Sosna zwyczajna

145a] Sosna zwyczajna - Pinas silvestris

Do celów leczniczych wykorzystuje się pączki, młode pędy i pędy uiglone, korę i żywicę.

Pączki sosny zawierają olejek eteryczny, substancje gorzkie, garbniki, wit C, flawonoidy i

sole mineralne.

Młode pędy - olejek eteryczny.

Dziegieć - gwajakol, krezol, pirokatechol, węglowodany aromatyczne i kwasy organiczne.

Działanie: pączki sosny mają działanie wykrztuśne, dezynfekujące, moczopędne.

Substancje czynne w nich zawarte zwiększają ilość wytwarzanego śluzu w drogach oddechowych,

ułatwiają oczyszczanie się oskrzeli.

Ponadto mają działanie bakteriobójcze i niszczą drobnoustroje w drogach oddechowych oraz wykazują działanie rozkurczowe na mięśniówkę gładką oskrzeli.

Wyciągi z pączków mogą być z dobrym skutkiem stosowane w leczeniu nieżytów oskrzeli, w zapaleniach przewodu pokarmowego oraz dróg moczowych.

Olejek sosnowy uzyskiwany z pączków także ma działanie wykrztuśne, bakteriobójcze i rozkurczowe.

Może być używany do inhalacji w nieżytach górnych dróg oddechowych oraz w chorobach skóry.

Zwiększa wydalanie moczu.

Olejek terpentynowy uzyskiwany z żywicy działając na skórę powoduje powstawanie rumienia, ponadto działa antyseptycznie.

Po dalszej przeróbce otrzymuje się z niego mieszaninę pinenów, które mogą być podawane doustnie i nie drażnią błon śluzowych, działają żółciopędnie, przeciwskurczowo i dezynfekują drogi moczowe.

Dziegieć działa antyseptycznie i jest używany w leczeniu wielu chorób skóry m.in. łuszczycy.

Wyciągi z kory sosnowej są używane jako leki przeciwgorączkowe.

Odwar: 1 łyżeczkę suszonych pączków zalać 1 szkl wody i wolno gotować 2-3min, odstawić pod

przykryciem na 10-15min. Pić po 1-3 łyżki 2-3 razy dziennie w przypadkach przeziębień z suchym kaszlem.

Pączki sosny mogą wchodzić w skład mieszanek moczopędnych.

Olejek sosnowy może być używany do inhalacji i kąpieli leczniczych.

Do inhalacji olejek ten może być łączony z innymi olejkami np miętowym, eukaliptusowym, lawendowym w ilości 5-10 kropli na szkl wrzątku.

Olejek wchodzi w skład syropu sosnowego, maści Capsiplex, Mazidła pieprzowego oraz pasty Fitolizyna.

Terpentyna wchodzi w skład leków do wcierań jak Capsiderm, Capsigel, Mazidło pieprzowe; a produkty przeróbki terpentyny - krople Terpinex.

Wyciągi z kory sosnowej - o właściwościach przeciwbiegunkowych Pinalbina.

145b] Sosna zwyczajna

Wykorzystuje się pączki. Właściwości lecznicze ma także żywica i kora.

Działanie: wykrztuśne, odkażające, moczopędne, bakteriobójcze, witaminowe.

Stosuje się w nieżytach górnych dróg oddechowych.

Zewnętrznie do inhalacji, w schorzeniach górnych dróg oddechowych, do kąpieli wzmacniających, uspokajających i chorobach skórnych.

Olejek do smarowania w bólach reumatycznych i nerwobólach.

Odwar: 1/2 łyżki pączków zalać 1 szkl gorącej wody, gotować powoli po przykryciem 5min, odstawić na 10min. Pić 1-3 łyżki 3-4 razy dziennie po jedzeniu jako środek wykrztuśny.

Uwaga: W zalecanych dawkach nie wywołuje skutków ubocznych.

145c] Sosna zwyczajna

Inne nazwy: sosna pospolita, choina, chojka. Jest jednym z najpospolitszych drzew w naszym kraju.

Surowcem leczniczym są pączki, czasem młode pędy, igły i żywice.

Pączki i igły zawierają olejek lotny, a w nim terpeny, poza tym żywice, gorycze, wit C, garbniki i

flawonoidy.

Pewna forma stężałej żywicy, zwana bursztynem, stanowi połączenie węgla, wodoru i tlenu z dodatkiem siarki.

Już ponad 3000 lat temu w Chinach i w Japonii panował zwyczaj picia herbaty pod sosną na cześć dobrego ducha w niej mieszkającego.

W starożytnej Grecji, a później i w Rzymie, sosna była poświęcona bogini przyrody i płodności, a w obrzędach słowiańskich szyszki sosny ofiarowywano bożkom podczas świąt i uczt rytualnych.

Sosna od najdawniejszych czasów stanowiła też lek ludowy.

Uważano, że właściwości lecznicze posiadały takie produkty otrzymywane z sosny jak: terpentyna,

olejek sosnowy, kalafonia, dziegieć i bursztyn.

Dziegieć to ciemnobrunatna gęsta, lepka maź, otrzymywana przy suchej destylacji drewna sosnowego, zawierająca węglowodory aromatyczne.

Kalafonia natomiast jest żywicą otrzymywaną po oddestylowaniu oleju terpentynowego.

Bursztyn, czyli skamieniała przez wieki żywica niektórych gatunków sosny, zwany „złotem północy”

znany był jako lek i amulet.

Był czarodziejskim kamieniem magicznym, a także składnikiem kadzideł ofiarnych.

Zapewniał ponoć wierność małżeńską.

Słowiańska nazwa bursztynu „jantar” wywiodła się od fenickiego określenia morskiej żywicy „jain-itar”.

W średniowieczu używano go do „zamawiania chorób”.

Szczególnie wielką moc miał bursztyn czarny tzw gagat.

Pączki sosny mają działanie wykrztuśne, przeciwbakteryjne oraz lekko moczopędne i napotne.

Używane też bywają przy nieżytach górnych dróg oddechowych, nieżytach żołądka i dróg
moczowych.

Wchodzą w skład syropu sosnowego.

Olejek działa również wykrztuśnie i bakteriobójczo, a także przeciwskurczowo,

rozgrzewająco i antyseptycznie.

Olejek stosowany jest głównie do inhalacji lub w aerozolu przy niedomaganiach gardła,

krtani czy oskrzeli oraz jako dodatek do kąpieli.

Terpentyna jako środek odkażający rozgrzewający używana bywa głównie do wcierań w skórę, a dziegieć, choć dziś już prawie zapomniany, działa antyseptycznie w chorobach skóry.

W warunkach domowych odwar z pączków sosny można stosować szczególnie dla dzieci i osób starszych przy przeziębieniu, nieżycie gardła i kaszlu.

Odwar: 1/2 łyżki pączków zalać 1 szkl wody i gotować kilka minut pod przykryciem, pozostawić na 15min do naciągania, odcedzić i pić 3 razy dziennie po 1/4 szkl.

Terpentynę stosuje się do wcierań przy bólach neuralgicznych i reumatycznych oraz jako środek drażniący skórę przy przeziębieniach, nacierając piersi i plecy przed snem.

Przy schorzeniach dróg oddechowych można stosować inhalacje z mieszaniny olejków: sosnowego, świerkowego i eukaliptusowego [w równych częściach] dając 10 kropli na szkl wrzącej wody i wdychać

parę przez odwrócony lejek.

Po takim zabiegu nie należy wychodzić na zimne powietrze.

Olejek sosnowy jest dobrym środkiem odkażającym, dezynfekującym, działającym odświeżająco i oczyszczająco na skórę.

Do kąpieli dodaje się go w ilości 1-2 łyżek. Kąpiel jednak nie powinna być gorętsza niż 38st. i nie należy jej przedłużać ponad 15min.

Można do kąpieli dodać odwar z 80g pączków sosny zalanych 1 litrem wody i gotowanych kilka minut.

Dla wprowadzenia ładunków ujemnych i uodpornienia przez to całego organizmu korzystne jest nacieranie dłoni, stóp i karku 2-3 kroplami nalewki sosnowej.

Podobnie działa nacieranie się samym bursztynem lub po prostu noszeniem go przy sobie.

Nalewkę bursztynową przygotowuje się z 2 części czystego spirytusu 98% i 1 części rozdrobnionego bursztynu, pozostawionego na okres 2-3 tygodni, aż do momentu przybrania koloru lekkiej herbaty.

145d] Sosna zwyczajna

Surowce z sosny działają napotnie, wykrztuśnie, moczopędnie, żółciopędnie, a zewnętrznie - drażniąco na skórę.

Zewnętrznie używane są do kąpieli aromatycznych przy schorzeniach reumatycznych.

Przy schorzeniach dróg oddechowych i dróg moczowych mają zastosowanie napary lub syropy z pączków.

Olejki otrzymywane z cetyny sosnowej stosuje się przy stanach zapalnych dróg oddechowych, kokluszu, astmie oraz do inhalacji i zewnętrznie do nacierań.

Żywicę sosnową używa się w lecznictwie do wyrobu maści i plastrów.

145e] Sosna

Jako roślina lecznicza sosna zwyczajna wykorzystywana była od dawna. Doceniano dobroczynny wpływ tych drzew na organizm, zalecając spacery po nagrzanych słońcem, pachnących żywicą lasach sosnowych.

Surowiec zielarski: młode pędy sosny (Gemmae Pini), igliwie, żywica, drewno.

Z pędów i igliwia otrzymuje się olejek sosnowy (Oleum Pini silvestris), pozyskiwany przez destylację surowca z parą wodną.

Z żywicy sosnowej (Balsamum Pini silvestris) destylowanej z parą wodną otrzymuje się terpentynę

(Oleum Terebinthinae), można ją także pozyskać z odpadów drewna sosnowego.

Pozostałością tego procesu jest kalafonia (Colophonium).

Podczas suchej destylacji drewna otrzymuje się tzw. dziegieć sosnowy (Pix liquida Pini).

Skład chemiczny: pędy zawierają: olejek eteryczny ok. 0,4% (m.in. α-pinen, β-pinen, limonen, borneol), substancje żywicowe i goryczowe, garbnik, witaminę C.

Olejek sosnowy zawiera m.in. mieszaninę α- i β-pinenu, borneolu i jego estru octowego.

Terpentyna zawiera α-, β-pinen, kamfen, karen, cymen. Kalafonia jest mieszaniną tzw. kwasów

żywicznych.

Dziegieć zawiera m.in. gwajakol, krezol, węglowodory aromatyczne i kwasy żywiczne.

Działanie: pączki sosny działają przeciwbakteryjnie i wykrztuśnie, w niewielkim stopniu moczopędnie. Stosowane w lekkich nieżytach górnych dróg oddechowych.

W połączeniu z innymi ziołami używane przy nieżytach żołądka, jelit i dróg moczowych.

Olejek sosnowy działa bakteriobójczo, wykrztuśnie, przeciwskurczowo.

Stosowany do inhalacji lub jako aerozol w infekcjach gardła, krtani, oskrzeli.

Terpentyna działa zewnętrznie antyseptycznie, podobnie jak dziegieć, stosowany niegdyś przy chorobach skórnych.

Sosna zwyczajna (Pintis sifoestris L.)

Inne nazwy: sosna pospolita, choinka, chojka.

Angielska: Scots Pine. Francuska: Pin commun. Niemiecka: Gemeiner Kiefer. Rosyjska: Sosna obyknowiennaja.

W swojej książce Gawędy o drzewach M. Ziółkowska przytacza jedną z „sosnowych" legend: „Kiedy

Pan Bóg stworzył polską ziemię i popatrzył na nią kontrolującym okiem, zauważył tu i ówdzie żółtą

nagość suchych piasków, wypalonych słońcem, a tak łaknących wilgoci i roślinności, że aż ulitował

się nad nimi w swoim dobrym sercu i wtedy specjalnie dla nich, dla tych naszych szczyrków i kujaw,

stworzył sosnę".

Jest chojka drzewem prastarym, istniejącym już co najmniej od kilkudziesięciu milionów lat. To właśnie przede wszystkim z żywicy sosen powstało „złoto północy", czyli bursztyn. Ale Bóg nie tylko nam podarował to piękne, wiecznie zielone, usiane igłami drzewo.

Wiemy, że już przed 3 tysiącami lat, za legendarnego cesarza Chen-Nunga, w Chinach (a później także

w Japonii) istniał obrzęd picia herbaty pod sosną - na cześć zamieszkującego w niej ducha.

W starożytnej Grecji, a potem w Rzymie, drzewo to poświęcono bogini przyrody i płodności.

W świątecznych obrzędach słowiańskich sosnowe szyszki ofiarowywano różnym bożkom, a zieloną

gałązką iglastą strojną w świecidełka i przeróżne brzękadła witano święto wiosny.

Dzisiaj sosna (rosnąca masowo w Europie i Azji z wyłączeniem obszarów południowych) jest

niewątpliwie najpospolitszym polskim drzewem leśnym występującym przede wszystkim na niżu, ale

także w Karpatach i Sudetach.

Spotykamy ją w lasach i borach - zarówno w zwartych drzewostanach, jak i w zespołach mieszanych,

a niekiedy stojącą nawet pojedynczo. Rośnie dobrze nawet na piaszczystych glebach, jest odporna na

silne mrozy. Żyje sto, nierzadko nawet i sto kilkadziesiąt lat, osiąga wysokość aż do 40 m.

Sosna zwyczajna dostarcza nam wielu surowców leczniczych. Na przedwiośniu z drzew ściętych lub przeznaczonych do ścięcia zbiera się ręcznie młode pączki (zanim jeszcze zaczną pękać).

Niekiedy wiosną obrywa się też wybijające z pączków młode pędy.

Z młodych gałęzi sosnowych można też zdejmować korę i suszyć w warunkach naturalnych.

W partiach drzew przeznaczonych do wyrębu na pniach spotykamy charakterystyczne, żeberkowate

nacięcia kory, którymi ścieka żywica do specjalnych kubeczków. Z tego balsamu sosnowego, przez

destylację z parą wodną, otrzymuje się terpentynę.

Również dzięki destylacji z parą wodną, ale tym razem młodych wierzchołków i świeżego igliwia, powstaje eteryczny olejek sosnowy.

Pączki i młode pędy sosnowe zawierają olejek eteryczny (w którego skład wchodzi pinen, borneol i

limonen), żywice, gorycze, garbniki i witaminę C.

Olejek sosnowy to mieszanina pinenu, borneolu, limonenu, dwupentenu i felandrenu.

Pączki i młode pędy działają wykrztuśnie, moczopędnie i napotnie.

Olejek ma właściwości wykrztuśne, odkażające i przeciwskurczowe.

Odwar z pączków. 1 łyżeczkę suszonych pączków zalewamy szklanką wody i gotujemy przez 3 minuty na małym ogniu, po czym pozostawiamy przez 15 minut pod przykryciem. Po przecedzeniu pijemy 1-3 łyżek stołowych 3 razy dziennie przy przeziębieniu, nieżycie gardła i kaszlu.

Syrop leśny. 1 kg świeżych sosnowych pędów gotujemy przez 5 minut na wolnym ogniu w 3 1 wody i odstawiamy na 10 dni po czym przecedzamy przez gęste płótno i powtórnie gotujemy, ale już z 1 kg cukru, aż do gęstości płynnego miodu. Pijemy 3-4 łyżki dziennie w zastarzałych stanach zapalnych dróg

oddechowych.

Syrop domowy. (Receptura wg książki Zioła w polskim domu D. Tyszyńska-Kownacka i T. Starek).

60 g zmiażdżonych pączków sosny zasypujemy na godzinę 50 g cukru i zalewamy 1 1 wrzącej wody.

Po 6 godzinach wsypujemy dalsze 60 g cukru, zagotowujemy, odcedzamy i gotujemy w podwójnym

naczyniu (garnek z syropem wstawiony do naczynia z wodą) aż do zgęstnienia. Pijemy 5-6 łyżek syropu dziennie jako ziołowy lek wykrztuśny.

Terpentyna. Stosujemy ją przede wszystkim do wcierania w skórę dla zmniejszenia nerwobólów i bólów gośćcowych.

Olejek. Stosujemy go do inhalacji lub w aerozolu w nieżytach gardła, krtani i oskrzeli.

Kąpiel sosnowa. Około 500 g świeżych igieł gotujemy przez 5 minut w 3 1 wody, odcedzamy i wlewamy do wanny napełnionej wodą. Taka odświeżająca całe ciało kąpiel nie powinna trwać dłużej niż 15 minut.

Do kąpieli, zamiast igieł, można dodać 1-2 łyżek olejku sosnowego.

Nalewka bursztynowa. Wspomniałem już, że bursztyn jest kopalną, skamieniałą żywicą drzew, m.in. sosnowych. Nalewka bursztynowa wcierana w skórę i rozpylana w powietrzu wzbogaca nasz organizm w korzystne dla zdrowia jony ujemne.

Przepis na sporządzenie nalewki bursztynowej: 5 dag naturalnego nie szlifowanego bursztynu trzeba rozkruszyć na drobne kawałeczki, wsypać do półlitrowej butelki i zalać do pełna spirytusem.

Butelkę postawić w ciemnym miejscu i wstrząsać kilka razy dziennie przez 10 dni. Po tym czasie spirytus nabierze złotawego koloru i już nadaje się do użytku.

Jeśli poczujecie się ogólnie osłabieni i przemęczeni (szczególnie późną jesienią, zimą i wiosną), dobrze jest wieczorem przed snem i rano tuż po wstaniu z łóżka rozprowadzić na dłoniach kilka kropli nalewki i potrzeć nią kilka razy całe ciało. W przypadku dolegliwości wątroby, nerek czy serca - miejsca te pocieramy bardziej starannie i dłużej.

Wzrost ilości korzystnych jonów ujemnych w mieszkaniu uzyskamy przez rozpylanie kilka razy w ciągu

dnia zimnej, czystej wody z dodatkiem spirytusu bursztynowego w proporcji 3 krople na 1 l.

Przetwory z sosny wchodzą w skład wielu gotowych leków ziołowych, m.in. syropu sosnowego

złożonego (Sirupus Pini compositus), pasty Fitolizyna , maści Capsiplex , środków do wcierania -

Capsiderm , Capsigel .

Sosna według wierzeń ludowych posiadała moce magiczne i uzdrawiające.

W medycynie ludowej od najdawniejszych czasów używano pączków, igieł, zielonych szyszek i popiołu z tego drzewa.

Szyszki i „pączki" gotowane w serwatce i wypijane po pacierzu porannym stanowiły lek na „darcie w

kościach".

Z igieł dla chorych na reumatyzm wyrabiano uzdrawiające materace.

Popiół przykładany na dziąsła uśmierzał bóle zębów.

Nasiona zjadane tuż po przebudzeniu uzdrawiały dychawicznych.

Popiół rozkruszony w winie każdej głowie dodawał mądrości i pewności siebie.

---