WPROWADZENIE DO PEDAGOGIKI - teoria, Pedagogika


WPROWADZENIE DO PEDAGOGIKI

STEFAN KUNOWSKI „ Podstawy współczesnej pedagogiki „

1901-1977/- wykładał pedagogikę i dydaktykę jako zastępca profesora na KUL-u. Zajmował się on pedagogiką teoretyczną. Na szczególną uwagę zasługuje opracowanie przez niego teorii warstwicowej wychowania. S. Kunowski badał także w ramach pedagogiki porównawczej trzy współczesne systemy wychowania: chrześcijański, socjalistyczny i liberalny. Uwzględnił również pedagogikę praktyczną, przede wszystkim dydaktykę.

Według S. Kunowskiego poznanie pedagogiki jako nauki o wychowaniu wymaga najpierw poznania jej naukowego charakteru, a następnie przedmiotu, czyli wychowania , którym pedagogika się zajmuje. Nauka wymaga terminologii - zespołu nazw o ściśle ustalonym znaczeniu w zależności od charakteru teoretycznego czy praktycznego danej nauki.

Terminy i nazwy zjawisk :

Paidagogos ( prowadzący chłopca) - niewolnik w Grecji starożytnej, którego zadaniem było odprowadzanie chłopców wolnych obywateli na miejsce ćwiczeń fizycznych, zwanych palestrą. Początkowo prowadził go fizycznie, następnie duchowo.

Paidos = dziecko, chłopiec ; ago = prowadzę

Paidagogos z opiekuna na boski przemienił się w nauczyciela - wychowawcę, jego czynności obejmowały nie tylko opiekę fizyczną , ale także kształcenie umysłowe i prowadzenie duchowomorlane, czyli wychowanie.

Paidagogija - całość zabiegów wokół chłopca , stąd termin pedagogia oznacza samo dzieło wychowywania, zespół czynności i umiejętności wychowawczych.

Agonistyka - współzawodnictwo w zapasach fizycznych ku czci bóstwa.

Paidagogike techne -podstawowa wiedza o wychowaniu, od tego wyrażenia pochodzi nazwa pedagogika na oznaczenie teoretycznej wiedzy i nauki o wychowaniu.

W rozumieniu greckim pedagogika oznaczała refleksję nad działaniem w danym wypadku wychowawczym. W związku z tym w pedagogice jako nauce zachodzi ścisły związek między teorią i praktyką.

PEDAGOGIKA jest więc nauką, której przedmiot stanowi sprawa praktycznej pedagogii wszelkiego rodzaju ( sztuki i techniki wychowania) czyli wychowawczego prowadzenia dzieci, młodzieży oraz oddziaływania na rozwój ludzi dorosłych.

Hebagogika - dział wychowania młodzieży

Andragogika - oświata i wychowanie dorosłych

Gerontagogika- pedagogika starszego wieku

Antropagogia i antropagogika - określenia nauki o całkowitym rozwoju człowieka . Chociaż terminy te sumowałyby tylko odcinki rozwoju człowieka.

Pedagologia - jako nauka o całkowitym rozwoju człowieka

Kształcenie - niezależne od wychowania i nauczania, chociaż w nich zachodzi

Formacja-obejmująca łącznie wychowanie , nauczanie i kształcenie.

Edukacja - wychowanie do odbioru czegoś lub wychowanie przez przeżywanie czegoś.

Apostolat - wpływy wychowawcze czegoś budującego duchowo wychowanków .

Wyrazy pochodne :

Pedagog - oznaczenie ludzi zawodowo zajmujących się sprawami wychowania. Dopiero po II w. światowej znaczy powszechnie każdego praktyka nauczyciela, co ma podkreślać, ze nauczyciel powinien być przede wszystkim wychowawcą.

Pedagogik - zawodowiec, który potrzebuje przygotowania z praktyczniej znajomości pedagogiki. Nie przyjął się.

Pedologia - nauka o dziecku uprawiana jest przez badaczy rozwoju fizycznego i psychicznego dzieci młodszego wieku , których nazywa się pedologami.

Pedeutologia -nauka specjalna o pedagogu.

Pedeutolog - teoretyk, zajmujący się zagadnieniami kształcenia i dokształcania nauczycieli

Pedeutagog - praktyczny wychowawca nauczycieli , kształtujących się do tego zawodu lub dokształcających się w nim.

Paideia - całość czynności i skutków wychowawczych . Na przełomie V / IV w p.n.e znaczył on całość wykształcenia w gramatyce , retoryce i dialektyce. Określa nie tylko formację duchową człowieka pod wpływem całokształtu kultury narodowej, ale zawiera w sobie najwyższy ideał humanistycznego kształcenia.

Cycero uważał ze Paideia = humanitas co oznacza ludzkość, człowieczeństwo i tworzy idee humanizmu i humanitaryzmu.

„ Miarą wszystkich rzeczy jest człowiek „ Protagoras

„Miarą człowieka zaś jest Bóg” Platon

Obecnie wiec grecka Paideia odradza się jako idea humanitaryzmu , ale poza tym tworzy swój fonetyczny skrót w wyrazie :

Pedia - odrębne dziedziny pedagogiki praktycznej, posługujące się jakimiś czynnościami lub wpływami czegoś na rozwój ludzi.

Logopedia - dotycz wychowawczego rozwijania mowy przez usuwanie wad wymowy , jak jąkanie, jak tez przez estetyczne kształcenie kultury słowa

Bibliopedia - dział wychowania przy pomocy ksiązki, a więc obejmuje czytelnictwo, wpływ wychowania literatury pięknej, czyli tworzy tzw. Pedagogikę biblioteczną.

Ergopedia - wychowanie przez pracę

Przedmiotem badań pedagogiki, w nowoczesnym ujęciu , są wszelkie zjawiska wychowawcze zachodzące w ciągu całożyciowego rozwoju człowieka oraz różnorodne czynności opracowane teoretycznie, tworzące wielokierunkową pomoc wychowawczą dla doskonałego i pełnego, wszechstronnego rozwoju ludzi.

Emile Durkheim (zm. 1917) - francuski socjolog, jako pierwszy twierdził, że każde społeczeństwo ma własny system wychowawczy, złożony ze zwyczajów i praktyk, obowiązujących przy postępowaniu rodziców z dziećmi. Podobieństwa ideałów, wychowania, pochodzących z tradycji kultury chrześcijańskiej, miała badać stara pedagogika jako nauka normatywna, dostarczająca systemom narodowym naczelnych idei i ogólnych pojęć do kierowania wychowaniem.

Pedagolog polski Józef Mirski przeciwstawiając się owej koncepcji pedagogiki jako nauki normatywnej, określał pedagogikę jako „ naukowy system wychowania umiejętnego”/ nauka wyłącznie praktyczna o zawodowym wychowawstwie w szkole czy przedszkolu, wykluczając wychowanie „nieumiejętne” w domu lub w społeczeństwie.

Podobnie ujmował rzecz prof. Sergiusz Hessen, Rosjanin pracujący w Polsce, określając pedagogikę jako stosowaną filozofię.

Filozofia stosowana - sposób myślenia o człowieku, opisywane cele, charakter, który trzeba wprowadzić w życie.

Współcześnie ujmuje się trzy rodzaje wychowania jako :

  1. wychowanie naturalne - czyli uczestniczące w życiu rodzinnym, społecznym, w zbiorowej pracy lub w sytuacji kulturowej wolnego czasu , np. czytanie książki

  2. wychowanie celowo zamierzone - czyli przygotowujące dziecko do przyszłego zawodu, stanu, pracy czy walki, np. wychowanie rycerskie, nowicjat w zakonie

  3. wychowanie organizowane programowo w specjalnych instytucjach wychowawczych , jak szkoła, uniwersytet, seminarium duchowe itp.

Na tej podstawie dochodzimy do wniosku, że współczesna pedagogika jest wszechstronną nauką o całej rzeczywistości wychowawczej, w której istotę stanowi całożyciowy rozwój człowieka oraz wszelkie dodatnie, jak i ujemne wpływy jednych ludzi na drugich oraz wpływy środowiska.

Nie możemy przyporządkować pedagogiki do jednego rodzaju nauki takiej jak : praktycznej czy filozoficznej , normatywnej czy opisowej.

Pedagogika jest nauką skonstruowana z 4 działów , należących do innych nauk:

Inni uważają , że pedagogika jest częścią etyki , socjologii, biologii z czego wynika, że wychowanie jest równocześnie zjawiskiem moralnym, społecznym, biologicznym, psychicznym, kulturalnym, wobec czego różne nauki mogą zgłaszać do teorii wychowania, czyli do pedagogiki pretensje o swój udział i uważać pedagogikę jako swoją część.

Rozwój naukowy pedagogiki :

Pedagogika istnieje od zawsze, od początków ludzkości. Zmieniały się tylko formy wychowania z rozwojem życia społecznego i kultury.

Sofiści ; urodzenie czy wychowanie decyduje i rozwoju człowieka

Filozofowie greccy : poglądy na wychowanie jako zastosowanie założeń filozoficznych

Naukowy charakter pedagogice nadał z początkiem XIX w. niemiecki uczony Johann Friedrich Herbat ( 1776 - 1841)

Ten „ojciec pedagogiki naukowej” oderwał ją od filozofii, usystematyzował i oprał na dwu naukach pomocniczych :

Powstał spór między Herbartem a jego uczniami.

Uczniowie Herbarta ( Ziller, Stoy, Rein) zacieśnili przedmiot pedagogiki tylko do praktycznych spraw szkolnego nauczania, jak program , metoda nauczania , budowa lekcji .

Pod koniec XIX w. pojawiły się dwa kierunki w szkolnej pedagogice:

pedagogika eksperymentalna - zastosowanie metod przyrodniczych do badania zjawisk pedagogicznych . Na drodze eksperymentu da się rozwiązać całość zagadnień praktycznych i teoretycznych wychowania wyróżnionych przez herbartystów. Okazała się nieskuteczna, gdyż zajmuje się tylko związkami przyczynowymi, a neguje istnienie celów. Po kryzysie pedagogiki eksperymentalnej ( XX w.) wysunęło się nowe ujęcie naukowe pedagogiki normatywnej, która się zajęła problemem celów wychowania. Filozofia ta stała się aksjologią - nauką o wartościach , wyrażającą się w ideach dobra, prawdy, piękna i świętości.

Po niej pozostała psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży oraz psychologia wychowawcza.

Pedagogika czysta - czwarte ujęcie naukowe wychowania , które pojawiło się w latach 30- tych naszego stulecia na podstawie fenomenologii E. Husserla jako metody poznania idącej od „ oglądu do opisu tego , co i jak dane”, która zwróciła się do badania praw rozwojowych człowieka. Wywołała dążenie do syntezy pedagogicznej, związanej z problemem prawidłowości wszechstronnego rozwoju człowieka.

Działy współczesnej pedagogiki

Współczesna pedagogika w swojej budowie naukowej jako działalności metodycznie poznającej całą rzeczywistość zjawisk wychowawczych na podstawie doświadczenia opiera się i 4 działy :

  1. pedagogika praktyczna lub empiryczna - obserwująca, zbierająca i badająca całość doświadczenia wychowawczego rodziców, nauczycieli , wychowawców, mających do czynienia z dziećmi, młodzieżą i człowiekiem dorosłym

  2. pedagogika opisowa lub eksperymentalna - jako dział naukowo uogólniający doświadczenie i badający eksperymentalnie prawa rządzące przebiegiem zjawisk biologicznych, psychologicznych, socjologicznych lub kulturowych, uwikłanych i związanych z wychowaniem

  3. pedagogika normatywna - na podstawie filozofii człowieka , aksjologii i teorii kultury bada naturę człowieka , wytwory jego kultury i na tym tle ustala wartości, cele ,i ideały, którymi powinno kierować się wychowanie

  4. pedagogika teoretyczna - czyli ogólna, jako dział najwyższy obejmuje całość badanego przedmiotu, dąży w oparciu o materiał empiryczny, eksperymentalny i normatywny dąży do stworzenia jednolitej teorii wszechstronnego rozwoju człowieka i jego uwarunkowań

Jak wiemy pedagogika jest nauką o złożonej budowie. Materialnym przedmiotem pedagogiki jest wszechstronny rozwój człowieka w ciągu całego jego życia, inaczej mówiąc człowiek w trakcie rozwoju.

Pedagogika stara się proces rozwojowy doprowadzić do końca, jego kresu , jakim jest doskonały stan człowieczeństwa. Ta pełnia człowieczeństwa staję się więc praktycznym celem do osiągnięcia przez wychowanie, a jednocześnie normą oceniającą, czy proces rozwoju przebiega właściwie, czy też odbiega od celu.

Przedmiotem formalnym musi być dobro rozwojowe człowieka nie aktualnie pojęte , lecz realizujące się w przyszłości, nastawione ku przyszłości, dzięki czemu człowiek ni ze się w pełni doskonalić.

Futurologia -naukowe przewidywanie przyszłości co do kierunków zmian czyli trendów w dziedzinie przyszłej konsumpcji , kultury masowej, produkcji. Pedagogika jest nauką przekształcającą rzeczywistość , a nawet nowy świat.

futurologia nauka zajmująca się metodami przewidywania przyszłości, próbami naukowego opisu przyszłych kształtów społeczeństwa, jego modelu kulturalnego, wyznaczników jego systemu wartości i wyborów, stawianiem hipotez w dziedzinie przyszłych trendów konsumpcji, kultury masowej, rozwoju ekon., planowania przestrzennego itd.

Naukowość pedagogiki jest złożona. Z jednej strony jest to nauka empiryczna o faktach dotyczących rozwoju człowieka , z drugiej zaś jest to nauka normatywna, zawsze oceniająca fakty opisane z punktu widzenia , jakie one powinny być , taka ocena prowadzi zaś do praktycznego działania. Dlatego jest tez nauką teoretyczną , jak również praktyczną. Naukowy jej charakter łączy naukę empirycznonormatywną z nauką teoretycznopraktyczną.

Przedmioty badań w naukach szczegółowych :

Naturę badają nauki przyrodnicze, starające się wykryć konieczne , przyczynowe prawa rządzące przyrodą i stąd nazywane nomotetycznymi.

Świat kultury z jego sztuką , moralnością, organizacją społeczeństwa, prawodawstwem, poznają nauki humanistyczne, dążące do opisu przeżytych , niepowtarzalnych wartości jednostkowych, nazywane naukami idiograficznymi.

Miejsce pedagogiki wśród nauk przyrodniczych i humanistycznych wypada w centrum. Częściowo należy do jednych i drugich.

Jest nauką humanistyczną- dlatego, że wychowanie nie jest dziełem samej natury , lecz kultury społeczeństwa, po drugie ponieważ zagadnienie celu i wartości jest decydujące w wychowaniu , a nie jego strona przyrodnicza.

W wychowaniu widzi się edukację , czyli wyprowadzanie dziecka ze stanu natury i barbarzyństwa do stanu kultury.

Metody badań pedagogicznych:

Źródła , z których pedagogika współczesna korzysta :

Nauki współpracujące z pedagogiką :

Już Herbart wprowadził dwie nauki pomocnicze : etykę filozoficzną i psychologię ogólną. Obecnie nastąpił rozrost nauki pomocniczych.

Nauki pedagogiczne jak , np. historia wychowania lub psychologia wychowania , socjologia wychowania. Chociaż uzupełniają w sposób specjalistyczny problemy i aspekty istotne dla pedagogiki same muszą korzystać z dorobku wiedzy innych nauk.

Historia wychowania - czerpie gotowe informacje z historii politycznej, społecznej, gospodarczej, kultury.

Socjologia wychowania - z socjologii pracy , miast i wsi, przemysłu, masowej

Nauki formalne : logika użytkowana w nauczaniu, cybernetyka w organizacji nauczania , etyka w wychowaniu moralnym, estetyka w wychowaniu estetycznym

Nauki realne - demografia, ekonomika kształcenia i oświaty oraz higiena z naukami medycznymi w organizacji szkolnictwa i w polityce szkolnej państwa

Socjologiczna wiedza o środowisku wiele znaczy dla pedagogiki , ale pedagogiczna wiedza o wychowaniu ludzi wyjaśnia ich rolę w środowisku i zakres ich możliwości działania.

NAUKI PEDAGOGICZNE :

Wyodrębniamy grupy nauk pedagogicznych :

  1. nauki historyczne

  2. nauki deskryptywne, czyli opisujące obserwacyjnie lub eksperymentalnie zjawiska wychowania

  3. nauki prospektywne , czyli sięgające w przyszłość na podstawie światopoglądowej - nauki światopoglądowe

NAUKI WSPÓŁDZIAŁAJĄCE Z PEDAGOGIKĄ :

    1. nauki realne

      • higiena z naukami medycznymi

      • ekonomia oświaty i kształcenia

      • demografia

  1. nauki formalne