ORGANIZACJA BIURA FIRMY

Temat: Budowa i użytkowanie pomieszczeń do pracy

Ergonomia (grec. ergon - czyn, nomos - wiedza, prawo) jest to dyscyplina wiedzy zajmująca się zasadami i metodami dostosowania warunków pracy do właściwości fizycznych i psychologicznych człowieka, czyli takiego sposobu konstruowania urządzeń technicznych i kształtowania środowiska materialnego pracy, jakie wynikają z fizjologii i psychologii pracy.

Projektując pomieszczenia do pracy należy uwzględnić:

- podłogi

- schody

- okna

- powietrze i mikroklimat

- hałas i drgania

- oświetlenie i kolorystyka

Projektowanie pomieszczeń:

We wstępnej fazie zadaniem ergonomii jest ocena usytuowania zakładu pracy w odpowiednim miejscu. Ma to wiele aspektów m.in.:

1. właściwe zlokalizowanie poszczególnych budynków na zabudowanym terenie

2. sposób rozmieszczenia dróg wewnątrzzakładowych

3. zapewnienie użyteczności dróg publicznych, warunkujących dogodny dojazd

4. uwzględnienie wymogów ekologicznych

Przy budowie różnych pomieszczeń do pracy musimy pamiętać o konieczności tłumienia hałasu, zmierzając do:

- optymalizacji wysiłku

- maksymalnego bezpieczeństwa pracy

- optymalizacji uwagi i wrażeń optycznych

- optymalizacji wydajności pracy

- optymalizacji samopoczucia i możliwości rozwoju psychofizycznego

- optymalizacji oddziaływania czynników materialnego środowiska pracy na ustrój ludzki

Podłogi

Z punktu widzenia ergonomii podłogom stawiamy następujące wymagania:

- muszą być higieniczne

- musza być antypoślizgowe

- musza być nieakustyczne (tłumiące hałas)

- musza być estetyczne

- nie mogą powodować zmęczenia przy chodzeniu

Schody

Z ergonomicznego punktu widzenia powinny zapewnić:

- bezpieczeństwo pożarowe

- wygodę i minimalny wysiłek człowieka korzystającego ze schodów

- bezpieczeństwo podczas schodzenia

- optymalną sprawność i wydajność w czasie ich eksploatacji (90-120 cm szerokości)

Rodzaje oświetlenia naturalnego:

- boczne (najlepsze)

- górne

- mieszane

Czynniki ergonomiczne	Wymagania	Zagrożenia	Jak zapewnić spełnienie wymagań?
Mikroklimat	- temperatura 20-25^0C - wilgotność 30-70%	- zmęczenie - przeziębienie	- wietrzenie pomieszczeń - czystość powietrza
Oświetlenie	- dostosowanie natężenia oświetlenia do charakteru pracy	- depresja - pogorszenie wzroku	- oświetlenie miejscowe - odpowiednia wysokość pomieszczeń - jasne kolory: ścian, podłóg i sufitów
Poziom hałasu		- uszkodzenie słuchu - rozdrażnienie - zmęczenie - depresja - pogorszenie jakości i wydajności pracy	- pochłanianie hałasu - ekranowanie źródeł hałasu
Meble biurowe	- wygodna pozycja ciała	- deformacja kręgosłupa - nacisk na stopy - długotrwałe napięcie mięśni	- odpowiednie ustawienie monitora i klawiatury

Temat: Zagospodarowanie i umeblowanie powierzchni do pracy

1. biurko - powinno mieć blat o szerokości min. 80-90 cm i długość 120-160 cm. Pomiędzy przednią krawędzią biurka, a klawiaturą powinna być wolna przestrzeń o szerokości od 5-10 cm. Powinno być dostosowane do naszego wzrostu, powinno mieć możliwość regulacji wysokości w granicach 65-75 cm. Faktura blatu biurka powinna być matowa lub półmatowa co redukuje powstawanie olśnień. Pod biurkiem może znajdować się podnóżek o wymiarach 30x40 cm.

2. monitor - powinien być tak ustawiony, aby nie odbijało się w nim, ani światło naturalne, ani sztuczne. Ważne przy pracy z monitorem jest to, aby pomiędzy jasnością pomieszczenia, a jasnością obrazu nie powstał duży kontrast. Odległość użytkownika od ekranu powinna wynosić ok. 70 cm (min. 40-50 cm). Górny brzeg monitora powinien być nieco niżej od poziomu wzroku pracownika, odległość między sąsiednimi monitorami powinna wynosić 60 cm.

3. krzesło - powinno być stabilne, posiadać 5-ramienną podstawę, wyposażoną w kółka, powinno posiadać możliwość regulacji wysokości oraz kąta nachylenia oparcia, wskazane jest, aby posiadało poręcze (podpórki), oparcie powinno mieć wysokość 850 mm i 300 mm szerokości, zalecana głębokość siedziska 380-400 mm

4. klawiatura - prawidłowe ułożenie kończyn górnych podczas pracy na klawiaturze powinno być takie, aby kąt między ramieniem, a opartym na podłokietniku przedramieniu wynosił 90⁰

5. myszka

Temat: Powietrze i mikroklimat

Powietrze jako czynnik materialnego środowiska pracy, jego skład chemiczny, ciśnienie oraz wilgotność wpływają na samopoczucie pracownika oraz jego wydajność pracy. Głównym składnikiem powietrza jest tlen (21%), dopuszczalne jest obniżenie do 16-17%, poniżej występuje omdlenie. Ważnym składnikiem powietrza jest również, CO₂, który w normalnych warunkach wypełnia setne części %. Organizm ludzki dąży do utrzymania stałej temperatury ciała ok. 37⁰C, dlatego należy utrzymywać temperaturę wnętrz na następującym poziomie:

1. siedząca praca umysłowa - 21-23⁰C,

2. siedząca praca lekka - 19⁰C

3. stojąca praca lekka - 18⁰C

4. stojąca praca ciężka - 17⁰C

5. bardzo ciężka praca - 15-16⁰C

Z temperaturą i wilgotnością powietrza wiążą się również promieniowanie i wydzielanie ciepła przez organizm ludzki. W temperaturze pokojowej promieniowanie i wydzielanie ciepła jest 2x większe niż wydzielanie potów. Duży wpływ na organizm ludzki ma również ciśnienie powietrza, przy zwiększonym ciśnieniu parowanie potu jest hamowane.

Szczególnie ważną rolę odgrywają zanieczyszczenia powietrza w postaci pyłów, mamy dwa rodzaje źródeł zapylenia:

- naturalne

- sztuczne (samochody, przemysł)

Wdychanie pyłu prowadzi do schorzeń układu oddechowego, powoduje takie choroby jak: pylica krzemowa oraz pylica azbestowa. Szkodliwość pyłów na organizm ludzki zależy od wielkości wdychanych pyłów oraz od wielkości rozproszenia i rozpuszczalności w cieczach ustrojowych

Jednym z najbardziej groźnych gazów jest, CO (czad), drugi to SO_2.

Istotnym czynnikiem materialnego środowiska pracy jest mikroklimat, czyli klimat wewnątrz zamkniętych pomieszczeń. Kształtowanie mikroklimatu zależy od wykonywanej pracy w danym pomieszczeniu. Na mikroklimat składają się takie czynniki jak:

- temperatura

- wilgotność powietrza oraz związana z nią klimatyzacja pomieszczeń

Temat: Hałas i drgania

Hałas jest czynnikiem wysoce niepożądanym, przeszkadzającym w sprawnym wykonywaniu czynności, odpoczynku i organizacji pracy. Wpływa niekorzystnie na pracownika, przyspiesza jego zmęczenie, obniża koncentrację, zmniejsza wydajność pracy.

Hałas - to przekazywanie drgań mechanicznych za pomocą powietrza do narządów słuchu

Pracownik często nie zdaje sobie sprawy ze skutków, jakie wywołuje hałas. Hałas wiąże się z wibracją, czyli drganiami mechanicznymi maszyn i urządzeń przenoszonymi na organizm ludzki. Oprócz wibracji niektóre maszyny wytwarzają szkodliwy szum.

Środki zapobiegające hałasowi:

- usunięcie źródła hałasu

- izolacja elementów powodujących hałas np. przez stosowanie gumowych amortyzatorów

- właściwa konserwacja maszyn i urządzeń

- obudowywanie hałasujących maszyn

- budowa kabin dźwiękoszczelnych

- stosowanie hełmów, słuchawek ochronnych (nauszniki), koreczki

Pojazd	Szybkość w km/h	Boczne odchylenie w m	Poziom hałasu w dB
Samochód	50	6	74-84
Motocykl	60	7	81-98
Ciężarówka	50	6	85-100
Tramwaj	30	5	89-90

Hałas wpływa negatywnie na narządy słuchu, ale również powoduje negatywne skutki pozasłuchowe:

- zmniejszenie zdolności do pracy

- wydłużenie czasu reakcji na bodziec

- zaburzenie koordynacji ruchu

- szybsze pojawienie się zmęczenia

Dopuszczalna intensywność hałasu

1. w pomieszczeniach pracy

Rodzaj	Dopuszczalny poziom hałasu w dB
Biuro konstrukcyjne	40
Warsztaty robót	50
Hale fabryczne	90

2. w pomieszczeniach nieprodukcyjnych

Rodzaj	Dopuszczalny poziom hałasu w dB
Studia radiowe	12
Gabinety pracy umysłowej	15
Pokoje dla chorych, czytelnia	20
Klasy szkolne, pokoje w hotelach, sale koncertowe	30
Mieszkania	35
Restauracje	40
Urzędy	50

3. hałas w biurze

Rodzaj	Dopuszczalny poziom hałasu w dB
Biura przy bocznych ulicach z zamkniętymi oknami	45-65
Biura przy głównych ulicach z zamkniętymi oknami	60-80
Wnętrze biura z 3 osobami	55
Wnętrze biura z 10 osobami	60
Wnętrze biura z 50 osobami	65

Temat: Oświetlenie i kolorystyka

Oświetlenie jest jednym z najważniejszych czynników materialnego środowiska pracy. Dzielimy je na:

- miejscowe (takie, które wpada bezpośrednio na wykonywany przedmiot i miejsce pracy)

- lokalne (oświetlające całe pomieszczenie)

Wyróżniamy 4 czynniki, które wpływają na oświetlenie:

- rozmiar wykonywanego przedmiotu

- rodzaj wykonywanej pracy

- czas spostrzegania

- kontrast

Wymogi stawiane oknom:

- powinny być możliwie wysokie, a nie szerokie

- powierzchnia okna powinna być 5x mniejsza od powierzchni podłogi

- miejsce pracy powinno być oddalone od okna o ok. 1,5 m

- miejsce pracy powinno być pomalowane jasnymi kolorami, biurko w miejscu pracy powinno stać na wysokości parapetu (blat biurka powinien być przedłużeniem parapetu)

- z każdego miejsca pracy powinien być widoczny skrawek nieba

Promieniowanie widzialne mieści się w zakresie 380-780 nm.

Natężenie światła (luks)	Rodzaj wykonywanej pracy
Ponad 1200	Prace ciężkie i długo trwające, precyzyjne np. szycie, montaż
600-1200	Trudne i długo trwające prace np. rysowanie map, odczytywanie trudnych tekstów
240-600	Umiarkowanie ciężkie i niezbyt długotrwające prace np. pisanie, czytanie
120-240	Prace związane z obserwacją, kontrolą, niewymagające wysilania narządu wzroku
10-60	Niedostateczne do wykonywania pracy

Barwą nazywamy bodziec świetlny odbierany przez nasze oko w zakresie 380-780 nm.

Cechy barwy:

- intensywność

- jaskrawość

- kontrast

- ogólna harmonia lub jej brak

Odpowiednio dobrana kolorystyka pomieszczeń wpływa korzystnie na pracownika:

- zwiększa zdolność postrzegania

- niemczy wzroku

- zmniejsza wypadkowość

- powoduje korzystny nastrój psychiczny

- zmniejsza monotonię pracy

Uprzywilejowanie barw:

- czerwona - nakaz i zakaz

- żółta - niebezpieczeństwo

- zielony - bezpieczeństwo, ratunek, spokój

- niebieski - informacja

Temat: Zagrożenia związane z pracą na stanowisku biurowym

Nieprzestrzeganie zasad BHP podczas pracy przy komputerze może być powodem wielu niekorzystnych objawów chorobowych takich jak:

- RSI - zespół cieśli nadgarstka

- dolegliwość kręgosłupa i pleców

- impotencje, dolegliwości menstruacyjne i poronienia (kobieta w ciąży max 4 godz.)

- podrażnienia skóry i alergia

- podrażnienia błony śluzowej

- zawroty głowy

- narażanie narządów wzroku

- promieniowanie ekranu

- pole elektromagnetyczne

- pole elektrostatyczne

- promieniowanie jonizujące

- szkodliwe gazy takie jak bezwonne tlenki i furany

Temat: Fizjologiczne problemy pracownika

Zadaniem fizjologii pracy jest badanie przebiegu funkcji życiowych pracującego człowieka, a celem ustalenia optymalnego obciążenia jego organizmu.

W celu sprawnego przebiegu pracy i zapewnienia maksymalnej wydajności przy optymalnym wysiłku prowadzi się badania ergonomiczne. Trudności pracy fizycznej można odwzorować na podstawie wydatku energetycznego. Badanie wydatku energetycznego pracownika dokonujemy jedna z 3 metod:

1. Metoda kalorymetrii - opiera się na pomiarach wskaźników wymiany gazowej tzn. wentylacji piwnic i zużycia tlenu

2. Metoda fizjologiczna - opiera się na wynikach badań układu krążenia, mięśniowego i oddechowego wykazano w tych badaniach, że częstotliwość skurczów serca, ciśnienie krwi i temperatura ciała wzrasta proporcjonalnie do wielkości wzrostu obciążenia pracą

3. Metody tabelaryczne - wydatek energetyczny wyliczany jest na podstawie dokładnej analizy procesu pracy po uwzględnieniu pozycji przy pracy oraz stopnia zaangażowania różnych partii mięśni

Na poziom zmęczenia pracownika oprócz wydatku energetycznego wpływają:

- wysiłek statyczny

- niewygodna pozycja przy pracy

- monotypowość, czyli jednostajność ruchów

Wydatek energetyczny na pracę: 1 kcal - 4,2 kJ

Praca lekka 4200 kJ/8h

Praca średnio-ciężka 4200-6300 kJ/8h

Praca ciężka 6300-8400 kJ/8h

Praca bardzo ciężka powyżej 8400 kJ/8h

Temat: Psychologiczna problematyka pracy

Psychologia pracy jako dział psychologii ogólnej wykorzystuje osiągnięcia nauk badających wpływ otoczenia człowieka na jego przeżycia wewnętrzne oraz sposób reagowania na bodźce zewnętrzne. Psychologia pracy zajmuje się badaniami przeżyć wewnętrznych człowieka mających źródło w wykonywanej przez niego pracy.

Psycholog w pracy:

- motywacja

- rekrutacja

- stres

Psychotechnika dostarcza specjalnych form pozwalających przeprowadzić selekcję pracowników, psychotechnicy opracowują zadania i testy za pomocą, których selekcjonuje się kandydatów do pracy w przedsiębiorstwie.

Współczesna psychologia pracy stara się znaleźć odpowiedzi na następujące pytania:

1. Jakie opory psychiczne występują przeciwko wzrostowi wydajności pracy?

2. Czy istnieje i gdzie się znajduje granica wydajności pracy dla poszczególnych ludzi wykonujących różnorodne czynności i prace?

3. Jaki jest wpływ sposobu wykonywania konkretnej pracy na przeżycia wewnętrzne pracownika?

4. Jak wykonywana praca oddziałuje na stosunek pracownika do wykonywanego zawodu, wyznaczając mu miejsce i perspektywy awansu społecznego?

5. Jak eliminować opory hamujące maksymalny wzrost wydajności pracy sprzężony różnymi czynnikami osobościowymi?

Temat: Socjologia badania pracy

Obok fizjologii i psychologii pracy coraz popularniejsze w przedsiębiorstwach są badania prowadzone przez socjologów. Badania w ramach socjologii pracy obejmują makro- i mikroproblematykę. Z punktu widzenia makrospołecznego socjologia pracy bada istotę i formę pracy oraz społeczne konsekwencje podziału pracy.

Dla socjologii pracy w ujęciu makrospołecznym ważne jest również badanie konsekwencji rozwoju techniki, technologii oraz narzędzi pracy.

Z punktu widzenia mikrostruktur społecznych socjologia pracy bada przedsiębiorstwo jako miejsce występowania zjawisk i procesów społecznych.

W ramach tych badań oceniany jest system funkcjonowania firmy oraz sposobów powiązania przedsiębiorstwa z otoczeniem. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że identyfikacja z przedsiębiorstwem stanowi podstawę do wydajniejszej pracy. Ponadto socjologia pracy bada takie zjawiska jak:

- nadmierna płynność załogi

- wypadkowość w pracy

- rodzaje konfliktów i napięć w pracy

- stosunki między pracownikami i pracodawcą

- formy kierowania i zarządzania w przedsiębiorstwie

- podziały społeczno-zawodowe w przedsiębiorstwie

Temat: Profilaktyka - proste ćwiczenia fizyczne dla pracowników, postawy przy pracy

Zachowanie prawidłowego ciała przy pracy jest kluczowym elementem wpływającym na zdrowie. Podstawowe zasady właściwej postawy podczas pracy:

- trzymać głowę prosto

- opierać plecy o oparcie krzesła

- siedzieć ergonomicznie, czyli regulować oparcie i wysokość fotela

- pisząc na klawiaturze nie zginać rąk w nadgarstkach

- stopy ustawić prosto na podłodze

- stale przysuwać się jak najbliżej oparcia

- klawiatura powinna znajdować się na płaskiej, nieśliskiej powierzchni, w przypadku klawiatury wyższej niż 3 cm stosujemy podkładki

- po każdej godzinie pracy z komputerem powinniśmy robić przerwy na ćwiczenia oddechowe i masaż.

Temat: Bilans energetyczny pracownika

Energia - powstaje w organizmie ludzkim w wyniku procesu spalania surowców dostarczanych człowiekowi w postaci produktów żywnościowych.

Energia dostarczana organizmowi ludzkiemu jest niezbędna do życia (przemiana podstawowa) oraz wykonywania pracy.

Przyrost energii w organizmie możliwy jest dzięki procesowi przemiany materii, proces ten polega na reakcjach chemicznych (w I fazie powstaje energia cieplna, a w II energia mechaniczna).

Na przemianę podstawową człowiek potrzebuje ok. 1700 kgkcal, z czego 38% zużywają mięśnie, 12% na wątrobę, 7.6% żołądek i jelita, 3.3% na mózg. Obok tej podstawowej przemiany ok. 170 kgkcal organizm przeznacza na dynamikę działania pożywienia.

Zużycie energii

Rodzaj pracy	Zużycie energii (kgkcal)
Praca lekka: - księgowy - sekretarka - fryzjer	2300-2800
Praca umiarkowana: - nauczyciel - pasterz	2800-3300
Praca średnia: - kierowca - mechanik - lekarz - listonosz	3300-3800
Praca ciężka: - baletnica - cieśla - kominiarz - robotnik budowlany	3800-4300
Praca bardzo ciężka: - górnik - rolnik - drwal	4300-4800

Zapotrzebowanie energii w różnych zawodach jest wysoce zróżnicowane, przy czym zróżnicowanie to dotyczy kobiet i mężczyzn. Jest to wynik procesu przemiany materii, czyli metabolizmu.

Temat: Wymogi racjonalnego żywienia

Do prawidłowego funkcjonowania organizmu niezbędne jest dostarczanie składników pokarmowych, które spalane w organizmie dostarczają niezbędną ilość energii. Pełnowartościowe odżywianie pokrywa całkowicie zapotrzebowanie człowieka na wszystkie niezbędne produkty (węglowodany, białka, tłuszcze, substancje mineralne, witaminy).

Choroby cywilizacyjne wynikające ze złego odżywiania, czyli otyłość, cukrzyca, miażdżyca, anoreksja, bulimia, nadciśnienie.

Rozdział codziennego pożywienia wg rodzaju i ilości kalorii

Posiłek	Zawody kobiece (kcal)	Zawody fizyczne (kcal)
Śniadania	300-400	600-700
Posiłek regenerujący	25-50	150-250
Obiad	800-900	900-1000
Posiłek regenerujący	25-50	150-250
Kolacja	1250-1400	1400-1600

Wyróżniamy następujące składniki pokarmowe:

- białka

- tłuszcze

- węglowodany

- składniki mineralne

- witaminy

- woda

Najłatwiej przyswajalnym składnikiem energetycznym i ekonomicznym są węglowodany.

Temat: Zmęczenie pracą

Zjawiska zmęczenie pracą jest naturalną reakcją organizmu związana z wykonywana pracą oraz środowiskiem, w którym przebywamy.

Cechą charakterystyczną zmęczenia jest spadek wydajności pracy oraz brak satysfakcji z jej wykonywania.

Wyróżniamy dwa rodzaje zmęczenia:

1. zmęczenie, które posiada objawy subiektywne (człowiek odczuwa bóle mięśni, ociężałość, jest rozdrażniony)

2. zmęczenie, które posiada objawy obiektywne (wahania wydajności pracy, spadek jakości pracy)

Na zmęczeni wpływają dwa typy czynników:

- czynniki wewnętrzne (stan fizjologiczny organizmu)

- czynniki zewnętrzne (środowisko pracy, czynniki pracy)

Powody zmęczenia pracą:

- rodzaj pracy

- jej intensywność i czas trwania

- monotonia pracy lub jej otoczenia

- aspekt psychiczny (zbyt duża odpowiedzialność, konflikty, troski)

- nieprzyjazne środowisko pracy (mikroklimat, hałas, oświetlenie)

- choroby i złe odżywianie

Typy zmęczenia:

- mięśniowe

- ogólne

Rodzaje zmęczenia:

- ostre, będące procesem krótkotrwałym

- podostre, występują w całodziennym okresie pracy

- przewlekłe

Skutki zmęczenia:

- ostre bóle głowy

- brak apetytu

- senność

- zwiększona podatność na choroby

-wypalenie zawodowe

- depresja

Temat: Walka z monotonia w pracy

Monotonię określamy jako reakcję człowieka na jednostajną pracę lub sytuację pozbawioną bodźców. Reakcja ta charakteryzuje się znużeniem, zmniejszonym zainteresowaniem pracą, zmniejszoną odpornością psychiczną oraz odczuwalnym zmęczeniem, prowadzi do senności.

Elementy monotonii:

- proces pracy

- monotonia środowiska pracy

- stałe napięcie uwagi

- łatwość, powtarzalność czynności w pracy

Człowiek poddany monotonii ulega habituacji, zjawisko to polega na zmniejszaniu się reakcji na bodźce z otoczenia.

Zmęczenie monotonią można łatwo wyeliminować poprzez:

- sprawne zarządzanie czasem pracy

- właściwy rozkład przerw w pracy

- urozmaicenie pracy

Eliminacja monotonii w pracy:

- zmiana stanowisk pracy w ciągu dnia

- zmiana czynności wykonywanych w pracy

- zmiana otoczenia, czyli środowiska pracy

Temat: Przerwy w pracy i czas wolny

Racjonalne zaplanowanie pracy zmniejsza monotonię oraz zwiększa wydajność w pracy. Z badań nad częstotliwością przed i w czasie pracy wynika, że:

- należy unikać zbyt częstych przerw

- przerwa powinna występować wówczas, gdy wydajność pracy jest najwyższa

Przerwy dzielimy na 4 rodzaje:

1. przerwy dowolne, czyli takie, które pracownik robi aby odpocząć

2. przerwy zamaskowane, czyli udawane

3. przerwy uwarunkowane, czyli niezależne od pracownika

4. przerwy regulaminowe, czyli te które są ustalone regulaminem pracy

Temat: Ogólne zasady organizacji pracy

Organizowaniem pracy zajmuje się wiele dyscyplin naukowych tj.:

- ergonomia

- zarządzanie pracą

- psychologia pracy

- socjologia pracy itp.

Zarządzenie pracą obejmuje następujące zagadnienia:

- normowanie pracy

- wartościowanie pracy

- sprawy kadrowe

- organizacja stanowiska pracy

Temat: Praca statyczna i dynamiczna

Najbardziej powszechnym podziałem pracy jest podział na prace fizyczna i umysłową. Z punku widzenia charakteru zaangażowania mięśni wyróżniamy prace statyczna i dynamiczną.

Podczas wykonywania pracy dynamicznej mięśnie wykonują pracę rytmiczną zaś praca statyczna ma charakter podtrzymujący.

Podczas wykonywania pracy dynamicznej proces wydatkowania energii jest związany ze stałymi skurczami i wydłużeniami włókien mięśniowych.

W czasie wykonywania pracy statycznej włókna mięśniowe ulegają stałemu napięciu, zaś mięśnie nie zmieniają swojej długości. i nie wykonują konkretnego posunięcia.

Znając zasady fizjologii pracy należy tak organizować prace, aby nie była ona zbyt ciężka oraz uwzględniała współczynnik sprawności. Współczynnik sprawności jest stosunkiem zewnętrznej mierzalnej pracy do energii zużytej w określonym czasie.

Optymalne wartości współczynnika wydajności pracy fizycznej

Czynności	Stopień wydajności (%)
1. podnoszenie ciężarów	9
2. praca młotem	15
3. noszenie ciężarów	17
4. chodzenie po schodach z ciężarem	20
5. jazda na rowerze	25
6. pchanie wózka	17
7. wchodzenie pod górę	30

Temat: Obciążenie praca ciężką

Badanie pracy ciężkiej jest zadaniem niełatwym, ograniczają ja liczne przepisy mimo to jest to praca wymagająca zużycia dużej ilości energii pracującego człowieka.

Na skutek mechanizacji i automechanizacji praca ciężka uległa znacznym ograniczeniom.

Czynności	Zużycie energii kcal/min
1. piłowanie stali	2
2. praca młotem	7
3. piłowanie drzewa	12
4. prace domowe (gotowanie, czyszczenie)	2
5. trzepanie dywanów	4
6. jazda na rowerze (15 km/h)	3,5
7. chodzenie bez ciężaru z prędkością 2 km/h	1,2

Do najważniejszych procesów przystosowawczych do pracy ciężkiej należą:

- pogłębienie i przyśpieszenie oddechu

- podwyższone tętno

- lepsza przemiana materii

- podwyższona temperatura ciała

- powiększenie podaży cukru

- koncentracja organizmu na mięśnie najbardziej zaangażowane na proces pracy

Temat: Podnoszenie i dźwiganie ciężarów

Mimo dużej autonomizacji, mechanizacji proces podnoszenia ciężarów odgrywa istotną rolę w badaniach ekonomicznych. Związane jest to z dużą wypadkowością i częstymi urazami, które występują przy tego typu pracy.

Do najczęstszych urazów należą:

- stłuczenia

- zgniecenia

- urazy kręgosłupa

- otarcia

Obciążenie w kg

Obciążenie	Dorośli		Młodzież
		mężczyźni	kobiety	chłopcy	dziewczynki
sporadyczne	50	20	20	7
częste	18	12	11-16	5-7
stałe	18	12	11-16	5-7

Zapobiegając urazom podczas podnoszenia i dźwigania ciężarów należy przestrzegać następujących zasad:

1. podnoszony ciężar powinien być jak najbliżej osoby podnoszącej

2. uchwyt powinien uniemożliwić wysunięcie się ciężaru

3. stopy powinny mieć pewne oparcie

4. ciężaru nie podnosimy wyżej niż 40 cm

5. pracownik powinien zachować odpowiednia postawę ciała

Sporadycznie - nie częściej niż 7 razy w ciągu 8 godzin

Często - od 8 do 12 razy w ciągu 8 godzin

Temat: Organizacja prac wymagających zręczności

Przy organizowaniu prac wymagających zręczności najistotniejsza sprawa jest przygotowanie samego człowieka do wykonywania tego typu pracy, przyjmuje się, że maksymalna zręczność osiągamy wówczas, kiedy pewien zakres czynności wykonujemy w sposób automatyczny (odruchowo). Na ogół składa się bodziec, który następnie po przekształceniu impulsu czuciowego trafia do mózgu i jest przekazywany jako impuls ruchowy do nerwów ruchowych. Nerwy ruchowe wykorzystują siłę mięśni do wykonywania określonej czynności.

W procesach zręcznościowych dążymy, zatem do wyeliminowania procesów przekształcających impulsy czuciowe, wzrokowe. Chodzi o to, aby wrażenia wzrokowe lub dotykowe od razu przekazywać do ośrodka w mózgu.

Przy pracach zręcznościowych szczególnie ważne jest:

- organizacja stanowiska pracy

- odciążenie rąk pracownika

- zmniejszenie wysiłku pracownika

- odpowiednie rozmieszczenie przedmiotów w miejscu pracy

Temat: Kształtowanie treści pracy

Ergonomiczne organizowanie pracy polega na uczestnictwie człowieka w nowych formach organizacji pracy, które powinny być zgodne z potrzebami fizjologicznymi i psychologicznymi człowieka.

Wyróżniamy następujące formy organizacji pracy:

- rozszerzanie pracy (job enlargement) - dajemy pracownikowi więcej pracy tego samego typu

- wzbogacenie pracy (job enrichment) - zwiększamy zakres pracy pracownika, przez włączenie do jego obowiązków czynności o różnym stopniu trudności w ramach jednego zadania

- rotacja wykonywanych zadań (job rotation) - zwiększanie zakresu pracy przez cykliczną zmianę wykonywanych przez niego zadań

- wymienność stanowisk pracy (switching) - zwiększanie zakresu pracy pracownika przez zmianę miejsca pracy w ciągu dnia, tygodnia

Temat: Metody pracy

Pracownik na stanowisku pracy odpowiednio wyposażonym i zorganizowanym może wykonywać dany wyrób różnymi metodami.

Metody pracy łączą w sobie w sposób zorganizowany czynniki materialnego stanowiska pracy (robotnicy, wyposażenie, wyrób) wywierają wpływ również na przestrzenny układ stanowiska pracy, warunki w pracy i pracowników.

Właściwie dobrana metoda pracy pozawala na:

- eliminację zbędnych ruchów pracownika

- zmniejszenie wydatku energetycznego

- zapewnienie naturalnej pozycji ciała

Elastyczne formy czasu pracy - elastyczne godziny pracy obejmują:

- dobrowolnie wybraną godzinę rozpoczęcia pracy

- obowiązującą liczbę godzin pracy przed południem (2-3 godz.)

- przerwy w pracy (2 godz.)

- obowiązującą liczbę godzin pracy po południu

- wybrany dobrowolnie czas zakończenia pracy

Temat: Metody usprawniania organizacji pracy

Środowisko pracy powinno być utrzymane w stanie zapewniającym bezpieczeństwo jak również higieniczne, nieuciążliwe, ergonomiczne warunki pracy.

Przed przystąpieniem do pracy powinniśmy odpowiednio zorganizować i posprzątać swoje stanowisko pracy.

Porządek w miejscu pracy jest czynnikiem, który przyczynia się do:

- zmniejszenia wysiłku w miejscu pracy

- bardziej efektywnej, płynnej pracy

- lepszej kontroli przebiegu pracy

- lepszego wykorzystania czasu w pracy

- mniejszej rotacji personelu

- zmniejszenia wypadkowości

- ładu i porządku organizacyjnego

- lepszego porządku we wszystkich aspektach zarządzania

5S - wzorowy porządek

• SEIRI - selekcja

• SEITON - systematyka

• SEISO - sprzątania

• SEIKETSU - schludność

• SCHITSUKE - samodyscyplina

Temat: Ergonomia mieszkania

Ergonomia mieszkania rozumiana jest jako interdyscyplinarna dziedzina wiedzy zajmująca się dostosowaniem wnętrz, elementów budowlanych i instalacyjnych, wyposażenia i sprzętu do potrzeb psychofizycznych człowieka oraz badanie zachowania człowieka w obrębie mieszkania.

Podstawowym celem ergonomii mieszkania jest określenie zaleceń projektowania i wyposażenia wnętrz, co może spowodować poprawę warunków zdrowotnych, wpłynąć na dobre samopoczucie i na siły życiowe człowieka.

Potrzeby człowieka o charakterze fizjologicznym, psychologicznym, emocjonalnym, socjalnym może zaspokoić powiązanie przy projektowaniu wnętrz wymagań estetycznych i funkcjonalnych.

Projektując mieszkanie należy również uwzględnić rodzaj wykonywanej pracy oraz sposób użytkowania mieszkania, które tworzą następujące elementy:

- odpoczynek

- spędzanie wolnego czasu

- spożywanie posiłków

- zajęcia domowe

- opieka nad dziećmi

- higiena osobista

Użytkowo-funkcjonalne zagospodarowanie pomieszczeń polega na uwzględnieniu następujących zaleceń:

- stosowne do rodzaju pomieszczenia wykończenie podłóg i ścian

- odpowiedni dobór mebli i sprzętu codziennego użytku

- odpowiednie rozmieszczenie punktów świetlnych

- dostosowanie warunków klimatycznych, temperatury, wilgotności powietrza, minimalizacja hałasu

- zgodność pod względem kolorystycznym i fakturalnym.

Temat: Ergonomia dla ludzi starych i niepełnosprawnych

Osoby w starszym wieku powinny mieć odpowiednio dostosowane stanowisko pracy, w którym uwzględniono choroby wieku starczego obejmujące:

- ograniczenia swobody ruchu

- spadek zdolności reakcyjnej mózgu

- zmniejszenie sprawności psychicznej

- niekiedy zmiany psychiczne ze skłonnością do stanów depresyjnych

Projektując pomieszczenie do pracy dla osób niepełnosprawnych należy uwzględnić:

- zapewnienie bezpieczeństwa dotarcia do miejsca pracy

- zwiększyć wymagania w stosunku do obiektów i urządzeń powszechnego użytku

- dostosować pomieszczenie socjalno-bytowe

- projektować wyposażeni techniczne mające na celu kompensację funkcji, których osoba niepełnosprawna nie może wykonać

- indywidualizować stanowiska pracy

Kryteria niesprawności wynikają z różnego rodzaju schorzeń i ułomności np.:

- choroby układu krążenia

- dysfunkcje narządu ruchu

- choroby układu oddechowego

- wady wzroku

- wady słuchu

- widoczne zniekształcenie ciała

- choroby psychiczne

Lista niepełnosprawności wg Światowej Organizacji Zdrowia

- niepełnosprawność zachowania (aspołeczność)

- niepełnosprawność porozumiewania się

- niepełnosprawność samoobsługi

- niepełnosprawność lokomocji

- niepełnosprawność uczenia się

- niepełnosprawność ruchów precyzyjnych rąk

- niepełnosprawność sytuacyjna

- niepełnosprawność umiejętności wybiórczych

- niepełnosprawność - inne ograniczenia czynności.

Temat: Ergonomia wyrobu

Cechy jakości wyrobu:

1. cechy techniczne

- wymiary

- stan powierzchni

- własności fizykochemiczne

2. cechy użytkowe

- trwałość

- niezawodność

- naprawialność

3. cechy ekonomiczne

- koszty eksploatacji wyrobu

- koszty wytwarzania lub koszty nabycia

4. cechy ergonomiczne

- dogodność i bezpieczeństwo użytkowania

5. cechy estetyczne

- wygląd

- kształt

- kolorystyka

6. cechy bezpieczeństwa

- zabezpieczenie przed wpływem środowiska pracy

7. cechy psychologiczne

- niewygórowana cena

- terminowa dostawa

Temat: Ergonomia, a bezpieczeństwo pracy

Bezpieczeństwo określamy jako stan pracy polegający na realizacji procesu pracy w warunkach niezagrażających życiu i zdrowiu pracowników.

Zarządzanie bezpieczeństwem określamy jako działania nastawione na redukcję ryzyka utraty pracy życia i zdrowia w miejscu pracy.

System bezpieczeństwa w pracy powinien być dostosowany di zagrożeń panujących w miejscu pracy oraz powinien obejmować następujące obszary:

- personel (ich zadania, obowiązki, szkolenia)

- identyfikacja ryzyka

- eksploatacja i konserwacja maszyn i urządzeń

-zarządzanie zmianami i projektowanie

- planowanie sytuacji awaryjnych

- przeglądy wewnętrzne oraz analiza wypadków

- ocena efektywności zarządzania.

Temat: Istota i powstanie zagrożeń wypadkowych

Zasady racjonalnej organizacji pracy muszą przede wszystkim uwzględniać bezpieczeństwo w miejscu pracy. W tworzeniu bezpiecznego miejsca pracy powinni uczestniczyć menadżerowie wszystkich szczebli kierowniczych oraz pracownicy. System BHP opiera się na 3 pionach:

- wykonawczy

- nadzoru

- naukowo-badawczy

Celem zapewnienia bezpieczeństwa w miejscu pracy należy:

- zapewnić najdogodniejsze warunki w pracy

- przystosować maszyny, urządzenia oraz narzędzia pracy

- stworzyć odpowiednie środowisko pracy

- zatrudnić pracowników zgodnie z kwalifikacjami

- zapewnić odpowiednie środki bezpieczeństwa i ochrony pracy

Wyróżniamy 3 grupy czynników wpływających na wypadkowość w miejscu pracy:

1. czynnik ludzki (błąd człowieka)

2. czynnik organizacyjny ( błędy organizacyjne)

3. czynnik materialny

- chemiczny (pyły, trucizny)

- fizyczny (hałas, promieniowanie cieplne)

- psychiczny (stres, nerwic, frustracje)

Temat: Stan normalizacji w ergonomii

Czynnik ergonomiczny powinien być kwantyfikowany i obligatoryjnie wykorzystany w firmie. W Polsce i na świecie są stosowane liczne badania mające na celu sformułowanie kryteriów ergonomicznych. Kryteria (standardy ergonomiczne) obejmują 2 grupy:

1. standardy bezpieczeństwa pracy

2. obniżenie uciążliwości pracy i zwiększenie komfortu

Pierwsze działania na rzecz normalizacji ergonomii zostały podjęte z inicjatywy międzynarodowego Towarzystwa Ergonomicznego w 1973 roku.

Koncepcja standardów ergonomicznych została opracowana w Wielkiej Brytanii. Normalizacja ergonomii w Polsce jest związana z Komitetem Technicznym Ergonomii.

17

---