zadłużenie państwa, które powstaje z kumulacji deficytów budżetowych w kolejnych latach.
Deficyt budżetowy - powstaje na skutek przewagi wydatków państwa nad jego dochodami podatkowymi.
Dług publiczny netto - może być liczony jako różnica między długiem publicznym brutto i wartością majątku państwowego możliwego do prywatyzacji.
Zadłużenie netto przedsiębiorstw - różnica między wartością ich łącznych kapitałów (obcych i właścicielskich), a wartością ich aktywów finansowych.
Instrumenty finansowe różnią się oczekiwaną przez inwestora (wierzyciela) stopą zwrotu, terminami wymagalności (dla dłużnika) i zapadalności (dla wierzyciela), stopniem i rodzajem ryzyka dłużnika, pośrednika finansowego i finalnego wierzyciela.
Inwestorzy oczekują od pośredników oferty instrumentów finansowych która zapewniłaby ich lokatom bezpieczeństwo i dyskrecję, ochronę kapitału, gwarantującą co najmniej utrzymanie jego realnej wartości, możliwość wyboru i zmiany instrumentu finansowego bez dodatkowych opłat oraz optymalizację podatków.
Rodzaje ryzyka:
-wypłacalności - utrata zdolności do spłaty zobowiązań
-płynności - utrata zdolności do regulowania bieżących zobowiązań
-rynkowe - wynika ze zmian warunków cenowych na rynkach finansowych (w tym dwa poniższe)
-walutowe - związane z wpływem zmian kursów walutowych na wynik finansowy
-stopy procentowej - związane z wpływem zmian poziomu rynkowych stóp procentowych na wynik banku.
Grupy pośredników finansowych nie przenoszących własnego ryzyka kredytowego na inwestorów:
-Banki depozytowo - kredytowe: Ryzyko kredytowe, walutowe, stopy procentowej, wypłacalności, płynności.
-Instytucje ubezpieczeniowe: ryzyko ubezpieczeniowe, kredytowe, walutowe, stopy procentowej, wypłacalności.
-Instytucje pożyczkowe: ryzyko kredytowe, wypłacalności, stopy procentowej, walutowe.
Grupy pośredników finansowych przenoszących własne ryzyko kredytowe na inwestorów:
-Powiernicy, w tym fundusze emerytalne i inwestycyjne: ryzyko reputacji i utraty klientów.
-Fundusze venture capital i private equity (VC/PE).
Grupy pośredników nie ponoszących ryzyka kredytowego, uzyskują od swoich klientów dochody prowizyjne:
-Instytucje rynków finansowych: -jedynie organizują rynki (giełdy, maklerzy, doradcy inwestycyjni, brokerzy, agencje ratingowe, izby rozliczeniowe itp.)
Banki hipoteczne:
-udzielanie kredytów zabezpieczonych hipoteką,
-udzielanie kredytów niezabezpieczonych hipoteką, lecz gwarantowanych przez banki centralne i rządy państw członkowskich UE i OECD oraz jednostki samorządów terytorialnych,
-nabywanie wierzytelności innych banków z tytułu udzielonych przez nie kredytów zabezpieczonych hipoteką oraz gwarantowanych,
-emitowanie hipotecznych listów zastawnych, których podstawę stanowią wierzytelności hipoteczne banków,
-emitowanie publicznych listów zastawnych, których podstawę stanowią niehipoteczne wierzytelności banku gwarantowane przez banki centralne i rządy państw członkowskich i OECD oraz jednostki samorządów terytorialnych.
-mają wyłączność w refinansowaniu kredytów hipotecznych listami zastawnymi, nie zaś w udzielaniu kredytów hipotecznych.
Banki inwestycyjne - specjalizują się w organizowaniu swoim klientom źródeł finansowania na rynkach kapitałowych, pomagając im w procesie emisji papierów wartościowych (akcji, obligacji) - przygotowują niezbędne dokumenty, poszukują inwestorów i gwarantują emisje.
Underwriting - lokowanie na rynkach finansowych papierów wartościowych na zlecenie emitentów z gwarancją ich objęcia przez inwestorów lub underwritera (w Polsce - subemisja).
Subemitent usługowy - nabywa całą emisję bądź jej część na rachunek własny w celu jej oferowania w obrocie publicznym na rynku pierwotnym, subemitent inwestycyjny - zobowiązuję się do nabycia nieobjętej na rynku pierwotnym części emisji.
Sekuratyzacja: - zamiana imiennych instrumentów finansowym na papiery wartościowe zbywalne na rynkach wtórnych.
-polega na emisji papierów wartościowych - obligacji lub krótkoterminowych papierów dłużnych - na strumieniach gotówki generowanych przez różnego typu aktywa, polega zatem na zmianie należności, obecnych lub przyszłych, na papiery wartościowe. Skurytyzuje się aktywa o charakterze jednorodnym.
Faktoring - istotą faktoringu jest przelew wierzytelności przez faktoranta mającego należność handlową w formie niezapłaconej faktury na faktora. (wartość faktury zawsze dyskontowana, a stopa dyskonta zależy od ceny pieniądza i ryzyka związanego z niewypłacalnością dłużnika).
Faktoring pełny - skup faktury według jej zdyskontowanej wartości przez faktora bez prawa regresu na faktoranta w sytuacji, gdy dłużnik nie spłaci zobowiązania.
Faktoring niepełny - przelew faktury według jej zdyskontowanej wartości na faktora z zobowiązaniem faktoranta do spłaty zobowiązania, jeżeli nie uczyni tego dłużnik.
Leasing - polega na oddaniu przez jedną stronę tj. leasingodawcę (finansującego), w odpłatne użytkowanie (opłaty, czynsze leasingowe), na określony czas, przedmiotu leasingu w formie rzeczowych środków trwałych drugiej stronie, czyli leasingobiorcy (korzystającemu). Rodzaje:
-operacyjny - opłata leasingowa w całości stanowi koszt uzyskania przychodu,
-finansowy - opłata leasingowa składa się z dwóch części: spłaty kapitału i kosztów odestkowych. Tylko koszty odsetkowe traktowane są jako koszt uzyskania przychodu.
Zalety leasingu: -szybka procedura prawna; - nie zwiększa zadłużenia, nie obniża zdolności kredytowej leasingobiorcy; -pokrywanie kosztów bieżących przychodów; korzyści podatkowe; -dostęp do nowoczesnych technologii.
Wady leasingu: -relatywnie wysoki koszt, -wąski zakres uprawnień leasingobiorcy w stosunku do leasingodawcy, -ryzyko podatkowe.
Banki kredytu ratalnego: specjalizują się w udzielaniu kredytów ratalnych na zakup określonych marek samochodów.
Pośrednicy kredytowi: zawierają umowy kredytowe w imieniu banków najczęściej w punktach sprzedaży kredytowanych w ten sposób przedmiotów zakupu. Kredyty są udzielane w imieniu i na ryzyko banku, który współpracuje z pośrednikiem.
Firmy pożyczek gotówkowych
Brokerzy kredytowi: współpracując z wieloma bankami i instytucjami pożyczkowymi, wybierają dla swoich klientów produkty kredytowe, które najlepiej odpowiadają ich potrzebom. Świadczą również usługi doradcze dotyczące oferty kredytowej banków.
Instytucje pożyczkowe mogą osiągać wyższe marże od banków z powodu:
-niższych kosztów działania; -specjalizacji w ocenie zdolności kredytowej; -możliwości kooperowania firm leasingowych.
Niedepozytowe instytucje pośrednictwa finansowego - oferują inwestorom formy oszczędzania, z których oczekiwane stopy zwrotu są wyższe, lecz obarczone zazwyczaj wyższym ryzykiem. Pozyskane oszczędności instytucje te lokują głównie w długoterminowe inwestycje kapitałowe w formie zbywalnych na rynkach finansowych papierów wartościowych.
Podział ubezpieczycieli ze względu na okoliczności:
-Ubezpieczenia majątkowe: -przedmiotem ubezpieczenia może być mienie ubezpieczonego np. komunikacyjne, mieszkaniowe lub powstanie odpowiedzialności cywilnej ubezpieczonego.
-Ubezpieczenia osobowe: -przedmiotem ubezpieczenia jest śmierć ubezpieczonego lub dożycie określonego wieku, uszkodzenie ciała, pogorszenie się stanu zdrowia itp. Do grupy tej należą ubezpieczenia na życie, ubezpieczenia od nieszczęśliwych wypadków
-Ubezpieczenie na życie połączone ze świadczeniem emerytalnym.
Ryzyko ubezpieczeniowe: wypłaty ubezpieczyciela na rzecz ubezpieczonych mogą przekroczyć w danym okresie przyjęte składki, co może wynikać z innego faktycznego rozkładu prawdopodobieństwa szkód w stosunku do wartości oczekiwanej odszkodowania, przyjętej w rachunku aktuarialnym przy ustalaniu składki ubezpieczeniowej.
Rezerwy techniczne (KRT): są to kapitały, które ubezpieczyciel może wykorzystać w przypadku wystąpienia omawianych czynności - ryzyko ubezpieczeniowe.
Rezerwy kredytowe: ubezpieczyciele ponoszą ryzyko kredytowe związane z jakością ich portfela inwestycyjnego. Ryzyko to nie jest przenoszone na ubezpieczonych. W celu zabezpieczenia się przed nim ubezpieczyciele tworzą rezerwy kredytowe które są częścią rezerwy technicznej.
Zasada reasekuracji: ubezpieczyciel reasekurując sprzedaną polisę transferuje na innego ubezpieczyciela część ryzyka, proporcjonalnie do przeniesionej przez niego części składki.
Współczynnik penetracji - stosunek wartości składki ubezpieczeniowej do PKB.
Współczynnik gęstości - wartość składki ubezpieczeniowej na głowę mieszkańca.
Istota powiernictwa finansowego polega na przekazaniu majątku podmiotu powierzającego w zarządzanie podmiotowi zewnętrznemu (powiernikowi) za opłatą prowizyjną. Zyski z inwestycji czerpie powierzający majątek, on też ponosi konsekwencję strat wynikających z inwestycji podejmowanych przez zarządzającego.
Otwarte fundusze emerytalne (OFE): fundusze obligatoryjne na rzecz których składki wnosi ZUS w imieniu pracownika i pracodawcy.
Pracownicze programy emerytalne (PPE): fundusze dobrowolne tworzone przez pracodawców i ewentualnie grupy pracowników.
Fundusze emerytalne nadzoruje Komisja Nadzoru Finansowego
Fundusze inwestycyjne: łączą oszczędności indywidualnych inwestorów we wspólny fundusz zarządzany przez towarzystwo zarządzania aktywami. Obrót emitowanymi przez fundusze instrumentami zalicza się do publicznego obrotu kapitałowego, co powoduje nadzór nad nimi KPWiG i podnosi bezpieczeństwo inwestorów. Dzielimy na:
-Otwarte fundusze inwestycyjne- emitujące na rynku pierwotnym umarzalne na żądanie właściciela jednostki uczestnictwa, niezbywalne na wtórnych rynkach finansowych.
-Zamknięte fundusze inwestycyjne- emitujące na rynku pierwotnym certyfikaty inwestycyjne, zbywalne na wtórnych rynkach finansowych.
-Mieszane fundusze inwestycyjne- emitujące zbywalne na rynkach wtórnych certyfikaty inwestycyjne, umarzane przez fundusz na żądanie inwestora w stałych, znanych z góry terminach np. raz w roku.
Rodzaje ze względu na instrumenty:
-fundusze akcyjne; - zrównoważone (do 50% akcji); -stabilnego wzrostu (do 20% akcji); papierów dłużnych; -rynku pieniężnego; -inwestycji zagranicznych; -fundusze funduszy.
Fundusze parasolowe: -w jego skład wchodzi portfel subfunduszy o zróżnicowanym poziomie profitów; -możliwość zbywania i nabywania jednostek innego funduszu w ramach portfela bez konieczności opodatkowania zysków kapitałowych; -służą agresywnym inwestorom ochronie przed podatkami
Cechy prywatnych funduszy podwyższonego ryzyka: podwyższone ryzyko; -wysokie dochody; -średnio i długoterminowy horyzont czasowy; -kapitały inwestorów wnoszone jako kapitał udziałowy do spółek nienotowanych o obrocie publiczny z zamiarem ich odsprzedaży; -podstawowym zyskiem przyrost wartości spółki.
Venture capital - pomagają innowacyjnym spółkom w pozyskiwaniu kapitału. Inwestują w młode przedsięwzięcia z wysokim potencjałem rozwojowym, często związanym z wdrożeniem zaawansowanych technologicznie rozwiązań. Dłuższy horyzont czasowy, inwestorzy liczą na partycypację w przyszłych zyskach spółki.
Private equity - inwestują przede wszystkim w projekty restrukturyzacyjne, prywatyzacyjne, finansowanie pomostowe bezpośrednio przed upublicznieniem spółki, w projekty nieruchomości czy też infrastrukturalne. Krótszy horyzont czasowy, liczą na sprzedaż z zyskiem udziałów.
Prywatne fundusze zabezpieczające (hedge founds) - inwestują w portfele instrumentów, które mogą przynosić zyski zarówno w przypadku wysokiej koniunktury gospodarczej jak i przy jej spadku. Inwestycje spekulacyjne i arbitrażowe (wykorzystujące różnice cen na różnych rynkach).
Inwestorzy: -banki i instytucje kredytowe; -korporacje przemysłowe;-ubezpieczyciele i fundusze emerytalne; -państwo i organy administracji lokalnej.
Ryzyko pośredników VC/PE to ryzyko kredytowe, zwiazane z nieodzyskaniem kapitalu zainwestowanego w projekty konczace się niepowodzeniem i upadloscia lub likwidacja spolek z portfela.
Rynek lokat międzybankowych
WIBID -jest stopą procentową po której banki deklarują przyjęcie depozytu (zakup pieniądza) na odpowiedni termin od doby do roku.
WIBOR -jest to stopa, po której banki oferują wniesienie depozytu (sprzedaż pieniądza) do innego banku na odpowiedni termin. Stopę WIBOR traktuję się również jako stopę pożyczek międzybankowych.
SPREAD - różnica między WIBOR'em i WIBID'em dla tego samego terminu zapadalności.
Podstawowe znaczenie rynku lokat międzybankowych w gospodarce wynika m.in. z tego, że: -stopy procentowe kształtujące się na tym rynku są traktowane jak rynkowa cena pieniądza; -rynek pozwala regulować płynność sektora bankowego, banki mające nadmiar płynności lokują wolne środki pieniężne w innych bankach, te z niedoborem pożyczają; -poziom WIBOR oznacza bezpośrednio cenę kredytu dla klientów zaciągających w bankach kredyt o zmiennym oprocentowaniu; istnieje bezpośredni związek między stopami procentowymi banku centralnego i stopami WIBID i WIBOR co pozwala wpływać BC na rynkową cenę pieniądza.
Strukturalna nadpłynność:
-sektor bankowy dysponuje nadmiarem środków pieniężnych; BC jest dłużnikiem netto sektora banków komercyjnych; - instrumenty: tygodniowe bony pieniężne sprzedawane w piątek po stopie referencyjnej, w Europejskiej Unii Walutowej tygodniowe depozyty przyjmowane przez Europejski System Banków Centralnych.
Bony pieniężne NBP: są krótkoterminowymi papierami wartościowymi emitowanymi przez NBP w celu zaabsorbowania nadpłynności sektora bankowego. Są to dyskontowe instrumenty na okaziciela o wartości nominalnej 10 tys zł.
Strukturalny niedobór płynności:
-w sektorze bankowym występuje niedobór środków pieniężnych; -BC wierzycielem netto; -w UE 2-tygodniowe kredyty, stopa oprocentowania tych kredytów ograniczona od dołu EURIBOR, EUROLIBOR.
Kształtowanie się stóp procentowych:
-stopa referencyjna ogranicza od dołu WIBID(1W); -WIBOR większy niż WIBID; -wraz ze wzrostem terminów zapadalności lokat wzrasta spread.; -WIBOR (O/N) ogranicza od góry stopa lombardowa; -oprocentowanie lokat dobowych ogranicza od dołu WIBID (O/N)
Rynki kasowe (natychmiastowe) - na nich przyjmuje się, że czynności te (zawarcie kontraktu, dostawa towaru, rozliczenie transakcji), realizowane są w tym samym momencie, a jeżeli jest to niewykonalne, dostawa towaru i rozliczenie odbywają się tak szybko po zawarciu umowy, jak jest to technicznie możliwe. (spot market - wymaga dostawy instrumentu i rozliczenia transakcji w 2 dni od zawarcia umowy).
Kontrakty terminowe dzielimy na:
-bezwarunkowe- są wiążące dla obu stron umowy i zawsze następuje ich zamknięcie i rozliczenie, choć sposób zamknięcia może się różnić. Do tej grupy należą: kontrakty forwards i futures oraz kontrakty zamienne typu swap.
-warunkowe- są wiążące dla jednej ze stron umowy (sprzedawcy, dla drugiej zaś (nabywcy kontrakty są prawem, z którego mogą w określonych okolicznościach skorzystać. Opcja call -p prawo zakupu, opcja put- prawo sprzedaży.
Kontrakty rzeczywiste: dostawa instrumentu jest celem kontraktu i zamyka go w momencie realizacji. Przede wszystkim kontrakty forwards oraz niektóre futures, opcje call i put.
Kontrakty nierzeczywiste: w momencie zamknięcia nie następuje dostawa instrumentu przez sprzedawcę. Rozliczenia dokonuje się przez clearing - wyrównanie różnicy pomiędzy kursem terminowym i kursem spot w momencie zamykania transakcji. Nabywca kontraktu otrzymuje od sprzedawcy różnicę między kursem terminowym i kursem spot. Kontrakty futures i swapy oraz niektóre forwards, call i put.
Kontrakt forwards: -pozagiełdowy; -negocjowalny; -określona ilość po określonej z góry cenie; -rzeczywisty; -przedmiot kontraktu: towary, waluta, papiery dłużne określonego emitenta z danym temrinem zapadalności, akcje określonego emitenta; -zawierane na rynku pierwotnym, brak co do zasady rynku wtórnego. Zamykane przez dostarczenie i zapłatę. Ryzyko po obu stronach.
Kontrakt furures: -wyspecjalizowane giełdy; -nienegocjowalny; -obrót giełdowy powoduje ich standaryzację sposób rozliczania i gwarantowania; -rozliczane jako transakcje nierzeczywiste; -rozwinięty rynek wtórny; -depozyt zabezpieczający i początkowy; przedmiot kontraktu: surowce, waluty, dostawa energii elektrycznej, indeksy giełdowe, stopy procentowe, intrumenty dłużne. Zamykane przez clearing. Ryzyko po stronie gieły i izby rozliczeniowej.
Dźwignia finansowa w inwestycjach w derywaty pozwala osiągnąć znacznie wyższe stopy zwrotu od stóp zwrotu inwestycji w instrumenty pierwotne, takie jak akcje.Przed zawarciem kontraktu terminowego obie strony są zmuszone wnieść do izby rozrachunkowej depozyt, stanowiący zabezpieczenie transakcji. Jest on z reguły ustalany w wysokości około 10% wartości kontraktu. Depozyt musi być uzupełniany, gdy wymagają tego fluktuacje kursu instrumentu bazowego.
Kontrakt SWAP: -nierzeczywisty, umowa między dwoma podmiotami o wzajemnych płatnościach w zależności od określonego poziomu parametru rynku (stopy procentowej, kursu walutowego) w przyszłości.
Swap walutowy oznacza sprzedaż jednej waluty za inne z równoczesnym jej odkupem za tę samą walutę z innym terminem dostawy. Swap Walutowy składa się z dwóch transakcji walutowych, z których druga jest odwróceniem pierwszej.
Swap procentowy jedna ze stron wnosi w walucie krajowej nierzeczywisty depozyt Dt na okres n o stałym oprocentowaniu S i jednocześnie przyjmuje od drugiej strony depozyt o tej samej wartości Dt o zmiennym oprocentowaniu np. WIBOR (3M), rozliczenie odbywa się po każdym okresie odsetkowym według stopy zmiennej. Strona przyjmująca depozyt o stałym oprocentowaniu fixed leg
Swap walutowo-procentowy: składa się z trzech etapów: 1)pierwotnej rzeczywistej wymiany kapitałów w dwóch różnych walutach w momencie t, 2)wymiany płatności odsetkowych w okresie trwania konkratku n-t; 3) odwrócenia wymiany kapitałów w momencie n według kursów spot z dnia zawarcia kontraktu St.
Krzyżowy swap walutowo-procentowy zakłada wniesienie w momencie t nierzeczywistego depozytu w walucie wymienialnej o wartości Dt na okres (n-t) według właściwej dla tej waluty stopy procentowej, oraz przyjęciu nierzeczywistego depozytu w innej walucie, o równoważności depozytu według kursu spot St według właściwej dla tej waluty stopy procentowej.
Kontrakt forward rate agreement (FRA) jest przykładem instrumentu pochodnego mającego pewne cechy kontraktów forwards, futures i swap. Jest to umowa dotycząca przyszłych stóp procentowych na depozyty o różnych terminach zapdalności. Jedna ze stron zobowiązuję się w momencie t wnieść depozyt w pewnym momencie T w przyszłości w kwocie Dt (np. po msc) na okres (N -T) wg oprocentowania FRAtxn i jednocześnie przyjąć w tym samym momencie depozyt w tej samej kwocie oprocentowany według stopy WIBOR. Depozyty te mają charakter nierzeczywisty, a rozliczenie między stronami odbywa się w momencie T. Negocjowalny poziom stawki FRA i kwoty kontraktu Dt, depozyt nierzeczywisty, wymienność stałego i zmiennego oprocentowania.
Pochodne instrumenty kredytowe są wykorzystywane w zarządzaniu ryzykiem kredytowym. Pierwotni kredytodawcy transferują swoje ryzyko kredytowe na podmiot nabywający emitowany przez nich instrument pochodny, przenosząc jednocześnie premię za ryzyko kredytowe związane z kredytem.
Swap na zaprzestanie obsługi długu to najstarszy o obecnie najpopularniejszy instrument w tej grupie. Poziom premii swapowej, którą płaci dotychczasowy wierzyciel za przeniesienie ryzyka obsługi długu na sprzedawcę zabezpieczenia, zależy od:
-definicji 'zdarzenia kredytowego', które daje nabywcy zabezpieczenia prawo do odszkodowania ze strony jego sprzedawcy; -poziomu wypłaty w zależności od rodzaju uruchamiającego ją zdarzenia kredytowego; -momentu zaprzestania obsługi długu przez dłużnika; -terminu zapadalności swapu w porównaniu z zapadalnością instrumentu bazowego (równy bądź krótszy)
Zalecenia ISDA; zdarzenie kredytowe upoważniające wypłatę zachodzi, gdy jest spełniony co najmniej jeden z następujących warunków: 1)niewypłacalność 2)natychmiastowa wymagalność 3)zaniechanie obsługi długu 4)brak zapłaty 5)odłożenie zapłaty 6)restrukturyzacja.
Opcje są zbywalnymi prawami do zakupu bądź sprzedaży określonego instrumentu bazowego w przyszłości po znanej obecnie cenie. Opcja jest transakcją warunkową w tym sensie, że jej nabywca może ze swoich uprawnień skorzystać bądź nie. Nabywca może ją sprzedać innemu podmiotowi. Wystawce jest zobowiązany do realizacji opcji na żądanie.
Opcje call (zakupu) instrumentu bazowego nabywa się w celu zabezpieczenia się przed wzrostem ceny intrumentu bazowego. W sytuacji gdy w momencie n lub okresie (n-t) kurs spot (Sn) przewyższa kurs terminowy ustalony w kontrakcie opcyjnym cene wykoania, posiadacz opcji może ją zrealizować, uzyskując od wystawcy opcji kwotę. Jeżeli cena terminowa jest niższa od ceny spot, jej posiadacz nie wykorzystuje prawa zakupu i opcja wygasa bez realizacji. Za prawo do nabycia opcji płaci cenę określoną jako premię opcji.
Opcję put nabywa się w celu zabezpieczenia się przed spadkiem ceny itrumentu bazowego. Jeżeli w momencie n lub okresie (n-t) kurs spot Sn jest niższy od kursu teminowego Fot/n posiadacz opcji realizuje ją otrzymując od wystawczy kwotę.
Czynniki wpływające na cenę opcji:
-cena realizacji - wzrost powoduje spadek premii dla call i wzrost dla put;
-cena instrumentu bazowego - wzrost powoduje wzrost premii dla call i spadek dla put;
-data wygaśnięcia - niższa dla krótkich terminów;
-oczekiwana zmienność kursów danej waluty - wzrost zmienności wysoka premia;
-różnice stóp procentowych - wzrost powoduje wzrost ceny dla call, spadek dla put; -rodzaje opcji - amerykańska droższa; -rodzaje opcji - zależy od ceny instrumentu bazowego i ceny realizacji.
Wartość wewnętrzna opcji - różnica pomiędzy ceną realizacji a kursem rynkowym.