ARGENTYNA
W czasach prekolumbijskich teren dzisiejszej Argentyny zamieszkiwały tubylcze plemiona Indian. Na początku XVI wieku Argentynę zamieszkiwało ok. 300-340 tys. autochtonicznej ludności. Pierwsza połowa tego wieku to początek kolonizacji Argentyny przez hiszpańskich osadników. W 1776 r. utworzono wicekrólestwo Rio de La Plata ze stolicą w Buenos Aires.
Wiek XIX był okresem szybkiego wzrostu gospodarczego. Jednak częste krwawe konflikty między rządzącymi krajem wojskowymi a zwolennikami unii i współpracy z Europą, doprowadziły do stopniowego wyniszczenia kraju.
Pod rządami Rosasa umocniona została centralna władza Buenos Aires. Odbyło się to jednak przy pomocy wojska, stworzenia wielkiej armii i policji politycznej oraz zalegalizowania tortur. Autorytarne rządy zostały obalone w 1852 r. W 1853 r. uchwalono konstytucję, ustanawiającą szeroką władzę prezydenta. Zapisany w konstytucji liberalizm ekonomiczny pozwolił na napływ zagranicznych inwestycji, handlu i kapitału. W okresie tym przybyło też wielu emigrantów z krajów europejskich, w tym z Polski. Nowi przybysze osiedlali się przede wszystkim w miastach, przyczyniając się do szybkiego ich rozwoju. Przemysł jednak nie był w stanie zapewnić miejsc pracy wszystkim nowym osadnikom.
Doprowadziło to załamania się gospodarki i kryzysu w 1929 r.
Juan Peron należał on do spisku oficerów, który dokonał w maju 1943 zamachu stanu przeciwko prezydentowi Ramonowi Castillo. Wyznaczony przez juntę na ministra pracy i spraw socjalnych, a w 1944 na wiceprezydenta i ministra wojny. W wyniku walki o władzę w październiku 1945 aresztowany, ale po kilku dniach uwolniony wskutek demonstracji popierającego go ruchu związkowego CGT. W lutym 1946 wybrany został na urząd prezydenta kraju. Opierał się na poparciu związków zawodowych, (którym przyznał duże przywileje), wojska i części klasy średniej. W gospodarce prowadził politykę interwencjonistyczną. Łączył nacjonalizm (hasło "wielkiej Argentyny") z hasłami sprawiedliwości społecznej, "pokoju klasowego" i "trzeciej drogi". W kampaniach politycznych wspierany przez niezwykle popularną żonę, Eva Duarte-Perón, zwaną Evitą (1919-1952). Po reelekcji w 1951 skonfliktowany z Kościołem katolickim, obalone w 1955 argentyńskie środowiska konserwatywno-prawicowe Peróna, których przeciwnikiem była lewicowo-populistyczna grupa wojskowych. W tym samym roku rządy Perona zostały jednak obalone w wyniku wojskowego przewrotu, który rozpoczął prawie trzydziestoletni okres rządów armii. Nieudana próba przywrócenia władzy zwolennikom Perona doprowadziła jedynie do kolejnego zamachu stanu, w 1976 r. i wprowadzenia dyktatury wojskowej junty. Rozpoczęła się wówczas tzw. brudna wojna, mająca na celu wyeliminowanie wszelkich przeciwników władzy. Szacuje się, iż w czasie rządów junty zaginęło bez wieści co najmniej 9000 osób. Kryzys gospodarczy i niestabilność polityczną. Zaciągnięte w tym czasie wielomiliardowej pożyczki doprowadziły do dewaluacji pieniądza i bardzo wysokiej inflacji. Gwałtowny kryzys gospodarczy wywołał falę demonstracji. W celu ich uśmierzenia prezydent Galtieri podjął próbę zajęcia brytyjskiej kolonii u wybrzeży argentyńskich - Falklandów. Niepowodzenie tej wojny doprowadziło do wycofania się wojska z rządów. Peron powrócił do władzy w październiku 1973, kiedy ponownie został wybrany na prezydenta (wiceprezydentem została jego trzecia żona, Isabel Martínez de Perón, zwana Izabelitą). Krótki okres na urzędzie prezydenta naznaczyły walki wśród jego zwolenników (peronizm) i gwałtowny wzrost terroryzmu (za który w części odpowiadali lewicowi peroniści, Montoneros). Po śmierci Peróna władzę objęła Izabelina. Generał brygadier Jorge Videla został mianowany głównodowodzącym armii przez pełniącą funkcję prezydenta Izabelę Perón w 1974 r. ( kobieta o słabej woli, była wiceprezydentem przy swoim mężu Juanie). Jej autokratyczny i nieefektywny rząd był bardzo niepopularny. Videla stanął, więc na czele puczu, który obalił ją 24 marca 1976 r. Utworzona została wojskowa junta w skład, której Videla wszedł, jako przedstawiciel sił lądowych, admirał Massera, jako przedstawiciel marynarki oraz generał brygadier Agosti, jako reprezentant lotnictwa. Dwa dni po puczu został formalnie mianowany na stanowisko prezydenta. Od 1983 r. prezydentem wybrany został Raul Alfonsin Foulkes, przedstawiciel Partii Radykalnej. Zapoczątkował on kolejny etap reform socjalnych i gospodarczych. W historii Argentyny zaznacza się również obecność Polaków. Fale emigrantów związane były z powstaniami listopadowym i styczniowym oraz emigracją zarobkową, nasilającą się pod koniec XIX w. Wielu Polaków brało udział w walkach o niepodległość Argentyny. Przybyło tu także wielu badaczy i ludzi nauki. Wnieśli oni ważny wkład w rozwój cywilizacyjny kraju. Obecnie Polonia argentyńska liczy około. 170 tys. Osób 1991, po kolejnym buncie wojskowych, wszyscy skazani 5 lat wcześniej generałowie zostali ułaskawieni. W wyniku wyborów 1989 prezydentem został peronista C.S. Menem (reelekcja 1995), realizujący liberalny, wolnorynkowy program ekonomiczny, zmierzający do ustabilizowania gospodarki, oraz prowadzący politykę zbliżenia do USA i Wielkiej Brytanii, z którą 1990 Argentyna wznowiła stosunki dyplomatyczne. 1998 miała miejsce pierwsza od czasu kryzysu wizyta argentyńskiego prezydenta w Londynie.
Liberalny program gospodarczy opracowany przez Domingo Cavallo, ministra gospodarki w rządzie Menema, doprowadził do równowagi makroekonomicznej, umocnienia peso i wzrostu gospodarczego. Wkrótce jednak pojawiły się koszty reform - rosnące bezrobocie, zróżnicowanie społeczne, zubożenie większości społeczeństwa, stopniowy zanik klasy średniej, korupcja, napięcia społeczne. W wyborach prezydenckich w październiku 1999 zwyciężył konserwatywny socjaldemokrata, F. de la Rúa, który w grudniu tegoż roku zastąpił na stanowisku prezydenta Menema, najdłużej rządzącego w historii Argentyny szefa państwa, zapowiadając zlikwidowanie deficytu budżetowego i wyplenienie korupcji.
Program radykalnych reform opierających się na oszczędnościach, redukcji deficytu i biurokracji, czystkach politycznych nie przyniósł oczekiwanych rezultatów. Gospodarka Argentyny pogrążała się w recesji, a rząd został zmuszony do zaciągnięcia pożyczki w Międzynarodowym Funduszu Walutowym (IMF). W grudniu 2000 Argentyna otrzymała pomoc finansową z IMF w wysokości prawie 40 mld dolarów i uruchomiła program publicznych robót mających na celu ożywienie gospodarki. W marcu 2001 były minister gospodarki D. Cavallo zostaje powołany w celu ratowania gospodarki państwa. Jego program opiera się na radykalnych oszczędnościach, ograniczeniu deficytu budżetowego do zera, trwaniu przy utrzymywaniu sztywnego kursu peso wobec dolara (który obowiązuje od 1991) i poleganiu na kredytach z IMF. Nie udaje się zahamować recesji gospodarczej, co doprowadza do wzrostu bezrobocia do ponad 18 procent w końcu 2001, dług zagraniczny Argentyny przekracza 130 mld dolarów. W grudniu 2001 związki zawodowe ogłaszają strajk generalny, 19-20 grudnia następuje fala wystąpień ulicznych w czasie, których dochodzi do grabieży sklepów, śmierć ponosi 20 osób. 19 grudnia 2001 zostaje ogłoszony stan wyjątkowy, 20 grudnia prezydent F. de la Rúa i minister gospodarki D. Cavallo podają się do dymisji. Od 21 grudnia Argentyna jest w stanie rewolty, następują częste zmiany na stanowisku prezydenta - w sumie 5 prezydentów, w tym dwóch dwudniowych. 1 stycznia 2002 prezydentem zostaje peronista Eduardo Alberto Duhalde, który ogłosił uwolnienie kursu peso i zawieszenie spłaty długu zagranicznego Argentyny.
2003 do walki o fotel prezydencki przystąpił ponownie C.S, Menem, który, pomimo ogromnego elektoratu negatywnego, zwycięża w pierwszej turze. W wyniku jego rezygnacji z dalszego etapu wyborów, prezydentem zostaje N. Kirchner. Realizuje on plan intensywnych reform gospodarczych, których wynikiem stała się normalizacja sytuacji gospodarczej kraju. Udało mu się m.in. doprowadzić do końca negocjacje z grupą ponad 70% inwestorów, którzy są właścicielami obligacji Argentyny. Zgodzili się oni na redukcję ich wartości o 75%. 2004 prezydent unieważnił wymuszone przed 20 laty amnestie. 2005 w Madrycie rozpoczął się proces o zbrodnie argentyńskiej dyktatury z lat 1975-1983. W okresie tym zamordowano ponad 30 tys. osób. Sąd w Madrycie skazał Adolf Scilingo, byłego kapitana argentyńskiej marynarki, na 640 lat więzienia za udział w tzw. lotach śmierci, czyli zrzucaniu z samolotów (z wysokości ok. 4 km) więźniów politycznych do Oceanu Atlantyckiego. W latach 1976-1977 Scilingo był szefem transportu w Szkole Mechaników Marynarki Wojennej (ESMA) pod Buenos Aires, gdzie junta zorganizowała obóz dla podejrzanych o działalność opozycyjną. Styczeń 2006 zadecydowano o wcześniejszej spłacie 9, 8 mld dol. długu wobec Międzynarodowego Funduszu Walutowego
Spór z Chile
W czasie rządów Videli doszło do sporu granicznego w 1977 r. z Chile Pinocheta o trzy wyspy (Picton, Lennox i Nueva) położone w kanale Beagle, na samym południowym krańcu Ameryki Południowej. Wojna wisiała już prawie na włosku. Ale dzięki udanej mediacji Jana Pawła II udało się zapobiec konfliktowi. Konflikt nie został całkowicie załagodzony aż do roku 1984 r., kiedy to podpisano traktat o pokoju i przyjaźni pomiędzy tymi państwami. Sporne wyspy zostały wtedy przyznane Chile.
Wojna o Falklandy (Malwiny) - stronami konfliktu są Argentyna i Wielka Brytania w 1982 roku. Powodem był spór o wyspy Falklandy/Malwiny. Argentyna postanowiła zbrojnie przyłączyć je do swojego terytorium i wysadziła desant w kwietniu 1982 roku. W odpowiedzi premier Wielkiej Brytanii Margaret Thather, wysłała w rejon wysp brytyjską flotę interwencyjną. Ostatecznie zwyciężyli Anglicy, ale spór o wyspy trwa po dzień dzisiejszy.  Przyczyny konfliktu Od roku 1976 w Argentynie panowała dyktatura wojskowa kierowana kolejno przez generałów Jorge Videlę, Roberto Violę, i Leopoldo Galtierego. Morderstwa przeciwników politycznych, terror i masowe aresztowania przyczyniały się do skrajnie niskiego poparcia społecznego junty. Dodatkowo, w roku 1982 dały się odczuć pierwsze skutki kryzysu gospodarczego spowodowanego zachowawczą polityką gospodarczą i izolacją Argentyny na arenie międzynarodowej. Bezrobocie wzrastało, a wskaźnik inflacji wzrósł do 160%. Sytuacja polityczna kraju także była nie najlepsza. Argentyńska junta nie potrafiła w sposób normalny wyprowadzić kraju na prostą drogę, związki zawodowe łączyły swoje siły tworząc organizacje, które przeciwstawiały się rządom dyktatorskim. W praktyce znaczyło to, że argentyńska klasa średnia wydała wojnę rządowi, na którego czele stał Leopoldo Galtieri. W początkach 1982 roku powstał plan przeprowadzenia zwycięskiej operacji zbrojnej, która mogłaby podreperować w społeczeństwie argentyńskim nadszarpnięty prestiż rządu w Buenos Aires oraz przywrócić spokój wewnętrzny. Poglądy na temat Falklandów, nazywanych przez Argentyńczyków Malwinami, były zawsze przykładem narodowej jedności, a wzmocnienie tej jedności mogło odwrócić uwagę społeczeństwa od problemów wewnętrznych.
Przebieg wojny 19 marca 1982 Argentyńska junta podejmuje decyzję o zbrojnym zajęciu wyspy. Generał Galtieri wprowadza w życie plany militarnej inwazji na wyspy o kryptonimie Operación Rosario (Operacja Różaniec). Całą operacja została przyspieszona i rozpoczęła się 2 kwietnia 1982 roku. Wojska argentyńskie zajęły wyspy: Georgia Południowa i Sandwich Południowy (około 1600 km na wschód). W Buenos Aires, gdzie jeszcze niedawno odbywały się masowe demonstracje sprzeciwu wobec krwawych rządów, teraz odbywały się demonstracje poparcia. Rada Bezpieczeństwa ONZ, powołując się na rezolucję Nr 502 nakazała Argentyńczykom wycofanie wojsk z Malwinów i zaprzestanie agresji na terytorium brytyjskim. Żądanie to zostało zignorowane. Amerykański Sekretarz Stanu Alexander Haig przybył do Londynu aby, rozpocząć mediacje. Brytyjczykom udało się przekonać amerykańskiego prezydenta Ronalda Reagana do poparcia ich stanowiska. Było to o tyle istotne, że brytyjska Wyspa Wniebowstąpienia, stanowiąca doskonałą bazę wypadową dla ewentualnej operacji odbicia Falklandów, była oddana w wieczystą dzierżawę USA. Wspólnota Europejska nałożyła na Argentynę sankcje gospodarcze. Haig leci do Buenos Aires, aby rozmawiać z juntą. Brytyjczycy zdecydowali się wysłać w rejon konfliktu dwie grupy uderzeniowe marynarki pod naczelnym dowództwem admirała Johna Fieldhouse'a, dowódcy marynarki. Pierwszą z nich dowodził admirał John Woodward, drugą komandor M. C. Clapp.Brytyjski Minister Spraw Zagranicznych radzi brytyjskim obywatelom wysp opuścić Falklandy. Rozpoczęcie operacji Paraquat. Małe siły brytyjskich komandosów SAS i piechoty morskiej dokonały desantu i odbiły z zaskoczenia Georgię Południową. Dowódca argentyńskich sił na wyspie, kapitan Largos, na pokładzie brytyjskiego okrętu HMS "Antrim" podpisał akt bezwarunkowej kapitulacji. Alfredo Astiz, który był w tym czasie porucznikiem oddziału szturmującego na Stromness, poddał się wraz ze swoimi żołnierzami, podpisując na pokładzie HMS "Plymouth" identyczny dokument. Misja Alexandra Haiga została oficjalnie przerwana. Prezydent Reagan oficjalnie zadeklarował wsparcie dla Brytyjczyków oraz nałożył ekonomiczne sankcje na Argentynę. Brytyjska wojna "wykluczająca" przynosi efekty. ONZ otwiera negocjacje pokojowe, ale nic one nie skutkują i zostają odrzucone przez Wielka Brytanię. Po kilku dniach stolica Falklandów - Stanley zostaje otoczona przez Brytyjczyków. Dowódca argentyńskich sił Mario Menendez podpisał akt zawieszenia broni. 20 czerwca 1982 Brytyjczycy odzyskali Południowy Sandwich. Wojna o Falklandy została formalnie zakończona. Wydzielona została 200 milowa strefa wokół wysp (była to nowa strefa, szersza o 50 mil od starszej strefy "FIPZ - Falkland Island Protection Zone").

URUGWAJ
W czasach prekolumbijskich zamieszkany przez Indian Charrúa. 1515 Hiszpan J. Diaz de Solis dotarł do ujścia La Platy. Opór miejscowych Indian, a przede wszystkim brak poważniejszych bogactw naturalnych opóźnił procesy kolonizacyjne. 1724 Hiszpanie założyli Montevideo, w dwa lata później cały Urugwaj został przyłączony do wicekrólestwa Peru, w 1776 do wicekrólestwa La Platy. 1810-1814 wyzwolony spod władzy hiszpańskiej przez powstańców pod dowództwem J.G. Artigasa. 1816 anektowany przez Portugalczyków i przyłączony do Brazylii. 1825 proklamował niepodległość. 1828 Argentyna i Brazylia, w traktacie podpisanym w Rio de Janeiro, ostatecznie uznały suwerenność Urugwaju. W pierwszych latach niepodległości o wpływy w kraju rywalizowały dwie partie polityczne - liberalnych colorados, reprezentujacych burżuazję miejską z wybrzeża, oraz konserwatywno-klerykalnych blancos, związanych z interesami hodowców bydła z interioru. Z terytoriów spornych utworzono w 1830 r. Wschodnią Republikę Urugwaju 1839-1852 Urugwaj toczył wojnę z Argentyną, 1865-1870 w sojuszu z Argentyną i Brazylią walczył z paragwajskim dyktatorem F. Solano Lópezem. Sytuacja wewnętrzna ustabilizowała się dopiero za prezydentury J. Batlle y Ordóñeza (1903-1907 i 1911-1917). 1919 wprowadzono w życie nową konstytucję, a wraz z nią szereg reform, które zmodernizowały i ustabilizowały kraj. Zagwarantowano m.in. rozdział Kościoła od państwa, wprowadzono powszechne prawa wyborcze, system powszechnych ubezpieczeń społecznych, ograniczono władzę prezydenta, wprowadzono 8-godzinny dzień pracy, przeprowadzono nacjonalizację banków oraz przedsiębiorstw i zakładów użyteczności publicznej. Światowy kryzys lat 1929-1933 wpłynął na zaostrzenie sytuacji wewnętrznej. W 1933 prezydent G. Terra (1931-1938) dokonał, na wzór B. Mussoliniego, zamachu stanu i ustanowił prawicową dyktaturę. W 1942 Urugwaj zerwał stosunki z państwami Osi, a w 1945 wypowiedział im wojnę. W 1952 wprowadzono nową konstytucję znoszącą urząd prezydenta. Pod koniec lat 50. sprawujący władzę blancos usiłowali realizować politykę Międzynarodowego Funduszu Walutowego, powodując wzrost niezadowolenia społecznego. W latach 60. spadek eksportu (głównie wełny) przyniósł załamanie koniunktury gospodarczej. Rozkład systemu zabezpieczeń socjalnych, rozpowszechnianie się ubóstwa doprowadziły do powstania organizacji partyzanckiej tupamaros (przekształconej w 1985 w partię polityczną). Postępującej anarchizacji życia politycznego nie zdołały zapobiec nawet rządy armii. Wojskowi zawiesili podstawowe prawa obywatelskie (1972), rozwiązali parlament (1976), zabronili działalności lewicowym partiom politycznym. 1985 przywrócono rządy cywilne powracając do demokratycznego modelu sprawowania władzy. W 1986 uzgodniono 3-letni plan odbudowy gospodarki. W 1990 urząd prezydenta objął L.A. Lacalle Herrera (z partii blancos), który ogłosił zgodę narodową i utworzył rząd koalicyjny z udziałem colorados. Jego liberalna polityka ekonomiczna napotkała opór opozycji, a program prywatyzacji został odrzucony w referendum w 1992. W 1994 w wyborach prezydenckich zwyciężył J.M. Sanguinetti Coirolo (z partii colorados). 2000 prezydentem Urugwaju został Jorge Battle, w listopadzie 2004 na stanowisku zastąpił go przywódca lewicy Tabare Vazquez. Po raz pierwszy od 170 lat na czele Urugwaju stanął socjalista.
Konflikt z Argentyną
W 2003 roku rozpoczął się największy konflikt między Argentyną i Urugwajem w ciągu ostatnich lat. Spór okazał się tak trudny do rozwiązania, że prezydent Argentyny, Néstor Kirchner i prezydent Urugwaju, Tabaré Vázquez w czasie Szczytu Iberoamerykańskiego w zeszłym roku poprosili króla Hiszpanii o pomoc w załagodzeniu sytuacji. Na zaproszenie Juana Carlosa delegacje obu krajów zjawiły się pod koniec kwietnia tego roku w Madrycie. Otóż w 2003 roku hiszpańska Empresa Nacional de Celulosa (Ence), tj. Narodowe Przedsiębiorstwo Celulozy i fińska firma Botnia przedstawiły projekt budowy dwóch fabryk celulozy w Urugwaju na terenach przygranicznych z Argentyną. Władze Argentyny uznały, że budowa fabryk stanowi pogwałcenie traktatu z 1975 roku, który nakazuje zapewnienie czystości granicznej rzeki Urugwaj. Ponadto Argentyńczycy uważają, że emisja zanieczyszczeń z fabryk zagrozi pobliskiemu miastu Gualguaychú leżącemu po drugiej stronie rzeki Urugwaj oraz zmniejszy jego walory turystyczne. Wobec silnej reakcji strony argentyńskiej, hiszpańska Ence zrezygnowała z początkowych planów i zgodziła się zbudować swoją fabrykę w innym rejonie Urugwaju. Fińska Botnia nie zmieniła jednak zdania. Urugwaj domaga się od Argentyny zaprzestania blokad mostów łączących oba kraje. „Przy zamkniętych mostach nie będzie negocjacji”, powiedział Tabaré Vázquez. Blokady utrudniają handel i przez to uderzają w gospodarkę Urugwaju. Dla Néstora Kirchnera sprawa rozwiązania konfliktu z Urugwajem stała się więc elementem gry wyborczej. W niedzielę, 29 kwietnia, na moście będącym granicą między Argentyną i Urugwajem zgromadziło się 130 tysięcy manifestantów protestujących przeciw budowie fabryki celulozy po stronie Urugwaju. Protestujący Argentyńczycy przeszli z miasta Gualeguaychú do granicznego mostu General San Martín. Manifestanci nieśli plakaty z hasłami: „Botnia precz!”, „Jeśli powstanie Botnia, umrze Gualeguaychú”. Była to już trzecia tego typu demonstracja. Konflikt między państwami nie został zakończony do dnia dzisiejszego.

Zamach stanu gen. A. Pinocheta Ugarte w 1973 roku, strony to chilijska lewica i chilijska prawica. W 1970 roku w wyborach prezydenckich zwyciężył Salvadore Allende, który rozpoczął reformy wzorowane na państwach socjalistycznych. Była to przede wszystkim nacjonalizacja banków, reforma rolna, co doprowadziło kraj do zapaści ekonomicznej. Efektem był zamach stanu zorganizowany przez gen. Augusto Pinocheta, który przejął władzę i wprowadził w Chile dyktaturę, która trwała do 1989 roku, kiedy to przeprowadzono wolne wybory prezydenckie. 
Sandinowski zamach stanu w Nikaragui - strony to nikaraguańscy komuniści - prawicowa wojskowa dyktatura. W 1979 roku doszło do powstania w Nikaragui, czego efektem było obalenie prawicowej dyktatury, utworzenie lewicowego Tymczasowego Rządu Odnowy Narodowej, a także zawarto umowy z Kubą i ZSRR.  

Chile

W XV w. północne i środkowe tereny obecnego Chile podbili Inkowie. ok. połowy XVI stulecia pojawili się tutaj Hiszpanie, którzy prowadzili walki z miejscową ludnością indiańską. Południową granicę zasięgu władzy hiszpańskiej wyznaczała rzeka Bío Bío, za którą do 1773 istniało wolne państwo Araukanów. W 1810 wybuchło powstanie antyhiszpańskie, które doprowadziło do proklamowania niepodległości i powstania niezależnego państwa. Wskutek wojny o saletrę (1879-1883) Chile uzyskało dostęp do najbogatszych w świecie złóż tego surowca i na długie lata (do ok. 1920) praktycznie zmonopolizowało jego dostawy na rynki międzynarodowe. Po II wojnie światowej kolejne rządy kraju skłaniały się w stronę poglądów lewicowych. W 1970 prezydentem został wybrany Salvador Allende Gossens polityk o światopoglądzie marksistowskim. Wprowadził szereg egalitarnych reform, znacjonalizował większość przedsiębiorstw. Jego rządy przyniosły pewną poprawę warstwom najuboższym, lecz doprowadziły do stanu kompletnego chaosu w gospodarce i kryzysu finansowego państwa. W tych warunkach, w 1973 nastąpił przewrót wojskowy, prezydent Allende zginął podczas walk o pałac prezydencki, a władzę objął generał Augusto Pinochet Ugarte. Pomimo znaczących sukcesów w polityce gospodarczej dyktatorskie rządy wojskowych spotkały się z silną opozycją polityczną i społeczną. W 1990 zakończyła się kadencja Pinocheta, wybrano nowe władze, które konsekwentnie powróciły do demokratycznych form sprawowania władzy. Prezydentem został chadek P. Aylwin Azócar. Pinochet pozostał zwierzchnikiem sił zbrojnych do 1998, z prawem mianowania następcy. 11 III 2000 zaprzysiężony został nowy prezydent R. Lagos. W 2002 w parlamencie chilijskim wybuchły zamieszki sprowokowane listem A. Pinocheta, w którym zrzeka się on dożywotniego mandatu senatora. W tym samym roku Sąd Najwyższy umorzył proces byłego dyktatora oskarżonego o morderstwa i uprowadzenia członków opozycji w okresie jego rządów. Za uzasadnienie odstąpienia od postępowania podano zły stan zdrowia oskarżonego. W 2004 Senat Stanów Zjednoczonych ujawnił rozległe malwersacje finansowe, jakich dopuścił się A. Pinochet, gromadząc pieniądze na prywatnych kontach w amerykańskich bankach. Informacja ta spowodowała rozpoczęcie kolejnego procesu przeciwko byłemu dyktatorowi. W tym samym roku został on również postawiony w stan oskarżenia za udział w tzw. Planie Kondora, realizowanego przez dyktatorów 6 krajów Ameryki Łacińskiej, którzy w latach 70. wspólnie prowadzili brutalne represje kierowane przeciwko lewicowym przeciwnikom politycznym. Na czas procesu generał posiedzi w areszcie domowym. Proces przeciw Pinochetowi ruszył dzięki orzeczeniu komisji lekarskiej, która uznała, że generał jest zdrowy na umyśle, może stanąć przed sądem, a wcześniej, przez trzy lata, udawał demencję starczą. Czeka na niego jeszcze kilkaset spraw o zabójstwa i tortury popełnione za jego rządów w latach 1973-1989. Styczeń 2006 - również żona i czterech dorosłych synów byłego dyktatora Augusto Pinocheta zostało zatrzymanych pod zarzutem oszustw podatkowych na miliony dolarów. W 2006 pierwszą kobietą-prezydentem Chile zostaje Michelle Bachelet.

Paragwaj

Pierwsi Europejczycy przybyli w ten rejon w 1524. W 1537 Hiszpanie założyli osadę Asunción, która stała się stolicą administracji kolonialnej. W latach 1631-1767 istniała tutaj tzw. republika Guaranów, w której władzę sprawowali jezuici. 15 maja 1811 roku, po obaleniu dotychczasowego rządu hiszpańskiego, Paragwaj ogłosił niepodległość. W wyniku katastrofalnej wojny paragwajskiej (1864-1870) z trójprzymierzem Argentyny, Brazylii i Urugwaju, Paragwaj stracił prawie 2/3 mieszkańców (w tym 90% mężczyzn) i znaczną część terytorium.

Przyczyny wybuchu wojny. W roku 1862 dyktator Paragwaju Francisco Solano López zaplanował zakrojoną na szeroką skalę ofensywę przeciwko Brazylii, w celu zagarnięcia części jej terytoriów. Głównym powodem ataku na Brazylię była chęć zapewnienia sobie przez Paragwaj swobodnego korzystania z ujścia La Platy. Bezpośrednią przyczyną wojny było wkroczenie wojsk paragwajskich do Urugwaju poprzez terytorium argentyńskie. Urugwaj poparła Brazylia, a razem z nimi wystąpiła Argentyna. Przymierze tych trzech państw poparła Wielka Brytania, wspierając je finansowo.

Skutki. Dzięki wstawiennictwu Amerykanów dnia 20 czerwca 1870 r. doszło do podpisania traktatu pokojowego, w wyniku którego Paragwaj zmuszony został do odstąpienia prawie 55 000 km² swojego terytorium na rzecz Argentyny i Brazylii. Wojna trójprzymierza z Paragwajem kosztowała życie prawie 2 mln osób. Ludność Paragwaju zmalała z ponad 1 mln do 221 000. Wśród nich było 29 000 mężczyzn, 106 000 kobiet i 86 000 dzieci. Wskutek olbrzymiego oporu ludności, chorób lub eksterminacji prowadzonej przez zwycięzców, 50% mieszkańców Paragwaju zostało pozbawionych życia. Był to najbardziej krwawy konflikt zbrojny w Ameryce Południowej. Wskutek wojny Paragwaj stracił większą część swego terytorium, mieszkańców oraz został objęty okupacją wojskową na 10 lat.

W latach 1932-35 Paragwaj prowadził z Boliwią tzw. wojnę o Chaco, w wyniku której spodziewano się uzyskać złoża ropy naftowej. Okazało się, że na spornych terytoriach ropy nie ma. W 1989, po 35-letnich rządach obalony został dyktator Alfredo Stroessner (z pochodzenia syn niemieckiego osadnika i Indianki Guarani).

Brazylia

Tereny dzisiejszej Brazylii były zasiedlone przez półkoczownicze plemiona Indian już przynajmniej 6 tys. lat przed odkryciem jej przez Portugalczyków w roku 1500. Przez następne 300 lat Brazylia została skolonizowana przez Portugalię i zamieniona w oparte na pracy niewolniczej dochodowe przedsięwzięcie. W roku 1808 książę Jan (późniejszy król Portugalii Jan VI) wraz z rodziną schronił się w Brazylii przed najazdem Napoleona Bonaparte na Portugalię. Na początku XIX wieku narastały tendencje separatystyczne i w roku 1822 książę-regent Pedro I ogłosił utworzenie samodzielnego Cesarstwa Brazylii. W roku 1889 jego następca Pedro II został obalony i została utworzona republika federacyjna

Pod koniec XIX i w 1 połowie XX wieku do Brazylii napłynęło ponad 5 milionów imigrantów z Europy i Azji. W tym okresie dynamicznie postępowała industrializacja kraju i ekspansja w głąb interioru. Rządy demokratyczne trzykrotnie były zastępowane przez dyktatury: w latach 1930-1934 i 1937-1945 rządził Getúlio Vargas (wybrany również w wyborach powszechnych na prezydenta w kadencji 1951-1954), a w latach 1964-1985 szereg generałów wyłanianych przez junty wojskowe.

W 1930 powstał opozycyjny Sojusz Liberalny; fałszerstwa wyborcze, oraz zamordowanie kandydata Sojuszu Liberalnego na wiceprezydenta spowodowały wybuch powstania antyrządowego, które doprowadziło do przejęcia władzy przez rząd tymczasowy z G. Vargasem na czele. Rewolucja 1930 została przeprowadzona w imię sanacji i modernizacji Brazylii; stopniowo koncentrując władzę w swoich rękach, Vargas dążył do gospodarczej i politycznej emancypacji kraju, rozpoczął realizację programu reform społecznych. W 1934 uchwalono nową konstytucję o tendencjach nacjonalistycznych. Rządy Vargasa spowodowały polaryzację polityczną społeczeństwa, nasilenie działań opozycji; doszło do kilku rewolt stłumionych przez siły rządowe.

W 1937 Vargas dokonał przewrotu uzasadniając go niebezpieczeństwem zamieszek i działań rewolucyjnych uzyskał dyktatorską władzę, ustanawiając tzw. Nowe Państwo. Podstawą Nowego Państwa stał się nacjonalizm oraz interwencjonizm państwowy w gospodarce; wprowadzono zakaz działalności partii politycznych oraz zlikwidowano autonomię stanów, wprowadzając w nich rządy bezpośrednie prezydenta sprawowane przez jego przedstawicieli; parlament rozwiązano.

W czasie II Wojny Światowej Brazylia początkowo zachowywała neutralność, po czym w 1942 wypowiedziała wojnę Niemcom, stając się ważnym zapleczem surowcowym Aliantów i jako jedyne państwo Ameryki południowej wysłała swoich żołnierzy (Korpus Ekspedycyjny - 25 tys.) do Europy (front włoski). Podczas wojny umocniły się tendencje opozycyjne względem rządu Vargasa. W 1945 siły zbrojne, przeciwstawiają się działaniom Vargasa, mającym na celu jego ponowny wybór na prezydenta, obaliły (mając polityczne wsparcie USA) jego rząd, umożliwiając wybory prezydenckie i do nowego Zgromadzenia Konstytucyjnego.

W 1947 Brazylia została jednym z sygnatariuszy tzw. Paktu z Rio, regionalnego układu o bezpieczeństwie zbiorowym. W 1951, po zwycięstwie w wyborach, do władzy powrócił Vargas; jego rządy tym razem cechowały silne tendencje populistyczne; 1952 utworzył Narodowy Bank Rozwoju Gosp., dążąc do ograniczenia wpływów kapitału zagranicznego wprowadził m. in. monopol państwa na wydobycie ropy naftowej. Wobec zaostrzeni a walki politycznej przez opozycję i groźby wojskowego zamachu stanu, w 1954 popełnił samobójstwo. Po okresie kryzysu politycznego władzę w 1956 przejmuje J. Kubitschek. Podczas jego rządów (56-61) nastąpił szybki wzrost gospodarczy o charakterze inflacjogennym, przy znacznym napływie kapitału zagranicznego. Symbolem tych rządów stała się budowa nowej stolicy - Brasilii (1960). Próby przezwyciężenia ujemnych skutków wzrostu gospodarczego i wprowadzenia dalszych reform przerwał w 1964 wojskowy zamach stanu, który zapoczątkował 20-letni okres rządów generałów.

Prezydentem został przywódca zamachu, marszałek H. Castello Branco. Jego prawicowy rząd odrzucił konstytucję, zawiesił prawa i wolności obywatelskie, rozwiązał wszystkie partie i związki zawodowe, dopuszczając jedynie działalność nowo powstałych partii: rządowej i opozycyjnej. Od końca lat 60-tych dzięki strategii „otwarcia” gospodarki brazylijskiej i wykorzystania pomyślnej koniunktury światowej oraz przy napływie obcego kapitału osiągnięto wysokie tempo wzrostu (tzw. brazylijski cud gospodarczy), które utrzymało się aż do pierwszego szoku naftowego (1973), jednocześnie rosły dysproporcje w rozdziale dochodu narodowego. W 1974 opozycja odniosła sukces w wyborach parlamentarnych; 1974-85 następowała stopniowa liberalizacja systemu politycznego. Spadek tempa wzrostu gospodarczego i gwałtowny wzrost zadłużenia doprowadziły w 1982 do głębokiego kryzysu; niemożność sprostania sytuacji kryzysowej była główną przyczyną przekazania w 1985 władzy politykom cywilnym. Rządy te musiały się boryka z ogromnymi problemami zarówno ekonomicznymi jak i politycznymi (naciski USA na spłatę zadłużenia). Dopiero realizacja tzw. Plan Redl w 1993 pod kierunkiem ministra finansów F. H. Cardoso doprowadziła do opanowania inflacji i ustabilizowania reala (waluty brazylijskiej). Dzięki tym działaniom oraz dalszej liberalizacji gospodarki Brazylia otrzymała pomoc od MFW i Banku światowego, która pozwoliła jej na stopniowe wychodzenie z pułapki zadłużenia. W polityce zagranicznej w latach 90tych priorytetem stała się integracja z Argentyną, Paragwajem i Urugwajem w ramach MERCOSUR.

W 2002 prezydentem zostaje lewicowy przywódca Partii Pracujących L. Lula da Silva uważany z przeciwnika neoliberalizmu oraz sympatyka ruchów antyglobalistycznych. Jako prezydent zobowiązał się do przestrzegania podjętych przez Brazylię zobowiązań, m. in. spłaty pożyczek MFW. Od 2004 następuje poprawa sytuacji kraju. W 2006 Lula został wybrany na druga kadencję.

Państwo

Ustrój

Dawna kolonia

Największe narodowości (struktura)

Ludność w mln

Powierz. tys. km2

PKB w USD

I

II

III

w mld

p. capita

Brazylia

RF

Portugalia

Biali pochodzenia europejskiego 50%

Mulaci 42%

Murzyni 7%

196,2

8 511

1 981,2

10 325

Argentyna

R

Hiszpania

Biali 98%

Metysi

Indianie

40,7

2 766

572,8

14 413

Chile

R

Hiszpania

Biali 52%

Metysi 44%

Indianie 3%

16,7

756

243,1

14 510

Paragwaj

R

Hiszpania

Metysi 91%

Indianie 3%

Inni

6,7

406

29,4

4 778

Urugwaj

R

Hiszpania

Biali 88%

Metysi 3%

Mulaci 2%

3,5

176

42,5

13 294

Ogółem region (suma lub średnia)

263,8

12 615

2869,0

10 875

Udział regionu w świecie w % (świat=100)

3,9

8,5

4,1

113

* dla ustroju symbole: F-federacja, M-monarchia, K-reżim komunistyczny, A-państwo autorytarne

R-republika

---