Kminek zwyczajny

62a] Kminek zwyczajny- Carum carvi

Inne nazwy: kminek pospolity, kminek polny, kmin, kmin polski, karolek,

hanyż polny, karba, karulek.

Owoce zawierają olejek [a w nim decydujące o jego wartości składniki: karwon oraz limonen], żywice, garbniki, wosk, sole mineralne, flawonoidy [kwercytyna i kamferol], tłuszcze, białka, cukry proste, kwasy organiczne [kawowy].

Kminek pojawia się już w wykopaliskach neolitycznych, znany w starożytności.

W wierzeniach ludowych panuje przekonanie, że największą moc leczniczą kminek posiada zebrany

24 czerwca - w dzień św. Jana,

Kminek wchodził w skład mieszanki wiatropędnej” czterech nasion gorących” wraz z anyżem, kolendrą i koprem włoskim. Nasiona te miały magiczną moc. Noszono je w woreczkach zawieszonych na piersi dla ochrony przed czarami.

Kminek jest to lek rozkurczowy i wiatropędny oraz mlekopędny.

Stosowany w postaci naparu z nasion głównie przy wzdęciach, kolce jelitowej, dla pobudzania wydzielania moczu i żółci oraz soków trawiennych.

W pewnym stopniu działa bakteriostatycznie, przeciwgrzybiczo i przeciwrobacze.

W warunkach domowych najczęściej jest stosowany dla dzieci i osób starszych przy wzdęciach, niestrawności, braku apetytu, a dla karmiących matek dla pobudzenia laktacji i dobrego trawienia u niemowląt.

Napar dla dorosłych z łyżki, a dla dzieci z 1/2 łyżki zmielonych nasion na szkl wrzątku, zostawić pod przykryciem na 15min. Pić po odcedzeniu 3 razy dziennie po 1/2-1 szkl po posiłkach.

Przy niestrawności można stosować mieszankę [w równych częściach] z kwiatu rumianku, ziela mięty pieprzowej i zmielonego owocu kminku. 1 łyżkę mieszanki na 1 szkl wrzątku. Parzyć i pić jak powyżej.

Zmielone owoce kminku można przyjmować po 1g z miodem lub dżemem.

Kminek wchodzi w skład wielu mieszanek ziołowych.

Kminek znany był prawdopodobnie także dawnym Arabom.

W średniowieczu, w dawnej Polsce pospolicie znany był również [poza przyprawą] jako lek, stosowany nawet wśród biedoty, głównie przy dolegliwościach żołądka, przy kolce, wzdęciach, na wątrobę i jako lek moczopędny- w tym celu podawano nasiona zmielone, czasem zmieszane z winem.

Na choroby oczu używano maści z kminku zebranego wyłącznie nocą. Tak zebrane nasiona rozgniatano zalewając wodą i trzymano w garnku zagrzebanym w końskim gnoju, a następnie dodawano octu różanego i gotowano aż do zgęstnienia masy. Dopiero z niej sporządzano wspomnianą maść.

Kminek wchodził też w skład napojów miłosnych.

Likier kminkowy: 0,5 litra spirytusu, 0,5 kg cukru, 1/2 szkl niedojrzałych, zielonych nasion kminku, 0,5 litra wody. Z wody i cukru przygotować syrop, po ostudzeniu zmieszać ze spirytusem, dodać kminek i na 5 dni zostawi w ciemnym miejscu. Przecedzić i zlać do flaszek.

Likier taki jest klarowny i ma zielonkawe zabarwienie.

62b]Kminek zwyczajny

Surowcem leczniczym są dojrzałe owoce kminku o dł. ok. 5mm i szer. 1,5mm.

Do najważniejszych składników należy olejek [68%]. Głównym ciałem czynnym jest karwon będący równocześnie nośnikiem zapachu owoców.

Poza olejkiem w owocach znajdują się flawonoidy [kwercytyna, kamferol], kwasy organiczne, cukry, białka i tłuszcze.

Lecznicze właściwości kminku polegają na zmniejszaniu lub usuwaniu stanów skurczowych w przewodzie pokarmowym, przywracaniu właściwej perystaltyki jelit, pobudzaniu wydzielania soku trawiennego, ułatwianiu przyswajania pokarmów oraz zapobiegania wzdęciom.

Ponadto owoce kminku wzmagają laktację u matek karmiących i pośrednio poprawiają trawienie u niemowląt.

Najczęściej kminek stosuje się w zaburzeniach trawiennych u dzieci, młodzieży i osób w wieku podeszłym przy wzdęciach, bólach brzucha, utracie apetytu, nieregularnych wypróżnieniach oraz niedostatecznym wydzielaniu soków trawiennych i nadmiernej fermentacji.

Owoce kminku najczęściej stosuje się w formie naparu: z 1 łyżki sproszkowanych owoców na 1,5 szkl wody. Dla dorosłych zapaca się pić napar 2-3 razy dziennie po 1/4-1/2 szkl, a dla dzieci 1/2 łyżki również 2-3 razy dziennie po posiłkach.

Często kminek podaje się z innymi ziołami wiatropędnymi np z rumiankiem, koprem włoskim, miętą lub tymiankiem.

62c] Kminek zwyczajny

Dla celów leczniczych używane są dojrzałe owoce [nasiona] kminku.

Owoce zawierają duże ilości olejku eterycznego. W odmianach uprawianych może osiągnąć do 8% ciężaru owoców.

Ponadto w owocach znajdują się flawonoidy, związki cukrowe, białkowe, olej tłusty, garbniki i sole mineralne.

Działanie: wiatropędne, rozkurczowe, mlekopędne.

Związki zawarte w owocach kminku usprawniają pracę przewodu pokarmowego. znoszą stany skurczowe mięśniówki jelit, przywracają prawidłową czynność skurczom jelit, znoszą wzdęcia brzucha.

Zwiększają wydzielanie soków trawiennych, zapobiegają nadmiernej fermentacji jelit, poprawiają trawienie i przyswajanie pokarmów.

Kminek jest dobrze tolerowany nawet przez dzieci i osoby w wieku podeszłym cierpiącym na wzdęcia, brak łaknienia, zaparcia, nadmierną fermentację w jelitach.

Dla matek karmiących jest cennym środkiem zwiększającym ilość wytwarzanego mleka.

Kminek jest dobrym lekiem dla ludzi cierpiących na dolegliwości wątrobowe, bowiem zwiększa ilość wydzielanej żółci i ułatwia jej przepływ do dwunastnicy, a także korzystny dla osób cierpiących z powodu zaburzeń trzustki.

Kminek zwiększa także ilość wydzielanego moczu.

Napar: 1 łyżeczkę mielonego kminku zalać 1 szkl wrzątku, odstawić pod przykryciem na 10-15min.

Pić w 2-3 porcjach w przypadku bólów brzucha, wzdęć, zaparć lub w czasie karmienia piersią.

Dzieciom 1/2 do 1/3 łyżki 2-3 razy dziennie.

Rozdrobnione nasiona kminku można spożywać w ilości 1-2 łyżeczki po jedzeniu popijając niewielką ilością wody w wyżej wymienionych dolegliwościach.

Cyganie żują 1 łyżeczkę nasion kminku przy dolegliwościach żołądkowych.

Dzieciom można podawać rozdrobnione nasiona z miodem lub dżemem [1/2 łyżeczki 2-3 razy dziennie].

Kminek może być łączony z ziołami o podobnym działaniu np z rumiankiem, koprem włoskim,

ogrodowym, miętą, tymiankiem, tatarakiem.

Owoc kminku dodawany jest do mieszanek: Normosan, Digestosan, Rektosan, a wyciąg wchodzi w skład płynu Gastrochol i tabletek Rhelax.

62d] Kminek zwyczajny

Jest cennym sprzymierzeńcem naszego trawienia. Należy do roślin znanych już w epoce kamiennej.

Kminek eliminuje gazy powstałe z powodu nadmiernych procesów gnilnych w jelitach.

Działa mlekopędnie, moczopędnie, pasożytniczo.

Ułatwia przyswajanie składników pokarmowych.

Pobudza czynności serca i układu nerwowego, poprawia apetyt.

Usuwa stany skurczowe w przewodzie pokarmowym.

Poprawia trawienie, działa żółciopędnie.

Wzmacnia ruchy perystaltyczne jelit i procesy przemiany materii.

Zewnętrznie poprawia osłabiony słuch, pędzi pasożyty, działa przeciwświerzbowo, leczy wypryski skórne i zastoinowe zapalenie sutka.

Napar: 1 łyżeczka kminku na 1 szkl wrzątku, gotować 3 sek, naciągać 10min. Pić 1 szkl na 15min po posiłku.

Stosuje się przy zaburzeniach jelitowych, zapaleniach oskrzeli i płuc, niedomogach pęcherzyka żółciowego.

Wywar - w przypadku osłabienia słuchu wprowadzić kilka kropli do ucha.

Zmielony kminek - doustnie od 0,2 do 2g z miodem lub powidłami 2-4 razy dziennie jako lek wiatropędny.

Olejek - 1 do 3 kropli 2-3 razy dziennie na roztworze alkoholowym lub z miodem przy zaflegmieniu górnych dróg oddechowych.

Dla karmiących matek wywar: 1 łyżeczka zmielonego kminku na 1,5 szkl wrzątku. Pić 1/4-1/2 szkl 2 razy dziennie.

Kminkówka domowa - 1 litr wódki, 40g kminku, 200g cukru. Macerować 8-10 dni, odcedzić. Brać po posiłku 125g przy wzdęciach i niestrawności.

62e] Kminek zwyczajny

Surowiec: Owoc kminku ma specyficzny zapach i palący, korzenny smak. Jest środkiem leczniczym i przyprawowym. Zawiera duże ilości olejku lotnego, olej tłusty, flawonoidy, związki białkowe, cukry i inne.

Kminek zapobiega przede wszystkim wzdęciom, wiatrom, hamuje rozwój niektórych bakterii, ułatwia trawienie, znosi skurcze żołądkowo-jelitowe, działa moczo-wiatro-mlekopędnie.

Stałe zażywanie naparu kminku, małymi porcjami w ciągu dnia, sporządzonego z jednej łyżeczki surowca, najlepiej zmiażdżonego i zalanego szklanką wrzątku, zalecane jest szczególnie przy wrzodach żołądka i dwunastnicy, a także przy niedomodze wątroby, zaburzeniach trawiennych, wzdęciach i uczuciu pełności żołądka.

Zamiast naparu można spożywać kminek zmiażdżony, z dodatkiem majeranku (1/2 łyżeczki popić wodą). Należy jednak uważać, aby się nie zakrztusić.

Gazy u dzieci i niemowląt likwiduje się również podaniem naparu zmiażdżonego kminku, ewentualnie naparu z anyżu lub kopru włoskiego.

Matki karmiące powinny stosować kminek jako środek mlekopędny.

W aptekach i sklepach zielarskich dostępny jest tzw. olejek kminkowy, bardzo praktyczny w użyciu. Zażywamy go po kilka kropli na cukrze, bowiem jest bardzo ostry. Olejek kminkowy jest także stosowany do sporządzania likieru.

Z uwagi na szybkie ulatnianie się olejku lotnego, podobnie jak wszystkie inne ziółka aromatyczne, kminek należy przechowywać w naczyniach szczelnie zamykających się, zapobiegając w ten sposób wietrzeniu i ulatnianiu się olejków eterycznych i zwiększając tym samym skuteczność używanych przypraw.

62f] Kminek zwyczajny

Surowcem leczniczym i przyprawowym jest owoc kminku zwyczajnego - Fructus Carvi (Fructus Cari carvi). W zielarstwie wykorzystuje się również kwitnące ziele kminku zwyczajnego Herba Carvi.

Surowcem farmakopealnym jest owoc i olejek kminku - Fructus et Oleum Carvi.

W sprzedaży są surowce farmakopealne. Owoc kminku można nabyć także w sklepach zielarskich i spożywczych.

Skład chemiczny: Owoce zawierają do 7% olejku eterycznego i do 20% tłuszczów, do 20% białek, ponadto garbniki, kumaryny (umbeliferon - 7-hydroksykumaryna, skopoletyna - 6-metoksy-7-hydroksykumaryna, herniaryna - 7-metoksykumaryna) i flawonoidy, głównie kempferol, izoramnetyna i kwercetynę.

Ziele ma podobny skład chemiczny, mniej jednak zawiera olejku eterycznego, a więcej flawonoidów i kumaryn.

Surowce zawierają spore ilości kwasu kawowego (3,4-dihydroksycynamonowy kwas) i leukoantocyjany.

Skopoletyna działa przeciwnowotworowo i obniża ciśnienie krwi. Umbeliferon działa

fotouczulająco.

Olejek eteryczny składa się przede wszystkim z karwonu (ok. 50%) i limonenu (około 40%), pinenu, cymolu, ponadto z alkoholi terpenowych.

Działanie lecznicze Wyciągi z kminku działają przede wszystkim rozkurczowo, wiatropędnie,

żółciotwórczo, żółciopędnie, moczopędnie, napotnie, mlekopędnie, przeciwzapalnie, uspokajająco, kardiotonicznie, wykrztuśnie, przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo, przeciwroztoczowo, przeciwtrądzikowo i przeciwwirusowo.

Pobudzają wydzielanie śliny, soku żołądkowego, soku trzustkowego i soku jelitowego. Hamują procesy fermentacji i gnicia. Wykazują wyraźny wpływ przeciwropny.

Zwiększa przepływ krwi przez nerki i rozszerza tętniczki nerkowe, zwiększa przepuszczalność

śródbłonków nerkowych.

Pobudza akcję serca, rozszerza drogi oddechowe ułatwiając oddychanie, rozwadnia wydzielinę

śluzową (działanie mukolityczne). Pobudza krążenie obwodowe.

Działanie przeciwtrądzikowe jest uwarunkowane wpływem przeciwzapalnym, przeciwbakteryjnym, pobudzającym trawienie i wchłanianie pokarmu oraz fotouczulającym.

Dawniej wyciągi z kminku były polecane także w leczeniu nieżytów układu oddechowego.

Wskazania: zaburzenia trawienne, skurcze jelit i żołądka, wzdęcia, biegunki, zaparcia, nieżyt przewodu pokarmowego, niedokwaśność treści żołądkowej, zaburzenia w wydzielaniu i przepływie żółci, nieżyty układu oddechowego, zapalenie zatok obocznych nosa, przeziębienie, choroby zakaźne, skąpe miesiączkowanie, blednica młodych dziewcząt, zaburzenia krążenia obwodowego, niedokrwistość, osłabienie serca, nerwice wegetatywne, choroby wirusowe, roztoczowe, grzybicze i bakteryjne skóry, choroby ropne, łuszczyca, bielactwo.

Okłady z wywaru na oczy: stany zapalne i zakażenia spojówek, powiek o gałki ocznej, opuchnięcie powiek, zmęczenie oczu, świąd oczu, alergiczne objawy oczne - gaziki zmoczone w wywarze nakładać na oczy 2-4 razy dz. na 20-30 minut.

Wpryskiwanie wywaru kminkowego do jamy nosowej i gardła lub roztworu wodnego z olejkiem kminkowym: stany zapalne zatok obocznych nosa, nieżyt błon śluzowych jamy nosowej i nosowogardłowej, katar alergiczny.

Do nosa i gardła wprowadzać wywar za pomocą spryskiwacza 3-6 razy dziennie.

Zastępuje całkowicie krople syntetyczne. Brak działań ubocznych.

Napar i wywar doustnie - 1-6 razy dziennie po 100-250 ml. Można podawać dzieciom od 1 roku życia (15-100 ml zależnie od wieku).

Olej kminkowy doustnie jako środek żółciotwórczy i żółciopędny oraz regulujący wypróżnienia - 1-2 razy dz. po 1 łyżce.

Przemywanie skóry - wywar lub olej kminkowy - 2-4 razy dziennie okłady lub przemywanie schorzałych miejsc lub cery trądzikowej.

Lewatywy - doodbytniczo - 100-200 ml wywaru lub oleju kminkowego o temperaturze ciała 2 razy dz. przy silnych zaparciach, nieżytach i stanach zapalnych jelita grubego lub odbytnicy.

Irygacje, płukanki ginekologiczne - wywar - narządy płciowe opłukiwać 3 razy dz. przy zakażeniach i stanach zapalnych.

Olejek eteryczny kminkowy: doustnie - 3 krople 2-4 razy dz. na miodzie lub w mleku z miodem.

Mleko kminkowe z miodem: 2 łyżki mielonych nasion lub ziela zalać 1 szkl. wrzącego mleka; odstawić na 10 minut pod przykryciem; przecedzić przez sito; osłodzić miodem. Pić przed snem (bezsenność) lub 3 razy dz. podczas chorób zakaźnych, kaszlu i przeziębienia.

Wywar na oczy: 1 łyżka gniecionych lub zmielonych nasion albo ziela zalać 250 ml wody; zagotować; odstawić pod przykryciem na 20 minut; przefiltrować przez watę na sitku.

Wywar na oczy fizjologiczny oraz do nosa i gardła: 1 łyżkę kminku zalać

250 ml soli fizjologicznej (dostępna w butlach w aptekach bez recepty); zagotować; odstawić na 20 minut; przefiltrować przez watę na sparzonym sitku. Do przemywania oczu, do okładów na oczy, do wpryskiwania do nosa i gardła. Można stosować również do płukanek ginekologicznych.

Roztwór olejku kminkowego do nosa i gardła: do 10 ml soli fizjologicznej (dostępna w aptekach bez recepty) dać 1-2 krople olejku kminkowego, silnie wstrząsnąć. Podawać do nosa i gardła w formie wpryskiwania lub wkraplania.

Wywar i napar doustny: 2 łyżki kminku (ziele, owoc) zalać 220 ml wrzącej wody; zagotować (wywar) lub od razu odstawić na 20 minut pod przykryciem (napar). Przefiltrować. Zażywać kilka razy dziennie po 100-250 ml. Można stosować również do okładów na skórę, płukanek ginekologicznych, lewatyw, przemywań skóry.

Maść kminkowa Unguentum Carvi: do 2 łyżek kremu Nivea lub maści nagietkowej dać 5 kropli olejku kminkowego; wymieszać starannie. Wypryski smarować 3-4 razy dz. Ponadto do pielęgnacji skóry łuszczycowej i trądzikowej.

Olej kminkowy Oleum Cari Carvi: pół szklanki mielonego kminku zalać 200 ml ciepłej oliwy lub oleju sojowego; wytrawiać 7 dni w ciemnym miejscu; przefiltrować.

Stosować doustnie, doodbytniczo, do wcierania w skórę i włosy (łupież, łuszczyca, grzybice, wypadanie włosów).

Do leczenia i profilaktyki grzybic oraz łuszczycy dodać do oleju kminkowego olejek eteryczny kminkowy (na każde 100 ml 10 ml, wymieszać).

Olej kminkowy na oliwie zasilony olejkiem kminkowym eterycznym można stosować również do okładów na bolesne ropnie oraz do smarowania pleców i klatki piersiowej przy ropnym trądziku.

Mikstura przeciwgrzybicza, przeciwłuszczycowa, przeciwbakteryjna i przeciwroztoczowa na skórę: olejek kminkowy - 5 ml, tran - 15 ml, maść ichtiolowa - 1 tubka 20 g, maść siarkowa lub dziegciowa - 20 g, Olejek sandałowcowy lub paczulowy - 5 ml

Składniki wymieszać bardzo starannie. Stosować 3-4 razy dziennie.

Mieszanki ziołowe zalecane przy dyskinezach dróg żółciowych, niewydolności wątroby, wirusowym zapaleniu wątroby, kolce żółciowej, zaparciach, bolesnych biegunkach i zaburzeniach trawienia

Rp.1. - kminek mielony - 1 część, korzeń omanu - 1 część, korzeń mniszka - 0,5 części, kwiat lub ziele kocanki - 0,5 cz., ziele lebiodki - 0,5 cz.,

Zioła wymieszać. 2-3 łyżki mieszanki zalać 2 szkl wrzącej wody; odstawić na 20 minut pod przykryciem. Pić 2-4 razy dz. po 1 szklance.

Rp.2. - kminek mielony - 1 cz., ziele rzepiku - 1 cz., ziele glistnika - 1 cz., korzeń arcydzięgla - 1 cz., ziele majeranku - 1 cz.

Zioła wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 1 szkl. wody; zagotować i odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 2-4 razy dz. po 200 ml.

62g] Kminek zwyczajny

Kminek jest powszechnie znanym ziołem i ma swoje ludowe nazwy: kmin albo karolek.

Kminek to najstarsza roślina przyprawowa naszej strefy klimatycznej.

Znały go plemiona germańskie i słowiańskie.

Był kiedyś uważany za roślinę magiczną, która chroni człowieka przed czarami i demonami.

Często wymieniany był w przepisach na miłosne napoje.

Surowcem przyprawowym i leczniczym są suche owoce.

Zawierają one olejki eteryczne, tłuszcze, cukry, białka, sole mineralne, kwasy organiczne i witaminy z enzymami.

Ma działanie wiatropędne, zapobiega wzdęciom i pobudza wydzielanie soków trawiennych.

W medycynie stosowany przy zaburzeniach trawienia i dzieci i u osób starszych.

62h] Kminek zwyczajny - Carum carvi

Surowcem jest owoc - Fructus Carvi (Fr. Cari carvi)

Do celów leczniczych używa się również ziele (liść), kwiaty (całe baldachy) i korzeń.

Korzeń zawiera wit. C - 30 mg/100 g, furanokumaryny, kw. fenolowe, żywice, węglowodany, furanochromony, zw. półacetylenowe, olejek eteryczny (przeważają: linalol, menton i kamfora).

Ziele zawiera flawonoidy - kwercetynę, kemferol i izoramnetynę, olejek eteryczny (seskwiterpeny: kariofilen, kadinen). Kwiaty bogate są w olejek lotny i we flawonoidy.

W owocach znajdują się kumaryny (umbeliferon, skopoletyna, herniaryna), flawonoidy (kwercetyna, kemferol), białka (23%), garbniki, olej tłusty (glicerydy kw.: oleinowego - 60,7%, linolowego - 19,8%, petroselinowego - 17%. palmitynowego - 2,5%), olejek eteryczny - 2-6%, woski, cukrowce (6-9%).

Kminek działa przeciwfermentacyjnie, uspokajająco, wiatropędnie, przeciwzapalnie, żółciopędnie, odkażająco, wykrztuśnie, rozkurczowo, mlekopędnie, przeciwgnilnie, moczopędnie, odtruwająco; reguluje wypróżnienia i miesiączkowanie, polepsza trawienie, usprawnia wchłanianie mleczka pokarmowego z jelita do krwi, wzmaga wydzielanie śliny, soku żołądkowego, jelitowego i trzustkowego; tonizuje mięśnie gładkie przewodu pokarmowego.

Wskazania: zaburzenia trawienia, niemiły zapach z jamy ustnej pochodzący z jelit, nieżyty układu oddechowego i przewodu pokarmowego, kamica żółciowa i moczowa, niedostateczne wydzielanie i zastoje żółci, zapalenie wątroby i pęcherzyka żółciowego, laktacja, brak apetytu, kolka jelitowa i żółciowa (mocny napar w ilości 250 ml), ostry ból żołądka, zaparcia, choroby przeziębieniowe i zakaźne.

Napar: 2 łyżki nasion, kwiatów, liści lub korzenia zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 150-200 ml; dzieci ważące: 3-4 kg - 3,5 ml, 5-6 kg - 10,7-12,8 ml, 7-3 kg - 15-17,1 ml, 9-10 kg - 19-21 ml, 11-15 kg - 23,5-32 ml, 16-20 kg - 34-42,8 ml, 21-25 kg - 45-53,5 ml, 26-30 kg -,7-64 ml, 31-35 kg - 66-75 ml, 36-40 kg - 77-85,7 ml, 41-45 kg - 87,8-96 ml, 46-50 kg - 93,5-107 ml, 3-4 razy dz.

Nalewka kminkowa - Tinctura Cari carvi: pół szkl. nasion, korzeni lub liści zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 10 ml; dzieci ważące 10-15 kg - 1,4-2 ml, 20-25 kg - 2,8-3,5 ml, 30-35 kg - 4-5 ml, 40-45 kg - 5,7-6 ml, 50-55 kg - 7-7,8 ml, 3 razy dz.

Rp. owoc kminku - 1 łyżka, owoc kolendry - 1 łyżka, owoc anyżku - 1 łyżka, owoc koperku - 1 łyżk. Wymieszać.

2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić pod przykryciem na 30 minut; przecedzić.

Pić 3-4 razy dz. po 150-200 ml; dzieci - patrz napar kminkowy.

Wskazania: wszelkie zaburzenia trawienne, obfity i (lub) tłusty posiłek, skąpomocz, biegunka ze wzdęciami i bólami brzucha, zaparcia, nieżyt układu oddechowego i pokarmowego, przeziębienie, kaszel, choroby zakaźne.

KMINEK

Właściwości lecznicze:

kminek eliminuje gazy powstałe z powodu nadmiernych procesów gnilnych, w jelitach, działa mlekopędnie, moczopędnie, pasożytobójczo, pobudza czynności serca i układu nerwowego, poprawia apetyt, reguluje krwawienia miesięczne, ułatwia przyswajanie składników pokarmu, usuwa stany skurczowe w przewodzie pokarmowym, wzmacnia ruchy perystaltyczne jelit, wzmacnia procesy przemiany materii przez aromatyzację, poprawia trawienie, działa żółciopędnie.

Wskazania lecznicze:

wewnętrznie: bóle brzucha, brak apetytu, słaba laktacja u matek karmiących, skąpe i niedostateczne miesiączkowanie, nadfermentacja, nadmierna wrażliwość na środki pobudzające pracę serca i naczyń krwionośnych, niedostateczne wydzielanie soków trawiennych, niedomogi wątroby, niestrawność i zaburzenia trawienia, pasożyty jelitowe, skurcze żołądka, wrzody żołądka i dwunastnicy, wzdęcia brzucha, zaflegmienie górnych dróg oddechowych, zapalenie oskrzeli i płuc, zaparcie z powodu przewlekłej lub przejściowej atonii jelit, sensacje żołądkowo-wątrobowe, zaburzenia żółciowe ( niewydolność pęcherzyka żółciowego).

zewnętrznie: poprawia osłabiony słuch, pędzi pasożyty, działa przeciwświerzbowo, leczy wypryski skórne i zastoinowe zapalenie sutka.

Kminek zwyczajny (Carum carvi L.)

Inne nazwy: kmin polny, kmin pospolity, polni kmin, karulek, karólik, karolek, karolek kminek, karba,

hanyż, hanyż polny, hanysz.

Angielska: Caraway. Francuska: Carvi. Niemiecka: Wiesen-Kummel. Rosyjska: Tmin obyknowiennyj.

Nazwa: kmin wywodzi się najprawdopodobniej ze staroniemieckiego kumin, z łacińskiego cuminum,

z greckiego kyminon.

Chociaż M. J. Kawałko w Historiach ziołowych pisze: „A może nazwę kminku należałoby związać z

Carią - rejonem nad Zatoką Mandalya (wybrzeże Azji Mniejszej - dzisiejsza Turcja), jak dowodził

Pliniusz?

Wówczas opowieść o tym gatunku wypada zacząć od okresu późnoegejskiego III (1400-1100 r. p.n.e.), w którym basen Morza Egejskiego stał się terenem migracji różnych plemion greckich". M.

Nowiński stwierdza w Dziejach upraw i roślin leczniczych, że owoce kminku znaleziono już w

neolitycznych palafitach południowych Niemiec i Szwajcarii.

Kminek znany był niewątpliwie starożytnym Egipcjanom - jest o nim mowa w słynnych receptach

spisanych na „papirusie Ebersa".

Znany był też prawdopodobnie dawnym Arabom, gdzie zwano go: karwia, karwoya lub karawija.

Do dziś trwają spory, czy kminek zwyczajny uprawiano w starożytnej Grecji i Rzymie. W każdym

razie pierwsze nie podlegające dyskusji wzmianki o tej roślinie podaje na pewno wybitny przyrodnik

rzymski Caius Plinius Secundus (Pliniusz Starszy) w swojej Historii naturalnej, w której czytamy m.in.

„(...) jest roślina careum nazwana tak od narodu swojego, ważna dla kuchni (...). Najsławniejsza atoli

jest z Carii, a potem z Frygii".

Rzymscy legioniści przywieźli kminek do Anglii, gdzie spotykamy go już w bardzo starych przepisach,

chociaż zalecany był raczej w zwykłej kuchni, nie dostępując zaszczytu przydawania smaku potrawom

na królewskim stole.

I tak np. (wg Bidwella), kiedy niemiecka guwernantka posypywała kminkiem, znanym w kuchni

starogermańskiej, chleb z masłem i podawała go małej królewnie Wiktorii, dwór był wyraźnie z tego niezadowolony.

W średniowieczu w Europie kminek był jednym z licznych towarów, którymi handlowano, o czym

świadczy m.in. istnienie taksy miasta Brugii na to zioło z roku 1304, zaś już w roku 1410 widniało

ono na gdańskiej liście cen najpopularniejszych przypraw.

Zanim przejdę do omówienia typowych cech rośliny, muszę wspomnieć, że istnieją liczne dzikie gatunki kminku. Najbardziej przydatny dla ziołolecznictwa i... kuchni jest jednak kminek zwyczajny obejmujący swoim zasięgiem Europę Północną i Środkową po północno- wschodnią Hiszpanię i północne Włochy, północny Iran, Syberię i Himalaje. W Polsce pospolicie występuje na łąkach, pastwiskach, na miedzach, w rowach i przydrożach. Kminek jest w naszym kraju coraz częściej uprawiany, a jedne z największych jego plantacji spotkać można na Żuławach Gdańskich.

Niemal co roku - zarówno na świecie, jak i w naszym kraju - wprowadza się coraz to nowe odmiany

hodowlane kminku zwyczajnego.

(Odmianą chyba najbardziej powszechnie uprawianą w Polsce jest kminek Kończewicki).

Owoce kminku zawierają do 8% olejku eterycznego, którego głównym składnikiem jest karwon, a

ponadto limonen, kwasy organiczne, woski, garbniki, flawonoidy, żywice, mikroelementy.

Zioło wpływa rozkurczowo na mięśnie gładkie jelit i przewodów żółciowych, regulując dopływ żółci i soku trzustkowego do dwunastnicy.

Wzmaga też wydzielanie soku żołądkowego, poprawiając wyraźnie trawienie. (Niektórzy wiejscy zielarze uważają, że żaden pokarm nie może zaszkodzić, jeśli się regularnie zażywa kminek z majerankiem).

Kminek jest jednym z najpopularniejszych środków tzw. wiatropędnych, a ponadto wykazuje działanie

lekko moczopędne i bakteriobójcze.

Trzeba też wspomnieć o jego właściwościach mlekopędnych powodowanych przez bliżej nieznany jeszcze składnik.

Napar z kminku. Łyżkę zmiażdżonych owoców zalewamy szklanką wrzącej wody i pozostawiamy pod przykryciem przez 15-20 minut.

Po przecedzeniu pijemy 2-3 razy dziennie po pół szklanki dla pobudzenia apetytu, przy wzdęciach, bólach brzucha, odbijaniu, lekkich zaparciach, a także pomocniczo w przypadku objawów nerwicy wegetatywnej.

Napar z owoców kminku zalecany jest niekiedy także matkom karmiącym w celu zwiększenia laktacji.

Wino kminkowe. 3 czubate łyżki zmielonych owoców kminku zalewamy butelką białego wytrawnego

wina i macerujemy przez 14 dni często wstrząsając. Przecedzamy i pijemy 2-3 razy dziennie mały

kieliszek po jedzeniu przy wzdęciach i różnego rodzaju zaburzeniach trawiennych.

Syrop dla dzieci. 1 łyżkę owoców kminku dokładnie miksujemy w szklance gorącej wody i pozostawiamy pod przykryciem 20-30 minut. Po przecedzeniu i zmieszaniu z niewielką ilością miodu podajemy kilkakrotnie w ciągu dnia po 1 łyżeczce syropu po jedzeniu jako środek wiatropędny.

Jako przyprawa kminek stosowany jest powszechnie do wyrobu wędlin, do mięs wołowych i

wieprzowych, kwaszonej kapusty. Podnosi smak i strawność pieczywa, twarogu i serów.

Z własnego doświadczenia radzę przed użyciem ich jako przyprawy nasiona kminku zemleć.

Można je także przyjmować (o czym już pisałem) w mieszance z otartym majerankiem lub z otrębami.

Kminek wchodzi w skład mieszanek ziołowych Normosan i Neonormosan , Digestosan i Rektosan ,

wyciąg płynny z owoców kminku jest składnikiem syropu Rhelax, a suchy wyciąg - składnikiem proszku Gastrochol .

W dawnej Polsce kminek był ceniony jako lek ziołowy i szczególnie często stosowany wśród biedoty na

różnego rodzaju dolegliwości trawienne, ale uważano go też za dobry środek przy czerwonce i upławach.

Jak piszą D. Tyszyńska-Kownacka i T. Starek w książce Zioła w polskim domu, Syreniusz (1541-1611) podawał, że nasiona kminku zebrane wyłącznie nocą rozgniatano zalewając wodą i trzymano przez 30 dni w garnku zagrzebanym w końskim gnoju, a następnie dodawano octu różanego i gotowano aż do zgęstnienia masy.

Z niej sporządzano maść na choroby oczu.

Dawniej kminkowi przypisywano także moce magiczne odpędzające złe duchy i dlatego jego nasiona

noszono w woreczku zawieszonym na piersi. Przyprawa wchodziła przed wiekami w skład wielu

specjalnych napojów miłosnych.

---