Czym zajmuje się prawo gospodarcze? Prawo gospodarcze jak każde inne prawo reguluje pewne stosunki prawne. Prawo gospodarcze będzie się zajmowało regulacją stosunków prawnych, które powstają w przestrzeni pomiędzy państwem a podmiotem gospodarczym. Inaczej mówiąc, jest to sfera stosunków prawnych, która wypełnia przestrzeń pomiędzy państwem podmiotami gospodarczymi. Będzie interesował nas każdy podmiot gospodarczy od początku do końca, ale w wybranym zakresie; od powstania do zakończenia działalności. Pojęcie działalności gospodarczej Pod pojęciem działalności gospodarczej rozumie się zgodnie z ustawą o działalności gospodarczej z dnia 23 grudnia 1988 r. działalność wytwórczą, budowlaną, handlową i usługową prowadzoną w celach zarobkowych n na własny rachunek podmiotu prowadzącego taką działalność.
Sąd Najwyższy sformułował charakterystyczne cechy tej działalności gospodarczej: działalność gospodarcza powinna mieć charakter zawodowy, czyli stały, ma to być działalność powtarzalna, ta działalność ma być podporządkowana zasadzie racjonalnego gospodarowania (pomnażanie zysków), podmiot gospodarczy ma uczestniczyć w obrocie gospodarczym, w pojęciu działalności gospodarczej mieści się również działalność ubezpieczeniowa w zakresie ubezpieczeń majątkowych, osobowych i w zakresie reasekuracji, udzielanie porad prawnych przez adwokatów, radców prawnych, do działalności gospodarczej zalicza się również czynności prawne i faktyczne związane uzyskiwaniem czynników produkcji (biura notarialne, komornicy), produkcję roślinną (ogrodnictwo, sadownictwo) i zwierzęcą również zaliczamy do działalności gospodarczej. Podstawowe wyznaczniki dotyczące pojęcia działalności gospodarczej dla odróżnienia i innych rodzajów działalności są: gospodarczy charakter prowadzonej działalności, ukierunkowanie na osiąganie zysku (chociaż nie wszystkie podmioty gospodarce nastawione są na osiąganie zysku - są to wyjątki), samoistny charakter tej działalności. Prowadzenie działalności gospodarczej na własny rachunek oznacza, że działalność jest wykonywana w imieniu własnym i na własne ryzyko. Ale to nie oznacza, że nie możemy wyznaczyć zastępców czy pełnomocników, którzy będą działali w naszym imieniu. Przedsiębiorstwo podmiotu gospodarczego (podmiot gospodarczy) - terminu tego używamy w czterech znaczeniach: wg kodeksu handlowego; przedsiębiorstwo należy rozumieć jako zorganizowany kompleks majątkowy przeznaczony do prowadzenia działalności, o których mówi ustawa o działalności gospodarczej, wg kodeksu cywilnego; art. 55 KC (!), przedsiębiorstwo jest traktowane jako zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych i obejmuje wszystko co wchodzi w skład tego przedsiębiorstwa: firmę, nazwę, znaki towarowe, księgi rachunkowe, prawa majątkowe ,itp. oraz art.526 KC. Kodeks cywilny traktuje pojęcie przedsiębiorstwa szerzej niż KH. Art. 55.1. [Przedsiębiorstwo]
Przedsiębiorstwo, jako zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, w szczególności:
firmę (nazwę), znaki towarowe i inne oznaczenia indywidualizujące przedsiębiorstwo,
księgi handlowe,
nieruchomości i ruchomości należące do przedsiębiorstwa, w tym produkty i materiały,
patenty, wzory użytkowe i zdobnicze,
zobowiązania i obciążenia, związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa,
prawa wynikające z najmu i dzierżawy lokali zajmowanych przez przedsiębiorstwo. Art. 55.2.
[Czynność dotycząca przedsiębiorstwa]
Czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych. Art. 55.3.
[Gospodarstwo rolne]
Za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami i obowiązkami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. w znaczeniu przedmiotowym; oznacza zakres działalności gospodarczej konkretne-go podmiotu gospodarczego. w ujęciu komplementarnym; występują jeszcze inne wartości i okoliczności, które działają w oderwaniu od kompleksu majątkowego i mają wpływ na wartość tego przedsiębiorstwa, np. lokalizacja przedsiębiorstwa, reputacja.
Kupiec rejestrowy - pojęcie to jest pojęciem węższym (ale bardziej konkretnym) od pojęcia przedsiębiorstwa podmiotu gospodarczego. Kupcem rejestrowym jest ten kto we własnym imieniu prowadzi przedsiębiorstwo zarobkowe. ( nie wymaga wpisu do rejestru handlowego)
Rozróżnienie spółki prawa cywilnego i handlowego i reprezentacji stron Spółka cywilna posiada zdolność sądową a nie posiada osobowości prawnej. Tylko spółki prawa handlowego posiadają osobowość prawną. Osobowość prawna wynika wprost z przepisów. Wskazówką do określenia, jaki podmiot ma osobowość prawną, jest to, kto ma prawo do reprezentowania podmiotu gospodarczego. Organem, który ma prawo do reprezentowania spółki jest zarząd. W spółkach prawa cywilnego nie ma zarządu, ponieważ nie ma ta spółka osobowości prawnej. Każdy podmiot ma zdolność do czynności prawnych i ma także zdolność sądową. Spółka cywilna ma samodzielna pozycję prawną. Artykuł 758 kodeksu postępowania cywilne-go mówi, że do egzekucji wspólnego majątku wspólników spółki cywilnej jest konieczny tytuł egzekucyjny wydany przeciwko wszystkim wspólnikom. Inne jednostki nie posiadające osobowości prawnej, to np. osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.
KATEGORIE PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH (są wymienione w ustawie o działalności gospodarczej): osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej (są podmiotami gospodarczymi). Prowadzenie działalności gospodarczej w taki sposób wiąże się z pełną odpowiedzialnością tej osoby, która zamierza tę działalność prowadzić, na własny rachunek i na własne ryzyko. Urząd dokonuje wpisu do rejestru działalności gospodarczej (nie odbywa się to w formie decyzji administracyjnej) na wniosek osoby fizycznej. Urząd może dokonać odmowy wpisu jeżeli działalność wymaga specjalnego zezwolenia lub koncesji lub podmiot chce prowadzić działalność nie objętą ustawą. Po dokonaniu wpisu do rejestru działalności gospodarczej należy: zgłosić działalność do urzędu skarbowego, statystycznego, ZUS-u; założyć konto bankowe i ewentualnie dokonać innych zgłoszeń wymaganych przepisami szczegółowymi. Wykreślenie z ewidencji działalności następuje w drodze zawiadomienia urzędu o zaprzestaniu działalności. Po uzyskaniu zaświadczenia z urzędu zawiadamia się odpowiednie urzędy jak przy rejestracji działalności. Formy prowadzenia działalności określają: przepisy kodeksu handlowego, przepisy kodeksu cywilnego, inne akty normatywne (ok. 800), np. ustawa o przedsiębiorstwach państwowych, spółdzielniach, rzemiośle, partiach politycznych, związkach zawodowych, itd. Każdy podmiot gospodarczy powinien mieć: oznaczenie, oznaczoną siedzibę (art.162, 309 KH); przepisy nakładają obowiązek ujawnienia pełnej identyfikacji podmiotu gospodarczego, w siedzibie powinny być przechowywane dokumenty prowadzenia działalności gospodarczej, Art. 162. [Treść i forma umowy] § 1. Umowa spółki powinna być zawarta w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności. § 2. Umowa spółki powinna określać:
firmę i siedzibę spółki;
przedmiot przedsiębiorstwa;
czas trwania spółki, jeżeli jest ograniczony;
wysokość kapitału zakładowego;
czy wspólnik może mieć jeden tylko, czy większą ilość udziałów;
ilość i wysokość udziałów, objętych przez poszczególnych wspólników. Art. 309.
[Treść statutu]
§ 1. Statut spółki akcyjnej powinien określać:
firmę i siedzibę spółki;
przedmiot przedsiębiorstwa;
czas trwania spółki, jeżeli jest ograniczony;
wysokość kapitału akcyjnego, sposób jego zebrania, nominalną wartość akcji i ich ilość ze wskazaniem, czy akcje są imienne, czy na okaziciela;
ilość akcji poszczególnych rodzajów i przywiązane do nich uprawnienia, jeżeli mają być wprowadzone akcje różnych rodzajów;
imiona i nazwiska (firmę) oraz adres (siedzibę) założycieli;
organizację władz zarządzających i nadzorczych. miejsce prowadzenia działalności, firmę.
Pojęcia: firma i nazwa nie można utożsamiać.-- Ustawodawca w ustawie o działalności gospodarczej posługuje się nazwą: firma. Pojęcie "firma" należy zawsze utożsamiać z podmiotem gospodarczym prawa handlowe-go. Kodeks handlowy wymienia cztery spółki prawa handlowego: spółka jawna, spółka komandytowa, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna. Przepisy kodeksu handlowego bardzo szczegółowo opisują zasady, które dotyczą określenia firmy. Firma Użycie firmy może polegać między innymi na: oznaczeniu siedziby podmiotu gospodarczego oraz miejsca prowadzenia jego działalności i na umieszczeniu firmy na wszelkich dokumentach handlowych (rachunkach, zamówieniach, itp.). Prawo do firmy podlega ochronie sądowej. Naruszenie prawa do firmy jest nie tylko bezprawne posługiwanie się firmą ale również posługiwanie się firmą, której określenie może wprowadzić w błąd co do tożsamości tej firmy. Jedynym wyjątkiem od tej zasady ochrony firmy jest umowa franchisingu (umowa nienazwana), która może upoważnić inny podmiot gospodarczy lub osobę do czasowe-go używania firmy. Nazwa: To pojecie różne od firmy, stosowane do określeń podmiotów nie zaliczanych do podmiotów prawa handlowego. Nazwa podmiotu gospodarczego pozwala na wyróżnienie go od innych podmiotów gospodarczych. Nazwa podlega ochronie jako dobro osobiste.
Znak towarowy: To znak, który nadaje się do odróżnienia towarów lub usług określonego podmiotu gospodarczego od towarów lub usług tego samego rodzaju innego podmiotu gospodarczego. Może być wyrażony jako: wyraz, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, melodia, kompozycja plastyczna lub wszystkie te elementy łącznie. Znak towarowy podlega ochronie prawnej i w związku z tym jest rejestrowany w urzędzie patentowym w Warszawie.
Różnica między znakiem towarowym a nazwą: przedsiębiorstwo może mieć tylko jedna nazwę a znaków towarowych niezliczoną ilość; znaki są nakładane na towary natomiast nazwy są na stemplach, szyldach, listach, itp.; inne są wymogi formalne od których zależy ochrona nazwy a inne od których zależy ochrona znaku towarowego, znak musi odróżniać towar a nazwa nie musi odróżniać towaru.
Zasady wolności gospodarczej Wolność gospodarcza jest traktowana jako jeden z elementów ładu gospodarczego, dlatego jest ona zapisana jako zasada konstytucyjna. Wolność gospodarcza ma swoje ograniczenia (ograniczenia swobód prowadzenia jakiejkolwiek działalności gospodarczej): swoboda podejmowania działalności gospodarczej jest niepełna, ponieważ jest ograniczona koniecznością uzyskania koncesji i zezwoleń, swoboda prowadzenia działalności gospodarczej jest ograniczona ograniczeniami policyjno - administracyjnymi: ograniczenia o charakterze podatkowym, spełnienia pewnych wymogów prawa wodnego, budowlanego, górniczego, ochrony środowiska, ochrony dóbr kultury, przepisów miejscowych, itp., swoboda w wyborze formy organizacyjnej jest ograniczona, np. działalność ubezpieczeniowa może być podejmowania tylko w formie towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych albo spółki akcyjnej, swoboda w konkurowania z innymi podmiotami gospodarczymi, ograniczają tą swobodę przepisy o nieuczciwej konkurencji, swoboda w zakresie zbywania własnych towarów i usług oraz kształtowania cen, jest ograniczona przepisami o praktykach monopolistycznych, swoboda w zakresie decydowania o sposobie zaangażowania kapitału, swoboda pełna, swoboda w zakresie zatrudnienia, jest ograniczona kodeksem pracy, swoboda w zakresie decydowania o sposobie prowadzenia działalności gospodarczej, jest prawie pełna.
Zasada równości. Każdy podmiot gospodarczy prowadzi działalność na równych prawach, ponieważ: równość w zakresie wyboru formy organizacyjnej, równość w zakresie obowiązków ubezpieczeniowych, równość w zakresie przestrzegania różnego rodzaju obowiązków, które wynikają z przepisów prawnych o charakterze policyjno - administracyjnym, równość określenia zdolności kredytowej, równość określenia tzw. zdolności wekslowej, równość w zakresie zdolności upadłościowej i układowej, równość dotycząca sfery podatkowej; głównie dotyczy innych obciążeń publiczno - prawnych (niektóre podmioty są zwolnione z podatku, np. działające w specjalnych strefach ekonomicznych czy z udziałem kapitału zagranicznego). Od tej zasady (7) równości przepisy szczególne przewidują różnego rodzaju odstępstwa.
REGON: Każdy podmiot gospodarczy na swój wniosek składa do Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego wniosek o ustalenie regonu - identyfikacji podmiotu gospodarczego. (ma na to 14 dni od momentu powstania).
NIP: Oprócz regonu ustawa o zasadach ewidencji podatkowej zobowiązuje podmiot gospodarczy do uzyskania numeru identyfikacji podatkowej, który nadaje Urząd Skarbowy w drodze decyzji administracyjnej.
Wolność gospodarcza w świetle przystąpienia do Unii Europejskiej Polska, jako kraj jeden z krajów europejskich, musi dostosować swoje przepisy prawa gospodarczego, w szerokim tego słowa pojęciu, do wymogów prawa między-narodowego, który obowiązuje w Unii Europejskiej, szczególnie w zakresie: swobodnego przepływu towarów - zlikwidować bariery celne, podnieść jakość produktów, obniżyć ceny do cen porównywalnych w Unii, swobodnego przepływu pracowników między państwami Unii - wzrost liczby osób wysokokwalifikowanych, podniesienie kształcenia na wyższy poziom, swobody w zakładaniu przedsiębiorstw, swoboda w zakresie świadczenia usług - generalnie chodzi o przepisy transportowe, swoboda w zakresie przepływu kapitału (EURO), swoboda w zakresie konkurencji. PRAWO PRACY Prawo pracy to zespół norm, które reguluje stosunki pracy podporządkowanej i innych norm związanych ze stosunkiem pracy. Przedmiotem prawa pracy są stosunki prawne powstające w związku z pracą, i na tle pracy miedzy pracownikiem a pracodawcą. Stosunek prawny, który powstaje w związku z pracą jest stosunkiem pracy podporządkowanej - pracownik nie wykonuje tej pracy dla siebie, ale dla pracodawcy, pod jego nadzorem i wg jego zaleceń. Konsekwencja tego jest to, że pracownik wykonując daną pracę nie odpowiada za jej rezultat. Ryzyko związane z praca ponosi pracodawca. Normy prawa pracy maja zastosowanie do stosunków pracy nawiązywanych na podstawie umowy, mianowania, powołania, wyboru i spółdzielczej umowy o pracę, nie mają zastosowania do różnego rodzaju umów regulowanych przepisami kodeksu cywilne-go (umowy o pracę niepodporządkowaną; umowy zlecenia, o dzieło).
Podstawowym źródłem prawa pracy jest Kodeks Pracy. Poza kodeksem pracy na temat prawa pracy mówią inne przepisy. Pierwszą grupę przepisów stanowią przepisy takie jak np.: ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, ustawa o związkach zawodowych, ustawa o organizacjach pracodawców, ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, ustawa o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, konwencje i prawo międzynarodowe.
Drugą grupą przepisów, które regulują stosunki pracy to np.: postanowienia układów zbiorowych pracy, regulaminy i statuty, umowa o pracę. Wszystkie te uregulowania nie mogą być sprzeczne ani gorsze od kodeksu pracy. Istnieje również trzecia grupa przepisów szczególnych, która dotyczy niektórych grup pracowników, np.: nauczycieli szkół podstawowych i średnich, nauczycieli akademickich, sędziów, prokuratorów, pracowników urzędów państwowych, kolejarzy, itd. Kodeks pracy jest w tym przypadku przepisem uzupełniającym. (wynika to z zasady, że przepis szczególny uchyla przepis ogólny) Stosunek pracy i jego rodzaje Pod pojęciem stosunku pracy należy rozumieć taki stosunek prawny, na podstawie którego pracownik zobowiązuje się do wykonania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Jeżeli pracownik wykonuje pracę na rzecz pracodawcy na podstawie umowy (za wyjątkiem umów zlecenia lub umów o dzieło) to bez względu na to jakie są zapisy zawarte w tej umowie, jest to stosunek pracy podporządkowanej. Stosunek pracy może nawiązać osoba pełnoletnia, w niektórych przypadkach można zatrudniać młodocianych (tylko tych, którzy skończyli szkołę podstawową, a tych którzy nie skończyli szkoły podstawowej można zatrudnić tylko do przyuczenia do zawodu). Stosunek pracy może być również zawarty z osoba częściowo ubezwłasnowolnioną, natomiast z mocy prawa nieważny jest stosunek pracy zawarty z osobę całkowicie ubezwłasnowolnioną. Sposób powstania stosunku pracy Powstanie stosunku pracy może nastąpić w drodze: umownego stosunku pracy - umowa o prace w formie pisemnej, mianowania - stworzenie stosunku pracy określonego jako stosunku służbowego, najczęściej dotyczy do organów administracji (sędziowie, prokuratorzy), powołania - jest to sposób nawiązywania stosunku pracy przez właściwy organ na podstawie przepisów szczególnych, może być poprzedzone konkursem, wyboru - dotyczy osób wybranych na stanowiska państwowe lub samorządowe, spółdzielczego stosunku o pracę - stosunek między spółdzielnią a jej członkiem, dotyczy to głównie spółdzielczości pracy. Umowa o pracę powinna określać postanowienia istotne elementy: rodzaj pracy i miejsce jej wykonywania, wynagrodzenie za pracę, termin rozpoczęcia pracy i czas jej trwania (na czas określony, nieokreślony, na czas wykonania określonej pracy, na okres próbny). Obowiązki stron Obowiązki pracodawcy: pracodawca jest zobowiązany pracownikom, którzy podejmują pracę po raz pierwszy warunki sprzyjające właściwej adaptacji zawodowej i społecznej, zaznajomić pracowników, którzy podejmują pracę z zakresem obowiązków oraz w jaki sposób ta praca ma być wykonana i uprawnienia pracownika, terminowe i prawidłowe wypłacanie wynagrodzenia, udzielanie urlopu wypoczynkowego, wydanie świadectwa pracy w związku z wygaśnięciem stosunku pracy, zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy i zapewnić szkolenia pracowników, powinien ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowej, zaspakajać w miarę posiadanych środków potrzeby socjalne pracowników, kształtowanie właściwej atmosfery w pracy. Obowiązki pracowników: sumienne i staranne wykonywanie pracy, stosowanie się do poleceń przełożonych dotyczących pracy (jeśli nie są sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę), przestrzegania ustalonego czasu pracy, przestrzegania regulaminu pracy i porządku, przestrzegania przepisów BHP i p.poż, dbać o dobro pracodawcy i chronić jego imię, zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, przestrzegać tajemnicy informacji poufnych, zakaz konkurencji (umowa w formie pisemnej - pod rygorem nieważności). Naruszenie obowiązków pracowniczych może narazić pracownika na odpowiedzialność zarówno porządkową, materialna jak i karną. Wynagrodzenia za pracę Wysokość wynagrodzenia zależy (wg przepisu) od: rodzaju pracy, kwalifikacji pracownika oraz ilości i jakości pracy. Wynagrodzenie przysługuje za faktyczny czas pracy albo za prace, która oceniana jest za pomocą ustalonych norm. Wypłata za pracę powinna być dokonywana przynajmniej raz w miesiącu w z góry ustalonym terminie. Wynagrodzenie za pracę podlega ochronie prawnej, jest prawem niezbywalnym. Ochrona prawa wynagrodzenia obejmuje w szczególności: termin, miejsce i czas wypłaty, zakaz wykonywania potrąceń bez zgody pracownika za wyjątkiem tych, które wynikają z przepisów prawa (zaliczka na podatek od osób fizycznych, sumy wyegzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie świadczeń alimentacyjnych i innych świadczeń, zaliczki pieniężne udzielone pracownikom, przewidziane w kodeksie pracy kary pieniężne). Pracownik ma również prawo do roszczenia o zarobek (np. w przypadku likwidacji firmy). Uprawnienie do wynagrodzenia powstaje w samym momencie zatrudnienia, natomiast roszczenie staje się z chwilą wykonania pracy i po upływie czasu za które wynagrodzenie zostaje obliczone. Z chwilą nadejścia terminu wypłaty roszczenie płacowe staje się wymagalne. Czas pracy Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy albo w innym miejscu przeznaczonym do jej wykonywania. Do czasu pracy wlicza się również przerwy. Czas pracy wynosi 8 godzin na dobę i 42 godziny tygodniowo. Każda godzina praca poza ustalonymi normami jest praca w godzinach nadliczbowych. Układy zbiorowe w niektórych sytuacjach mogą wprowadzić inny układ czasu pracy, np. praca w ruchu ciągłym czy też równoważny czas pracy. Urlopy pracownicze Pracodawca jest zobowiązany udzielić pracownikowi urlopu wypoczynkowego w celu regeneracji sił przez pracownika. Urlop zależy od stażu pracy. Oprócz urlopów wypoczynkowych są urlopy: okolicznościowe, macierzyńskie i bezpłatne. Pracownicy mogą być zwalniani również bez potracenia wynagrodzenia na wezwania organów administracji państwowej. Odpowiedzialność pracownika i jego rodzaje W każdym stosunku prawnym, tak również ze stosunku pracy wynikają pewne konsekwencje. Niewłaściwe wypełnienie tego obowiązku powoduje określone skutki prawne czyli sankcje. Może to być pociągnięcie pracownika do określonej odpowiedzialności: porządkowa - zawsze wiąże się z naruszeniem przez pracownika ustalonego porządku, postanowień regulaminu pracy, przepisów BHP, p.poż, - istota tej odpowiedzialności jest to, że wyraża się ona w samym uchybieniu już określonym obowiązkom - sankcje to: kara upomnienia, nagany i kara pieniężna, dyscyplinarna - jest to szersza odpowiedzialność od porządkowej i surowsza, dotyczy szczególnych grup pracowników i dotyczy głównie takich zawodów jak: sędziowie, prokuratorzy, nauczyciele, strażacy, itp., kary to: potracenie z wynagrodzenia, przeniesienie na niższe stanowisko służbowe, dyscyplinarne zwolnienie z pracy lub wydalenie z pracy, aby pracownik mógł być ukarany należy przeprowadzić postępowanie dyscyplinarne przed komisjami dyscyplinarnymi, po roku nienaganne pracy może nastąpić zatarcie kary, materialna - charakterystyczną cecha tej odpowiedzialności to, to, że wynika ona z powstałej szkody wobec pracodawcy, Kodeks Pracy rozróżnia dwa rodzaje odpowiedzialności: za szkodę powstałą na wskutek niewykonania, bądź też nienależyte-go wykonania obowiązków, za mienie powierzone pracownikowi, wina pracownika może być winą umyślną lub winą nieumyślną (dowiedzenie winy spoczywa na pracodawcy), karna - jest następstwem popełnionego przez pracownika czynu przestępczego, czynu zabronionego przez prawo. Obowiązki pracodawców wobec pracowników dokształcających się Pracodawca powinien umożliwić podnoszenie kwalifikacji oraz sam organizować szkolenia. Ustanie stosunku pracy Zdarzenia, które mogą spowodować ustanie stosunku pracy: rozwiązaniu umowy o pracę - może nastąpić na mocy porozumienia stron, za wypowiedzeniem, bez wypowiedzenia, z upływem czasu, na który umowa była zawarta lub też z dniem ukończenia pracy, dla której umowa była zawarta, wypowiedzenie umowy o pracę musi być dokonane w formie pisemnej, gdzie musza być podane przyczyny rozwiązania umowy o pracę, rozwiązanie bez wypowiedzenia - z winy pracownika (musi być ciężkie naruszenie obowiązków lub popełnienie przestępstwa) rozwiązanie stosunku pracy, który zaistniał z nominacji, powołania albo wyboru, wygaśnięcie z mocy prawa - nieobecność pracownika w pracy z powodu tymczasowe-go aresztowania trwającego dłużej niż 3 miesiące, niestawienia się pracownika w ciągu 7 dni od rozwiązania stosunku pracy z wyboru wtedy gdy pozostawał na urlopie bezpłatnym, śmierć pracownika). W związku z wadliwym rozwiązaniem umowy o pracę (rozwiązanie nieuzasadnione w konkretnym przypadku lub niezgodne z prawem) przez pracodawcę pracownikowi przysługuje roszczenie. Świadectwo pracy Związane jest z wygaśnięciem stosunku pracy. Każdy pracodawca zobowiązany jest niezwłocznie wydać pracownikowi świadectwo pracy. W świadectwie pracy należy podać: informacje dotyczące okresu i rodzaju wykonywanej pracy, zajmowane stanowiska, okoliczności wygaśnięcia stosunku pracy, W świadectwie pracy mogą być zawarte inne informacje niezbędne do ustalenia uprawnień pracowniczych i uprawnień z ubezpieczenia społecznego, o stopniu wykorzystania urlopu. Jeżeli wynagrodzenie jest zajęte przez sąd należy również taką wzmiankę umieścić. Informacje o wysokości i składnikach wynagrodzenia oraz kwalifikacje - tylko i wyłącznie na wniosek pracownika. Pracownikowi przysługuje prawo do odwołania się do pracodawcy w ciągu 7 dni od wydania świadectwa pracy, co do jego treści. Po upływie 7 dni, jeżeli świadectwo nie zostało sprostowane, pracownik ma prawo do odwołania się do sądu pracy. Rozstrzyganie sporów ze stosunku pracy Podstawową zasadą wyraźnie sformułowaną w kodeksie pracy jest zasada polubownego rozstrzygania sporów wynikających ze stosunku pracy przez pracodawcę i pracownika. Przez sądy pracy są rozstrzygane spory typu: Sądy Pracy rozstrzygają wszystkie sprawy ze stosunku pracy. Od wyroku sądu pierwszej instancji przysługuje stronom apelacja do sadu drugiej instancji. Przedawnienie - 3 lata od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Ochrona pracy Ochrona pracy to zespół norm prawa pracy. Zadaniem tych norm jest przeciwdziałanie wszystkiemu co może stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia ludzkiego w procesie pracy. Generalnie do tych przepisów, które maja zabezpieczać możemy zaliczyć przepisy: dotyczące bezpiecznej i higienicznych warunków pracy: szczególnej ochronie pracy kobiet, szczególnej ochronie pracy młodocianych, o organizacji i uprawnieniach organów nadzoru nad warunkami pracy, o odpowiedzialności pracodawcy za szkody wyrządzone pracownikowi. Nadzór nad przestrzeganiem ww. norm sprawuje: PIP (Państwowa Inspekcja Pracy) i PIS (Państwowa Inspekcja Sanitarna) BHP (Dz. U. 109 - 1997, Dz. U. 129 - 1997). Ma możność stosowania działań represyjnych. Ubezpieczenia społeczne Pracownicze ubezpieczenie społeczne to ogół świadczeń pieniężnych (lub w naturze) przysługujących pracownikom i ich rodzinom w przewidzianych przez Ustawę przypadkach. Te świadczenia są pokrywane z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS). Głównym celem tych świadczeń jest zapewnienie niezbędnych środków do życia. Rodzaje świadczeń: zasiłki (chorobowy /choroba powyżej 35 dni/, wyrównawczy, rodzinny, macierzyński, wychowawczy, porodowy, opiekuńczy, pogrzebowy), renty (rodzinne, inwalidzkie, chorobowe), emerytury. Ubezpieczeniu podlegają wszyscy pracownicy bez względu na sposób powstania stosunku pracy. Podlegają mu także osoby świadczące usługi jako agenci oraz osoby, które są zatrudnione na podstawie umowy zlecenia zawartej na co najmniej 15 dni. Na podstawie odrębnych przepisów ubezpieczeniem objęci są inni pracownicy, inne zawody: artyści, adwokaci, rzemieślnicy, itp. Obowiązek ubezpieczenia spoczywa na pracodawcy (Dz. U. 129 - 1997). Osoby, które nie pozostają w stosunku pracy, same za siebie ponoszą odpowiedzialność, ponieważ ubezpieczają się same. Pośrednictwo pracy i ochrona bezrobotnych Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy, Dziennik Ustaw 129/97 - dotyczy: obiektów budowlanych, pomieszczeń pracy i terenów zakłady, procesy pracy, pomieszczenia i urządzenia sanitarne. Pracodawca, który zatrudnia 100 - 600 pracowników tworzy wieloosobową albo jednoosobową komórkę w niepełnym wymiarze czasu pracy do spraw BHP. Na każdych 600 pracowników powinien przypadać 1 BHP-owiec. Do zakresu działania w takiej służbie BHP należy: przeprowadzanie kontroli, szkoleń, udział w czynnościach związanych z zaistniałym wypadkiem, itp. Uprawnienia służby BHP: przeprowadzanie kontroli stanu BHP, wystąpienia do kierowników z zaleceniami usunięcia zagrożeń, występowanie o zastosowanie kar porządkowych, wstrzymać pracę urządzeń i maszyn, itd. W 1995 powołano Krajowy Urząd Pracy oraz Wojewódzkie i Rejonowe Urzędy Pracy, obecnie te zadania przejęły powiaty. Powiatowe Urzędy Pracy maja za główne zadanie pozyskiwać nowe miejsca pracy, organizować przyuczanie i przekwalifikowanie do innego zawodu, pośredniczyć pomiędzy pracodawcą a przyszłym pracownikiem oraz inicjować i organizować prace interwencyjne, itp. Bezrobotny to osoba: zamieszkała stale w Polsce, powyżej 18 lat do 60 (kobiety), 65 (mężczyźni), nie jest zatrudniona i nie uczy się, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, zarejestrowana jest we właściwym Urzędzie Pracy. Bezrobotnemu przysługuje zasiłek lub stypendium na okres do 12 miesięcy. Prawo do zasiłku nie przysługuje gdy: z przyczyn nieusprawiedliwionych nie stawił się w urzędzie pracy w wyznaczonym terminie, bez uzasadnionej przyczyny odmówił przyjęcia propozycji pracy albo wykonania robót interwencyjnych, u ostatniego pracodawcy rozwiązał stosunek pracy za wypowiedzeniem, u ostatniego pracodawcy spowodował rozwiązanie stosunku pracy ze swojej winy bez wypowiedzenia, jeżeli otrzymał jednorazową odprawę za urlop górniczy.