NARÓD W POLSKIEJ MYŚLI POLITYCZNEJ I RP- szlachecka Rozbiory: wyrzeczenie się polskości (J. K. Szaniawski, A. Gurowski) lub utrzymanie tożsamości 2 koncepcje narodu * romantyzmu (historyczne- terytorialne) J. LELEWEL - naród ->narodowość (zespół cech społ-kult.)->świadomość; charakter konstytuuje naród, naród bez charakteru jest tłumem; Polacy - wszyscy z I RP TOWARZYSTWO DEMOKRATYCZNE POLSKIE (Hertman) - Polacy- z I RP, misja dziejowa, wizja narodu państwowego M. MOCHNACKI- narod - zbior wyobrażen, pojec, odczuc, a nie mieszkańcy terenu, narodowotwórcza rola języka A. MICKIEWICZ - konieczność zmian, połączenie przeszł, teraz i przyszł.; rodzina skłonna do największych poświęceń C.K. NORWID - lud ÷ naród, tradycje hist, podmiot historii, E. DEMBOWSKI - Słowiańszczyzna przedchrześcijańska, konieczność powrotu z epoki demokratycznej idei narodu do epoki pierwotnej, tradycji, epoka średni. - bez pozyt. Wątków narod, Polacy niezrażeni latynizmem; rewolucyjna retrospekcja -> gminowładztwo B. LIMANOWSKI - połączenie koncepcji romant. I pozytyw. - psych-duch. Charakter więzi narodowych wyżej niż cielesne; jaźń narodowa - obyczaje, moralność, religia, język. Geneza narodu - rodzina -> ród ->plemiona ->naród i państwo (naród kształtuje państwo, ale bez państwa nie ma narodu), unarodowienie państwa - harmonia społ. KONSERWATYŚCI KRAKOWSCY J. SZUJSKI - efekt Opatrzności, wykładnik woli Boga, mistycyzm - Pol - obrona cywilizacji Zach przed Niemcami i Rosją, przewodnik Słowian W. KALINKA - j.w mistycyzm, owoc pracy dziejowej M. BOBRZYŃSKI - efekt Opatrzności, ale Polacy mogą nie mieć misji, naród na bazie wspólnych dziejów, naród nadrzędny i pierwotny wobec państwa ->zmienne struktury społ i psych. * Pozytywistyczne (etniczno- językowe) B. PRUS - darwinizm, organicyzm narodu, rywalizacja o byt, naród odmianą gatunku ludzkiego - wspólność cech PSL (B. WYSŁOUCH) - oparcie narodu nie na tradycji, ale na istnieniu 12mln Polaków, odrzucenie historii, tradycji, ojcowizna dla Polaków - ziemia umocni jedność i świadomość narodową

L. GUMPLOWICZ -naturalistyczny monizm ->naturalność zjawisk wg praw przyrody, Państwo->naród, rywalizacja, egoizm narodów, walka ras, postęp nie społ, a technologiczny ENDECJA - egoistyczny interes narodowy Z. BALICKI - formacja narodu to proces bezwysiłkowy, niezależny od świadomości, posiadanie indywidualnego i jednorodnego charakteru narodowego J. L. POPŁAWSKI - byt trwały, z tradycji, dusza narodowa, R. DMOWSKI - egoizm narodowy ->przesłanka rozwoju, dusza narod - poczucie jedności w walce o egzystencję; rasa polska - cele: obrona przed wynarodowieniem, rozszerzenie polskości, wzmacnianie Polski; świadomość rywalizacji narodowej, walki na śmierć i życie, ale trzeba się wesprzeć o Rosję, Antyindywidualizm - świadomość tego dzięki wspólnemu terytorium, językowi, celowi, wielka więź moralna, która sprawi, że jednostka nie potrafi żyć poza narodem Irracjonalizm - brak wolnej woli, posłuszeństwo działania na rzecz narodu wbrew Dekalogowi i samemu sobie Antysemityzm i antygermanizm PROBLEM NIEPODLEGŁEGO PAŃSTWA lojalizm S. POTOCKI - targowica, Polska to przeszłość, trzeba szukać nowej ojczyzny J. ZAJĄCZEK J. K. SZANIAWSKI - historia i tradycja narodu musi być zgodna z religią i moralnością, inaczej naród przestanie istnieć, niezgodność z moralnością uniwersalną spowoduje upadek cywilizacji ->zwycięstwo powstania albo poddanie się Rosji W. KRASIŃSKI, T. BUCHARYN, B. HUTTEN- CZAPSKI, K. BADENI H.RZEWUSKI - integracja Słowian pod sztandarem ros. Pol forma żywotna już się wykończyła na szlacheckiej federacji i zapadamy się w hist. Nicość. (jako prowincja ros.) M. GRABOWSKI - jedność słow. Pod patronatem ros. Koniec cywilizacji Zach. A. GUROWSKI - Rosja będzie modernizować oblicze Europy, J. Pol (zdegenerowany ros.) zastąpić starocerkiewnosłowiańskim, zapowiedź dwublokowego systemu bezpieczeństwa USA - Ros, zjednoczenie Słowian rekompensatą za brak państwa K. KRZYWICKI - koniec aspiracji państwowych, połączyć (jęz, obycz.) z Rosją

ugoda wzmacnianie Polski - oświata, rozwój cywili, ekspansja przemysł, demokratyzacja, umacnianie inteligencji i mieszczan, koniec hegemonii szlachty B. PRUS - 2 rodzaje patriotyzmu - historyczny (zrywy patriot, tradycja) i bieżący (wzmacnianie Pol, wstrzymać się z aspiracjami terytorialnymi) Najwyżej autonomia- ale to nie koniec niepodległości, a przeczekanie na lepszy moment KRAKOWSCY STAŃCZYCY - wzajemne oparcie się Austrii i podległych narodów na sobie P. POPIEL - zachować porządek moralny, społ, odnowa Europy pod przew Kościoła i papieża, powstania są błędem, budzą ciemną stronę Rosji, skupić się na języku, samorządzie, krzewieniu Pol. Wartości S. KOŹMIAN - powstania to cwał ku przepaści, przeczekać, ale nie wyrzekać się tożsamości W> KALINKA - Polacy winni upadku p-stwa, nie rezygnować z polskości, ale skupić się na eliminowaniu wad narodowych, rozwijaniu wiedzy, edukacji, co wzbudzi podziw u sąsiadow Galicyjski Piemont S. SZCZEPANOWSKI - walka z zacofaniem, tworzenie podstaw ku przyszl. Niepodległości, model włoski odnowy, wykorzystanie potencjału (zgadza się z idealizacją PL u Herdera); jako poseł dążył do poszerzenia autonomii Galicji, liberalizacji polityki, większej swobody i rozwoju; w skarbie i oświacie ostoja polskości, klerykalizm jak biurokracja W. STUDNICKI - ustrój jak w Szwajcarii, zależność między stanem samorządu a rozwojem ekonom., rozwój ruchu robotniczego wzmocni socjaldemokrację, a ta będzie walczyć o niepodległość Irredenta - wzorem - Kościuszko, ojciec koncepcji wojny ludowej (partyzanckiej i powszechnej) F. GORZKOWSKI - powsz. Powstanie chłopów p-ko zaborom i szlachcie, manifest insurekcyjny odczytać z ambon, mało radykalny Kościuszko J. WYBICKI J. U. NIEMCEWICZ - najważniejszy udział chłopów w powstaniu W. CHRZANONOWSKI - zwycięstwo jeśli wszyscy wezmą udział, walka partyzancka H. DEMBIŃSKI- ziemie w dawnych granicach, użycie edyktów uwłaszczeniowych, wszystkie stany walczą K. STOLZMAN - zdolność przepr. Powstania o własnych siłach, z wszelką dostępną bronią (kamienie) H. KAMIEŃSKI - brak ducha narodu, uświadamianie ludu, wtedy dopiero powst. 3zaborowe

E. DEMBOWSKI (rabacja galicyjska) - aktywna działalność propagandowa wśród chłopów, żeby zmienić nastawienie do powst ->p. chłopskie KS. P. STZRYGIENNY - próba tworzenie oddziałów powst. Za pomocą fałszywej Złotej Bulli papieża Grzegorza6; po wojnie - uwłaszczenie, koniec pańszczyzny, bezpłatne szkolnictwo, sakramenty, KOMITET CENTRALNY NARODOWY - siły wiejskie i miejskie, reforma stosunków społ, uwłaszczenie, odszkodowanie dla włościan, Z. PADLEWSKI - ostateczne rozwiązanie kwestii uwłaszczenia - dekret uwłaszczeniowy dot. 3 morg ziemi za udział w powstaniu R. TRAUGUTT - wiosna 1864 -> pospolite ruszenie, powołanie administracji kontrolującej realizacje uwłaszczenia LEGIONY POLSKIE - pomoc Francji, król może być z dynastii Napoleona, ale rządzić na podst. Konst 3Maja FILOMACI I FILARECI M. MOCHNACKI - mały radykalizm dowódców powst., nie detronizacja pozycji szlachty, ale zgoda narodowa KS. A. CZARTORYSKI - agitacja dyplomatyczna wśród uczestników kongresu wiedeńskiego, 1883 - Związek jedności Narodowej - tajny, niepodległościowy, 2 możliwości odzyskania niepodl: dyplomatycznie lub w drodze walki zbrojnej. Najpierw niepodległośc, potem ustalanie ustroju, z silnym rządem, J. WORONICZ - król de facto - Czartoryski 1836 - Manifest Polaków w Belgii - Lelewel - połączenie kwestii Pol z przemianami Polit - obaleniem Sw Przymierza, ideami chrzesc. MICKIEWICZ - Bóg nie dopuści do triumfu barbarzyństwa, absolutyzmu, nie degradować szlachty, ale awansować społ chłopów Z. MIŁKOWSKI - bierna obrona narodu jako praca organiczna się nie sprawdziła, konieczność walki czynnej, ale z przygotowaniem się - finansowym, milit. LIGA NARODOWA (Miłkowski, Hertl, Michalski) - bez obcej pomocy, przygotować organizacyjnie do powstania PPS - patriotyzm i socjalizm, udział inteligencji PIŁSUDSKI - warstwy posiadające zapominają o niepodległości, robotnicy powinni walczyć o wyzwolenie siebie i narodu

UNIA LUBELSKA J.KOCHANOWSKI A. MICKIEWICZ - 2 dusze w 1 ciele, braterstwo narodów, wzorzec integracji mn J. LELEWEL - braterstwo ludów, bez różnicy wyznań i języka, A> CIESZKOWSKI - Królestwo Boże na Ziemi - 3etap rozwoju ludzkości - epoka Ducha SW, inspiracja Unią Lub, S.Z. SIERPIŃSKI - rola tradycji unijnej dla nauki narodu, dopuszczenie dzikiej Litwy do wyższego kręgu cywilizacyjnego K. KOŹMIAN - zagwarantowanie wspólnych interesów F. DUCHIŃSKI - akt naturalny, wynikał z jedności potrzeb, podstawa do budowy Wspólnoty Słow, odrzucenie panslawizmu, za federacjami 1848 - KONGRES SŁOWIAŃSKI w Pradze K. LIEBELT - federacja Słowian - Unia drogowskazem 1861 - odnowienie unii na Polach Horodelskich - równouprawnienie KOMISJA REPREZENTACJI WYCHODŹTWA POL - 1866 - Unia najpiękniejszym wydarzeniem , zmiana epoki J. TOKARZEWICZ - Od Jagiellonów ideały federacji dla Europy J. HAUKE-BOSAK - republikańska federacja - równość, wolność, braterstwo, B. LIMANOWSKI - dobrowolna federacja A. SZELĄGOWSKI - p-ko germanizmowi, POL - zadanie cywilizacyjne przedmurza chrzesc. ZWIĄZEK MŁODEJ POLSKI LUDOWEJ - 1906-07 - związek Unii to dziejowa konieczność, budowa struktur federacyjnych PSL - konieczność zjednoczenia się dla ochorny suwerenności przed Niemcami PSl Piast - samostanowienie się narodów, PSL Wyzwolenie - szczególnie życzliwe stosunki z sąsiadami z Unii L. PPS - o przyszłość Ukr, Bial stanowić może konstytuanta krajów, nic siłą Niedziałkowski - powinny oprzeć się o Polskę jako słabe kraje A.SKRZYŃSKI - St. Zjedn Europy, Pol jedyna ekspansja teryt. Bez rozlewu krwi w XV-XVI w. tworca Wolnej Unii Narodów J. KUNCEWICZ - solidaryzm słowiański, RP Obojga Narodów to największe zjednoczenie Słowian INTEGRACJA EUROPEJSKA Przedmurze chrzesc, misja cywili Polski Nieskażeni liberalizmem gosp, podstawa skupienia wokół siebie narodów o zbliżonej kult i gosp. S. LESZCZYŃSKI - system pokojowego załatwiana sporów, potrzebny szeroki sojusz państw europ. S> STASZIC - poprzez oświatę ograniczyć wojny K. SKRZETUSKI - postulat nieprzerwanego pokoju europ, konfederacje KS. A. CZARTORYSKI - prawo do odrębności narodowej, federacje państw słabych celem obrony, po epoce napoleońskiej postulat Ligi Europ., jako gwarancji pokoju (pilnować GB i Rosja), struktura org federacji: Francja, Słowianie, Niemcy + Holandia +Szwajcaria, Włochy

---