Polityka Społeczna
1.Procesy ciśnienia i ssania w procesach ekonomicznych.
Zmiany zachodzące w systemach gospodarczych mogą być efektem procesów ciśnienia i ssania. Żeby lepiej wyjaśnić te procesy wprowadza się pojęcie aspiracji popytu i aspiracji podaży, lub zakupu i sprzedaży. Równowaga na rynku makro - ekonomicznym byłaby wówczas gdyby aspiracje ogółu kupujących były równe aspiracjom ogółu sprzedających, tzn. wtedy gdy na wszystkich rynkach cząstkowych (mikro) sprzedający chcieli sprzedać dokładnie taką ilość towarów i po takiej samej cenie po jakiej zamierzają kupić nabywcy. Proces ciśnienia występuje wtedy, gdy dany system charakteryzuje się przewagą aspiracji sprzedających nad aspiracjami kupujących. Gdzie sprzedający zmuszeni są do podejmowania decyzji aby skutecznie pokonać ograniczenia ze strony popytu. W takiej sytuacji muszą zabiegać o nabywców. Taka sytuacja na rynku jest korzystna na rynku towarów i usług. Zapewnia ona dynamiczny rozwój systemu gospodarczego zmuszając do wytwarzania nowych towarów o wysokiej jakości. Proces ssania jest procesem niepożądanym w funkcjonowaniu systemu gospodarczego. Występuje wówczas, gdy przeważają aspiracje kupujących, którzy zmuszeni są do ciągłego poszukiwania towarów spowodowanych brakami i niedoborami zasobów, wyczekiwania w kolejkach a także w wielu przypadkach wymuszonej substytucji zakupów. Można powiedzieć, że nie pobudza do działania sprzedających, aby polepszyć jakość produktów, a nawet hamuje rozwój ekonomiczny. Ciśnienie jest w ogólnym rozrachunku procesem społecznie i ekonomicznie najkorzystniejszym w sytuacji nierównowagi systemu gospodarczego (przewaga sprzedających nad kupującymi).
2. Założenie teorii państwa dobrobytu oraz sposób wdrażania tej teorii do praktyki społ.-gosp.
Zwolennicy państwa dobrobytu przywiązują największą uwagę w założeniach swej teorii do regulowania podziału nowych wartości wytworzonych w systemie gospodarczym oraz gwarantują sprawiedliwość i równość w podziale dochodów. Teoria państwa dobrobytu nie jest teorią ekonomiczną w ścisłym tego słowa znaczeniu, ale stanowi doktrynę polityczno-prawną. Realizacja postulatu państwa miała różny charakter uzależniony od czasu (okresu) w jakim była realizowana. Pomimo wielu badań, w literaturze nie ustalono definicji państwa dobrobytu. Bezpośrednio po II wojnie światowej państwo dóbr. miało ponosić odpowiedzialność za pakiet podstawowych świadczeń publicznych na rzecz swoich obywateli. Miało być parasolem dla ubogich i charakteryzowało państwo, które posiadało następujące cechy:
Powszechny i rozbudowany system ubezpieczeń socjalnych.
Dostarczanie przez państwo wielu bezpłatnych usług: leczenie, przedszkola, wykształcenie, dotowanie budownictwa, dostęp do kultury, turystyki, sportu i wypoczynku.
Utrzymywanie pełnego zatrudnienia bez względu na koszty, oraz zapewnienie wysokich zasiłków.
Równanie dochodów z pracy na skutek zwiększającej się progresji (stopniowe wzrastanie) opodatkowania.
Zachowanie dominacji własności prywatnej , przy rosnącym jednak udziale własności państwowej .
Polityka państwa dobrobytu może być prowadzona tylko w bardzo bogatych krajach i to tylko przy rozsądnej polityce socjalnej. Kraje biedne taka polityka doprowadziłaby do ruiny gospodarczej. Przykładem może być Szwecja, która zapewnia swoim obywatelom szeroką opiekę socjalną. Pomimo, że Szwecja była krajem bogatym polityka państwa dobrobytu doprowadziła ją w latach 70-tych do krytyki i wzrostu inflacji pieniądza.
3. Rozwój ważniejszej doktryny po II wojnie światowej.
Po 1945r. uznano w Polsce ludowej za niepotrzebne, badania z zakresu polityki społecznej. Dopiero po roku 1956 wprowadzono badania w tym zakresie. Powołano komitet PAN zajmujący się tą problematyką. W powojennej nauce polityki społecznej można wyodrębnić dwa kierunki. Pierwszy z nich jest za ideologicznym neutralizmem tej nauki i rozwija się w postaci teorii agregatywnych, systematycznych i ogólnych. Ten kierunek polityki społecznej dostarcza politykom narzędzi i metod skutecznego osiągania wyznaczonych celów. Drugi to kierunek ideowego zaangażowania w naukę polityki społecznej. W okresie powojennym polityka społeczna koncentrowała się na programowaniu celów rozwoju społecznego i zostaje zaniedbany obszar problemów dotyczących społecznego niedostatku, zjawisk rodzących niezadowolenie i konflikty społeczne.
Powojenne nurty w polityce społecznej to:
Społeczno-ekonomiczny
Socjologiczno-
Socjalno-bytowy
Makrospołeczny
Psychologiczno-społeczny
4. Sposoby mierzenia wzrostu i rozwoju gospodarczego.
Wzrost gospodarczy mierzymy stopą wzrostu podstawowych wielkości makroekonomicznych.
PNB jest to wartość wszystkich dóbr finalnych i usług wytworzonych w danym okresie, a stopa wzrostu jest to stosunek przyrostu danej wielkości do tej wielkości w poprzednim okresie.
Produkt Narodowy Netto jest to PNB pomniejszony o amortyzację.
Dochód narodowy jest to całość dochodów wypłaconych właścicielom ludzkich i fizycznych zasobów wytwórczych za wykorzystanie tych zasobów w określonym czasie, lub inaczej jest to ilość pieniędzy, jaką dysponuje gospodarka na wydatki na dobra i usługi po odłożeniu pewnej ilości pieniędzy do sfinansowania amortyzacji i utrzymania istniejącego zasobu kapitałowego na dotychczasowym poziomie. Kategorie te są wyrażone w cenach bieżących i stałych. Ceny bieżące są nieporównywalne w czasie , gdyż ulegają zmianie. Konieczna jest więc korekta o wskaźnik zmian cen, nazywany deflatorem. Dzieląc DN przez liczbę zatrudnionych otrzymamy wskaźnik wydajności pracy. Dzieląc czas pracy przez DN otrzymamy wskaźnik pracochłonności.
Stosunek majątku trwałego do liczby zatrudnionych - techniczne uzbrojenie pracy. Wsk. ten mówi nam o tym, jaka część majątku trwałego przypada na jednego zatrudnionego.
Majątek trwały podzielony przez DN daje wskaźnik kapitałochłonności. Informuje o ilości majątku trwałego przypadającego na jedną jednostkę DN.
5. Liberalizm jak doktryna i kierunek polityki gospodarczej.
Liberalizm - kierunek zakładający wolność ekonomiczną, swobodę działania sił rynkowych, minimalny wpływ państwa na gospodarkę, powstał w XVIII w. Wyróżniamy trzy najważniejsze nurty polityki gospodarczej w ramach kierunku liberalnego:
Monetaryzm - zwolennicy tego kierunku postulują ogólną dezaktywację polityki ekonomicznej państwa. Polityka ta powinna być ograniczona i powinna sprowadzać się do skutecznej podaży pieniądza. Monetaryści postulują prowadzenie restrykcyjnej polityki monetarnej w celu obniżenia stopy inflacji (np. poprzez wysoką stopę procentową, przewyższającą stopę inflacji, podwyższenie rezerwy obowiązkowej, sprzedaż papierów wartościowych, wprowadzenie limitów kredytowych). Podmiotem, który jest odpowiedzialny za politykę monetarną jest Bank Centralny.
Teoria racjonalnych oczekiwań - postuluje ograniczenie polityki ekonomicznej. Uważają, że ludzie dostosowują się do polityki państwa, działają w sposób racjonalny. Zmieniają sposoby swego postępowania wraz ze zmianami w polityce państwa.
Ekonomia podaży - sugeruje pozostawienie aktywnej polityki gospodarczej przy reorientacji jej kierunków. Reorientacja polega na stymulowaniu oszczędności i inwestycji.
6. Redystrybucyjna i stabilizacyjna funkcja państwa w systemach rynkowych.
Alokacyjna funkcja państwa w systemie rynkowym.
Państwo w systemie rynkowym pełni ważne społecznie funkcje, chociaż są one znacznie ograniczone w stosunku do państw o gospodarce centralnie planowanej. Funkcje te to: alokacyjna, redystrybucyjna i stabilizacyjna.
Funkcja redystrybucyjna cechuje się dwiema podstawowymi płaszczyznami realizacji przez władze publiczne:
Kreator dóbr i usług oraz odnowę zasobów ogólnodostępnych
Korygowanie naturalnego tzn. rynkowego podziału wytworzonych w systemie dóbr.
Funkcja redystrybucyjna i alokacji - w związku z występowaniem dysproporcji w konsumpcji polega na zwiększaniu dostępu do preferowanych dóbr i usug. Celem tej funkcji jest złagodzenie nierówności w poziomie życia poszczególnych grup społecznych. Mechanizm rynkowy powoduje, że zachodzą duże różnice pomiędzy poszczególnymi grupami społecznymi ludności. Należy więc dążyć do zmniejszenia tych różnic, łagodzenia dysproporcji oddając część nadwyżki przejętej przez grupy najwyżej usytuowane przekazując grupom niższej klasy. Państwo dokonuje tego poprzez system podatków i składek na ubezpieczenia społeczne. Podział dochodów, które na mocy prawa są traktowane jako wspólne, przeznacza się np. na zapewnienie ochrony narodowej , ochrony zdrowia, oświaty, zapobieganie degradacji środowiska, zapobieganie przestępczości. Celem tej organizacji nie jest przynoszenie dochodów lecz służenie społeczeństwu. Państwo pełniące funkcje redystrybucyjna i alokacyjna jest mało skuteczne, koszty jej pełnienia są wysokie a efekty niewielkie. Funkcje te zależą od funkcji stabilizacji tzn. najpierw trzeba wytworzyć, żeby było co dzielić. Funkcja stabilizacyjna polega na gwarantowaniu stabilnego rozwoju gospodarczego umożliwiającego długookresowy wzrost dochodów zarówno w wymiarze indywidualnym jak i zbiorowym. W ramach funkcji stabilizacyjnej głównym narzędziem i regulatorem stosowanym w polityce gospodarczej jest pieniądz którego przepływy muszą być ujęte w odpowiednie i trwałe ramy prawne. Muszą istnieć także odpowiednie instytucje regulacyjne np. Bank centralny, banki komercyjne, Sądy, f-usze ubezpieczeń itp. Należy pamiętać aby procesy regulujące nie były wykorzystywane do osiągnięcia doraźnych efektów, gdyż może to wywołać wiele skutków niezamierzonych, niekiedy trudnych do usunięcia w danym okresie. Takie podejście prowadzi do destabilizacji systemu. W ramach funkcji destabilizacji można wyróżnić politykę makro i mikroekonomiczną.
7. Poglądy ekonomii klasycznej w zakresie polityki ekonomicznej.
Poglądy ekonomii klasycznej w zakresie polityki ekonomicznej wiążą się z pracą A. Smitha. Gospodarka każdego kraju, a zatem i bogactwo jego mieszkańców, wg Smitha jest uzależniona przede wszystkim od efektów pracy i ścierania się na wolnym rynku popytu i podaży. Niezakłócony mechanizm rynkowy skłania jego uczestników do podejmowania optymalnych decyzji w skali makrogospodarczej. Prowadzi to do maksymalizacji indywidualnych korzyści i najlepszych decyzji dla społeczeństwa danego kraju. Natomiast każda próba innowacji w ten mechanizm (szczególnie instytucji publicznych) powoduje szkody dla całego systemu gospodarczego przynosząc szkodliwy wpływ na wzrost bogactwa państwa i jego mieszkańców. Wydatki państwa powinny być skierowane przede wszystkim na bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne kraju, wymiar sprawiedliwości, urządzenia użyteczności publicznej oraz na cele reprezentacyjne. Do tych reguł polityki ekonomicznej nawiązują współczesne nurty ekonomiczne, zwane neoklasycznymi, bądź neoliberalnymi.
8. Doktryny polityki.
Wyróżniamy w Polsce 3 główne doktryny polityki społecznej:
Liberalizm - rozwój tej dyscypliny w Polsce zapoczątkował S. Głąbiński, który politykę społeczną uważał za jedną z gałęzi polityki ekonomicznej i wyodrębnił jako przedmiot jej badań problemy społeczne, z których każdy ma charakter kompleksowy (do najważniejszych zalicza zagadnienia nierównowagi i nędzy).
W myśli społecznej liberalizmu widać ewolucję poglądów od negacji interwencji państwa w układ kapitał-praca, do akceptacji podmiotowej roli państwa w realizowanej polityce społecznej. Społeczne myśli liberalizmu opowiadają się za nierównowagą i wykazują zdolność do jej akceptacji w różnych modelach ustrojowych, w ramach której polityka społeczna powinna realizować antyegalitaryzm, czyli brak sprawiedliwego i równego podziału między ludźmi.
Nauka społeczna Kościoła Katolickiego - wyróżnia się tu naukę oficjalną, głoszoną przez Papieża oraz naukę którą zajmują się uczeni o światopoglądzie katolickim. Nauka kościoła ma charakter etyczny. Odróżnia się tu politykę społeczną od nauki społecznej. Polityka społeczna w tym ujęciu to działalność praktyczna, a nauka społeczna stara się odpowiedzieć na pytanie co wolno, a czego nie wolno człowiekowi. Ważną wartością w nauce społecznej Kościoła jest godność osoby (stanowi on podstawę jej uprawnień w życiu społecznym, a jej ochrona jest nieodzownym elementem dobra wspólnego każdej rodziny, a także społeczności ogólnoludzkiej. Poszukuje ona także moralnych podstaw ładu społecznego. Oficjalna nauka społeczna ujmuje zarówno zagadnienia moralnego funkcjonowania podmiotów polityki społecznej tj. Państwa, związków zawodowych i samorządowych, pracy, wypoczynku i rodziny. Jako przedstawicieli tego kierunku można wymienić ks. Szymańskiego i ks. Wyszyńskiego.
Socjologiczny strukturalizm Instytutu Gospodarstwa Społecznego - według Krzeszowskiego nauka polityki społecznej powinna uświadomić cele i potrzeby człowieka, odkrywać nowe idee, zajmować się zagadnieniami pomocy społecznej i mieszkaniowej, ubezpieczenia społecznego. Natomiast według Rychlińskiego polityka społeczna jest nauką o celowym przeobrażeniu, ale nie struktur społecznych, tylko warunków życia jednostki i zbiorowości ludzkich. Polityka społeczna jest to zbiór wskazówek dotyczących usuwania, łagodzenia i przeciwdziałania niesprawiedliwości i krzywdzie doznawanej przez jednostkę i społeczeństwo w ustroju pracy najemnej. Po 1945r. uznano w Polsce Ludowej za niepotrzebne badania z zakresu polityki społecznej.
9. Bezrobocie a pełne zatrudnienie.
Bezrobocie polega na tym, że pewna liczba osób zdolnych do pracy i poszukujących jej nie znajduje zatrudnienia. Rodzaje bezrobocia: technologiczne, strukturalne, płynne, ukryte, przymusowe, dobrowolne. Pełne zatrudnienie można określić kategorią abstrakcyjną. Należy zmierzać do racjonalnego zatrudnienia. Ważną kwestią racjonalnego zatrudnienia jest umiejętne uwzględnienie w procesie pracy - nabytej wiedzy i kwalifikacji. Często utrzymujące się przez dłuższy czas bezrobocie powoduje napięcia społeczne. Bezrobocie można zmierzyć dwoma metodami. Po pierwsze dokonując podziału globalnego czasu pracy między istniejącą liczbę zatrudnionych i zarejestrowanych bezrobotnych. Wzrost zatrudnienia jest uzyskiwany w wyniku skrócenia standardowego czasu pracy. Stosując drugą metodę, punktem wyjścia są konkretne miejsca pracy wykorzystywane w ustawowym wymiarze czasu pracy z tym, że istnienie dużej liczby bezrobotnych pogarsza sytuację osób zatrudnionych, co przejawia się tym, że często są oni zmuszeni do gorszych warunków pracy a także do zawierania mniej korzystnych umów o pracę.
10. Pojęcie wzrostu i rozwoju. „Współzależność rozwoju gospodarczego i społecznego”
Współzależność między wzrostem gospodarczym a postępem społecznym.
Pod pojęciem wzrostu gospodarczego należy rozumieć proces stałego zwiększania się wielkości gospodarczych, dochodu narodowego i konsumpcji społecznej. Jako podstawowy miernik wzrostu gospodarczego przyjmuje się najczęściej DNB na jednego mieszkańca. Oprócz tego należy zaliczyć do wzrostu gospodarczego wskaźniki charakteryzujące produkcję przemysłową, produkcję rolnicza, budownictwo, transport i łączność. Natomiast pojęcie rozwoju społecznego to powiększenie dochodu narodowego i kulturalnego społeczeństwa, tworzenie lepszych warunków życia ludności oraz doskonalenie form współpracy i współistnienia społeczeństwa.
Rozwój społeczny jest ściśle powiązany ze wzrostem gospodarczym z tym, że wzrost gospodarczy powinien być podporządkowany celom rozwoju gospodarczego. Można więc mówić o wpływie rozwoju społecznego na rozwój gospodarczy, przyspieszony wzrost gospodarczy zaś dostarcza zasobów dla lepszego rozwoju społecznego. Charakter powiązań między wzrostem gospodarczym a rozwojem społecznym zależy w dużym stopniu od stanu zamożności osiągniętej przez dany kraj, a także od stanu świadomości społeczeństwa.
11. Założenia i główne zadania polityki interwencjonalizmu państwa.
Interwencjonalizm państwowy jest to interwencja państwa w sprawy gospodarcze. Jego celem jest łagodzenie cyklu koniunkturalnego. Metody interwencjonalizmu:
Polityka fiskalna-pieniężna - przez zastosowanie ulg podatkowych, przyśpieszoną amortyzację, obniżenie stopy procentowej, obniżenie rezerwy obowiązkowej.
Polityka militarna - rozwój przemysłu zbrojeniowego. Interwencjonalizm w okresie międzywojennym możemy podzielić na:
Interwencja bezpośrednia - obejmuje podejmowane decyzje przez władze publiczne.
Interwencja pośrednia - polega na pośrednim oddziaływaniu państwa na przedsiębiorstwa prywatne w celu zwiększenia lub zmniejszenia działalności gospodarczej zwłaszcza na odcinku inwestycji.
Współczesne metody interwencjonalizmu.
Tradycyjny interwencjonalizm który miał charakter krótkotrwały, a równolegle interwencjonalizm długookresowy: planowanie gospodarcze nie ma charakteru obligatoryjnego. Wpływ państwa na naukę i postęp techniczny, funkcjonowanie sektora publicznego obejmującego przedsiębiorstwa państwowe i samorządowe, kształtowanie przez państwo odpowiedniej struktury przestrzennej.
12. narzędzia polityki zatrudnienia.
W polityce zatrudnienia mogą być stosowane różne narzędzia. Służą one do realizacji nadrzędnych celów polityki gospodarczej i społecznej państwa, których celem jest tworzenie i realizacja programów rozwojowych potrzebnej liczby miejsc pracy zgodnie z zasadami racjonalnego gospodarowania oraz z zasadą wyboru rynku. Polityka zatrudnienia nie jest autonomiczną, ściśle współzależy z innymi dziedzinami polityki gospodarczej i społecznej: polityka ludnościowa, kształcenia, ubezpieczeń społecznych, mieszkaniowa, inwestycyjna. Jest więc determinowana i podporządkowana do innych polityk szczegółowych. Funkcją narzędziową polityki zatrudnienia jest umożliwienie działania, wynikają z przyjętego do realizacji programu społeczno-gospodarczego.
Najistotniejsze z narzędzia:
Wcześniejsze emerytury i urlopy wychowawcze które mogą być środkiem przeciwdziałaniu i aktywizującym politykę zatrudnienia stwarza nowe miejsca pracy.
Zasady finansowania wynagrodzeń - środki przeznaczone na ten cel powinny być wypadkową płacy i stanu zatrudnienia, wzrost stanu zatrudnienia przy stałych środkach przeznaczonych na wynagrodzenie musi spowodować obniżenie przeciętnej płacy. Natomiast obniżenie liczby zatrudnionych powinien pociągnąć za sobą wzrost płacy.
Zasada obciążenia wynagrodzeń - pełnią rolę odprowadzenia podatku od przyrostu wynagrodzeń i stanowią większość dochodów budżetu.
Pośrednictwo pracy - celem jest osiągnięcie równowagi popytu i podaży zasobów pracy, pomoc osobom w uzyskaniu zatrudnienia, a także pracodawcom zaspokojenie potrzeb na pracowników.
Orientacja i poradnictwo zawodowe - racjonalizacji zatrudnienia, a także jest przy wyborze kierunków kształcenia, zawodu, pracy w celu dostosowania charakteru predyspozycji pracobiorcy.
Przemieszczenia pracowników - zjawisko występuje na skutek dużej fali zwolnień, likwidacji zakładów, ograniczenia niektórych rodzajów działalności, likwidacji przyrostów zatrudnienia i dlatego zapobiega kłopotom na rynku pracy przez podejmowane działania polegające na zdobyciu nowego zawodu, jest to kolejne narzędzie zatrudnienia tzw. szkolenia i przekwalifikowania pracowników.
System zatrudnienia absolwentów, stwarzanie preferencji przy zatrudnianiu w mało atrakcyjnych miejscach pracy rozpoczynającym pracę ludzi.
Sprawna polityka zatrudnienia dzięki odpowiednim środkom i metodom będzie zawsze prowadziło do wzrostu wydajności pracy.
13. Istota i cele polityki społecznej.
Polityka państwa jest planowanym i zorganizowanym dążeniem do zdobycia i utrzymania władzy. Do wiodącej gałęzi polityki państwa należy polityka społeczna, która determinuje powodzenie we wszystkich innych politykach. Polityka jest prowadzona w dwóch aspektach: przedmiocie nauki i działalności praktycznej. Dzieli się politykę na funkcjonalną i instytucjonalną. W ujęciu funkcjonalnym oznacza dynamiczny proces społeczny, którym jest przetworzenie impulsów społecznych w impulsy polityczne. W ujęciu instytucjonalnym obejmuje całokształt działających instytucji politycznych o charakterze prawnym oraz relacji zachodzących między nimi.
Polityka społeczna to część polityki społeczno-gospodarczej zajmującą się całokształtem warunków życia społeczeństwa, stosunków międzyludzkich, przemian struktury społecznej. Zmierza do optymalnego zaspokojenia potrzeb społecznych po uwzględnieniu współzależności między postępem społecznym a wzrostem gospodarczym. Polityka społeczna to działalność zmierzająca do najbardziaj efektywnego wykorzystania środków materialnych w celu podniesienia poziomu życia ludności oraz rozbudowy urządzeń społecznych. Nadrzędnym elementem polityki społecznej jest optymalne zaspokajanie potrzeb całej ludności poprzez przełożenie wzrostu gospodarczego na wyższy poziom życia.
Zakres przedmiotowy polityki społecznej obejmuje:
Strefę bytu - zaspokojenie w pierwszej kolejności takich potrzeb jak wyżywienie, mieszkanie, pomoc materialna dla osób i gróp społecznych nie mogących zaspokoić swoich elementarnych potrzeb.
Sferę pozamaterialną - poczucie bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego, uznania, aktywności zawodowej i społecznej.
Cechy polityki społecznej:
Podnoszenie poziomu życia w społeczeństwie
Cel demograficzny - zwiększenie lub zmniejszenie przyrostu naturalnego - polityka ludnościowa
Cele w dziedzinie zatrudnienia
Cele mieszkaniowe
Cele w zakresie ochrony zdrowia
Cele w zakresie oświaty i wychowania
Cele kulturalne (opieka kulturowa)
Cele opieki społecznej i zabezpieczenia społeczeństwa (polityka socjalna i ubezpieczeniowa)
Cele ochrony środowiska naturalnego
14. Główne cechy kierowania Keynesowskiego.
Teoria Keynesa powstała jako bezpośrednia reakcja na wielki kryzys gospodarczy. Zwrócił on uwagę na stan nierównowagi występującej w gospodarce pomiędzy poziomem oszczędności i inwestycji. Oznacza to, że przy wzroście dochodów planowane wydatki konsumpcyjne nie obejmują całego dodatkowego dochodu. Część dochodów zostaje zachowana w postaci oszczędności. Ta skłonność wydania tylko części dodatkowego dochodu nazywana jest krańcową skłonnością do konsumpcyjno. W długim okresie występuje stan stałej przewagi oszczędności nad inwestycjami, który prowadzi do długotrwałej depresji i bezrobocia. Państwo powinno podjąć kroki mające na celu dopasowanie rozmiarów inwestycji do rozmiarów oszczędności. Keynes zanegował również fakt, że w gospodarce działają mechanizmy samoregulujące. Twierdził, że aby zapewnić stały rozwój gospodarczy należy, poprzez prowadzenie odpowiedniej polityki gospodarczej pobudzić wzrost globalnych wydatków. Sterowanie przez państwo globalnym popytem odbywa się głównie za pomocą środków polityki fiskalno-budżetowej i polityki pieniężnej.
Główne cechy kierunku Keynesa:
Bezrobocie ma w przeważającej mierze charakter przymusowy
Produkcja określona jest przez popyt globalny
Duża możliwość dla aktywnej polityki fiskalnej i monetarnej państwa.
15. Główne nurty współczesnej polityki społecznej.
Współczesna teoria zawiera wiele kierunków i szkół. Można wytypować 5 największych nurtów:
Socjalno-bytowy koncentruje się na poprawie warunków bytowych życia ludzkości i poprawie warunków pracy. Głównym problemem jest znalezienie sposobu poprawy warunków pracy oraz poziomu życia ludzi.
Społeczno-ekonomiczny charakteryzuje się ścisłym powiązaniem polityki społecznej i rozwoju gospodarczego. Cele społeczne można realizować po osiągnięciu celu ekonomicznego.
Socjalno-strukturalny zajmuje się budową i przebudową struktury społecznej tzn. strukturą społeczeństwa według klas społecznych (chłopska, robotnicza, inteligencka...).
Psychologiczno-społeczny kierunek analizujący zaspokajanie różnorodnych potrzeb (wielkość, struktura konsumpcji)
Makrospołeczny obejmuje zagadnienia świadomej organizacji postępu społecznego w skali makrogospodarka narodowa lub globalny postęp społeczny
16. Czynniki wzrostu i rozwoju społeczno-gospodarczego.
Współczesne czynniki rozwoju gospodarczo-społecznego.
Mówiąc o czynnikach społeczno-gospodarczych należałoby zacząć od czynników klasycznych (wytwórczych) do których należą:
Zasoby naturalne (ziemia, powietrze, surowce naturalne...), zasoby ludzkie, praca (wykształcenie, kwalifikacje…) zasoby kapitałowe środków produkcji.
O wzroście społeczno-gospodarczym decydują przede wszystkim takie czynniki jak zatrudnienie i wydajność pracy a co za tym idzie wzrost DN. Rozwój społeczny jest bardzo silnie powiązany ze wzrostem gospodarczym z tym że wzrost gospodarczy powinien być podporządkowany celom rozwoju społecznego. Współczesne czynniki wzrostu i rozwoju społeczno-gospodarczego zawierają i nie negują wyżej wymienionych czynników, ale kładą nacisk na inne czynniki społeczno-gospodarcze także w rozwoju i wzroście: polityka państwa, postęp techniczny, innowacyjność, obyczaje, religia, etyka, dynamika sił społecznych.
Główne nurty współczesnej polityki społeczno-gospodarczej:
Socjalno-bytowy koncentruje się na poprawie warunków pracy i życia ludności
Socjologiczno-strukturalny polega na sterowaniu budową struktury społecznej
Społeczno-ekonomiczny wiąże on politykę społeczną z ekonomią
Psychologiczno-społeczny traktuje politykę społeczną jako działalność zmierzającą do zaspokojenia różnorodnych potrzeb społeczeństwa. Rozwój społeczno gospodarczy napotyka na różnego rodzaju bariery. Bariery te mają najczęściej charakter zmienny, mogą się nasilać lub obniżać, co nie zmienia faktu, że są trudne do pokonania i dzielą się na cztery grupy polityczne, społeczne, ekonomiczne, techniczne i przyrodnicze.
17. Założenia i główne zadania monetaryzmu.
Główne założenia i cele monetaryzmu.
Monetaryzm - kierunek myślenia ekonomicznego wyrażający pogląd o konieczności ścisłej kontroli podaży pieniądza i jego wpływu na rynek, co ma stanowić główne narzędzie w walce z inflacją. Monetaryści są zwolennikami czystej samoregulacji rynkowej z ograniczeniem roli państwa do kontroli obiegu pieniężnego. Polityka monetarna związana jest z ograniczeniem wydatków publicznych, wzrostem obciążeń podatkowych, przejściowym wzrostem stóp procentowych, zmniejszeniem ilości pieniądza na rynku. Monetaryzm z uwagi na swój charakter może w krótkim okresie przynosić doraźne korzystne efekty w likwidacji inflacji oraz zapewnieniu równowagi budżetowej. Jednostronne preferowanie polityki monetarnej prowadzi do depresji ekonomicznej, spadku produkcji, ograniczeniu inwestycji, wzrostu bezrobocia. Monetaryści przyjmują założenie, iż gospodarka ma ze swej natury charakter stabilny i powróci do naturalnego stanu po każdym okresie przejściowej nierównowagi. Zwracają główną uwagę na problem kontrolowania wielkości zasobów pieniądza. Postulują nieaktywistyczną politykę gospodarczą i kwestionują zdolność rządu do kierowania gospodarką. Wierzą w zdolność prywatnego sektora do samo naprawy i pewnej automatyzacji procesów rynkowych. Ich zdaniem, głównym zadaniem rządu winno być tworzenie stabilnego systemu monetarnego.
18. Uwarunkowania polityki gospodarczej.
Problemy rozwiązywane przez politykę gospodarczą są bardzo skomplikowane. Bezpośrednim celem działalności gospodarczej jest uzyskiwanie dochodu będącego rezultatem sensownie zorganizowanej pracy oraz zaangażowania kapitału, zasobów naturalnych i ludzkich umiejętności. Jeżeli działalność ta znajduje akceptację rynku, służąc zaspokajaniu potrzeb nabywców, prowadzi ona do postępu w zakresie poziomu życia jednostek i społeczeństwa. Odpowiednie zarządzanie całym procesem, który jest bardzo złożony i wymaga umiejętności przewidywania i poruszania się w takiej masie zagadnień (np.: podział pracy, przepływ kapitału…) jest głównym zagadnieniem i uwarunkowaniem funkcjonowania polityki gospodarczej.
19. Istota i kształtowanie efektywności makroekonomicznych.
W efektywnym funkcjonowaniu systemów gospodarczych najważniejsze znaczenie ma prowadzona polityka makroekonomiczna.
Polityka pieniężna (monetarna), której zadaniem jest wywarcie wpływu na wielkość, obieg i wartość pieniądza w danym kraju. Opiera się głównie na polityce kredytowej oraz operacjach otwartego rynku.
Polityka fiskalna w ramach której stanowione są prawa dotyczące wysokości i rodzajów obciążeń nakładanych na obywateli, przedsiębiorstwa w celu realizacji funkcji redystrybucyjnej.
Polityka budżetowa w której ramach określa się reguły redystrybucji i przeznaczenia publicznych środków finansowych.
Polityka w zakresie handlu światowym, ze szczególnym uwzględnieniem zasad w zakresie polityki kursów walut.
Wszystkie te segmenty polityki makroekonomicznej maja na celu stabilizację poziomu cen, a co za tym idzie stabilizację poziomu produkcji i wielkości zatrudnienia, a w efekcie zapewnia w długim okresie wzrostu gospodarczego. Nic lepiej nie sprzyja rozwojowi gospodarczemu, niż uzasadnione przekonanie inwestorów, że będą w stanie płacić zaciągnięte kredyty, gdyż stabilność gospodarcza informuje ich o tym, że nie wzrośnie drastycznie inflacja. W związku z tym nie będzie nieoczekiwanego wzrostu stóp procentowych, nie zwiększą się podatki i nie pogorszą się warunki handlu zagranicznego na skutek znacznych zmian kursów walut wprowadzenia niekorzystnych ceł.
20. Metody sterowania przez państwo popytem globalnym wg zwolenników podejścia popytowego.
W latach 30-tych rozpoczął się w ekonomi zachodniej przełom określony mianem „rewolucji keynowskiej”. Teoria kryzysu powstała jako bezpośrednia reakcja na wielki kryzys lat 1929-1933. Keynes w swej pracy zajął się próbą wyjaśnienia wielkiego kryzysu, a przede wszystkim wskazaniem rozwiązań zapewniających stabilizację gospodarki. Ważnym stwierdzeniem było to, że w gospodarcze zawsze działają mechanizmy samoregulacji uruchamiane przez prawo ekonomiczne i zapewniające największe osiągnięcie stanów równowagi. Aby zapewnić stały rozwój gospodarczy, należy poprzez prowadzenie odpowiedniej polityki gospodarczej pobudzić wzrost globalnych wydatków. Sterowanie przez państwo globalnym popytem odbywa się głównie za pomocą środków polityki fiskalnej i polityki pieniężnej. W ramach polityki fiskalnej wyróżniamy dwa kierunki działania:
Preferencje dla działalności inwestycyjnej polegające na obniżeniu stóp podatkowych od zysków przeznaczonych na inwestycje.
Zwiększenia lub zmniejszenia globalnych wydatków rządowych, w tym zakresie istotne są inwestycje publiczne.
Keynesiści proponują zwiększenie progresji opodatkowania wysokich dochodów przy jednoczesnym wzroście świadczeń na rzecz grup najmniej uposażonych. Państwo może kierować wielkością wydatków rządowych. Zwiększenie tych wydatków przyczynia się do zwiększenia globalnego popytu przez bezpośrednie finansowanie niektórych grup społecznych. Wydatki rządowe mogą zostać wprost na inwestycje publiczne.
21. Bariery rozwoju społeczno-gospodarczego.
Bariery rozwoju społeczno-gospodarczego zależą od wielu czynników:
Od osiągnięcia stopnia rozwoju
Od historycznie ukształtowanego sposobu i poziomu życia ludności
Położenia geograficznego
Wyposażenia w bogactwa naturalne
Tradycji wytwórczych i kierunku specjalizacji produkcji i usług
Zatrudnienia kraju
Wszystkie te czynniki są ze sobą wzajemnie powiązane, powstanie jednej bariery może wywołać inne ograniczenia. Bariery można podzielić na:
Polityczne - bariera ustrojowa, wewnętrznych warunków politycznych, inwestycyjno-organizacyjnych
Społeczne - bariera demograficzna infrastruktury społecznej
Techniczne - bariera infrastruktury technicznej, bariera surowcowo-materialna.
22. Geneza i rozwój polityczny po II wojnie świat.
Celem był wzrost gospodarczy a środkami prowadzącymi do tego celu były:
Uprzemysłowienie kraju
Popieranie eksportu przez państwo
Zapewnienie dopływu kruszców szlachetnych
Rozbudowa infrastruktury transportowej.
Wiek XVIII aż do okresu XX lecia międzywojennego był okresem liberalizmu. Zakładał on swobodę wolności, ograniczenie roli państwa do niezbędnego minimum. Państwo miało tylko zapewnić bezpieczeństwo, praworządność i porządek publiczny. Od połowy XIX w. nastąpiło osłabienie liberalizmu. W trakcie I wojny światowej państwo nasiliło swą interwencję w życie gospodarcze. Polityka nowego ładu zapoczątkowana została na początku lat 30 tych w USA:
Roboty publiczne
Zasiłek dla bezrobotnych
Ograniczenie czasu pracy
Kontrola państwa nad bankami
Rządowe zakupy inwestycyjne
W okresie międzywojennym zastosowano interwencję pośrednią oddziaływania państwa na przedsiębiorców prywatnych. Państwo stosuje pewne bodźce (ulgi inwestycyjne, ulgi podatkowe) w celu zwiększenia aktywności gospodarczej podmiotów prywatnych zwłaszcza na odcinku inwestycyjnym.
23. Stabilizacja wzrostu gospodarczego i sposoby zwalczania inflacji.
Zwalczanie inflacji i bezrobocia jako cele polityki gospodarczej.
W krótkim okresie zmiany inflacyjne nie mają większego znaczenia w zależnościach między wzrostem ilości pieniądza, a wielkością deficytu budżetowego. W krótkim okresie inflacja przyspiesza swoje tempo w umiarkowanym zakresie i może być skorelowana tempem wzrostu gospodarczego. Inna sytuacja występuje jednak w długim okresie, gdy inflacja odgrywa już znaczącą rolę. Długookresowym wzrostem rozwoju gospodarczego mogą być jedynie innowacje technologiczne i organizacyjne, które są wdrażane przy sprzyjających warunkach realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych. Inflacja w długim okresie powoduje stałą zmianę warunków kredytowych na inwestycje (poprzez zmianę stóp procentowych) i tym samym korzystnie wpływać jedynie na działalność nastawiona na szybki obrót ograniczając opłacalność a nawet uniemożliwiając realizację złożonych i skomplikowanych organizacyjnie przedsięwzięć inwestycyjnych. Stabilizacja wzrostu gospodarczego związana będzie z prowadzeniem odpowiedniej polityki antyinflacyjnej. W długim okresie inflacja będzie niska jeżeli niskie będzie tempo wzrostu ilości pieniądza w obiegu. Aby osiągnąć cel konieczne może być zastosowanie dość restrykcyjnej polityki fiskalnej, co pozwoli utrzymać deficyt budżetowy na niskim poziomie. Jednak gdy mamy do czynienia z wysoką inflacją tak prowadzona polityka może się wiązać z koniecznością przejścia przez okres wysokiego bezrobocia, a także do dostosowywania się cen i płac do restrykcyjnej polityki pieniężnej i fiskalnej, dopóty będzie spadał realny popyt globalny.
Przy zwalczaniu bezrobocia, działania, które należy podjąć, aby doprowadzić do podniesienia aktywności gospodarczej kraju w celu zmniejszenia bezrobocia cyklicznego występującego w warunkach recesji należy zastosować politykę fiskalną. Polega ona na stworzeniu warunków do zwiększenia wydatków w gospodarcze. Może to odbywać się bezpośrednio przez zwiększenie wydatków rządu, nawet z zamiarem celowego utrzymania zwiększenia deficytu budżetowego. Może też odbywać się na zasadzie celowego tworzenia się tego deficytu przez politykę ograniczania podatków w celu pobudzenia podmiotów gospodarczych do działalności gospodarczej (wzrost wydatków inwestycyjnych) pobudzenia wydatków konsumpcyjnych gospodarstw domowych. Podsumowując należy pamiętać, że wpływ inflacji ujemnie wpływa na jakość informacji cenowych, stanowiących podstawę decyzji gospodarczych, w związku z czym wprowadzenie ekspansywnej polityki fiskalnej mającej za zadanie ograniczenie bezrobocia może spowodować ograniczenie efektywności gospodarczej. Główne cele polityki gospodarczej, które są stawiane przed każdym rządem to zwalczanie inflacji, zmniejszenie bezrobocia i wzrost gospodarczy. Mogą one wybierać między niższym poziomem zatrudnienia a wyższym poziomem inflacji. Jedynie przy stopie bezrobocia równej jej naturalnemu poziomowi możliwy jest stabilny poziom inflacji (wyższe lub niższe bezrobocie oznacza przyhamowanie lub przyspieszenie procesów inflacyjnych).
24. Środki działania w polityce społecznej.
Spośród środków działania polityki społecznej trzeba przede wszystkim wyróżnić:
1. Świadczenia indywidualne pieniężne i rzeczowe. Tworza one społeczne fundusze spożycia, stanowią część produktu społecznego, wydatkowane są z uwzględnieniem preferencji społecznych na zaspokojenie potrzeb indywidualnych i zbiorowych niezależnie od bezpośrednich rezultatów pracy własnej i poszczególnych osób. Zasady korzystania z poszczególnych świadczeń nie są jednolite. Mają również różny charakter. Mogą być roszczeniowe (np. emerytura) lub uznaniowe (np. zapomoga). Przy czym zapomogi mogą przybrać formę pieniężną umożliwiającą zakup dóbr i usług lub rzeczową (np. węgiel). Świadczenia mogą być powszechnie dostępne (usługi lekarskie), a nawet przymusowe (szczepienia ochronne), inne zaś reglamentowane np. doszacowanie do opłat mieszkaniowych. Do niedawna znaczącą rolę odgrywały zakładowe fundusze socjalne i mieszkaniowe, jednak ich rola obecnie zmalała. Źródła i sposoby finansowania świadczeń:
Budżet państwa
Środki organizacji ubezpieczeniowej
Fundusze zakładowe
Środki fundacji
Środki organizacji społecznych
Innym środkiem organizacji celów polityki społecznej jest zespół urządzeń zaspokajających potrzeby socjalne, oświatowe i kulturalne ludności. Zaliczyć tu należy działania w zakresie:
Ochrony zdrowia
Oświaty
Kulturalne
Opieki społecznej
Ochrony środowiska naturalnego
Zwalczania zjawisk patologii społecznej
Działania polityki społecznej służą nie tylko zaspokajaniu bieżących potrzeb ludności, ale także kształtowaniu takich potrzeb w przyszłości.
25. Ekonomia podaży.
Ekonomia podaży opiera się na dwóch zasadniczych założeniach:
Długookresowej stabilizacji systemu rynku
Roli jednostki w przebiegu procesów gospodarczych.
Przedstawiciele szkoły podażowej twierdzą, że w danym systemie polityki ekonomicznej sprzyjającym aktywności gospodarczej ludności, to można stwierdzić iż aktywność ta będzie się rozszerzała. Każda przeszkoda na drodze którejś z form działalności będzie ją osłabiała.
Zwiększenie możliwości produkcyjnych gospodarstw możliwe jest w przypadku wzrostu podaży czy produkcji lub zastosowaniu wydajniejszej technologii. Relacje opodatkowania mają bezpośredni wpływ na relację cen. Każdy podatek podwyższa cenę danego produktu w stosunku do innych dóbr. W konsekwencji obciążeń następuje obniżenie poziomu aktywności gospodarczej oraz zmniejszenie produkcji i zatrudnienia. Przedstawiciele szkoły podażowej skłaniają się do przyjęcia klasycznych zadań instytucji państwowych, pozostawienia wolnej woli podmiotom gospodarczym. Należy ograniczyć wydatki rządowe do realizacji klasycznych zadań: bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego, urządzeń użyteczności publicznej (kanały, mosty, drogi) oraz na cele reprezentacyjne.
26. Teoria biurokracji.
Teoria biurokracji traktuje jednostkę ludzką tylko kiedy działa na rynku towarów jak i wtedy gdy działa w sferze polityki. Wobec tego decyzje państwowe trzeba analizować za pomocą tradycyjnych narzędzi ekonomicznych. Ta teoria prowadzi do wniosku: rozwiązania biurokratyczne przynoszą w rezultacie mniej efektów zużycia zasobów niż w mechanizmie rynkowym.
Poparciu tego wniosku służą następujące argumenty:
Rynek jest bardziej efektywny niż administracja
Brak konkurencji w sektorze państwowym nie wywołuje presji na urzędników, którzy podejmują decyzje na zasadzie wyłączności przez co są monopolistami. Decyzje oparte na mechanizmie rynkowym są bardziej sprecyzowane niż decyzje podstawowe. Decyzje podejmowane w sektorze biurokratycznym wykorzystywane są do zaspokajania potrzeb partykularnych.
Istnieje nadprodukcja usług o charakterze administracyjnym w stosunku do istniejących usług
Administracja ma charakter monopolistyczny w związku z tym nie jest możliwa skuteczna kontrola
Z powodu tych argumentów mechanizm biurokratyczny jest mniej efektywny od mechanizmu rynkowego.
27. Polityka ekonomiczna.
Polityka ekonomiczna jest to działalność państwa i występujących w jego imieniu organizacji polegająca na wyznaczaniu celów i zadań rozwoju społeczno-gospodarczego oraz ich realizacji za pomocą środków wynikających z zasady racjonalnego gospodarowania.
Zasada największej wydajności - mając określone środki musimy je wykorzystać w taki sposób aby osiągnąć cel.
Zasada minimalnych kosztów - realizując określony cel powinniśmy wykorzystać jak najmniej środków.
Główne cele stojące przed polityką ekonomiczną:
Przyspieszenie wzrostu gospodarczego oraz stabilizacja.
Zwiększenie zatrudnienia i zmniejszenie bezrobocia naturalnego.
Redystrybucja dochodów polegająca na zmniejszeniu różnic w dochodach, konsumpcji i poziomie życia ludności
Zmniejszenie inflacji, wysoka inflacja uniemożliwia racjonalne gospodarowanie.
7