Bizancjum
Konstantynopol
Budowa 320, poświecono 330
Od momentu podziału cesarstwa miasto to zaczęło rosnąć w siłę. Posągi Konstantyna na forum z relikwiami krzyża świętego.
Kościół Apostołów - kościół, w którym pochowano cesarza jako trzynastego apostoła. Kościół z grobem w obrębie miasta, na wzgórzu, był to prototyp kościołów centralnych, strop kasetonowy, złocony, brązowy dach pod kopułą grób i? kenotopy 12 apostołów.
Oprócz tego wzniósł trzy bazyliki świeckie: bazylika pokoju, bazylika potęgi, bazylika mądrości. Nosiły one nazwy symboliczne odnoszące się do władcy Konstantyna.
Bazylika potęgi i mądrości zaczęły pełnić znaczenie liturgiczne. Cesarski kompleks pałacowy w Konstantynopolu miał charakter antyczny z akcentami wschodnimi. Pałac stał obok hipodromu. Na hipodromie koncentrowało się życie Konstantynopola. Tu kwitło także życie polityczne.
Cokół obelisku faraona Totmesa III zachował się - cokół obelisku Teodozjusza na hipodromie IV w.
San Marco w Wenecji - fasada
Kwadryga z hippodromu w Konstantynopolu (kopia)
Obwarowania miejskie Konstantynopola miały 4,5 mili długości, posiadały 92 wieże obronne, 1 bramę główną 6 pomniejszych. Dwupowłokowe mury, fosa od zewnątrz.
Brama główna Porta Aurea, ok. 400 r.
Sztuka między Konstantynem a Justynianem
Kościół św. Jana przy klasztorze Studios, 463 rok
Studios - fundator. Plan - tradycja konstantyńska - 3 nawy, bez transeptu, krótki korpus, nawa główna dwa razy szersza od bocznych. Apsyda półkolista od wewnątrz, od zewnątrz poligonalna, trójboczna. Synthron, empory, narteks trzyczęściowy, architrawowy podział wnętrza.
Złota Epoka Justyniana
Cesarz Justynian z małżonką Teodorą 527 - 565
Relacje bi? Prokopiusza to źródło wiedzy na temat panowania Justyniana, która zmienia się biegiem czasu. Justynian stworzył, a raczej zmodernizował prawa rzymskie. Hagia Sophia i inne budowle przyniosły mu sławę. Jego panowanie jednak znacznie osłabiło cesarstwo. Był autorem najgorętszych prześladowań pogan, objęły wszystkich nie - chrześcijan w całym Imperium. Zniszczył świątynie Izydy, zamknął Akademię Platońską. Był to cesarz tyran, fanatyk, despota.
Teodora była córką dozorcy dzikich zwierząt w cyrku, aktorką, i kobietą lekkich obyczajów, miała przynajmniej jedno dziecko nie z Justynianem. Pomagała Justynianowi w utrzymaniu władzy. Była chorobliwie władcza, za jej czasów wprowadzono nowy ceremoniał dworski, min. akt prostacji?? - adorację władcy polegającą na tym, że każdy musiał się czołgać na brzuchu przed cesarzem i cesarzową. Nic cesarzowi nie można było dać gołymi rękoma. Teodora Zmarła na raka /Belizariusz.
Owoce ich panowania są potężne jedynie na tle architektury. Justynian promował architekturę chrześcijańską. Cele: manifestacja, ortodoksja chrześcijańska. Powstał nowy modus architektoniczny - kościół przesklepiony i przesklepiony na planie centralnym. Bazylika kopułowa, kościół na planie krzyża wpisanego.
Kościół mądrości Bożej, 532 - 537
Architekci: Izydor z Miletu, Anathemios z Tralles. Był katedrą miejską, obradował tu sobór Konstantynopolitański, podczas buntu silnie zniszczony, odbudowano go. Przebudowano go w 5 lat jako majestatyczny manifest zwycięstwa Justyniana. Architekci to matematycy. Izydor z Miletu studiował Arystotelesa. Po 30 latach kopuła rozwaliła się, ale ją odbudowano. Wnętrze zostało oczyszczone przez Turków, ale Sułtan nie zniszczył wnętrza.
Jest to kościół trzynawowy, nawa główna utrzymana longitudonalnie, ale silnie scentralizowana. Filary wzmacniane ołowiem, niewielka apsyda, budowla poprzedzona atrium, podwójny narteks. Idealna konstrukcja matematyczna. Splendor skupia się wewnątrz, niebywała luministyka, spajające się wnętrze w jedno. Potęzne pendentywy w kopule, 65 metrów wysokości kościoła w miejscu kopuły. Madonna? zwycięska, ściany z okładzinami z marmuru, okna szklane, empory - orientalna dekoracja.
Nowa estetyka - kapitel bizantyjski - wywodzący się z korynckiego, kapitel kompozytowy - liście akantu rozpłaszczone, woluta jońska, ażurowy. Kapitel koszowy - ścianki boczne, wybrzuszony profil.
Kościól śś. Sergiusza i Bakchusa, około 536 roku
Fundacja Justynian i Teodora. Plan - przybliżony kwadrat, w środku przestrzeń oktogonalna. Z tego kościoła zachowały się kapitele z monogramami pary cesarskiej.
Kościół Bożego Pokoju Hagia Eirene początek 532
Przebudowano w 564 roku, wyraźna osiowość, kopuły na pendentywach, galerie emporowe, decentralizacja planu
Kościół Apostoleion
Nie istnieje, pod koniec panowania Justyniana wymagał remontu. Przekształcono go na bazylikę krzyżowo kopułową. Był to kościół monolityczny.
Znamy go z miniatury kodeksu Kazań....
Efez za czasów Justyniana
Bazylika św. Jana w Efezie 565
Idea - nakrycie każdego przęsła kopułą
Cysterna Bin -Bir-Derek (Sala tysiąca kolumn), koniec V wieku
Wielonawowa budowla kolumnowa. Gromadzono tam wodę. Mimo charakteru użytkowego widoczne zdobienie i dekoracyjność.
Cysterna Yerebatau Sarai (Zatopiony Pałac)
Plastyka
1. Dyptyk Barberini, pocz. VI wieku, rzeźba w kości słoniowej
Plastyka o tematyce religijnej i trochę świeckiej. Przedstawia prawdopodobnie Justyniana, konny wizerunek, widoczna analogia do posągu Konstantyna Wielkiego, na głowie diadem, ubiór późnorzymski, towarzyszą mu postacie alegoryczne.
2. Skrzydło dyptyku cesarzowej Ariadny, ok. 500r.
Ukazana w pełni splendoru władczyni. Hieratyczna, syntetyczna, twarz bez rysów portretowych. Bogata szata, insygnia władzy.
3. Dyptyk konsularny Flawiusza Anastazjusza, 517 rok
Dyptyki konsularne upamiętniały panowania konsulów. Konsulowie - tradycja trwająca ponad 1100 lat, funkcja zniszczona za czasów Justyniana. Ukazywani hieratycznie, zasiadają ponad hipodromem, w medalionach para cesarska.
4. Dyptyk Konsula Magnusa, 518 rok
Frontalizm i linearyzm
5. Plakieta z wyobrażeniem Nikopoi w asyście aniołów, połowa VI wieku
Analogie do Matki z Dzieciątkiem
6. Plakieta z archaniołem, początek VI wieku.