Prawo adm.:

• ustrojowe - określa strukturę org. adm. publ. (kto?)

• materialne - normy określające w aspekcie stos. publicznoprawnego jednostki nakładające obowiązki i uprawnienie (co?)

• procesowe - w jaki sposób będzie nast. konkretyzacja norm prawa materialnego dokonywana przez organy

Zasady postępowania adm.:

1. naczelne - wywodzą się z Konstytucji

• zasada demokratycznego państwa prawnego (art.2):

• prawo do procesu (jednostka może bronić swojego interesu prawnego w toku prawnie uregulowanej procedury;)

• domniemanie załatwienia sprawy w formie decyzji adm.

• legitymacja procesowa: 1)subiektywna koncepcja legitymacji procesowej strony - stroną jest ten kto się za nią uważa; 2)obiektywna - organ ocenia czy ktoś jest stroną

• ochrona praw słusznie nabytych

• prawo do sądu

• zasada praworządności (art.7 Konst.) - jednolitość podstaw prawnych działania adm. publ. oraz ustalenie rozumienia pojęcia prawa i jego źródeł

• zasada proporcjonalności (art. 31 ust.3 Konst.) - służy ograniczeniu do niezbędnych granic uciążliwości ingerencji adm. w sferę praw jednostki

• zasada równości wobec prawa (art. 32 ust. 1 Konst) - nakłada obowiązek jednakowego traktowania wszystkich podmiotów bez tworzenia nieuzasadnionych przywilejów czy też ich deskryminacji

• prawo do sprawiedliwego, jawnego i szybkiego procesu (art. 45 ust. 1)

• prawo do ochrony dóbr osobistych (art. 55)

• prawo wnoszenia petycji, skarg i wniosków do organów władzy publ. (art. 63)

• zasada dwuinstancyjności p.a. (art. 78) - prawo zaskarżenia decyzji wydanych w pierwszej instancji

• z art. 6 Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności wywodzą się zasady:

• uzyskanie szybkiej i wyczerpującej informacji prawnej

• realne możliwości obrony swoich praw i interesów

• czynny udział w post. osobistym lub przez pełnomocnika

2. ogólne - wywodzą się k.p.a.

• zasady idei stosowania prawa:

Pierwotne:

• praworządności działania organu adm. publ. i dbałości o praworządne działanie stron i uczestników post. (art. 6 i 7 k.p.a.)

• prawdy obiektywnej (art. 7 k.p.a.)

• uwzględniania w post. i załatwianiu spraw interesu społecznego i słusznego interesu jednoski (art. 7 k.p.a.)

• czynnego udziału stron w postępowaniu

Pochodne:

• pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa (art. 8 k.p.a.)

• dwuinstancyjności post. (art.15 k.p.a.)

• trwałości decyzji administracyjnej (art. 16 §1 k.p.a.)

• sądowej kontroli decyzji adm. (art. 16 §2 k.p.a.)

• zasady kultury administrowania oraz techniczno - procesowe:

Kultury administrowania:

• wpływu wychowawczego na obywateli (art. 8 k.p.a.)

• przekonywania (art. 11 k.p.a.)

• udzielania informacji faktycznej i prawnej stronom (art.9 zdanie pierwsze) oraz niezbędnej informacji prawnej stronom i uczestnikom postępowania (art. 9 zdanie drugie)

• ugodowego załatwiania spraw o spornych interesach stron (art. 13 k.p.a.)

Techniczno - procesowe:

• szybkości i prostoty postępowania (art. 12 k.p.a.)

• pisemności (art. 14 k.p.a.)

Zakres mocy obowiązującej k.p.a. w odniesieniu do:

• post. adm. ogólnego (jurysdykcyjnego)

• post. uproszczonych o charakterze administracyjnym (wydawanie zaświadczeń przez organy adm., skarga powszechna, petycja, wniosek powszechny)

• rozstrzygania sporów o właściwość pomiędzy organami w adm. publ.

• wewnętrzne w trybie przepisów k.p.a.

• zewnętrzne (kompetencyjne) w trybie przepisów o post. sądowo-adm.

• post. adm. szczególnego (post. podatkowe, stosowane w sprawach celnych oraz kontroli skarbowej)

Przesłanki zakresu mocy obowiązującej k.p.a.:

Dot. post. adm. ogólnego:

1. pozytywne (kumulatywne spełnienie jest warunkiem prowadzenia post.):

• post. w sprawie będzie prowadzić organ adm. publ.- organ, który należy do kategorii, jak również taki, który ma ustawowo zlecone władcze funkcje adm. publ.

• sprawa pozostaje we właściwości tego organu - właściwy rzeczowo (prawo maerialne), miejscowo i instancyjnie (prawo materialne a w braku przepisów wg zasad k.p.a.)

• sprawa ma charakter indywidualny - podwójna konkretność (sprawa indywidualnie wskazanej osoby, w której należy rozstrzygnąć o konkretnie określonych prawach lub obowiązkach)

• przepisy dają podstawę do rozstrzygnięcia sprawy przez wydanie decyzji adm. - procesowa forma indywidualnego aktu adm. wydawany na podst. przepisów powszechnie obowiązujących.

2. negatywne (wynikają z treści wyłączeń):

• post. w sprawach karnych skarbowych (art.3 §1 pkt 1) -dot. tylko przypadków jego prowadzenia przez organy adm., a nie dot. post. w tych sprawach przed sądem powszechnym

• post. w sprawach podatkowych - wyłączono post. w sprawach uregulowanych w Ordynacji podatkowej (zobowiązania podatkowe, kontrola skarbowa, sprawy celne)

• post. w sprawach przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych (działających na terenie państwa obcego)

• post. w sprawach nadrzędności i podległości organizacyjnej i służbowej

Dot. post. adm. szczególnego:

• immunitet dyplomatyczny i konsularny - przepisy k.p.a. nie mogą naruszać uprawnień z nich wynikających

• sprawy sporów o właściwość - przepisy k.p.a. tylko wskazują jedynie właściwy organ, nie ma przepisów dot. czynności podejmowanych przy rozpatrywaniu tych sporów

• post. w sprawie wydawania zaświadczeń - w tym post. ani nie występują strony, ani też nie są wydawane decyzje adm., czynności ograniczają się do sprawdzenia ewidencji, rejestrów lub innych dokumentów będących w posiadaniu organu

• post. w sprawach skarg i wniosków oraz petycji

Pojęcie postępowania adm. - regulowany przez prawo procesowe ciąg czynności procesowych podejmowanych przez organy adm. publ. oraz inne podmioty postępowania w celu rozstrzygnięcia sprawy adm. w formie decyzji adm., jak i ciąg czynności procesowych podjętych w celu weryfikacji decyzji adm.

Rodzaje postępowania adm.:

• ogólne - regulowane przepisami k.p.a.; rozpoznanie i rozstrzygnięcie większości spraw adm.

• szczególne - rozpoznanie i rozstrzygnięcie spraw określonego rodzaju

Tryby post. adm.:

1. postępowanie ogólne - merytoryczne załatwienie sprawy w I instancji oraz post. odwoławcze

2. postępowanie nadzwyczajne - przeprowadzenie weryfikacji decyzji wydanej w post. głównym

• post. w sprawie wznowienia postępowania

• post. w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji

• post. w sprawie zmiany lub uchylenia decyzji prawidłowej lub dotkniętej wadami niekwalifikowanymi

Stadia post. adm.:

1. wstępne, wszczęcia post.

2. rozpoznawcze, wyjaśniające, dowodowe

3. rozstrzygające, wydania decyzji

Uczestnicy post. adm.:

1. organ administracji publ. - człowiek lub grupa osób (kolegialne, jednoosobowe) znajdujące się w strukturze adm. publ. (organy adm. samorządowej lub rządowej) powołane do realizacji norm za pomocą środków adm. publ. w sposób władczy

2. strona postępowania - podmiot, posiadający interes prawny w post. adm. (art. 28 61)

3. podmiot na prawach strony - występuje obok strony, nie jest stroną ani przedstawicielem czy pełnomocnikiem

4. osoby zainteresowane - mają w sprawie interes faktyczny

5. świadkowie, biegli i osoby trzecie wezwane do przedstawienia przedmiotu oględzin

Świadek - może odmówić zeznań lub odpowiedzi na niektóre pytania

Biegły - może uchylić się od wydania opinii, skutecznie domagając się wyłączenia od udziału w post., może odmówić odpowiedzi na niektóre pytania jeżeli dot. np. spraw objętych tajemnicą zawodową

Świadek, biegły lub osoba trzecia zobowiązana do okazania przedmiotu oględzin mają obowiązek stawienia się na wezwanie organu, a jeżeli tego obowiązku nie dopełnią, mogą być ukarani grzywną (art. 88 §1 k.p.a.). Korzystają z prawa złożenia wniosku o zwolnienie od kary grzywny, a na postanowienie odmowne służy im zażalenie (art. 88 §2 k.p.a.)

Zdolność prawna organu adm. publ. - zdolność do czynności procesowych w PA:

1. kompetencja ogólna - (art. 1 k.p.a.) jest elementem szerszego pojęcia zdolności prawnej organu adm. publ. do załatwienia spraw adm. w danym układzie postępowania. Zdolność prawną mają:

• organy adm. publ.

• inne organy państwowe i inne podmioty, powołane z mocy prawa lub na podst. porozumień

kompetencja szczególna - wyznaczają ją 2 przesłanki:

• od strony pozytywnej - właściwość

• od strony negatywnej - wyłączenie ze sprawy

Właściwość - zdolność prawna organu do rozpatrywania określonego rodzaju spraw. Dzielimy ją na:

• właściwość ustawowa:

• rzeczowa - wynika z przepisów k.p.a. art. 19, 20. Organy adm. publ. przestrzegają z urzędu swojej właściwości rzeczowej i miejscowej. Nie przestrzeganie przepisów o właściwości prowadzi do stwierdzenia nieważności decyzji (art. 156 §1 pkt 1)

• miejscowa - (art. 21 k.p.a.) ze względu na położenie terytorialne

• instancyjna - zdolność prawna do przeprowadzania weryfikacji decyzji w drodze administracyjnej; jest przyznawana organom wyższego stopnia oraz w ograniczonym zakresie ministrom (art. 17 k.p.a.)

• właściwość delegacyjna - wynika z przekazania kompetencji z czynności procesowej organu

• właściwość do poszczególnych czynności procesowych (art. 52 k.p.a.)

• uzupełniające post. wyjaśniające (art. 136 k.p.a.)

Spór o właściwość - stan niepewności co do zakresu właściwości dwóch organów adm. publ.:

1. pozytywne - co najmniej dwa organy uważają się za właściwe do rozpatrzenia sprawy (jeden organ umarza postępowanie art.105)

2. negatywne - organy nie uważają się za właściwe do rozpatrzenia sprawy

Spory kompetencyjne:

• wewnętrzne - pomiędzy organami adm. publ.

• zewnętrzne - między organami samorządu terytorialnego a innymi organami adm. publ.; między organami adm. publ. a sądami powszechnymi

Instytucja wyłączenia:

1. pracownika organu adm. publ. (art. 24 k.p.a.) - bliskość wobec strony lub osobiste zaangażowanie w sprawie

2. organu adm. publ. - rodzaj sprawy oraz osobiste zaangażowanie w nią, bliskość wobec strony

3. członka organu kolegialnego - tak jak w przyp. wyłączenia pracownika organu

Strona post. adm.- drugi obligatoryjny podmiot (art. 28 k.p.a. powiązany z art. 61), którego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie (post. z urzędu), lub który żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek (post. na wniosek)

Zdolność administracyjnoprawna - odpowiada na pytania czy dany podmiot może być stroną:

• osoba fizyczna (od urodzenia do chwili śmierci)

• osoba prawna (z chwilą wpisania do rejestru do ustania ich bytu prawnego)

• ułomne osoby prawne (stowarzyszenia zwykłe, spółki osobowe)

• gmina, starostwo, województwo

Zdolność do czynności prawnych:

• osoba fizyczna - osoba pełnoletnia; zdolność ograniczona (małoletni powyżej 13 lat, osoba częściowo ubezwłasnowolniona dla której ustanowiono doradcę tymczasowego; osoba pozbawiona zdolności (małoletni poniżej 13 lat, osoba ubezwłasnowolniona całkowicie), czynności procesowe podejmuje za nich przedstawiciel ustawowy (art. 30 §3 k.p.a.)

• osoba prawna - mają pełną zdolność, działają przez swoich przedstawicieli statutowych lub ustawowych

Następstwo procesowe - art. 30 §4 k.p.a. w przypadku śmierci lub zbycia rzeczy czy też praw których post. dotyczy. Jednak jeżeli post. dot. spraw stricte osobistych a nastąpiła śmierć strony, następuje umorzenie postępowania.

Pełnomocnictwo procesowe - następuje przez jednostronne oświadczenie woli mocodawcy złożone w dowolnej formie. (art. 33 k.p.a.) Pełnomocnikiem może być osoba fizyczna mająca zdolność procesową (nawet ograniczoną). Od dnia powiadomienia organu o ustanowieniu pełnomocnika musi mieć on zapewniony czynny udział w post. tak samo jak strona.

Podmioty na prawach strony - (organizacje społeczne, prokurator) podmioty te nie są stronami (nie mogą składać wniosku o wszczęcie post.), nie występują zamiast strony lecz obok i niezależnie od strony. Mają one prawa strony (procesowe).

Organizacja społeczna - (art. 5 §2 pkt 5 k.p.a.) organizacje zawodowe, samorządowe, spółdzielcze i inne organizacje społeczne. Przyznanie organizacji praw procesowych jest uzależnione od spełnienia łącznie 2 przesłanek:

• musi mieć cel statutowy

• ochrona interesu społecznego

Organizacja ma nast. prawa procesowe:

1. żądania wszczęcia post. w indywidualnej sprawie (art.31 §1 pkt 1 , §2 k.p.a.) organ uznając żądanie organizacji za uzasadnione wydaje postanowienie o wszczęciu post. z urzędu. Na postanowienie odmowne organizacja może wnieść zażalenie, a następnie skargę do sądu adm.

2. dopuszczenia jej do już toczącego się post. - w drodze postanowienia. Na postanowienie odmowne służy zażalenie a następnie skarga do sądu adm.

Organizacja dopuszczona już do postępowania ma prawa strony (art. 31 §3 k.p.a.)

Organ ma obowiązek poinformować organizację o wszczęciu postępowania w sprawie innej osoby, jeżeli organ uzna, że organizacja może być zainteresowana udziałem ze względu na cele statutowe i gdy leży to w interesie społecznym (art. 31 §4 k.p.a.). Organizacja nie ma wtedy praw strony.

Prokurator - niezależny organ, który sprawuje kontrolę nad praworządnym działaniem organów administracji. Prokuraturę stanowią: Prokurator Generalny oraz podlegli mu prokuratorzy powszechnych (Prokuratury Krajowej, prokuratur apelacyjnych okręgowych i rejonowych) i wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz prokuratorzy Instytutu Pamięci Narodowej. Sytuację prawną prokuratora reguluje wyłącznie k.p.a. Prokuratorowi, który bierze udział w post. głównym lub nadzwyczajnym służą procesowe prawa strony.

Prawa prokuratora:

1. żądania wszczęcia post. w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem (art. 182 k.p.a.). Przesłanka: usunięcie stanu niezgodnego z prawem. (stan niezgodności ogranicza się do przypadku, w którym przepis prawa materialnego nakłada na organ obowiązek wszczęcia post. a organ ten pozostaje bezczynny)

2. jeżeli post. już się toczy prokurator ma prawo udziału w każdym stadium post. w celu zapewnienia, aby post. i rozstrzygnięcie sprawy były zgodne z prawem (art. 183 §1 k.p.a.)

3. jeżeli post. zostało zakończone prokuratorowi służą 2 środki zaskarżenia od decyzji ostatecznej - sprzeciw (na drodze administracyjnej) i skarga (na drodze sądowej). Do rozpatrzenia sprzeciwu powołany jest organ właściwy do wszczęcia post. w danym trybie nadzwyczajnym. Post. takie jest wszczynane z urzędy (art.. 186 k.p.a.). Organ powiadamia strony o wszczęciu na skutek sprzeciwu. Sprzeciw nie powoduje wstrzymania wykonania decyzji jednak organ niezwłocznie powinien stwierdzić czy nie ma potrzeby wstrzymania do czasu załatwienia sprzeciwu (ma na to 30 dni od daty jego wniesienia). W razie niezałatwienia sprzeciwu stosuje się art.36-38 k.p.a. dot niezałatwienia sprawy w terminie.

Rzecznik Praw Obywatelskich - powołany do ochrony gwarancji prawnych przestrzegania praw i wolności człowieka i obywatela, określonych w konstytucji i innych aktach normatywnych. Zakres jego procesowych uprawnien został określony przez odesłanie do praw procesowych prokuratora.

Prawa RPO:

1. żądania wszczęcia post. adm. - występuje wtedy, gdy zachodzi konieczność ochrony praw i wolnośći człowieka i obywatela (stan niezgodności jak w przypadku prokuratora oraz w razie nieporadności strony)

2. uczestniczenia w post. adm. na prawach przysługujących prokuratorowi

3. wnoszenia skarg i wniosków do sądu adm.

Czynności procesowe postępowania adm.:

1. wszczęcie postępowania :

• z urzędu -

• organ z własnej inicjatywy

• z żądaniem wszczęcia post. dot. określonej osoby występują podmioty na prawach strony

• na skutek skargi powszechnej wniesionej przez osobę trzecią

• w formie postanowienia;

• w sprawie wymagającej wniosku strony dopuszcza się wszczęcie post. z urzędu przy spełnieniu łącznie 2 przesłanek: 1)wymaga tego szczególnie ważny interes strony; 2)w toku wszczętego post. uzyska się zgodę strony na dalsze prowadzenie, w przypadku braku zgody postępowanie ulega umorzeniu

• na wniosek:

• w dniu wpłynięcia do organu wniosku lub w dniu zgłoszenia do protokołu żądania ustnego zaczyna się postępowanie i zaczynają biec terminy do jej załatwienia (art. 61 §3 i 3a k.p.a.);

• żądanie wszczęcia może być wniesione w formie skargi powszechnej (petycji) (art.233 k.p.a.)

Organ ma obowiązek w post. ustalić jakie podmioty są stronami wszczętego post. i powiadomić je o tym, że biorą udział w post. (art. 61 §4 k.p.a.). Należy zawiadomić prokuratora, jeżeli jego udział byłby potrzebny (art. 183 §2 k.p.a.), oraz organizację społ. jeżeli może być zainteresowana (art. 31 §4 k.p.a.). W sprawach , w których prawa lub obowiązki wynikają z tego samego stanu faktycznego oraz tej samej podstawy prawnej i w których właściwy jest ten sam organ adm. publ. można wszcząć i prowadzić jedno post. dot. więcej niż jednej strony (art. 62 k.p.a.)

2. podanie

• treścią może być żądanie, wyjaśnienie, odwołanie, zażalenie, a więc każdy wniosek procesowy lub inne oświadczenie strony, uczestnika post.

• Może być wniesione osobiście, pocztą, telefaksem, w formie elektronicznej (musi spełniać wymagania określone w przepisach wykonawczych k.p.a. oraz musi być opatrzone podpisem elektronicznym), ustnie do protokołu. Wnoszący podanie może żądać potwierdzenia wniesienia przez adnotację na kopii lub osobnym poświadczeniem (art. 63 §4 k.p.a.).

• braki podania - wnoszący podanie zostaje wezwany do uzupełnienia braków w określonym terminie pod sankcją pozostawienia podania bez rozpoznania; jeżeli braki są nieusuwalne i nie można ustalić adresu wnioskodawcy podanie zostaje bez rozpoznania

• mylnie skierowane podania organ odsyła do organu właściwego

3. wezwania:

• skierowane do każdej osoby mającej informacje konieczne w post.

• musi dokładnie określać podmioty, sprawę, pozycję procesową wezwanego oraz cel, w którym się go wzywa z zaznaczeniem czy musi stawić się osobiście czy może wyręczyć się pełnomocnikiem lub przekazać wiadomości na piśmie ; termin stawiennictwa oraz pouczenie o skutkach niezastosowania się do wezwania

• w sprawach szczególnie pilnych możliwe jest wezwanie telegraficzne, telefoniczne, innymi środkami łączności z obowiązkiem podania wszystkich elementów wezwania

• w przypadku gdy osoba wzywana jest chora lub kaleka może nastąpić wysłanie pracownika lub osoby sprawującej funkcję organu do takiej osoby

4. doręczenia:

• od daty doręczenia biegną terminy procesowe lub materialne

• obowiązek stron zawiadamiania organów o zmianie adresu

• doręczenie właściwe (zwykłe) - do rąk własnych przez pocztę lub pracowników organu adm. lub inne osoby do tego upoważnione; w przypadku odmowy przyjęcia pisma przyjmuje się fikcję doręczenia z datą odmowy

• doręczenie zastępcze - oddanie pisma osobie, która przyjmie na siebie zobowiązanie doręczenia pisma adresatowi (pełnoletni domownik, sąsiad, dozorca domu). O doręczeniu takim informuje się adresata zawiadomieniem zostawionym w skrzynce oddawczej lub w drzwiach mieszkania; w przypadku osoby nieobecnej doręcza się pismo przedstawicielowi ustanowionemu przez sąd (kurator) albo doraźnie wyznaczonemu przez organ adm.

• doręczeniu podlegają pisma (wezwania, zawiadomienia, protokoły, decyzje, postanowienia i inne dokumenty) z którymi powinna być zaznajomiona strona lub uczestnik post.

• fikcja doręczenia: pismo może być złożone na okres 14 dni w urzędzie pocztowym lub gminy, a adresat jest o tym informowany dwukrotnie. Po upływie 14 dni pismo uważa się za doręczone.

5. protokół:

• kto, kiedy, gdzie i jakich czynności dokonał, kto i w jakim charakterze był przy tym obecny

• co i w jaki sposób w wyniku tych czynności ustalono i jakie uwagi zgłosiły obecne osoby

• protokół należy odczytać uczestnikom czynności i zebrać ich podpisy

6. adnotacja:

• notatka sporządzona w aktach sprawy albo jako osobny dokument albo na innym dokumencie, w której opisuje się czynności mające jakiekolwiek znaczenie w sprawie

7. udostępnienie akt sprawy:

• strona ma prawo wglądu w akta sprawy oraz utrwalania sobie wiadomości w notatkach i odpisach, a gdy wymaga tego ważny interes strony może sporządzić uwierzytelnione odpisy, które mogą być używane w danym post. lub poza nim jako samodzielne dokumenty

• strona nie ma prawa wglądu do akt stanowiących tajemnicę państwową oraz służbową

8. terminy:

• jeżeli organ niższej instancji charakteryzuje opieszałość sprawę przenosi się do organu wyższej instancji

• organ po upłynięciu terminu nie traci kompetencji, powoduje to jedynie powstanie określonych uprawnień procesowych strony

• w razie rozprawy lub post. gabinetowego termin załatwienia sprawy wynosi miesiąc a sprawy szczególnie skomplikowane 2 miesiące

• terminy liczy się od daty wszczęcia post. a w post. odwoławczym od daty otrzymania odwołania przez organ

• w sprawach wszczętych na skutek sprzeciwu prokuratora termin wynosi 30 dni od daty jego wniesienia do organu

• po upływie terminu organ musi zawiadomić strony z podaniem przyczyny i wyznaczyć nowy termin; stronie służy prawo wniesienia zażalenia do organu wyższego stopnia (opieszałość organu)

• termin będzie zachowany jeżeli pismo będzie nadane w krajowym urzędzie pocztowym przed upłynięciem terminu a za granicą - za pośred. urzędu konsularnego

• przywrócenie terminu: Przesłanki: 1)brak winy zainteresowanego w uchybieniu terminu 2)wniesienie przez zainteresowanego wniosku o przywrócenie terminu 3)dochowanie terminu do wniesienia wniosku 4)dopełnienie wraz z wnioskiem tej czynności, dla której był ustanowiony przywracalny termin. Przywrócenie nast. w drodze postanowienia; postanow. odmowne może być poddane zażaleniu

9. środki przymusu: grzywna, kara porządkowa:

• wymierza się za naruszenie obowiązków procesowych świadkom, biegłym, osobom uchylającym się od udostępnienia przedmiotu oględzin

• postanowienie o wymierzeniu kary grzywny jest zaskarżalne zażaleniem (tak samo jak postanowienie odmawiające od zwolnienia od tej kary)

10. zawieszenie postępowania i spoczywanie procesu:

• spoczywanie procesu - ma miejsce na zgodny wniosek stron lub wskutek ich bezczynności

• zawieszenie post. - trwa nadal stan zawisłości sprawy, w którym nadal istnieją powstałe w nim skutki prawnoprocesowe, ale tok post. ulega wstrzymaniu, sprawa spoczywa bez biegu i w zasadzie żadne czynności procesowe nie są podejmowane; po ustaniu przyczyny zawieszenia post. zostaje podjęte na nowo. Przyczyny zawieszenia:

• obligatoryjne: 1)brak reprezentacji strony w post. (art. 97 §1 pkt 1-3 k.p.a.) (śmierć strony, przedstawiciela, utrata zdolności do czynności prawnych); 2)konieczność rozstrzygnięcia w trybie dla niej zwykłym kwestii wstępnej (art. 97 §1 pkt 4 k.p.a.)

• fakultatywne: organ może zawiesić post. na wniosek tej strony, na której żądanie je wszczęto gdy inne strony nie wnoszą sprzeciwu i gdy nie godzi to w interes społeczny (art. 98 §1 k.p.a.); czynności procesowe są podejmowane na żądanie stron (zasada dyspozycyjności)

• zawieszenie post. następuje postanowieniem , na które służy zażalenie; ostateczne postanow. może być zaskarżone do sądu adm.

• Obowiązki organu w trakcie zawieszenia post.:

• podjęcie czynności zmierzających do usunięcia przeszkody w prowadzeniu post. (art. 99 i 100 §1 k.p.a.)

• podjęcie czynności w zawieszonym post. w celu zapobieżenia niebezpieczeństwu dla życia lub zdrowia ludzkiego czy szkodzie dla interesu ludzkiego (art. 102 k.p.a.)

• zastosowanie wyjątkowego trybu rozstrzygania kwestii wstępnej , gdy strona nie podejmuje starań o usunięcie szkody procesowej (art. 100 §3 k.p.a.)

• wszczęcie z urzędu zawieszonego post. po ustaniu przeszkody, chyba że wcześniej wystąpi z wnioskiem strona (art. 97 §2 k.p.a.)

• respektowanie tego, że w okresie zawieszenia post. jest wstrzymany bieg terminów kodeksowych

k) czynności orzecznicze:

• decyzje (ugody)

• postanowienia (ściśle procesowe, post. procesowe wpływające na dalszy bieg postępowania)

Postępowanie dowodowe - podejmowanie wszelkich kroków do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy, zebrania i rozpatrzenia w sposób wyczerpujący całego materiału dowodowego, umożliwienia stronom wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów przed wydaniem decyzji oraz do wskazania w uzasadnieniu faktycznym decyzji okoliczności, które organ uznał za udowodnione, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej. Prawidłowo przeprowadzone post. dowodowe pozwala dopiero na ocenę, czy w sprawie zostały właściwie zastosowane odpowiednie przepisy prawa materialnego.

Materiał dowodowy - ogół dowodów, których zebranie jest konieczne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy.

Dowód - przedmiotem dowodu są fakty mające znaczenie dla sprawy, a zatem dotyczące danej sprawy adm. oraz mające znaczenie prawne

Ustalenia stanu faktycznego:

• fakty powszechnie znane - nie trzeba udowadniać

• fakty znane organowi z urzędu - nie trzeba udowadniać; z racji wykonywanych funkcji lub zajmowanego stanowiska

• domniemania faktyczne - wynikają z doświadczenia życiowego

• domniemania prawne - wynikają z przepisu prawa, który nakazyje przyjęcie faktu poszukiwanego na podst. innego faktu

• proste - dopuszczające przeciwdowód

• niezbite - niedające się obalić przeciwdowodem, bo taki przeciwdowód jest zakazany

• uprawdopodobnienie - środek zastępczy dowodu , nie daje pewności lecz tylko prawdopodobieństwo twierdzenia o jakimś fakcie

Klasyfikacja środków dowodowych:

1. kryterium sposobu zetknięcia się z faktem będącym przedmiotem dowodu

• bezpośrednie - środki przy których organ orzekający ma możność bezpośredniego spostrzegania i stwierdzania prawdziwości określonego faktu (np. oględziny)

• pośrednie - środki przy których organ orzekający stwierdza istnienie określonego faktu pośrednio, na podst. spostrzegania innego faktu (np. zeznania świadków, opinie biegłych, dokumenty co do ich treści, przesłuchania stron)

2. kryterium rodzaju źródła informacji:

• rzeczowe - takie, w których źródłem inf. są cechy danej rzeczy lub zachowane na niej ślady pewnych zdarzeń, a organ orzekający zaznajamia się z nimi przez oględziny (np. oględziny ciała ludzkiego)

• osobowe - takie, w których źródłami inf. są osoby (np. zeznania świadków, opinie biegłych

• mieszane - osobowo-rzeczowe, zalicza się do nich dokumenty i opinie biegłych

• forma przekazania inf. organowi: ustne, pisemne

3. kryterium dopuszczalności prowadzenia danego środka dowodowego:

• podstawowe - takie, których przeprowadzenie nie jest obwarowane określonymi przesłankami (np. dokumenty, zeznania świadków)

• posiłkowe - takie, których dopuszczalność jest uzależniona od spełnienia określonych przesłanek (np. przesłuchanie stron)

4. kryterium regulacji prawnej środków dowodowych:

• uregulowane w przepisach k.p.a. - dokumenty. Zeznania świadków, opinie biegłych, oględziny, przesłuchanie stron

• nieuregulowane w k.p.a. (środki dowodowe nienazwane) - katalog tych środków nie jest zamknięty ; są dopuszczalne w post. jeżeli mogą się przyczynić do wykrycia prawdy obiektywnej a nie są sprzeczne z prawem (np. plany, mapy, filmy)

System środków dowodowych:

1. dowód z dokumentów - akt pisemny stanowiący wyrażenie określonych myśli lub wiadomości

• dokument urzędowy - mają zwiększoną moc dowodową w zakresie tego co zostało w nich urzędowo stwierdzone jeżeli zostaną spełnione łącznie 2 przesłanki: dokumenty sporządzono w przepisanej formie; sporządziły je podmioty w zakresie poruczonych im z mocy prawa spraw wymienionych w art. 1 pkt 1 i 4 k.p.a. ; dokumentom urzędowym służy domniemanie prawdziwości

• zagraniczny dokument urzędowy

• dokument prywatny - obydwa podlegają w pełni swobodnej ocenie dowodów dokonywanej przez organ orzekający, chyba że inaczej stanowią przepisy szczególne.

2. zeznania świadków - osoba fizyczna, która w post. dot. praw lub obowiązków innego podmiotu składa zeznania o faktach spostrzeżonych lub o których otrzymała wiadomość od innych osób. Ograniczenia wystąpienia w charakterze świadka:

• przyczyny faktyczne - nie mogą być świadkami osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń (art. 82 pkt 1 k.p.a.)

• przyczyny prawne - (art. 82 pkt 2 i 3 k.p.a.) - nie mogą być świadkami osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej lub służbowej co do okoliczności objętych tajemnicą, jeżeli nie zostały zwolnione od zachowania tej tajemnicy

• Prawo do odmowy zeznań ma: małżonek strony, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty I stopnia oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli

• Prawo odmowy odpowiedzi na pytania przysługuje świadkowi w przypadku, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub bliskich na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową labo spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej (art. 83 §1 k.p.a.)

• Świadek może złożyć zeznania pisemnie; z ustnych organ sporządza protokół

• opinie biegłych - osoba fizyczna powołana do udziału w post. dot. innego podmiotu w celu wydania opinii w danej sprawie ze względu na posiadaną wiedzę fachową w tej dziedzinie.

• organ ma swobodę w korzystaniu z tego środka dowodowego, granicę tej swobody określa zasada prawdy obiektywnej, bo z niej wypływa obowiązek organu podjęcia wszelkich czynności mających na celu ustalenie rzeczywistego stanu faktycznego

• przesłanki zdolności do występowania w charakterze biegłego:

• pozytywne - posiadanie wiadomości specjalnych (art. 84 §1 k.p.a.)

• negatywne - biegły podlega wyłączeniu od udziału w post. w sprawie, w której: jest stroną lub jest ze stroną w stos. prawnym, stroną jest małżonek, krewny lub powinowaty do II stopnia, stroną jest osoba związana z nim z tyt. przysposobienia , już był świadkiem biegłym przedstawicielem strony, uczestniczył w wydaniu decyzji organu niższej instancji która została zaskarżona, jego udział był powodem wdrożenia przeciw niemu dochodzenia, stroną jest jego przełożony służbowy; nie może wystąpić w charakterze biegłego osoba niemająca zdolności spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń oraz osoba zobowiązana do zachowania tajemnicy państwowej lub służbowej

• biegły nie może odmówić wydania opinii, zagrożone to jest sankcją; od wykonania tego obowiązku biegły może być zwolniony przez organ na tych samych zasadach co świadkowie

4. oględziny - bezpośrednie zbadanie jakiegoś przedmiotu przez organ orzekający w celu dokonania spostrzeżeń za pomocą określonego zmysłu co do właściwości tego przedmiotu; środek dowodowy bezpośredni

• organowi jest pozostawiona swoboda oceny potrzeby przeprowadzenia oględzin (ograniczona zasadą prawdy obiektywnej)

• oględziny mogą być przeprowadzone przed organem w jego siedzibie, jak i poza siedzibą

• obowiązek strony i osoby trzeciej do przedstawienia przedmiotu oględzin na wezwanie organu orzekającego (sankcja nakładana jest jedynie na osobę trzecią)

5. przesłuchanie stron:

• do przesłuchania stron stosuje się przepisy dot. świadków z wyłączeniem przepisów o środkach przymusu (art. 86)

• Przesłanki dopuszczalności przesłuchania stron:

• wyczerpanie innych środków dowodowych lub ich brak

• pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy

• gdy stroną jest jedn. organizacyjna organ przesłuchuje jej przedstawiciela ustawowego lub statutowego (art. 30 §3 k.p.a.)

• strony są traktowane na prawach świadka z wyłączeniem środków przymusu; stronę należy poinformować o prawie odmowy odpowiedzi na pytanie oraz o odpowiedzialności za fałszywe zeznania

• strona musi stawić się na wezwanie organu, w przypadku niestawienia się nie jest obarczona grzywną (art. 88 §1 k.p.a.)

• strona składa zeznania w formie ustnej lub pisemnej

6. oświadczenia stron - złożone do organu pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznania

• przesłanki dopuszczenia odebrania od strony oświadczenia: 1)przepis prawa wprost nie wymaga przedłożenia zaświadczenia 2)strona zgłasza wniosek, że chce złożyć oświadczenie

• są to fakty przyznane, które jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości, nie wymagają dowodu

Zasady post. dowodowego:

1. ogólne:

• zasada prawdy obiektywnej (art. 7 k.p.a) - podejmowanie wszelkich kroków przez organy niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy

2. szczególne:

• zasada dysponowania zakresem postępowania dowodowego przez prowadzący postępowanie organ adm. publ.(zasada oficjalności post. dowodowego) (art. 77 §1 k.p.a.) - organ adm. publ. jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy

• zasada bezpośredniości postępowania dowodowego - stwierdzenie, że pełne, zgodne z zasadą ogólną prawdy obiektywnej, rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy jest uwarunkowane przeprowadzeniem post. dowodowego przez organ orzekający w sprawie

• zasada otwartego systemu dowodów - (art. 75 §1 k.p.a.) jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny, a ponadto inne dowody nienazwane

• zasada równej mocy środków dowodowych - nie ma wprowadzonych ograniczeń co do rodzaju dowodów, którym należy przyznać pierwszeństwo w ustaleniu istnienia danego faktu

• zasada czynnego udziału strony w post. dowodowym - prawo strony do czynnego udziału w ustaleniu stanu faktycznego oraz prawo do udziału w czynnościach post. dowodowego

• zasada swobodnej oceny dowodów - (art. 80 k.p.a.) organ adm. publ. ocenia na podst. całokształtu materiału dowodowego czy dana okoliczność została udowodniona

Rozprawa - forma post. wyjaśniającego umożliwiająca realizację zasady kontradyktoryjności, koncentracji dowodów, bezpośredniości, szybkości, prostoty, oszczędności, jedności i celowości wszystkich czynności składający się na proces adm. Rozprawa umożliwia koncentrację w jednym czasie i miejscu wszystkich uczestników post. w danej sprawie, którzy ustnie i bezpośrednio dokonują poszczególnych czynności procesowych.

Organ jest obowiązany przeprowadzić rozprawę gdy (art.89 k.p.a.):

1. przyspieszy to lub uprości post.

2. zapewni to osiągnięcie celu wychowawczego

3. wymaga tego przepis prawa

4. zachodzi potrzeba uzgodnienia interesów stron

5. jest to potrzebne do wyjaśnienia sprawy przy udziale świadków, biegłych, w drodze oględzin

Czynności przygotowawcze poprzedzające przeprowadzenie rozprawy:

Wezwanie stron do złożenia wyjaśnień, dokumentów i innych dowodów oraz do stawienia się na rozprawę ; wezwanie świadków i biegłych, zawiadomienie o rozprawie samorządowych i państwowych jednostek organizacyjnych, społecznych a także innych osób, jeśli ich udział w rozprawie jest uzasadniony ze względu na jej przedmiot; w przypadku prawdopodobieństwa, że mogą być też inne strony, które nie wiedzą o rozprawie, organ musi wywiesić ogłoszenie w formie obwieszczenia lub innej.

Prowadzenie rozprawy:

1. część wstępna - otwarcie, ustalenie czy stawiły się osoby wezwane, stwierdzenie, czy nie ma podstaw do odroczenia rozprawy (odracza się jeżeli stwierdzi się nieprawidłowości w wezwaniu stron i z powodu innych przyczyn (art.94 §2 k.p.a.))

2. część właściwa - przeprowadzenie dowodów (nie jest unormowane w k.p.a.)

Postępowanie wyjaśniające gabinetowe - nie zawsze musi być prowadzone w formie rozprawy; jeżeli nie wyst. przesłanki i przepisy, które stanowią o obowiązku przeprowadzenia rozprawy to czynności post. wyjaśniającego mogą odbywać się w formie post. gabinetowego. Ma to miejsce wtedy gdy np. w sprawie jest tylko jedna strona albo gdy jest kilka stron ale ich interesy nie są sprzeczne ze sobą. Jest to post. mniej sformalizowane ale obowiązują w nim wszystkie reguły post. dowodowego. Strona musi mieć czynny udział we wszystkich czynnościach, musi być wezwana do obecności przy przeprowadzeniu dowodu. W tym post. mogą być przeprowadzone te same czynności dowodowe co na rozprawie. W tym post. dominuje zasada pisemności nad zasadą ustności.

Prawne formy orzekania:

1. decyzje:

• Pojęcie: Akt kwalifikowany, będący przejawem woli organu, wydawany na podst. powszechnie obowiązujących przepisów prawa, władczym, zewnętrznym, rozstrzygającym konkretną sprawę co do konkretnej osoby, wydany w postępowaniu o prawnie unormowanej procedurze

• Decyzja kończy sprawę przez rozstrzygnięcie jej co do istoty, ustalając wynik postępowania, którym będzie określenie konsekwencji prawnych stanu faktycznego, stwierdzenie lub ukształtowanie prawnej pozycji strony albo też kończy sprawę w danej instancji przez umorzenie bezprzedmiotowego postępowania

• mogą być kierowane tylko do stron post. (naruszenie tego powoduje jej nieważność)

• Forma decyzji: może występować pod nazwą zezwolenia, pozwolenia, zgody, koncesji

• Elementy, które powinna mieć decyzja (art. 107 §1 k.p.a.): oznaczenie organu adm. publ., data wydania, oznaczenie stron(y), powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, uzasadnienie faktyczne i prawne, pouczenie, czy i w jakim trybie służy odwołanie, podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji, pouczenie co do formy wystąpienia na drogę sądową, jeżeli istnieje taka możliwość w sprawie. Może zawierać klauzulę rygoru natychmiastowej wykonalności, który wynika z przepisów odrębnych albo ze stwierdzonej przez organ adm. niezbędności nadania go. Rygor może być nadany od razu przy wydaniu decyzji albo później w drodze osobnego postanowienia (art. 108 §2 k.p.a.).

• Do decyzji mogą być dołączone: postanowienia dodatkowe (warunek zawieszający lub rozwiązujący, termin ważności decyzji), zlecenie (obowiązek wykonania czynności dodatkowych naruszenie może dać podstawę do uchylenia decyzji)

• Skutki wywierane przez decyzję: decyzja wiąże organ i strony od daty jej doręczenia lub ogłoszenia

• decyzja o umorzeniu postępowania: nie ma przesłanek do orzekania co do istoty sprawy i kończy zawisłość sprawy w danej instancji

2. postanowienia (są kierowane do każdego, kto bierze udział w czynnościach procesowych). Rodzaje:

• ściśle procesowe (incydentalne) - stanowią o czynnościach post. oraz prawach i obowiązkach stron i uczestników post.

• procesowe, wpływające na dalszy bieg postępowania - wpływają tamująco (odmowa przywrócenia terminu do wniesienia odwołania) lub umożliwiają bieg postępowania, gdy termin zostanie przywrócony; te postanowienia zawierają rozstrzygnięcia, które umożliwiają rozstrzygnięcie sprawy nie przez kształtowanie stosunków materialnoprawnych ale przez kształtowanie procesowych praw i obowiązków stron oraz uczestników post.

• odnoszące się do istoty sprawy lub wywierające skutek materialnoprawny - postanowienia wydawane przy współdziałaniu organów adm. publ. uregulowanym w art. 106 k.p.a. (jest to władczy i jednostronny wykaz woli organu współdziałającego i z uwagi na procesową pozycję tego organu jest on ujmowany w formie postanowienia)

• wydawane poza ramami post. adm. ogólnego (np. co do zaświadczeń)

• Forma postanowienia: identyczna ze składnikami decyzji z 2 wyjątkami: wymienia się nie tylko strony, ale też inne osoby, które mogą być adresatem postanowienia; uzasadnienie zamieszcza się w postanowieniach, które można zaskarżyć zażaleniem lub sargą do sądu adm. oraz które wydano po rozpoznaniu zażalenia ; postanow. ogłasza się w zasadzie ustnie, a na piśmie dostarcza się te postanow. które mogą być zaskarżone na drodze adm. lub sądowej

• Skutki postanowienia: związanie postanowieniem organu i adresata postanowienia; stosowanie środków dyscyplinujących strony i uczestników postępowania; zapewnienie skuteczności odwołania przez przywrócenie terminu do jego wniesienia

3. ugoda:

• pomiędzy organem a stroną

• pomiędzy stronami post., zawierana przed organem - jest zatwierdzana przez organ

• przesłanki zawarcia ugody: 1)sprawa indywidualna musi być zawisła przed organem 2)w sprawie biorą udział co najmniej 2 strony, których interes prawny lub obowiązek jest tego samego rodzaju 3)ugoda służy realizacji zasady szybkości i prostoty post. 4)zawarcie ugody nie będzie obejściem szczególnych wymagań stawianych rozstrzygnięciu sprawy z racji obowiązku współdziałania organów adm. publ. 5)ugoda nie jest wyłączona z mocy przepisów odrębnych 6)treść ugody nie narusza wymagań interesu społecznego lub słusznego interesu stron;

• ugoda spełniająca te przesłanki po zatwierdzeniu przez organ zastępuje decyzję w sprawie

• Forma ugody (art. 117 §1 k.p.a.): pisemna, jej zawarcie utrwala się w protokole

• składniki ugody: oznaczenie organu przed którym została zawarta, data sporządzenia, oznaczenie stron, przedmiot i treść ugody, wzmianka o jej odczytaniu i przyjęciu, podpisy stron i pracownika organu adm. publ.

• Skutki ugody: utrzymuje w mocy odroczenie wydania decyzji przez organ; wywiera takie same skutki jak decyzja

Umorzenie postępowania:

• z powodu bezprzedmiotowości postępowania stwierdzonej przez organ - obligatoryjne

• z powodu wycofania żądania wszczęcia post. przez stronę - fakultatywne

14

13

---