Na 3 jeden wybrany przez nas wykład

Na 4 trzy wybrane przez nas wykład

Na 5 wszystko

Egzamin na ostatnim wykładzie

Temat nr.1 :

Zaburzenia w zachowaniu , niedostosowanie społeczne - analiza pojęć .

Zaburzenia w zachowaniu, nieprzystosowanie społeczne-analiza pojęć

Termin zaburzenia w zachowaniu został wprowadzony do pedagogiki w 1964r. przez Jana Konopnickiego. Autor zwrócił uwagę na istotny związek jaki zachodzi w zachowaniu dziecka, a niepowodzeniami szkolnymi. Zdaniem Konopnickiego o trudności w nauce stanowią początkową fazę zaburzenia, którymi fazami końcowymi jest chuligaństwo i przestępczość. Zatem wszystkie dzieci posiadające trudności w nauce traktować należy jako potencjalne osoby nieprzystosowane społecznie.

Termin przystosowania społeczne pojawił się i rozpowszechnił i początkowo w psychologii amerykańskiej, a mianem określono względnie proste reakcje fizjologiczne i intelektualne pozwalające na prawidłowe funkcjonowanie. Później znaczenie terminu rozszerzyło się na szereg złożonych sytuacji społecznych dodając do terminu przystosowania przymiotnik społeczny. Do najbardziej znamiennych cech niedostosowania społecznego Maria Grzegorzewska zaliczyła :

• Tendencje społeczne negatywne, odwrócenie zainteresować od wartości pozytywnych i chęć wyżycia się w akcji społecznie destruktywnej.

• Podziw, zainteresowanie dla tzw. złych czynów, cynizm i brawura w tym względzie.

• Nienależyty stosunek do człowieka, do cudzego mienia, regulaminów, norm i zarządzeń.

• Nieodpowiedni stosunek do swoich czynów, nieumiejętność zżycia się z grupą, wyłamywanie się, zrzucanie winy.

• Niechęć do pracy i nauki.

• Brak poczucia odpowiedzialności za swoje czyny.

• Życie chwilą, przygodą, awanturą.

• Brak hamulców i krytycyzmu.

• Sugestywność.

• Brak wizji życia w płaszczyźnie etycznej, społecznie pozytywnej.

• Nieumiejętność wyjścia z trudnej sytuacji i brak wiary w możliwość tego.”

Otton Lipkowski „Przed niedostosowanie społeczne rozumie się zdarzenia charakterologiczne niekorzystnymi zewnętrznymi lub wewnętrznymi warunkami rozwoju, a wyrażająca wzmożonymi i długotrwałymi trudnościami w dostosowaniu się do normalnych warunków społecznych i realizacji życiowych zadań danej jednostki.

W potocznym rozumieniu za niedostosowanie społeczne uznaje się wszelkie formy wadliwego stosunku do innych ludzi”

Temat nr.2 :

Podczas patologizacji zachowania dziecka pod wpływem nieprzezwyciężonych trudności

3 wyraźne etapy rozwoju procesu :

1. Etap początkowy, który odpowiada najczęściej sytuacji dziecka w klasie pierwszej. Na objawiane przez dziecko trudności w nauce rodzice reagują najczęściej w następujący sposób:

1. wzmożeniu i zwielokrotnieniu ilości zadań, które dziecko ma wykonać. Są to dla dziecka zadania trudne tego samego rodzaju co wywołuje u niego zniechęcenie i znużenie.

2. karanie dzieci

3. zmiana stosunku emocjonalnego dziecka i dezaprobata

4. stawianie za wzór kolegów lepiej uczących się.

5. wyręczanie dzieci za odrabianie prac domowych

Typowe zachowania negatywne nauczyciela

1. okazująca niechęć do dziecka, które ma trudności w nauce

2. używania przezwisk i wyśmiewanie zwłaszcza wobec grupy

3. na wywiadówkach publiczne wyciąganie rodziców dzieci mających trudności w nauce

4. niedopuszczanie dzieci źle uczących się do różnych forma życia szkoły

Jeżeli na tym etapie nie rozpoczniemy odpowiedniej do trudności terapii dziecko nie potrafi samo przezwyciężyć trudności i w efekcie pojawiają się u niego następujące zachowania

1. obniżenie motywacji do nauki

2. dziecko szuka innej dziedziny w której rodzice mogą okazać mu aprobatę, robi wszystko inne gdyż zależy mu na więzi w rodzinie

3. dziecko próbuje zrzucić winę za zaistniałe trudności na inne okoliczności lub osoby

4. pojawiają się pierwsze kłamstwa jako sposób uniknięcia odpowiedzialności.

2. Drugi etap pojawia się zwykle w drugiej lub trzeciej klasie, do trudności dziecka w nauce dołączają się zachowania niezgodne z oczekiwaniami społecznymi. Takie zachowania dzieci wywołują dezaprobatę rodziców i nauczy cieli w formie bardziej zaawansowanej niż poprzednio. Dezaprobata dotyczy dziecka w ogóle nie zaś jego zachowania bądź działania.

Dezaprobata nauczyciela doprowadza do umieszczenia dziecka w grupie złych uczniów. W takiej sytuacji dziecko traci motywację do nauki, odrzuca autorytet nauczyciela, szkoły, deprecjonuje wartość nauki. Pojawiając się różne formy agresji. Gdy w trakcie sytuacji dziecko nie ma wsparcia ze strony rodziców następuje wstępny etap zerwania więzi ze szkołą. Dziecko nie odrabia lekcji, nie uważa na lekcji, nie przynosi potrzebnych przyborów, kłamie, szuka kontaktu z rówieśnikami w podobnej sytuacji.

Jawnie przeżywamy lęk przed szkołą. Niektóre dzieci nie przeżywają jawnie przeżywanego lęku, ale objawić się mogą u nich różne objawy neurowegetatywne. U dziecka dochodzi do obniżenia poczucia własnej wartości i przekonania „nie potrafię”.

W tym etapie pojawić się u dziecka wyraźne mechanizmy obronne:

1. choroba psychosomatyczna jako reakcja na sytuację, której dziecko nie jest w stanie sprostać

2. upatrywanie w innych przyczyn własnych trudności

3. poważniejsze kłamstwa

4. tendencyjność

3. Przypada najczęściej na 4-6 klasę u dziecka pogłębiają się trudności w nauce i zaburzenia zachowania.

Rodzice mogą reagować w dwojaki sposób:

• lękiem, bezradnością, nieumiejętnością współdziałania z dzieckiem

• odrzuceniem dziecka i chęcią pozbycia się go.

Dziecko na skutek negatywnych zachowań rodziców mogło sobie znaleźć inną grupę odniesienia tzn, inną grupę rówieśników o podobnej sytuacji psychologicznej.

Dzieci, które wcześniej reagowały lękiem zaczynają poważnie chorować i pogłębiają się zachowania emocjonalne, psychologiczne i zaburzenia osobowościowe.

Patologizacja zachowania dzieci przebiega najczęściej 2 torami:

1. w kierunku zachowań aspołecznych

2. w kierunku zachowań nerwicowych

Temat nr.3 :

Wczesne objawy wykolejenia społecznego dzieci i młodzieży

Proces wykolejenia społecznego ma często charakter długotrwały i charakteryzuje się licznymi narastającymi i rozwijającymi się manifestacjami niedostosowania społecznego. Narastające manifestacje niedostosowania społecznego zaburzają rozwój osobowości dziecka i przybierają różne niewłaściwe formy zachowania nazywane trudnościami wychowawczymi.

Przez trudności wychowawcze rozumie się wszelkie formy nieposłuszeństwa, brak zdyscyplinowania, analogiczne zachowanie, brak szacunku do rodziców i nauczycieli, konfliktowe współżycie z rówieśnikami, kłamstwa, ucieczki z domu, wagary, niszczenie mienia społecznego, itp.

1. Nieposłuszeństwo dziecka można określić jako postawę wyrażającą się w niespełnieniu poleceń osób dorosłych i przeciwstawianiu się im. Dziecko którego rozwój psychiczny przebiega bez zakłóceń podporządkowuje się nauczycielom i rodzicom bez zasadniczego sprzeciwu. Zdarzają się jednak naturalne momenty oporu i nieposłuszeństwa wynikające ze specyfiki okresy rozwojowego oraz różnic między dążeniami i osób dorosłych. Bezwolne i bezkrytyczne posłuszeństwo, gotowość podporządkowania się wszelkim poleceniom może być sygnałem nieprawidłowości rozwoju społecznego, braku samodzielności, słabej woli i nadmiernej sugestywności. Jeśli jednak przeciwstawianie się wychowawcy, rodzicom nacechowane jest zdecydowanym negatywizmem, utrwalona trudnością podporządkowaniu się, złośliwością, przekorą, wówczas mówić można o nieposłuszeństwie jako przejawie społecznego niedostosowania.

Upór dziecka, przekorne przeciwstawianie się, zaciętość w postawie zawsze świadczą o słabości dziecka, albo jego trudnej sytuacji wobec otoczenia.

Ważną przyczyną nieposłuszeństwa jest brak konsekwencji stanowczości i systematyczności rodziców, trudności w wykonaniu zadania.

Zadania nie powinny przekraczać możliwości dziecka, gdyż zbyt trudne wymogi prowokują nieposłuszeństwo zbędne nakazy i zakazy ograniczające budzącą się samodzielność dziecka, jego pozytywną aktywnością rozwijające poczucie odpowiedzialności, także często prowokują nieposłuszeństwo

2. Lenistwo jest jednym z najbardziej charakterystycznych objawów społecznego niedostosowania. Lenistwo traktuje się jako brak zainteresowania nauką, pracę i niechęć do każdego niema działania celowego i planowego.

Hans Hanselmann wyróżnia lenistwo uniwersalne i partialne, które może występować okresowo lub chronicznie.

Lenistwo uniwersalne to ogólne osłabienie gotowości do nauki, pracy, słabsze zainteresowanie, ogólny spadek aktywności dziecka. Występuje ono zazwyczaj na skutek niedożywienia, braku witamin i mikroelementów albo też powstaje w związku z przebytym lub jeszcze trwającym schorzeniem, niedostatecznym snem, nadmiernym obciążeniem fizycznym.

Lenistwo uniwersalne występuje także u dzieci nerwicowych, nadruchliwych które wszystko zaczynają niczego nie doprowadzając do końca, ani w pracy ani w zabawie. Jeżeli jednak przyczyny lenistwa tkwią w anomaliach rozwojowych i organicznych nie można mówić o lenistwie we właściwym tego słowa znaczeniu ponieważ lenistwo do wszystkiego nie jest prawdziwym lenistwem. Lenistwo partialne zdaniem Hanselmanna odnosi się do określonych sytuacji, warunków lub rodzajów pracy.

Dziecko zdrowe normalnie rozwijające się wykazuje dużą gotowość do działania w pracy, nauce i zabawie znajduje wiele możliwości i warunki do zaspokojenia potrzeby aktywności.

Bardzo istotnym czynnikiem skłaniającym dziecko do pracy i nauki jest zainteresowanie. U dziecka leniwego to wewnętrzne siły napędowe uległy zahamowaniu lub wadliwemu ukierunkowaniu.

Dzieci leniwe to dzieci, które:

1. bardzo często mają ograniczone możliwości spełniania normalnych zadań, są słabsze fizycznie i intelektualnie, mają różne utrudnienia rozwojowe

2. mają słabo rozwiniętą wole, wykazują brak wytrwałości, zmienność w postawie, zmniejszone poczucie odpowiedzialności

3. cechuje ubóstwo emocjonalne, są egocentryczne, obojętne na bodźce stymulujące

4. mają niekorzystne nawyki ukształtowane w środowisku wychowawczym

Dzieci leniwe to dzieci wychowane w niekorzystnym środowisku rodzinnym, ulegające niekorzystnym wpływom grupy rówieśniczej, lub przeciążone nadmiarem zajęć obowiązkowych.

Cechą charakterystyczną dzieci leniwych są często zahamowania, lękliwość, zniechęcenie lub też przeciwnie, arogancja, złośliwość i bunt. Rzadko stwierdza się postawy zadowolenia i radości z uczestnictwa w zajęciach, wykonywania zadań.

3. Kłamstwo jest zjawiskiem występującym prawie u wszystkich dzieci. Przejawy kłamstwa występują jednak w różnym nasileniu w poszczególnych okresach rozwojowych. Małe dziecko nie kłamie, ale mówi nieprawdę ponieważ świat rzeczy jest silnie powiązany ze światem fantazji.

U dziecka przedszkolnego najwcześniej i najczęściej pojawiają się kłamstwa obronne oraz kłamstwa dla zaspokojenia odczuwalnych potrzeb w tym potrzeby bezpieczeństwa. W wieku szkolnym częste są kłamstwa wynikające z solidarności z innymi i kłamstwa dla podniesienia własnej wartości.

Problem kłamstwa wśród społecznie niedostosowanych występuje znacznie ostrzej niż wśród innych dzieci. Kłamstwo nie jest reakcją ocenianą przez kłamiących ze stanowiska etyki. Kłamstwo dla niego nie jest ani dobre ani złe.

Ujmowane jest z punktu widzenia jego wartości instrumentalnej. Kłamstwo jest potrzebne i użyteczne, może być też narzędziem obrony. Jest przejawem ogólnych zmian charakterologicznych, zaburzeń osobowości. Społecznie niedostosowani kłamią także często bez świadomego i ważnego powodu. Kłamią bo do tego przywykli, kłamią tak jak mówią prawdę bez szczególnego wyboru. Należałoby więc raczej mówić o kłamliwości, a niżeli kłamstwie. Dziecko społecznie niedostosowane kłamie bowiem nie tylko w określonej potrzebie określonej sytuacji, normalną formą reagowania jest dążenie do tego by „ocyganić”
, „wyprowadzić w pole”, „okantować”, „zrobić na szaro” itp.

4. Wagary

Od strony formalno administracyjnej wagary są traktowane jako jedna z form naruszania przez ucznia prawa szkoły naruszenia przez niego właściwej ilości czasu określonej szkolnym regulaminem i rozkładem lekcji.

Najczęściej wyróżnia się dwa rodzaje motywów wagarowania :

1. Motywy , które mają swoje źródło w niechęci do szkoły na skutek przykrych w niej doznań i przeżyć .

Wagary spowodowane takimi motywami są wyrazem słabej więzi dziecka ze szkołą , a także braku dostatecznej pomocy ze strony szkoły i domu .

Wagary pogarszają i tak trudną sytuację dziecka w szkole , wzrastają zaległości w stosunku przerabianego materiału i pogłębia się konflikt ze szkołą.

2. Motywy wagarów tkwią po za szkołą w środowisku , które zachęca do opuszczenia nauki i zajęć szkolnych.

Ten rodzaj wagarów traktuje się zdecydowanie jako mniej szkodliwy , przy zastrzeżeniu , że nie powtarza się zbyt często.

Sporadyczne wypady przyjemnościowe , nie powodują na ogół dotkliwych luk w opanowaniu wiedzy szkolnej.

5. Ucieczki

Ucieczkę traktuje się jako , każde samowolne wydostanie się nieletniego spod kontroli rodziców , opiekunów , lub właściwej instytucji.

1. Ucieczki z nudów - dotyczą nieletnich . charakteryzujące się żywym temperamentem i wysokim poziomem energii.

2. Ucieczki ze strachu

Strach jest uczuciem wyzwalającym silne emocje negatywne , które mają dużą wartość pobudzającą strach , dotyczyć może konsekwencji złego zachowania , złych ocen. Ucieczki z tego powodu wynikają często z postawy obronnej dziecka , które odczuwa braki w zakresie potrzeb bezpieczeństwa.

3. Ucieczki za namową kolegów , są to ucieczki zbliżone w swoich motywach do ucieczek z nudów. Ucieczki wynikają z chęci imponowaniem kolegom , solidarności z nimi , ale także poważnym tego typu ucieczek jest brak umiejętności wykorzystywania wolnego czasu.

4. Ucieczki niezauważalne mają miejsce gdy dziecko źle się czuje w domu i woli spędzić czas wolny po za domem.

Temat nr. 4 :

Agresja i przemoc-wyjaśnienie pojęć.

Celem przemocy jest wywarcie na ofierze określonego wpływu, celem agresji jest zaszkodzenie ofierze. Zaszkodzenie oraz zadanie cierpienia jest jednym z głównych celów agresji. W przemocy zaszkodzenie oraz związane z tym cierpienie jest sposobem osiągnięcia innego rodzaju celu np. zachowań pożądanych.

Jerzy Mellibruda analizując przemoc wyodrębnia 4 perspektywy:

1. Perspektywa prawna-przemoc to czyny zabronione zgodnie z artykułem kodeksu karnego, przewidującego kary dla tych, którzy przemocy dokonują.

2. Perspektywa moralna-krzywdzenie innych, zadawanie szkód, cierpień jest powszechnie rozpoznawalne jako zło. Dokonywanie aktów przemocy było i jest poddawane ocenie i sankcjonowaniu moralnemu

3. Perspektywa psychologiczna- umożliwia głębsze rozumienie i przygotowanie skutecznych działań, mających na celu zmiany w funkcjonowaniu ofiar, sprawców oraz zmiany w sytuacjach w sytuacjach w których przemoc się dokonuje. Przede wszystkim podkreśla się tu cierpienie ofiary, jej bezradność, doznawanie różnego rodzaju ran i uszkodzeń psychologicznych. Analizie poddaje się także różne rodzaje rozwiązań i pułapek psychologicznych, ujawniających się w sytuacjach kiedy jedni ludzie doświadczają przemocy od innych.

4. Pespektywa społeczno polityczna- dotyczy działań społecznych i akcji na dużą skalę, także decyzji politycznych rozpatrywanych pod kątem tego czy przyczyniają się do zmniejszania czy zwiększania rozmiarów przemocy. Zdarza się, że przeciwdziałanie przemocy staje się często częścią programów politycznych.

Temat nr. 5 :

Typy i rodzaje przemocy

Irena Obuchowska w stosunku do dzieci wymienia przemoc fizyczną, seksualną, emocjonalną, intelektualną i duchową. Może ona mieć charakter jawny lub ukryty. Najczęściej spotyka się przemoc fizyczną i werbalną. Przemoc werbalna polega na poniżaniu, obrażaniu i wyzywaniu. Przemoc intelektualna polega na ośmieszaniu i atakowaniu sposobu myślenia. Przemoc psychiczna polega na narzucaniu wyboru, uniemożliwianiu realizacji potrzeb, od spełniania żądań i podporządkowania się wymaganiom.Według Obuchowskiej ten rodzaj przemocy jest szczególnie typowy dla wychowania.

Według Międzynarodowej Ochrony praw człowieka przemoc psychiczna przejawia się jako:

- izolacja

- Ograniczanie snu i pożywienia

- narzucanie własnych sądów

- degradacja werbalna

-w szczególnych przypadkach narkotyzowanie i groźba zabójstwa

Zbigniew Krzesiński wyróżnia m.in.przemoc o charakterze rozwojowym (usprawiedliwioną)

Przemoc o charakterze rozwojowym to wszystkie sytuacje użycia przewagi, dominującej siły, nierówności istniejących stosunków, sprzyjające korzystnym stanom rozwojowym jednostki i grup społecznych(ściąganie czapki w zimie)

Przemoc o charakterze nierozwojowym prowadzi do podporządkowania jednostki wbrew jej potrzebom i interesom przeciwko jej możliwością rozwojowym(szef zabraniający rozwojowi pracownika)

Jerzy Mellibruda proponuje jakościowe zróżnicowanie przemocy i dzieli ją na przemoc gorącą i chłodną

-Przemoc gorąca to przemoc naładowana złością, gniewem, agresją i furią. Towarzyszą jej bogate formy ekspresji. Zwykle pojawia się nagle i stosunkowo szybko znika.

-Przemoc chłodna wyłania się z działań podejmowanych z premedytacja, z pewnego umysłowego porządku, który realizuje sprawca. Bardzo często działania te mają pozytywne cele, może to być czyjeś dobro, przestrzeganie pewnych reguł, realizowanie jakiejś filozofii, ideologii, wiary. W przemocy chłodnej istotny jest cel, który sprawca chce osiągnąć.

Według stopnia nasilenia brutalności przemoc podzielić można na:

I Stopień-znęcanie się o nieznacznym stopniu nasilenia, np. groźby słowne, zaniedbywanie.

II stopień-znęcanie się o bardzo wysokim stopniu nasilenia np. kopanie, duszenie, brutalne pobicie.

Lesław Pytka analizują zjawisko agresji i przemocy wskazuje na perspektywę makro i mikro społeczną. Zgodnie z pespektywą makro społeczną powstanie zaburzeń związane jest z uprzemysłowieniem, urbanizacją i sytuacją ekonomiczną kraju.

Perspektywa mikro społeczna wskazuje na środowisko wychowawcze, czyli rodzinę, szkołę, grupy rówieśnicze jako źródło zaburzeń.

Temat 6 :

Mechanizmy powstawania agresji i przemocy.

Już w pierwszej połowie XX w. ukształtowały się dwie szkoły naukowe wyjaśniając istotę i mechanizmy powstawania agresji tzw. szkoła biologiczna i psychologiczna. M.in. biolog K. Lorenz uznał agresję za popęd naturalny, wszechobecny w świecie zwierząt i wśród ludzi. Zdolność do agresji zapewnia zwierzętom obronę niezbędnego do zycia terytorium, ochronę potomstwa itp., zdobycie pożywienia itp. Zdaniem Lorenza największym niebezpieczeństwem dla przyszłości gatunku jest agresja wewnątrz gatunku, w tym także gatunku ludzkiego. Psychologowie L.W. Dobb i N.E. Miller wskazywali na ścisły związek agresji z frustracją. Agresja jest sposobem odreagowania przez człowieka frustracji. W literaturze odnajdziemy 3 podstawowe teorie genezy agresji.

1. Teoria instynktu-agresja jest zachowaniem wrodzonym, wynika z konieczności wyładowania negatywnej energii, zdeterminowanej biologicznie. Teoria ta pomija jakie kol wiek wpływy zewnętrzne środowiska.

2. Teoria uczenia-agresja jest nabyta w trakcie zycia jednostki i jest efektem uczenia się. Ludzie uczą się agresji nie tylko na podstawie własnych doświadczeń, uczą się również obserwując innych i skutki do jakich prowadzi.

3. Teoria popędu- pośrednia w stosunku do 2 poprzednich. Agresja jest rozładowaniem, ale sposób rozładowania zależy od procesów uczenia się.

W ostatnich latach zwraca uwagę teoria wskazująca na genetyczne uwarunkowania agresywności. Zgodnie z nią agresywność zależna jest od wielu genów, podobnie jak inteligencja.

Wśród wielu przyczyn agresji wymienia się 2 kategorie:

1. Przyczyny o podłożu biologicznym

2. Przyczyny o podłożu środowiskowym

A.d. 1.

Agresja może być spowodowana przyczynami neurologicznymi i chemicznymi. W korze mózgowej człowieka znajduje się tzw. jądro migdałowate, które związane jest z powstawaniem zachowań agresywnych. Gdy okolice jądra są podrażnione osoby spokojne i łagodne staja się agresywne. Gdy następuje blokada aktywności neuronowej w okolicach jądra migdałowatego osoby agresywne stają się łagodniejsze . Innym czynnikiem mającym znaczenie dla zachowań agresywnych jest męski hormon testosteron. Wyższy poziom testosteronu w organizmie powoduje wyższy poziom agresji. Jednostki z bardzo wysokim poziomem testosteronu to osoby bardziej brutalne, hałaśliwe, mniej odpowiedzialne społecznie. Często przyczyna agresji są także choroby nerwowe i umysłowe związane ze zmianami organicznymi bądź uszkodzeniem układu nerwowego. Picie i nadużywanie alkoholu jako przyczyna zachowań agresywnych podawane jest zazwyczaj wśród przyczyn środowiskowych. Jednak oddziaływanie alkoholu na człowieka wynika z jego chemicznego składu, podobnie jak innych środków zmieniających świadomość. Nadmiar spożytego alkoholu powoduje osłabienie wewnętrznych hamulców i utratę kontroli nad zachowaniem. W rodzinie z problemem alkoholowym obserwujemy typowy cykl przemocy, który obejmuje 3 fazy.

Temat nr.7

Cykle przemocy

Typowy cykl przemocy obejmuje 3 niezależne fazy, które zmieniają się w okresie nasilenia i czasu trwania w odniesieniu do indywidualnych sytuacji. Istotne znaczenie mają tu poszczególne wydarzenia, sytuacje życiowe , dziedziczność:

I faza tworzenie i budowanie napięcia. Ta faza, w której bardzo sporadycznie, pojawiają się nieliczne elementy przemocy fizycznej. Osoby w stosunku, do której taka przemoc jest stosowana potrafią sobie na tym etapie radzić z incydentami, skłania się do przejmowania odpowiedzialności za agresywne zachowanie partnera, łagodzą napięcia i uspokajają agresora. Ofiary skłonne są minimalizować zachowania agresora wiedząc, że stać go na znacznie brutalniejsze zachowania. W początkowym etapie tej fazy ofiary w ograniczonym zakresie mają wpływ na zachowanie partnera. Z czasem jednak napięcie wzrasta, wpływ ofiary maleje, a nawet przestaje istnieć. W kolejnym etapie tej fazy wzrasta złość. Partner pozostaje stale poirytowany, każdy drobiazg wywołuje jego niezadowolenie, często zaczyna więcej pić. To z kolei powoduje kłótnie, pojawiają się incydenty popychania i szturchania. Ofiara często odczuwa dolegliwości fizyczne, bólu głowy, żołądka, traci apetyt, wpada w apatie lub ogarnia ją silny niepokój. Zarówno ofiara jak też sprawca znają zjawisko narastającego napięcia podczas tej fazy, ale nie radza sobie już z jego łagodzeniem.

II faza gwałtownej przemocy to niekontrolowane rozładowanie napięcia, które narastało w I fazie. Eksplozję napięcia wywołuje zwykle jakiś drobiazg. Ofiara najczęściej doznaje w tej fazie zranień fizycznych i psychicznych. Odczuwa przerażenie, złość, bezradność i wstyd. Sprawca zazwyczaj nie rozumie do końca tego co się stało, akceptuje fakt że wybuchy wściekłości pozbawione są kontroli. Większość ofiar przemocy nie szuka pomocy bezpośrednio po ostrym ataku agresji. Wyjątkiem są obrażenia powodujące konieczność szybkiej pomocy medycznej. Obecność innych osób może istotnie wpływac na ostrość ataków agresji, zmieniać ich przebieg, ograniczyć lub wręcz uniemożliwiać atak. Zazwyczaj jednak agresor jest świadomy tego, że jego zachowanie jest nieodpowiednie i przemoc stosuje bez świadków w czterech ścianach, traktując ją jako sprawy prywatne.

III faza miodowego miesiąca. Zazwyczaj faza ta pojawia się natychmiast po drugiej, przynosi ulge i uspokojenie. Dominującymi zachowaniami sprawcy w tej fazie jest skrajne okazywanie miłosci, uprzejmości i uwielbienia. Czasami sprawcy staraja się znaleźć satysfakcjonujące ofiarę wyjaśnienie nagannego zachowania. Ofiara przemocy zaczyna wierzyć, że partner się zmienił, a przemoc była incydentem jednostkowym. Faza ta wzmacnia cały cykl. Faza miodowego miesiąca zatrzymuje ofiarę w cyklu przemocy ponieważ łatwiej w tej fazie zapomnieć o koszmarze wcześniejszych zachowań. Faza ta jest etapem wyjątkowo krótkotrwałym i zazwyczaj natychmiast po jej ustaniu następuje faza narastania napiecia. Cały cykl 3 faz powtarza się etapami, a przemoc w każdym następnym cyklu jest bardziej gwałtowna, dłuższa i niejednokrotnie brutalniejsza.

Temat nr.8

Przyczyny powstawania i różne oblicza agresji dziecięcej.

Agresja przemieszczona - dziecko przenosi siłę , agresje na dziecko słabsze od siebie.

Irena Obuchowska w rozwoju agresji dziecięcej wyróżniła 4 fazy:

1 faza to faza wstępna tzw. etap w którym dziecko reaguje niezadowoleniem na doświadczone frustracje. Są one związane z odczuwaniem głodu, zmęczenia, nieprzyjemnych bodźców sensorycznych: hałas, niewygoda oraz ból. Jeżeli te uczucia są częste przedłużają się , mogą wywołać u niemowlaka złość , która jest wstępnym etapem do agresji. Dziecko nabywa pierwszych doświadczeń emocjonalnych.

2 faza zachowań progresywnych faza ta również nazywana jest etapem negatywizmu lub przekory. Przypada na okres po niemowlęcy i rozpoczyna się wraz z pojawieniem się u dziecka zdolności komunikowania i przemieszczania się. Główny obszar frustracji dotyczy: higieny, karania i ubierania. W fazie zachowań progresywnych pojawiają się 2 typowe formy zachowań: usuwanie przeszkód i wybuch złości. Zachowania te mogą się utrwalać.

3 faza prostych zachowań przypada na wiek przedszkolny. Pierwsze zachowania agresywne , są to działania celowe, świadome i dziecko zaczyna zdawać sobie sprawę z przykrości , które sprawia , przynajmniej w części , rozumnie znaczenie swego zachowania. Na tym etapie pojawia się agresja przemieszczona i słowna.

4 faza zróżnicowanych agresywnych zachowań jest to okres w którym zwiększa się potrzeba bycia akceptowanym przez rówieśników. Pojawia się konkurencja pomiędzy wpływem rówieśników i rodziców. Nowym terenem frustracji będzie szkoła.

J. Strelan wskazał na związek przejawianej agresji z temperamentem i płcią. Stwierdza występowanie indywidualnych różnic w zapotrzebowaniu na stymulację przyczyn osoby płci męskiej mają większe zapotrzebowanie na stymulację.

Agresja dziewcząt i chłopców przyjmuje różne formy. Agresja chłopców jest bardziej bezpośrednią i aktywna, przyjmuje postać waleczną. Chłopcy częściej niż dziewczęta naśladują agresja fizyczną, częściej się też identyfikują z osobami tej samej płci. Trudniej im o werbalizowanie uczuć toteż mniejsza jest ich agresja fizyczna i werbalna. Chłopcy począwszy od wieku przedszkolnego przejawiają więcej agresji niż dziewczęta, trwa to przez cały okres szkolny podstawowej. Otwarte przejawy agresji fizycznej u chłopców są zazwyczaj słabiej karane.

Agresja dziewcząt jest bardziej pośrednia , skryta początkowo służy tylko do obrony. Ma bardziej charakter bierny często przejmuje postać skarżenia i oskarżania , dąsania się .

U dziewcząt często występuje zazdrość z zemsta u chłopców chęć podporządkowania się innym.

Zróżnicowanie agresji pod względem wieku.

U dzieci młodszych częściej występuje agresja fizyczna i instrument arna . u starszych agresja wroga i słowna. Rzadko spotykamy się z dziećmi z agresją dla przyjemności.

Podstawą zróżnicowania przejawianej agresji mogą być stereotypy i postawy wychowawcze wobec dziecka.

Grochulska dowiodła , że nie tylko zaburzenia struktury rodziny , co niewłaściwe, atmosfera , wychowanie decyduje o poziomie agresywności dzieci.

Postawy rodzicielskie określone jako dystans uczuciowy i kontrola w większym stopniu wiążą się z agresywnością dzieci. Jeżeli postawy wychowawcze określona jako bliskość uczuciowa i autonomiczna.

Zdaniem Obuchowskiej potrzeba więzi uczuciowej jest jedną z pierwszych potrze dziecka . a jej zaburzenie przyczynia się zaburzeniom rozwoju emocjonalnego w tym zachowaniu. Uraz psychiczny postał w najwcześniejszym okresie rozwoju mogą być źródłem aktów niezrozumiałej agresji w późniejszym życiu.

Badania wykazują , że rodzice dzieci agresywnych wykorzystują więcej siłowych sposobów utrzymywania dyscypliny. Stosują raczej kary fizyczne niż słowne wyjaśnienie i tłumaczenie. W rodzinach tych występuje niewiele życzliwości . agresja dzieci ostro karanych jest rezultatem upokorzenia pragnienia odpłacenia doznanej krzywdy. Może pojawić się mechanizm tzw. identyfikacji z agregatorem czyjąś bezwzględność i siła budzić może w ofierze podziw i chęć bycia takim samym .

Do wzrostu agresji dziecka może prowadzić także wychowanie nadmiernie ubłażliwe . Jest to wychowanie pozbawione kontroli nad emocjami. Uleganie żądaniom dziecka , brak jasno określonych granic nazrażają dziecko na doznanie poza domem licznych frustracji , uczuć zagłębienia i niepewności co może być źródłem zachowań agresywnych.

Na występowanie agresji u dzieci ma wpływ szkoła i rówieśnicy. Grupa rówieśnicza pełni szczególną rolę w życiu dziecka .

Temat nr.9 :

Przemoc wobec dzieci i osób starszych

O przemocy wobec dzieci mówi się zazwyczaj w odniesieniu do:

1. Zaniedbywanie ich

2. Fizycznym i psychicznym znęcaniu się

3. Popełnianiu w stosunku do dzieci nadużyć seksualnych przez rodziców lub opiekunów

Ad.1 Problem zaniedbywania dzieci (wg Melibrudy) może mieć podłoża:

1. Materialne

2. Psychiczne

Zaniedbywanie materialne spowodowane jest zazwyczaj bezrobociem rodziców i ubóstwem.

Zaniedbywanie psychiczne uzależnione jest od orientacji rodziców w potrzebach psychicznych dziecka. Początkiem zaniedbywania może być już etap życia płodowego. Matka prowadząc niehigieniczny tryb życia w ciąży podejmuje świadome działania związane z ryzykiem poronienia dziecka, wystąpieniem zaburzeń rozwojowych, a nawet uzależnieniem. Najczęstszymi formami zaniedbywania po przyjściu dziecka na świat są:

-niewystarczające pod względem ilościowym i jakościowym odzywianie

-brak właściwej ochrony przed chorobami

-zakłócenie snu dziecka

-brak czujności w ocenie zagrażających mu wydarzeń

-prowadzenie w obecności dziecka kłótni i awantur

-niedostrzeganie możliwości napastowania seksualnego.

Brak troski, dbałości, brania pod uwagę interesów dziecka, spotykane są najczęściej w rodzinach o niskim statusie ekonomicznym, dotkniętych bezrobociem, biedą, uzależnieniami. Niski poziom wykształcenia rodziców łączy się zazwyczaj z brakiem wiedzy o potrzebach dziecka i możliwościach ich zaspokajania.

Ad. 2 Przemoc fizyczna i psychiczna wobec dzieci

J. Mellibruda w krzywdzeniu fizycznym dziecka dostrzega 2 odmiany;

a) dotkliwe karania dziecka którym zadawanie bólu jest uzasadnione regułami, przepisami, oceną zachowania dziecka i często jest zniekształcona przez różne uzasadnienia i racjonalizacje

b) krzywdzenie będące rezultatem agresji rodziców, potrzeby rozładowania agresywnych uczuć, które często nie mają nic wspólnego z dzieckiem.

Przemoc fizyczna obejmuje wiele form zachowań, które występować mogą w postaci czynnej i biernej. Do form czynnych zaliczamy bicie, kopanie, zmuszanie do uwłaczających posług oraz zachowania o wyjątkowej brutalności.

Przemoc bierna przejawia się w postaci różnego rodzaju zakazów i nakazów. Dziecko maltretowane fizycznie i psychicznie ma zablokowane potrzeby, szczególnie niezaspokojona jest potrzeba bezpieczeństwa, a także dziecko przeświadczone jest o braku miłości. Odczuwanie braku przynależności uczuciowej do osób najbliższych, wywołuje poczucie krzywdy i osamotnienia. Dzieci bite odczuwają swoją niską wartość, są przekonane ze brak im zdolności, odczuwają lęki i obawę przed porzuceniem.

Ad.3. Do nadużyć seksualnych wobec dzieci dochodzi zazwyczaj bez użycia siły przez agresora. Napastnik stara się zjednać dziecko, przekupić, czasami szantażować. Dziecko najczęściej zachowuje w tajemnicy fakt nadużycia seksualnego, boi się kary, niedowierzania, wstydu i odrzucenia.

Sprawca może kontrolować zachowania dziecka obserwując, zastraszając lub pozyskując dla utrzymania wspólnego sekretu.

Lipowska Teutsch podaje iż często pierwszym sygnałem wskazującym na to, że dziecko jest ofiarom nadużyć seksualnych jest zmiana zachowania, regres, unikanie kontaktów, uchylanie się przed dotknięciem, lęk przed kąpielem, snem.

Przemoc wobec osób starszych jest trudna do wykrycia z powodu ich społecznej izolacji oraz ograniczonej zdolności do podtrzymywania kontaktów z innymi bliskimi osobami. Zły stan zdrowia gorsza sprawność intelektualna, a także poczucie winy, że nie potrafi dobrze wychować własnego dziecka powoduje, że osoby starsze nie poszukują pomocy. Brown i Herbert wymieniają następujące formy krzywdzenia osób starszych :

1. Przemoc fizyczna lub groźba jej użycia

2. Zaniedbywanie i izolowanie

3. Wstrzymywania wsparcia finansowego i emocjonalnego

4. Nie podawanie posiłków

5. Porzucenie

6. Wyzysk, wykorzystywanie środków finansowych dla korzyści opiekuna

7. Nadużycia psychologiczne w tym zastraszanie, poniżanie lub grożenie

8. Wykorzystywanie seksualne w tym gwałt i pornografia

Kobiety znacznie częściej doświadczają różnych form przemocy szczególnie fizycznej, emocjonalnej, wykorzystywania finansowego. Natomiast mężczyźni najczęściej są porzucani przez bliskich.

9

---