Instrumenty pochodne są to instrumenty finansowe, których cena jest ściśle uzależniona (czyli „pochodzi”) od ceny innego instrumentu, nazywanego instrumentem bazowym. Instrumentem bazowym mogą być towary (soja, cukier, miedź, złoto, pszenica, ryż itp.), waluty, indeksy giełdowe czy akcje spółek giełdowych. Inwestowanie w instrumenty pochodne zamiast bezpośrednio w instrumenty bazowe ma pewne zalety:

• Dźwignia finansowa - możliwość osiągania bardzo wysokich zysków (i bardzo wysokich strat) przy zaangażowaniu niewielkich środków.

• Zwykle łatwiejszy dostęp niż do instrumentów bazowych (np. ropy, pszenicy, złota, srebra)

• Łatwość gry zarówno na wzrost jak i spadek instrumentu bazowego (np. w przypadku akcji nie jest to takie proste - tzw. krótka sprzedaż nie funkcjonuje w przypadku wszystkich spółek i na wszystkich rynkach; w przypadku np. złota można sobie wyobrazić zakup i grę na wzrost tego kruszcu (kupić sztabkę, zapłacić przy okazji ogromny spread), ale jak moglibyśmy zarabiać na jego spadkach?)

Podstawowymi instrumentami pochodnymi są kontrakty terminowe i opcje.

1. Kontrakty terminowe

Kontrakt terminowy jest instrumentem zobowiązującym inwestora do kupna lub sprzedaży określonej ilości instrumentu bazowego w ustalonym czasie po cenie ustalonej dziś. Tyle że zamiast fizycznej dostawy instrumentu bazowego w dniu rozliczenia transakcji następuje tylko rozliczenie gotówkowe wynikające z różnicy ceny instrumentu bazowego w dniu rozliczenia i dniu zawarcia transakcji. Kontraktu terminowego można też pozbyć się przed dniem rozliczenia np. jeśli ponosimy na nim straty i sądzimy że jeszcze się one powiększą.

Rozróżniamy kontrakty terminowe futures i forward. Różnią się one tym, że w kontraktach typu forward może występować rzeczywista dostawa instrumentu bazowego (strony umawiają się czy realizacja będzie gotówkowa czy przez dostawę instrumentu bazowego). Forward nie są standaryzowane (czyli strony mogą umówić się na dostawę dowolnej ilości dobra, po dowolnej cenie i w dowolnej dacie). Przez to nie są one przedmiotem obrotu giełdowego (co najwyżej pozagiełdowego -OTC). Kontrakty te często funkcjonują jako dwustronne umowy przedsiębiorstw z bankami.

W naszych dalszych rozważaniach ograniczymy się jedynie do kontraktów futures, które są standaryzowane (opiewają na określoną ilość instrumentu bazowego i wygasają w określonych terminach), gdzie rozliczenie jest gotówkowe i występuje depozyt.

Na GPW mamy kontrakty terminowe futures na:

1. Indeksy giełdowe - WIG20 i mWIG40

2. Waluty (USD/PLN; EUR/PLN; CHF/PLN)

3. Akcje niektórych spółek (Agora, KGHM, Pekao, PKN Orlen, PKO BP, TP SA).

Większy wybór kontraktów terminowych jest u brokerów oferujących dostęp do rynku Forex (ale specyfika tego rynku jest nieco inna).

Kontrakty terminowe na GPW mają w notowaniach swoje symbole, które składają się z:

• Litery „F” na początku - oznaczenie kontraktu terminowego futures

• skróconej nazwy instrumentu bazowego, np. „W20” dla WIG 20, „W40” dla mWIG40

• litery kodu określającego miesiąc wykonania (H - marzec, M - czerwiec, U - wrzesień, Z - grudzień)

• ostatnich 2 cyfr roku wykonania

(np. FW20H10 oznacza kontrakt terminowy na WIG 20 z miesiącem wykonania (rozliczenia) przypadającym na marzec 2010 r.)

Dla WIG 20 notowane są jednocześnie cztery serie kontraktów z czterema kolejnymi miesiącami wykonania Ostatnim dniem obrotu daną serią kontraktów (ten sam dzień co dzień rozliczenia kontraktów) jest trzeci piątek miesiąca wykonania (np. dla kontraktów FW20H10 będzie to 19 marca 2010). Jeżeli w tym dniu nie odbywa się sesja, jest to ostatni dzień sesyjny przed dniem wygaśnięcia.

Obrót kontraktami na WIG20

Kurs kontraktu podaje się w punktach, a cenę ustala mnożąc przez 10 PLN (tzw. mnożnik). Oznacza to, że np. kurs kontraktu wynosi 2500 a jego cena 25000 PLN (2500 x 10 PLN). Nabywca, kupując kontrakt (otwiera pozycję długą - long), liczy iż indeks WIG 20 wzrośnie i w związku z tym zrealizuje zysk wynikający z różnicy pomiędzy ceną  instrumentu bazowego w dniu wykonania kontraktu a cena w dniu nabycia. Sprzedawca zaś, sprzedając kontrakt (otwiera pozycję krótką - short), liczy że indeks WIG 20 spadnie. Oczywiście obydwoje narażeni są na stratę jeżeli indeks WIG 20 nie zachowa się zgodnie z ich oczekiwaniami. Nie muszą oni jednak czekać do dnia wygaśnięcia kontraktów, mogą zamknąć pozycję wcześniej i tym samym zrealizować zysk lub stratę jaką do tej pory mają. Aby zamknąć pozycję inwestor z pozycją długą sprzedaje kontrakt, inwestor z pozycją krótką kupuje kontrakt. Obrót kontraktami na GPW odbywa się w systemie notowań ciągłych, podobnie jak akcjami tylko rozpoczyna się pół godziny wcześniej - zob. harmonogram sesji na stronie GPW.

Przykład 1:

Inwestor kupił 1 kontrakt terminowy na WIG20 (zajął pozycję długą licząc na wzrost WIG20) kiedy WIG20 miał 2500 punktów. Po 4 miesiącach WIG wzrósł do poziomu 2800 punktów. Ile zarobił/stracił inwestor na 1 kontrakcie?

Przykład 2.

Inwestor sprzedał 2 kontrakty terminowe na WIG20 (zajął pozycję krótką) kiedy WIG20 miał 5500 punktów. Teraz na jego rachunku jest zapis: -2 FW20…. Po 3 miesiącach WIG spadł do poziomu 4400 punktów. Ile zarobił/stracił inwestor?

W tej sytuacji (tzw. pozycja krótka), inwestor zarabia na spadkach indeksu WIG a traci na wzrostach). Aby pozbyć się kontraktów musi złożyć zlecenie kupna 2 kontraktów. Wówczas na jego rachunku będzie już zapis nie „-2” ale „0”.

Przykład 3.

Inwestor kupił 3 kontrakty terminowe na WIG20 kiedy WIG20 miał 2500 punktów. Po 3 miesiącach WIG spadł do poziomu 2050 punktów. Ile zarobił/stracił inwestor?

We wszystkich powyższych przykładach pozwoliłem sobie na uproszczenie, że ceny kontraktów = notowaniom instrumentu bazowego (tu: WIG20). W rzeczywistości istnieją zawsze pewne (niewielkie) różnice w notowaniach instrumentu bazowego i kontraktów terminowych na ten instrument.

Dźwignia finansowa - źródło dużych zysków i jednocześnie dużego ryzyka

Aby zacząć „zabawę” z kontraktami terminowymi nie potrzebujemy ogromnej gotówki za sprawą tzw. depozytu zabezpieczającego. Aby kupić/sprzedać kontrakt FW20, którego cena wynosi np. 25000 PLN (2500 x mnożnik 10) musimy jedynie posiadać na rachunku depozyt zabezpieczający w wysokości kilku procent wartości kontraktu.

Dla FW20, depozyt wynosi około 7% (depozyty mogą się różnić w różnych biurach maklerskich), czyli żeby kupić/sprzedać 1 kontrakt potrzebujemy mieć na rachunku tylko 1750 PLN (bo 7% x 25000) + prowizja za zlecenie.

Kontrakty terminowe rozliczane są codziennie tj. po każdej sesji zyski (lub straty) są dopisywane (odejmowane) z rachunku inwestora. W wyniku niekorzystnej dla inwestora sytuacji, może się zdarzyć, że wysokość depozytu zabezpieczającego spadnie poniżej tzw. właściwego depozytu zabezpieczającego (około 5% wartości kontraktu). W takiej sytuacji, inwestor zobowiązany jest to uzupełnienia depozytu. Jeżeli inwestor nie uzupełni depozytu, biuro maklerskie zamknie pozycje inwestora (zaczynając od najbardziej stratnej).

*Przykład

Pan „X” oczekuje spadków na GPW. W celu uzyskania zysku bądź zabezpieczenia swoich pozycji na akcjach decyduje się na otwarcie krótkiej pozycji na kontraktach terminowych na WIG 20. W tym celu postanawia sprzedać 3 kontrakty FW20 (przykład nie uwzględnia prowizji od zawieranych transakcji i zakłada wartość depozytu zabezpieczającego = 7,8%).

1 dzień: inwestor wpłaca 9000 PLN na rachunek
1 dzień: inwestor otwiera 3 krótkie pozycje na FW20 po kursie 3500. Biuro blokuje wstępny DZ w wysokości 8190 PLN (3 x 3500 x 10 PLN x 7,8%)
1 dzień: założenia inwestora niestety nie sprawdza się i WIG20 rośnie. Kurs kontraktów na koniec dnia wynosi 3610. Strata inwestora wynosi (3 x 110 x 10 PLN) = -3300 PLN
1 dzień: saldo na koniec dnia wynosi 9000 - 3300 = 5700, niestety jest to poniżej właściwego DZ (3 x 3610 x 10 PLN x 5,6% = 6065 PLN). Inwestor zobowiązany jest do uzupełnienia depozytu do wysokości 140% właściwego DZ, czyli 140% x 6065 = 8491 PLN. W przeciwnym razie biuro maklerskie, następnego dnia zamknie pozycje (godzina do której należy uzupełnić depozyt zależy od biura maklerskiego).

2 dzień: inwestor w dalszym ciągu przewiduje spadki na giełdzie i wpłaca 5000 PLN. Suma środków po wpłacie wynosi 5700 + 5000 = 10700 PLN, z czego 8491 PLN zablokowane jest jako depozyt.
2 dzień: na giełdzie rzeczywiście miejsce mają znaczne spadki które spychają kurs FW20 do poziomu 3450.
2 dzień: Zysk inwestora wynosi (3 x 160 x 10 PLN ) = 4800 PLN
2 dzień: saldo na koniec dnia wynosi 10700 PLN + 4800 PLN = 15500 PLN, w tym 8073 PLN depozytu.

3 dzień: po niewielkim odbiciu kontraktów inwestor postanawia zrealizować zyski i zamknąć 3 otwarte pozycje na FW20 po kursie 3455. Strata 3 dnia wynosi (3 x 5 x 10 PLN) = -150 PLN
3 dzień: saldo na koniec dnia wynosi  15500 PLN - 150 PLN = 15350 PLN. W sumie inwestor wpłacił wcześniej 14000PLN w gotówce (9000+5000zł) więc jego zysk wynosi 1350zł. (Stopa zwrotu = … (9,64%, a w skali roku 1172,87%). Oczywiście można sobie wyobrazić sytuację w której inwestor ma mnej szczęścia i nieodpowiedni obrót sytuacji powoduje szybką utratę całości zainwestowanych środków (a nawet więcej bo można dopłacać do depozytu).

Aby zacząć samodzielnie grę na kontraktach, oprócz posiadania rachunku w biurze maklerskim należy wystąpić o nadanie numeru NIK (Numer Identyfikacji Klienta), które trwa ok. dwóch tygodni. NIK służy rozliczaniu transakcji przez KDPW.

2. Opcje

Kontrakt opcyjny to instrument finansowy dający posiadaczowi prawo (ale w odróżnieniu od kontraktu terminowego nie nakładający obowiązku!) kupna lub sprzedaży określonego instrumentu bazowego po ustalonej cenie i w ustalonym czasie.

Cztery najważniejsze informacje charakteryzujące opcję to jej rodzaj (kupna - call, sprzedaży - put), cena wykonania (tzw. strike), data wykonania oraz oczywiście instrument bazowy opcji.

Istnieją 2 rodzaje opcji. Opcja kupna („call”) daje jej posiadaczowi prawo do kupna określonego instrumentu bazowego (np. 100 akcji jakiejś spółki X), a opcja sprzedaży („put”) uprawnia do sprzedaży instrumentu bazowego. W rzeczywistości, podobnie jak przy kontraktach terminowych, nie następuje rzeczywiste dostarczenie instrumentu bazowego, tylko rozliczenie pieniężne w dniu wygaśnięcia opcji. Ponieważ są dwa rodzaje opcji (put i call) i na każdej można zając pozycję długą lub krótką, mamy tak naprawdę 4 możliwości (zob. tabela).

Kupujący opcje:	Sprzedający (wystawiający) opcje:
Put - liczy że wartość instrumentu bazowego spadnie poniżej ceny wykonania opcji (strike); zyskuje na spadkach; traci na wzrostach Call - liczy że wartość instrumentu bazowego wzrośnie powyżej ceny wykonania opcji (strike); zyskuje na wzrostach, traci na spadkach	Put - liczy że instrument bazowy nie spadnie poniżej ceny wykonania (strike) opcji Call - liczy, że instrument bazowy nie wzrośnie powyżej ceny wykonania opcji (strike)
Płaci premię opcyjną (cenę opcji)	Zyskuje (dostaje) premię opcyjną
Nie wnosi depozytu zabezpieczającego	Wnosi depozyt zabezpieczający
Traci w najgorszym przypadku wartość premii opcyjnej, którą zapłacił przy zakupie opcji	Traci różnicę pomiędzy ceną wykonania opcji (strike), a wartością instrumentu bazowego w dniu wygaśnięcia opcji. Wielkość możliwych strat jest zatem nieograniczona.
Obaj inwestorzy mogą pozbyć się opcji przed terminem ich wygaśnięcia (zajmując pozycję przeciwstawną). Cena giełdowa opcji call (premia) rośnie jak instrument bazowy rośnie i spada gdy instrument bazowy spada. Cena giełdowa opcji put - odwrotnie. Cena giełdowa opcji zależy też od tego ile czasu zostało do terminu wygaśnięcia opcji (czyli od tego jakie są szanse, że instrument bazowy przekroczy cenę strike).

1. Aktualną wartość opcji możemy szacować za pomocą modelu Black'a - Scholes'a.

2. Na GPW aktualnie mamy notowane tylko opcje na WIG-20.

3. Różnice w stosunku do kontraktów futures:

• Większy poziom skomplikowania (ale też większe możliwości)

• Asymetria ryzyka - kupujący opcje ponosi inne ryzyko (mniejsze) niż sprzedający opcje.

Kupując opcję płacimy za nią określoną cenę (tzw. premię) i cena ta jest maksymalną stratą jaką możemy ponieść. W najgorszym przypadku wartość opcji w dniu rozliczenia będzie wynosić zero. Wartość opcji call rośnie, kiedy rośnie wartość instrumentu bazowego, a wartość opcji sprzedaży (put) rośnie kiedy cena instrumentu bazowego spada. Opcje put mogą być szczególnie użyteczne do zabezpieczenia naszego portfela akcji jeśli sądzimy że istnieje duże niebezpieczeństwo załamania koniunktury giełdowej.

Obu typów opcji nie musimy trzymać do dnia rozliczenia, możemy je sprzedać przed terminem rozliczenia (wygaśnięcia) jeśli sytuacja rozwija się nie po naszej myśli (przyp. że kontraktów terminowych też nie musimy trzymać do terminu wygaśnięcia).

Zaletą transakcji opcyjnych dla nabywców jest brak wymaganego depozytu zabezpieczającego (tylko sprzedający opcje musi wnieść depozyt!) i konieczność zaangażowania znacznie mniejszych środków. Istnieje jednak szereg podobieństw sprzyjających wykorzystywaniu opcji i kontraktów - przykładowo kurs rozliczeniowy kalkulowany jest w identyczny sposób jak w przypadku kontraktów terminowych na WIG20, a opcje notowane są w systemie notowań ciągłych w tych samych godzinach co kontrakty.

Opcje, podobnie jak kontrakty terminowe futures, są w pełni wystandaryzowane. Zarówno dla opcji kupna jak i dla opcji sprzedaży stale można zawierać transakcje z dwoma terminami wygaśnięcia przypadającymi w dwóch najbliższych miesiącach z cyklu marzec, czerwiec, wrzesień, grudzień. Ostatni dzień obrotu opcjami danych serii to trzeci piątek miesiąca wygaśnięcia. Przykładowo w październiku dostępne będą opcje wygasające w grudniu oraz marcu kolejnego roku.

Oznaczenia w symbolach opcji

gdzie:
O - rodzaj instrumentu (opcje)
XYZ - kod określający nazwę instrumentu bazowego (określony przez Zarząd Giełdy)
k - kod określający typ i miesiąc wygaśnięcia opcji (określony przez Zarząd Giełdy)

r - ostatnia cyfra roku wygaśnięcia
ccc - kurs wykonania (kurs wykonania opcji = kurs w nazwie skróconej pomnożony przez 10)

Przykład:

Co oznacza kod opcji: OW20C0230 ?

O: Oznaczenie, że instrument jest opcją

W20: Instrument bazowy - indeks WIG20
C: Typ opcji - opcja kupna; miesiąc wygaśnięcia - marzec

0: Rok wygaśnięcia: 2010
230: Kurs wykonania - 2.300 pkt indeksowych (230 x 10)

Rozliczenie opcji

Podobnie jak w przypadku kontraktów terminowych opcje rozliczane są wyłącznie w sposób pieniężny. Nie ma miejsca fizyczna dostawa portfela indeksu. Opcje na WIG20 mają europejski styl wykonania, co oznacza że swoje prawo można wykonać wyłącznie w dniu wygaśnięcia, jeżeli:

1. kurs rozliczeniowy jest wyższy niż kurs wykonania - w przypadku opcji kupna

2. kurs rozliczeniowy jest niższy niż kurs wykonania - w przypadku opcji sprzedaży

W praktyce, wykonanie opcji następować będzie automatycznie w dniu wygaśnięcia jeżeli spełnione zostały powyższe warunki.

Kwota rozliczenia wypłacana w przypadku wykonania opcji jest równa:

1. różnicy między ceną rozliczeniową i cena wykonania - opcje kupna

2. różnicy między ceną wykonania i ceną rozliczeniową - opcje sprzedaży

Cena rozliczeniowa to kurs rozliczeniowy pomnożony przez mnożnik (równy 10zł). Mnożnik to wartość jednego punktu indeksowego. Natomiast kurs rozliczeniowy dla opcji jest równy ostatecznemu kursowi rozliczeniowemu dla kontraktów terminowych na WIG20 i jest równy średniej arytmetycznej ze wszystkich wartości WIG20 z ostatniej godziny notowań ciągłych (15:00-16:00) i wartości indeksu na zamknięciu (16:10).

Z kolei cena wykonania opcji jest równa kursowi wykonania pomnożonemu przez mnożnik (10zł). Kurs wykonania to poziom indeksu WIG20 (instrumentu bazowego), po którym strony transakcji chcą „kupić/sprzedać)” indeks w przyszłym w terminie. Jest on określony w symbolu giełdowym opcji.

Przykład 1

Inwestor, licząc na wzrost indeksu WIG20 kupił 2 opcje OW20C0230 po cenie giełdowej 225. Zapłacił za nie 2x225x10=4500zł. W dniu wygaśnięcia opcji wartość indeksu WIG20 (średnia z ostatniej godziny notowań = kurs rozliczeniowy) wynosiła 2600 punktów. Jaki zysk/stratę poniósł inwestor?

Różnica pomiędzy ceną rozliczeniową i ceną wykonania jest dodatnia:

Kwota rozliczenia= 2* (2600-2300x10)= 2*3000=6000zł

Ale ponieważ zakup opcji kosztował go 4500zł, inwestor zarobił 6000-4500zł=1500zł.

Zadanie 1

Inwestor kupił 3 opcje call na WIG20 z ceną wykonania (strike) 2400 po kursie 120. W dniu wygaśnięcia opcji WIG20 miał wartość 2600 punktów. Ile zarobił (stracił) inwestor?

Zadanie 2

Inwestor kupił 1 opcję put OW20O0240. Zapłacił za nią na GPW cenę 83,50 (czyli 835zł bo: 83,50*10). WIG20 miał tego dnia 2438 punktów.

1. W jakich warunkach (tj. przy wzroście czy spadku WIG20) wartość opcji będzie rosła, czyli inwestor będzie osiągał zysk?

2. Przypuśćmy że 5 dni później inwestor pozbył się opcji (sprzedał ją na giełdzie) po cenie 92,10. Jaki zysk zrealizował?

3. Przypuśćmy, że inwestor jednak nie pozbył się opcji i czekał do jej wygaśnięcia. Okazało się, że wartość indeksu w dniu wygaśnięcia opcji (kurs rozliczeniowy) WIG20 wynosiła 2650. Jaką kwotę rozliczenia otrzyma inwestor? Jaką kwotę zarobił/stracił inwestor?

Zadanie 3

Inwestor sprzedał 10 opcji put na WIG20 z ceną wykonania (strike) 2000 po kursie 7,10. W dniu wygaśnięcia opcji WIG20 miał wartość 2300 punktów. Ile zarobił (stracił) inwestor?

* Dodatkowe informacje o opcjach

Możemy mówić o 3 cenach opcji w zależności od tego jak kształtuje się jej cena wykonania w stosunku do aktualnej wartości instrumentu bazowego:

1. Opcja jest in-the-money (opcja z wartością wewnętrzną)
- opcja kupna: cena wykonania < cena instrumentu bazowego
- opcja sprzedaży: cena wykonania > cena instrumentu bazowego
2. Opcja jest at-the-money
- opcja kupna: cena wykonania Ⴛ cena instrumentu bazowego
- opcja sprzedaży: cena wykonania Ⴛ cena instrumentu bazowego
3. Opcja jest out-of-the-money (opcja bez wartości wewnętrznej)
- opcja kupna: cena wykonania > cena instrumentu bazowego
- opcja sprzedaży: cena wykonania < cena instrumentu bazowego

Na każdą sesję dla każdej serii kursem odniesienia jest kurs teoretyczny opcji wyznaczany zgodnie z modelem Black-Scholes'a.

Poza kupnem opcji call lub put, możliwa jest też ich sprzedaż (czyli wystawienie opcji). Nie omawialiśmy wyżej tych przypadków. Występuje wówczas asymetria zobowiązań - nabywca opcji ma prawo kupna bądź sprzedaży instrumentu bazowego, podczas gdy wystawca ma zobowiązanie wobec nabywcy, jest podstawą różnicą w porównaniu do kontraktów terminowych, gdzie zarówno nabywca, jak i wystawca są zobowiązani do kupna (strona długa), bądź sprzedaży (strona krótka) instrumentu bazowego. Za to prawo nabywca opcji musi zapłacić wystawcy określoną cenę. Cena opcji (premia) kształtowana jest przez podaż i popyt i zależy m.in. od ceny instrumentu bazowego, ceny wykonania, zmienności cen instrumentu bazowego czasu do wygaśnięcia poziom stóp procentowych, stopy dywidendy.

Z uwagi na charakter instrumentu, depozyty zabezpieczające są wnoszone wyłącznie przez wystawców opcji. Nabywcy opcji nie wnoszą depozytów zabezpieczających.

3. Zastosowanie instrumentów pochodnych.

Instrumenty pochodne mogą być użyte w celach zabezpieczających przed niekorzystną zmianą ceny instrumentu bazowego (tzw. „hedging”) lub w celach spekulacyjnych (czyli osiągnięcie wysokiego zysku przy zaangażowaniu relatywnie małych środków).

Przykład zastosowania zabezpieczającego:

Polska firma (importer) musi za 60 dni zapła­cić 2 mln Euro firmie niemieckiej, a kurs kasowy (spot, dzisiejszy) wynosi 4,09 pln za euro. Jeśli kurs ten się nie zmieni, polska firma zapłaci za 60 dni firmie niemieckiej równowartość 8,18 mln zł (2mln*4,09). Gdyby jednak w ciągu tych 60 dni kurs kasowy wzrósł na przykład do 4,25 pln za euro, to polska firma musiałaby zapłacić nie 8,18mln zł, ale 8,5mln zł!

Dyrektor finansowy polskiej firmy może uniknąć tego ryzyka walutowego, kupując kontrakt(y) terminowy(e) na kurs Euro (EUR/PLN). Dzięki temu, to co straci się na wzroście kursu Euro (bo firma będzie musiała zapłacić więcej niemieckiemu kontrahentowi), zyska się na zmianie ceny kontraktów (długa pozycja na kontrakcie - więc tu zarabiamy na wzroście Euro). Pozostaje tylko kwestia obliczenia ile sztuk kontraktów jest potrzebnych dla zrównoważenia tej transakcji z niemieckim partnerem.

Oczywiście, pozbawiając się ryzyka związanego z niekorzystną zmianą kursu Euro pozbędziemy się też możliwości zarobienia na sytuacji odwrotnej - czyli korzystnego dla nas spadku kursu Euro. Gdyby kurs Euro w ciągu 60 dni zamiast wzrosnąć do 4,25 spadł do 3,90; bylibyśmy winni Niemcom nie 8,18mln zł, ale 7,8mln zł. Niestety, jeśli mamy długą pozycję w kontrakcie na EUR/PLN, nasz zysk kursowy zostanie tu zrównoważony stratą na kontraktach terminowych.

W praktyce cena kontraktu nie równa się dokładnie cenie instrumentu bazowego, tylko jest jej bardzo bliska. Zależy ona od oczekiwań inwestorów co do kształtowania się ceny instrumentu bazowego w przyszłości. Jeśli cena kontraktu jest wyższa od ceny instrumentu bazowego (inwestorzy spodziewają się wzrostów ceny instrumentu bazowego) mówimy o tzw. „dodatniej bazie”, jeśli niższa (inwestorzy spodziewają się spadku ceny instrumentu bazowego) - mówimy o „ujemnej bazie”.

Komisja Europejska chce doprowadzić do standaryzacji wszystkich kontraktów terminowych i chce żeby obrót nimi odbywał się wyłącznie na oficjalnych giełdach (nie na rynku pozagiełdowym). Uważa bowiem, że brak oficjalnej kontroli nad tym rynkiem może być niebezpieczny dla stabilności systemu finansowego. Przedsiębiorstwa protestują jednak przeciwko takiemu rozwiązaniu - wg nich zwiększy to ich koszty i utrudni zarządzanie ryzykiem. Kontrakty forward mogą być jakby „szyte na miarę”, futures nie.

Stan na styczeń 2010.

Aktualne wysokości depozytów podają na swoich stronach KDPW i GPW.

Np. w XTB to godzina 12.00.

W zadaniach nie bierzemy pod uwagę prowizji maklerskiej, która wynosi kilka zł za 1 opcję.

2

Konspekt VI - Rynek instrumentów pochodnych

dr Piotr Kowalczuk

---