Biofeedback
Miejsce biofeedback w opiece zdrowotnej
Zdecydowaną, ogromną grupą ludzi na świecie, którzy zajmują się terapią eeg biofeedback, są psycholodzy. Biofeedback jest metodą opartą na monitorowaniu i kontroli czynności biologicznej, jaką jest czynność bioelektryczna pracującego mózgu. Nie stosujemy żadnej farmacji, bioenergii, ani naświetlań. To jest formuła treningu lub rehabilitacji. Skutków ubocznych nie ma....chyba, że zmęczenie, bo niełatwa jest walka z samym sobą.
Ministerstwo zdrowia USA uważa, że biofeedback, jest narzędziem, jednym z wielu instrumentów dostępnych w profesjonalnej opiece nad zdrowiem. Przypominamy wszystkim, że : zachowanie, myśl i uczucia głęboko wpływają na cielesne zdrowie.
NCCAM popiera nowatorskie badanie w pięciu głównych domenach:
( 1 ) alternatywne systemy medyczne ( np.: tradycyjna chińska medycyna, Ayurveda)
( 2 ) interwencja umysłu w funkcjonowanie ciała ( np.: medytacja, biologiczne sprzężenie
zwrotne)
( 3 ) leczenie biologiczne ( np.: terapie ziołowe, specjalne diety)
( 4 ) metody oparte o manipulację ciałem ( np.: kręgarstwo, masaż)
( 5 ) terapie energii ( np.: Reiki, terapia gongiem).
Biologiczne sprzężenie zwrotne jest techniką leczenia, w której ludzie trenują ulepszanie swojego zdrowia przez używanie sygnałów od ich własnego ciała . Fizjoterapeuci używają biologicznego sprzężenia zwrotnego, aby odzyskać ruch u poszkodowanych z paraliżem mięśni. Psycholodzy używają tej metody, aby usunąć napięcia i niepokoje, a ich klienci uczą się relaksu. Specjaliści w wielu różnych dyscyplinach używają biologiczne sprzężenia zwrotne do radzenia sobie z bólem.
Dla pacjentów, biologiczne sprzężenie zwrotne jest maszyną działającą jak rodzaj szóstego zmysłu, który pozwala mu widzieć lub słyszeć działalność wewnątrz ich ciała . Dla przykładu : maszyna do treningu mięśni. Pokazuje elektryczne sygnały w mięśniach. Tłumaczy elektryczne sygnały pracujących mięśni na formy, które pacjenci mogą obserwować: wzrost migania żarówki lub wyższy ton bipera, za każdym razem, gdy naprężenie mięśni rośnie w pewnym okresie czasu. Jeżeli pacjenci chcą zwolnić naprężenie mięśni, to próbują zwalniać częstotliwość błyskającej żarówki lub obniżyć ton bipera.
Definicja Biofeedback
Biofeedback jest sposobem zwrotnego podawania informacji o przebiegu i parametrach monitorowanej czynności fizjologicznej. Uzyskane tą drogą informacje umożliwiają kontrolę i optymalizację monitorowanego parametru, a tym samym czynności fizjologicznej. Proces zwracania informacji zwany jest sprzężeniem zwrotnym, z angielskiego "Feedback", a ponieważ dotyczy funkcji żywych organizmów, zwany jest : Biofeedback. Proces monitorowania parametru fizjologicznego, najczęściej jest uwarunkowany jakimś paradygmatem (koncepcja modelowania sprzężenia zwrotnego), a próbę spełnienia uwarunkowań paradygmatu nazywamy treningiem biofeedback..
Rodzaje biofeedback. Typy modalności.
Istnieje całe mnóstwo odmian biofeedback, w zależności od tego, jaki parametr fizjologiczny chcemy monitorować i kształtować. Najbardziej znane to:
- oporności skóry : GSR,
- temperatury,
- oddechu,
- pulsu serca,
- mięśni: EMG,
- czynności bioelektrycznej mózgu : Eeg Biofeedback.
Definicja Eeg Biofeedback
Eeg biofeedback jest formą biofeedback, wykorzystującą do monitorowania i trenowania czynność bioelektryczną generowaną przez pracujący mózg. Podstawą treningu jest wykorzystywanie "plastyczności mózgu", polegającej na zdolności neuronów do trwałych przekształceń funkcjonalnych. Poprzez specjalistycznie uwarunkowany trening prowadzi do wzrostu walorów funkcji poznawczych mózgu oraz poprawia jakościowo pracę mózgu sprawiając lepsze funkcjonowanie organizmu. Metoda stwarza możliwość korygowania dysfunkcji mózgowych powstałych w wyniku zaburzeń rozwoju mózgu oraz urazów mózgu.
Historia Eeg Biofeedback ( Neurofeedback )
Historia eeg biofeedback zaczyna się w 1958 roku. Pierwsze eksperymenty mające wpływ na rozwój eeg miały miejsce w trzydziestych latach (1929) Niemiec Hans Berger: badania rytmu alfa (8-12 Hz). Dr Joe Kamiya (japoński imigrant), jako pierwszy, zaczął w 1958 roku na uniwersytecie w San Francisco pracować z EEG i systemowym sprzężeniem zwrotnym. Referował, że człowiek może wysiłkiem woli kontrolować fale alfa (8-12 Hz), co dawniej, uważano za niemożliwe.
Alfa-feedback Kamyi, który jest kojarzony ze stanem relaksu, stał się dużym impulsem do dalszych badań. Już od początku lat 60-tych zaczęto badać zależność aktywności fal eeg - fal alfa z emocjonalnym stanem i stanem świadomości. Celem tych badań był przede wszystkim stan całkowitego relaksu.
W latach 80-tych alfa-feedback ożył na nowo, w związku z nowymi terapiami dla stanów uzależnień, w tym alkoholu i narkotyków. Powstaje protokół treningowy - Peniston & Kulkosky.
Prawdziwie burzliwy rozwój eeg biofeedback ma związek z pracami profesora B.Stermana, w amerykańskim ośrodku lotów kosmicznych NASA. Pod koniec lat sześćdziesiątych Profesor M.B. Sterman, stwierdził w czasie badań nad kotami, że aktywność rytmu fal ok. 14 Hz jest obecna zarówno podczas snu, jak i czuwania. Tę aktywność, zaczął trenować u kotów. Trening EEG aktywności, został podzielony na dwie fazy. W fazie pierwszej, głodny kot miał nacisnąć specjalną dźwignię, aby zdobyć jedzenie zasłonięte szybką. Koty szybko opanowały tę sztukę. Następnie utrudniono im zadanie. Aby dostać się do mięsa, koty musiały rozpoznać zestaw błysków i dźwięków i dopiero naciśnięcie dźwigni, która odsłaniała szybkę, uzyskiwały dostęp pożywienia.. Koty szybko zrozumiały, o co chodzi - głodne wpatrywały się w pożywienie za szybką z maksymalnie zogniskowaną uwagą. Sterman stwierdził w tym stanie przeważającą aktywność w paśmie ok. 14 Hz. Prof. Sterman nazwał ten rytm - rytmem sensomotorycznym (SMR), ponieważ znalazł go w korze odpowiedzialnej za czucie i ruch. Wytrenowane koty, kiedy były głodne, same wytwarzały ten rytm .
W tym samym czasie, w związku z wystąpieniem u kandydatów na astronautów halucynacji, wywoływanych przez paliwo rakietowe, kierownictwo NASA zaproponowało dr B. Stermanowi zbadanie wpływu paliwa rakietowego (hydrazyny) na OUN /ośrodkowy układ nerwowy/ kotów. Sterman podjął się zadania i rozpoczął testy, do których użył nowo zakupionych kotów oraz kotów po przeprowadzonych treningach SMR (wzmocnione pasmo). Ku jego zaskoczeniu, nowo zakupione koty padły, a stare, z ćwiczonym pasmem SMR przeżyły. Nowe koty doznawały napadów drgawkowych (epilepsji),a ćwiczone w paśmie SMR, były odporne na napady drgawkowe. Eksperyment powtórzono z małpami. Otrzymano podobne wyniki. Sterman poszedł krok dalej, i zrobił doświadczenia z człowiekiem, cierpiącym na ciężką padaczką. On osiągnął 60 % redukcję ilości napadów. Liczne dalsze eksperymenty i innych instytucji potwierdziły skuteczność treningu SMR w leczeniu padaczki. W 1972 r prof. Sterman publikuje nową metodę leczenia epilepsji (padaczki), a zaprezentowany protokół treningowy został nazwany protokołem Stermana.
Wspomnieć należy, że w tym okresie, z prof. Stermanem współpracowała nasza rodaczka - Wanda Wyrwicka. Sterman zauważył również, że po treningu SMR u pacjentów z padaczką ustępuje nadpobudliwość psychoruchowa. Problemem nadpobudliwości zajął się jeden ze współpracowników Stermana - dr Joel Lubar. W swojej pracy wykazał on, że metoda EEG Biofeedback jest przydatna nie tylko w terapii dzieci z ADHD, ale również ludzi z zaburzeniami koncentracji uwagi bez nadpobudliwości psychoruchowej oraz zaburzeniami procesu uczenia się (ADD).
Burzliwy rozwój komputerów osobistych i nowych technologii spowodowały, że metoda eeg biofeedback rozpoczęła swój burzliwy rozwój, który trwa do chwili obecnej. W Polsce, pierwsze ogólnokrajowe szkolenie z eeg biofeedback odbyło się 19 listopada 2001r w Warszawie. Działających pracowni eeg biofeedback w Polsce jest bardzo mało, bo ok. 15 (dane szacunkowe). Biorąc pod uwagę, że w USA jest tych ośrodków ponad 1500, jesteśmy wyraźnie spóźnieni, w praktycznym zastosowaniu tej metody. Nasi sąsiedzi: Czesi i Słowacy, mają razem ok. 60 pracowni. Z podanych przykładów wyraźnie wynika, że dostępność terapii metodą eeg biofeedback, w naszym kraju, jest bardzo ograniczona.
Lateralizacja. Mózg-funkcjonalna specjalizacja. Obszary Brodmana.
Mózg stanowi część centralnego (ośrodkowego) układu nerwowego, który u kręgowców mieści się w czaszce. Ludzki mózg stanowi masę różowawo-szarej tkanki i jest złożony z około 10 miliardów komórek nerwowych (zwanych neuronami), z których każda łączy się z innymi, a wszystkie sprawują kontrolę nad całością procesów umysłowych.
Ludzkie mózgowie stanowi szczytowe osiągnięcie ewolucji, stymulowanej doborem naturalnym i jest ukoronowaniem filogenezy. Nieskończenie bardziej skomplikowany niż najbardziej nawet złożony komputer, organ ten jest naturalnym produktem setek tysięcy, a nawet milionów lat ewolucji. Osiągając średni ciężar zaledwie 1,36 kg, ta sieć połączeń nerwowych jest w stanie, w trudny do wytłumaczenia sposób, regulować funkcjonowanie wszystkich układów fizjologicznych i anatomicznych naszego ciała, odbierając równocześnie (i przy okazji ucząc się) nieprzerwany strumień myśli, odczuć i wspomnień.
Mózg jest ośrodkiem zawiadującym czynnościami motorycznymi, snem, odczuwaniem głodu i pragnienia
- a więc funkcjami organizmu decydującymi o przeżyciu. Wszystkie uczucia i emocje, takie jak miłość, nienawiść, radość, agresja czy strach, również nadzoruje mózg. Ten organ otrzymuje ponadto i interpretuje niezliczone sygnały przesyłane z innych części ciała oraz bodźce pochodzące ze świata zewnętrznego.
Mimo licznych prób zrozumienia, analiz i badań, wiele aspektów funkcjonowania mózgu człowieka wciąż jeszcze stanowi zagadkę. Im więcej wiemy na ten temat, tym bardziej zdajemy sobie sprawę, jak mało wiemy.
Pojęcie lateralizacji.
Lateralizacja - lub inaczej, czynnościowa asymetria ciała ludzkiego - jest używana na określenie każdej z form większej sprawności narządów położonych po jednej stronie ciała. Prawdopodobnie najbardziej znanym przejawem lateralizacji jest lewo- i praworęczność. Mózg człowieka jest również lateralny (asymetryczny); obecnie wiemy już, że każda z połówek różni się istotnie w zakresie konkretnych funkcji poznawczych, względnie myślowych. U każdego z nas wyraźnie dominuje jedna lub druga półkula.
Gdybyśmy wyciągnęli mózg z ludzkiej czaszki, ujrzelibyśmy dwie niemal identyczne bryły o kształcie zbliżonym do półkul. Każda z nich wyspecjalizowała się w wypełnianiu wysoce zaawansowanych funkcji, ma też własne i odrębne wrażenia, odczucia, pojęcia i myśli, niezależne od tych, które powstają w przeciwległej mózgowej hemisferze.
U większości z nas funkcje związane z mową i zdolnościami językowymi nadzoruje lewa półkula. Przy okazji funkcje językowe stanowią najlepiej poznany przykład lateralizacji. Wciąż jednak przybywa dowodów na to, że również inne funkcje poznawcze i zmysłowe związane z naszymi reakcjami i zachowaniami cechuje czynnościowa asymetria. Dowody te świadczą przede wszystkim o analitycznym charakterze lewej połówki mózgu, wypełniającej swoje funkcje stopniowo i racjonalnie, podczas gdy prawa półkula wykazuje większą zdolność do syntezy i nadzoruje procesy o bardziej całościowym charakterze. Procesy myślowe przebiegające w lewej półkuli cechuje uporządkowanie, chronologiczne następstwo oraz logika. Prawa półkula przeciwnie - nadzoruje wyobraźnię przestrzenną, wrażliwość artystyczną oraz kreatywne myślenie.
Funkcje lewej i prawej półkuli
Dzięki funkcjonalnej specjalizacji poszczególnych części i obszarów mózgu, zwiększa się jego ogólny potencjał. Każda z półkul dokonuje analizy otrzymywanych bodźców, a następnie wymienia informacje z przeciwną stroną mózgu, kiedy znaczna część procesów analitycznych została już wykonana. Dysponując obiema półkulami zdolnymi do niezależnej pracy, człowiek jest w stanie przetwarzać jednocześnie dwa strumienie informacji. W drugim etapie następuje porównanie i konsolidacja informacji, pozwalające na szersze i jednocześnie bardziej dogłębne rozumienie.
Specjalizacje półkul mózgowych
(Lewa dominująca. Jeśli dominująca jest prawa, to relacje zachodzą odwrotnie)
Lewa półkula |
Prawa półkula |
stopniowo, |
etapowo całościowo |
kolejno, |
detale jednocześnie |
logika, |
rozum uczucia, intuicja |
reguły, |
zasady kreatywność, twórczość |
analiza |
synteza |
agresja |
uległość |
świadomość czasu |
świadomość przestrzeni |
dosłowność |
metaforyczność |
słowa |
opisowość, gestykulacja |
symbole |
wyobraźnia |
intelekt |
zmysłowość |
wiedza policzalna |
wiedza empiryczna |
myślenie matematyczne(nauka) |
myślenie obrazami (sztuka, muzyka, taniec) |
Badania medyczne rozpoczęte w latach 50 -tych XX wieku pozwoliły stwierdzić, że obie półkule mózgowe są połączone ze sobą za pomocą spoidła wielkiego (corpus callosum). Ten pomost zbudowany z włókien nerwowych tworzy sieć komunikacyjną między obiema połówkami. Jednak dopiero w latach 60 - tych XX stulecia zaczęto rozumieć zróżnicowanie funkcjonalne każdej z półkul, kiedy zespół psychobiologów i neurochirurgów kierowany przez Rogera Sperry'ego (nagroda Nobla w 1981 r. za badania nad funkcjonowaniem rozdzielonego mózgu), Josepha Bogena i Michaela Gazzaningi rozpoczął serię pionierskich doświadczeń nad związkami różnych rodzajów procesów myślowych z określoną stroną mózgu.
Obszary Brodmana
Najbardziej znaną prezentacją obszarów funkcjonalnych kory mózgowej, jest mapa zaproponowana przez niemieckiego anatoma Korbiniana Brodmana z 1909r. Wyróżnił on 47 różnych stref kory mózgowej, odpowiedzialnej za wykonywanie i nadzór różnych funkcji.
Rytmy EEG. Stany świadomości.
Fale mózgowe są elektrycznymi falami generowanymi w każdym mózgu. Czynność bioelektryczna mózgu, zarówno spontaniczna, jak i wywołana, jest skutkiem aktywności neuronów kory mózgu pozostających w stałej łączności z neuronami struktur podkorowych. Zmiany w aktywności neuronów zachodzą zarówno w czasie przechodzenia ze stanu czuwania w stan snu, jak i w czasie odbioru, percepcji i analizy bodźców czuciowych, które zachodzą w określonej kolejności w poszczególnych polach korowych. Rozległość i kolejność występowania zmian w aktywności neuronów w polach korowych jest wskaźnikiem intensywności procesów nerwowych zachodzących w całym mózgu.
Dominacja poszczególnych składowych fal, zmienia poziom świadomości ( stan podświadomy, nieświadomy itd.). Obecność EEG rytmu wskazuje, że mózg wykonuje jakąś działalność angażując jednocześnie miliony komórek, które działają w synchronicznym trybie. Ta działalność występuje w pierwszym rzędzie, w najwyższych 4 warstwach ( ok. 6 mm grubości) zewnętrznej warstwy kory mózgowej. Wszystkie składowe fal mózgowych są zawsze produkowane, ale przewagę pewnych pożądanych fal mózgowych można uzyskać wysiłkiem woli i systematycznym treningiem. Produkcja pewnych pożądanych fal, a innych, niepożądanych - redukcja, jest istotą treningu eeg biofeedback
Pasmo Delta (0,5-4) Hz
Rytm długi, powolny, pofalowany. Fala delta jest najpowolniejsza ze wszystkich fal mózgowych. Najczęściej kojarzona z głębokim snem, pewne częstości w paśmie Delta wywołują uwolnienie Ludzkiego Hormonu Wzrostu, tak zbawiennego dla uzdrawiania i regeneracji. Teraz wiadomo, dlaczego głęboki sen - jest regenerujący i podstawowy dla uzdrawiającego procesu. Fale delta są też obrazem patologicznym, charakteryzującym uszkodzenia mózgu (np. guzy). Pojawiają się również przy intensywnym wysiłku umysłowym
Dystrybucja: ogólnie obecna lub rozproszona, może być obustronna.
Subiektywne stany emocjonalne: głęboki sen bez snów, ekstaza, nieświadomość.
Powiązane czynności i zachowania: nieruchomy, letargiczny, nieświadomy.
Fizjologiczne korelacje: nieruchomy, niski poziom rozbudzenia. Możliwość wystąpienia stanów patologicznych: po urazach mózgu, guzy mózgu.
Skutki treningu: senność, ekstaza, bardzo głębokie odprężenie.
Pasmo Theta (4-8) Hz.
Theta „leży” bezpośrednio na progu podświadomości. W Biofeedback, kojarzone z najgłębszym poziomem medytacji. Theta jest też identyfikowane jako brama do nauki i pamięci. Theta medytacje zwiększają kreatywność, proces uczenia się, Theta redukuje stres, budzi intuicję i inne pozazmysłowe percepcje umiejętności.
Dystrybucja: zwykle regionalna, może zajmować znaczne obszary kory, może być zlateralizowana albo rozproszona.
Subiektywne emocjonalne stany: intuicyjny, twórczy, fantazjujący, obrazowy, twórczy, sennie przełączający myśli. Odzyskujący nieświadomy materiał. Powiązane czynności i zachowania: twórczy, intuicyjny; ale też może być oszalały, nieskupiony, rozkojarzony.
Korelacje fizjologiczne: gojenie się, integracja umysł/ciało.
Skutki treningu: jeśli promowane mogą wywołać fantazjowanie, stany bliskie transowi - jeśli dobrze znosi stany hipnotyczne. Hamowana(redukowana), może ulepszać koncentrację, zdolność ogniskowania uwagi. Na ogół nadmiar fal Theta (płaty czołowe) powoduje dekoncentracje i problemy w skupieniu uwagi (ADD, ADHD). Charakterystyczne dla depresji, zamkniętych uszkodzeń głowy oraz epilepsji. Patologiczny nadmiar thety obrazuje śpiączkę(coma) typu theta.
Pasmo Alfa (8-12 Hz)
To jest miejsce głębokiego odpoczynku, ale niedostateczne dla medytacji. W alfie, zaczynamy uzyskiwać dostęp bogactwa kreatywności, które znajdują się poniżej naszej świadomej świadomości - to jest brama, wejście do głębszych stanów świadomości. Alfa jest też siedzibą częstości, znanej jako Schuman Rezonans - częstotliwości rezonansu pola elektromagnetycznego ziemi.
Dystrybucja: regionalna, zwykle zajmuje cały płat kory; duże amplitudy w potylicy przy zamkniętych oczach.
Subiektywne, emocjonalne stany: odprężony, nieruchomy, ale nie senny; cichy, świadomy.
Powiązane czynności i zachowania : rozmyślanie, brak działania. Twórcza "esencja ", natchnienie, motywacja, marzycielski. Odprężony, ale jeszcze czujny.
Fizjologiczne korelacje: odprężony, gojący się. Skutki treningu: wytworzenie relaksu i odpoczynku. Redukcja stresu.
niska alfa: 8 - 10 Hz: wewnętrzna świadomość samointegracji umysł/ciało, równowaga
wysoka alfa: 10 - 12 Hz : skupianie się , gojący się , łączenie ciała i umysł
Pasmo Beta > 12 Hz.
Beta pasmo ma a stosunkowo duży zasięg i jest definiowane jak coś powyżej alfa pasma. Sprzyjające do inspirującej energii i działania; scharakteryzowany przez logiczne, analityczne, intelektualne myślenie, werbalną komunikację.
Pasmo niska beta ( 12 - 15 Hz) - SMR: rytm sensomotoryczny ,czuciowo-ruchowy.
Nazywany również niska Beta
Dystrybucja: zlokalizowana półkulowo i w płatach (czołowy, potyliczny, itd.)
Subiektywne emocjonalne stany: odprężony jeszcze ogniskujący się, integrujący.
Zadania i zachowania: niskie SMR może odzwierciedlać " ADD ", brak zogniskowanej uwagi;
wysokie SMR - wysoce czujna, fizyczna cisza.
Powiązane czynności i zachowania: jest hamowany przez ruch; unieruchomienie ciała może powiększać SMR
Skutki treningu: wzrost SMR może produkować odprężeń ogniska, polepsza koncentrację uwagi. Pomocny w porządkowaniu deficytów uwagi.
Pasmo środkowa beta (15 - 18 Hz). Nazywana również Beta1
Ty jesteś szeroko - przebudzony, czujny. Twój umysł jest ostry, skupiony. Ty wykonujesz zadania szybko, łatwo i jesteś uzbrajany aby pracować z pełną uwagą. W Beta stanie, neurony pracują „ogniście obficie „ i szybko, a Ty realizujesz, osiągasz szczytowe zadania. Nowe pomysły i rozwiązania problemów błyskawicznie rodzą się w Twoim umyśle. Beta trening jest jednym z najczęściej używanych protokołem w eeg biofeedback dla ADD.
Beta - koncentrowania programy pomagają przygotować się do egzaminu, uprawiać sport, umożliwiają prezentację, analizę i organizowanie informacji, i inne działalności, gdzie umysłowa raźność i wysokie poziomy koncentracji są kluczowe dla naszego sukcesu.
Dystrybucja: lokalizowana na różnych obszarach. Może się ogniskować przy jednej elektrodzie.
Subiektywne emocjonalne stany: myślenie, świadomy siebie i otoczenia.
Powiązane czynności i zachowania: umysłowa działalność, zewnętrznie skupiona uwaga.
Fizjologiczne korelacje: raźny, czynny ale nieporuszony (nie zdenerwowany, nie poirytowany)
Skutki treningu: może powiększać umysłowe zdolności, koncentrację, raźność, inteligencję (IQ)
Pasmo wysokiej bety ( > 18 Hz ). Nazywane również Beta 2.
Dystrybucja : zlokalizowana, może być bardzo zogniskowana .
Subiektywne emocjonalne stany: raźność, poruszenie (zdenerwowanie, irytacja),ekscytacja.
Powiązane czynności i zachowania: umysłowa działalność, tj. matematyczne obliczenia, planowanie itd.
Fizjologiczne korelacje: ogólny aktywacja funkcji umysłu i ciała.
Skutki treningu: może indukować raźność, ale też może produkować pobudzenie.
Pasmo Gamma ( 40 Hz )
Fale 36 - 44 Hz są jedyną grupą częstotliwości, znalezioną w każdej części mózgu. To dlatego przyjmuje się, że kiedy mózg musi równocześnie przerobić informację w różnych częściach, to używa 40Hz działalności do równoczesnego przetwarzania.
Dystrybucja: bardzo zlokalizowana
Subiektywne emocjonalne stany: myślenie; integracyjne myślenie. Procesy skojarzeniowe.
Powiązane czynności i zachowania: wysokiego szczebla przetwarzanie informacji, wiążące różne modalności i skojarzenia.
Fizjologiczne korelacje: przetwarzanie i obróbka skojarzeniowych informacji
Skutki treningu: mało poznane. Uważa się za najbardziej wydajną pracę umysłową i twórczą.
Aktywacja wysokich fal beta następuje również w stanach skrajnych przeżyć i emocji.
Podstawowe protokoły treningowe eeg biofeedback
Podstawą treningu eeg biofeedback jest promowanie(wzrost) fal pożądanych: Alfa, SMR, Beta1(15-19 Hz) oraz hamowanie (redukcja) fal wolnych - z reguły Delta i Theta i Beta2. Czasami redukuje się i alfę, jeśli występuje w nadmiarze(płaty czołowe dla ADD i ADHD).
Najbardziej podstawowe protokoły treningowe to:
1) Trening Beta/Theta; Beta/Delta
2) Trening SMR/Theta ; SMR/Delta
Istotą treningu jest promowanie Bety i SMR poprzez trenowanie przyrostu ich amplitudy lub statystycznie - częsty pobyt czasowy z działalnością mózgu w tych pasmach. Równocześnie staramy się redukować amplitudę lub okres przebywania w paśmie Delty lub Thety.
3) Trening Alfa-Theta
Jest to trening odprężający, promujący pasmo alfy. Osoba trenująca znajduje się na pograniczu głębokiego relaksu i drzemki. Nadmiar Thety, to sygnał procesu zasypiania. Wówczas wybudza się trenującą osobę dodatkowym dźwiękiem, np. dzwonu. Tak więc trenujący znajduje się na pograniczu relaksu i drzemki.
Ogólną zasadą trenowania(są od niej wyjątki), jest przeprowadzanie na półkuli dominującej(zazwyczaj lewa) treningu Beta(promowanie fal Beta) a na drugiej, dla harmonii i „wyrównania” - treningu SMR.
Liczba sesji eeg biofeedback.
Liczba sesji jest wartością szacunkową i na ogół ma tendencje ku wzrostowi, aniżeli ku dołowi. Najszybciej regulują się zaburzenia snu, czasami wystarcza 5-7 sesji. Praktycy neurofeedback twierdzą, że wyraźnie zauważalne zmiany symptomów następują po każdej porcji 20 treningów. Szacunkowo określa się :
- poprawa funkcji poznawczych(osoby zdrowe) : 10-20 sesji
- ADD, ADHD: 40-60 sesji
- lekkie dysfunkcje mózgowe(np. dysleksja): 40-80 sesji
- poważne uszkodzenia mózgu, z ograniczeniem lub zanikiem funkcji: 80-300 sesji.
Treningi przeprowadza się nie mniej, jak 1 sesja tygodniowo. Optymalnie to 2-3 sesje tygodniowo.
Terapie wspomagające.
Terapia neurofeedback (eeg biofeedback) może być samodzielną, a także, bardzo często łączona jest z różnymi technikami relaksacyjnymi takimi jak : muzykoterapia, światło terapia i innymi technikami zapewniającymi rozluźnienie i relaks. Można używać techniki dźwięków binaural , AVS a nawet magnetoterapii. Ta ostatnia jest bardzo obiecującą, ponieważ wykazuje efektywność niezależnie od naszej woli, a więc nie ma formuły treningu, a raczej "zabiegu".
W szczególności zaleca się magnetoterapię podczas urazów mózgowych, wylewów i udarów. W tym miejscu polecamy urządzenia BEMER3000 i VIOFOR JPS SYSTEM . Moim zdaniem, różnych badań naukowych także, magnetoterapia ma właściwości normalizujące pracę mózgu oraz pozytywnie wpływa na cały organizm dokonując "regeneracji" na poziomie zwykłej komórki.
Często praktykowane jest łączenie EEG Biofeedback z EMG Biofeedback oraz GSR Biofeedback.
EMG Biofeedback jest techniką biofeedback wykorzystującą sygnały emitowane przez pracujące mięśnie. Natomiast GSR Biofeedback wykorzystuje monitorowanie i kontrolę zmian przewodnictwa skóry pod wpływem zjawisk zewnętrznych, jak i wewnętrznych , zachodzących w organizmie. Połączone techniki zapewniają wyższą skuteczność treningu.
Człowiek wykorzystuje mniej niż 10% potencjału swojego mózgu. Nowa metoda neurotechnologii daje szanse
doskonalenia i zwiększania jego efektywności. Stwarza też ogromne możliwości w leczeniu zaburzeń psychologicznych, psychosomatycznych, neurologicznych i psychiatrycznych.
Neurotechnologia to nowa interdyscyplinarna dziedzina medycyny, ma ona za zadanie polepszyć nasze możliwości psychiczne metodą treningu przy wykorzystaniu specjalistycznej diagnostyczno - terapeutyczno - stymulacyjnej aparatury medycznej (opartej na technice komputerowej).
W neurotechnologii stosowane są dwa rodzaje aparatów:
Jeden z nich działa na zasadzie EEG-Biofeedbacku, czyli sprzężenia zwrotnego. Dzięki odpowiedniemu treningowi za pomocą tego urządzenia możemy uzyskać kontrolę nad funkcjami naszego organizmu, na które - jak nam się wydaje - nie mamy żadnego wpływu.
Druga możliwość polega na wykorzystaniu audiowizualnej stymulacji, która z niektórymi elementami EEG-Biofeedback jest stosowana w metodzie SITA (służącej między innymi do szybkiej nauki języków). Używane są tutaj specjalne gogle, a bodźce wizualne i dźwiękowe sprawiają, że mózg doprowadzany jest di innego stanu świadomości.
EEG - Biofeedback czyli sprzężenie zwrotne
Za ojca tej metody uważa się profesora Barrego Stermana z ośrodka szkolenia kosmonautów NASA. Jednym z jego zadań było nauczenie ludzi bezbłędnego wykonywania różnych działań w warunkach ogromnego stresu. Profesor w badaniach dotyczących uczenia się, posłużył się kotami.
Aby kot mógł zdobyć jedzenie, musiał nauczyć się naciskać odpowiedni przycisk unoszący szybkę, za którą była umieszczona żywność. Po pewnym czasie kotu utrudniono zadanie i szyba unosiła się dopiero wtedy, kiedy zareagował on na dodatkowy bodziec wizualny i dźwiękowy. Profesor Sterman stwierdził, że kiedy kot czeka na bodziec audiowizualny, jego mózg produkuje fale od 12 do 15 Hz. Nazwał stan kota "rytmem somatosensorycznym" lub "odrzuconym oczekiwaniem". Kot był w stanie relaksu ogólnego, natomiast jego umysł był bardzo skoncentrowany. Badanie wykazało, że kota można nauczyć takiego stanu.
Okazało się, że ludzie także potrafią wytworzyć ten wzorzec reagowania i wówczas dochodzi u nich do nadzwyczajnej koncentracji umysłu przy dużej relaksacji.
To jest właśnie podstawą EEG - Biofeedbacku - stworzenie takiego stanu, aby po wielu treningach u człowieka wytworzyć utrwalony, odpowiedni wzorzec reagowania; zoptymalizować czynność bioelektryczną mózgu w celu usprawnienia działania przy równoczesnej relaksacji.
U podstaw nauki EEG - Biofeedbacku leżą stany świadomości. Wykazano, że bardzo ważne dla człowieka są dwa stany: alfa (związany z głębokim relaksem, pozytywnym myśleniem, wizualizacją) i stan theta, który ma ciekawe powiązania z układem odpornościowym. W stanie theta dochodzi do wzrostu endorfin w organizmie oraz wzmocnienia układu odpornościowego. Na Zachodzie istnieją ośrodki, które w terapii raka oprócz tradycyjnej farmakoterapii sprowadzają pacjentów w stan theta. Jest to terapia mająca dużą przyszłość.
Kognitywistyka
Kto zdecydował się na praktykowanie z neurofeedback, równocześnie wstąpił na drogę nieustannego kształcenia się. Neurofeedback jest praktycznym wykorzystaniem wiedzy zbieranej z wielu dyscyplin naukowych. Każdy mózg jest inny i zarządza jakże bogatymi formami ciała. Neurofeedback nie jest książką kucharską, gdzie znajdziemy przepis jak to robić, a efekty będą zagwarantowane i powtarzalne. Każdy człowiek jest inny i niepowtarzalny. Musimy go poznać jak najlepiej i jak najwszechstronniej. Jedną z takich nauk o poznawaniu jest KOGNITYWISTYKA (ang. cognitive science ).
Kognitywistyka jest uprawiana na pograniczu trzech dyscyplin naukowych:
1. psychologii, zwłaszcza psychologii poznawczej,
2. filozofii, zwłaszcza teorii poznania, logiki i antropologii filozoficznej,
3. informatyki.
Oprócz powyższych, kognitywistyka korzysta z dorobku kilku innych dziedzin, między innymi lingwistyki, antropologii kulturowej i biologii. Na najwyższym piętrze abstrakcji, kognitywistyka zajmuje się tworzeniem ogólnych teorii umysłu naturalnego i sztucznego. Na bardziej szczegółowym poziomie analizy podejmuje takie tematy, jak zasady organizacji procesów i struktur poznawczych, komputerowa symulacja procesów nerwowych, tworzenie sieci neuropodobnych, kontrola procesów poznawczych i zagadnienie metapoznania, tworzenie i funkcjonowanie systemów eksperckich. Kognitywistyka ma również nurt stosowany, związany z tworzeniem sztucznych systemów, wykonujących inteligentne zadania, takie jak rozpoznawanie obrazów lub rozwiązywanie problemów. Dynamicznie rozwijają się badania nad praktycznym wykorzystaniem sieci neuropodobnych i ich zdolności do uczenia się.
Kognitywistyka: podstawowe problemy.
Kognitywistyka: najbardziej interdyscyplinarne i trudne przedsięwzięcie, największe wyzwanie nauki. Wielka integracja wyników badań z wielu niezależnych dziedzin. Co powinna wyjaśnić empiryczna teoria umysłu? Czy teoria umysłu jest możliwa?
Wielu ludzi nie chce o niej słyszeć! Kognitywistyka nie przejmuje się zbytnio pytaniami filozoficznymi, zmierzając w kierunku Empirycznej Teorii Umysłu, która powinna wyjaśnić:
Fakty dotyczące percepcji, np. zależności psychofizyczne, widzenie stereoskopowe, segmentacja obrazu, percepcja czasu. "Interakcje Człowiek-Komputer" (Human-Computer Interaction, lub w skrócie HCI) oraz "komputerowe widzenie" (computer vision) to praktyczne dziedziny wykorzystujące rezultaty tych badań.
Złudzenia optyczne: maskowanie bodźców, metakontrast, interferencję Stroop'a, odtwarzanie trójwymiarowej informacji z rysunków, magiczne oko, korowy efekt Phi.
Iluzje akustyczne, dotyczące dźwięków i mowy. Zdanie: "It was found that the ...eel is on the...", w którym ostatnie słowo to orange, wagon, shoe, meal słyszany jest jako: "peel is on the orange", "wheel is on the wagon", "heel is on the shoe" "meel is on the table".
Tysiące obserwacji z psychologii poznawczej, np. dotyczących pisania na maszynie czy praw uczenia się.
Różne rodzaje pamięci: krótkotrwałą, semantyczną, epizodyczną, regułę 7±2, różne rodzaje amnezji i problemów z pamięcią.
Stadia rozwoju, od umysłu niemowlęcia do dorosłego: nauka chodzenia, nauka podstawowych kategorii i struktur wiedzy.
Stany świadomości: różne stany snu, marzenia na jawie, stan hipnotyczny i inne stany umysłu.
Postrzeganie świadome i nieświadoma recepcja, ewolucyjne zalety świadomego postrzegania, związek z procesami w mózgu; znaczenie słów, jakości wrażeń zmysłowych, subiektywność i intencjonalność świadomości
Techniki relaksu
Biofeedback jest metodą psychoterapii pozwalającą kontrolować procesy zachodzące w organizmie. Uczy panowania nad własnymi reakcjami, pomaga odpowiednio relaksować się, a tym samym radzić sobie w ekstremalnych warunkach.
W latach sześćdziesiątych była stosowana przez amerykańskich astronautów, a obecnie korzystają z niej osoby narażone na stres, w tym sportowcy. Pomaga także w leczeniu wielu chorób.
" Od naszego mózgu oczekuje się rzeczy niezwykłych, ale tak naprawdę on sam już jest niezwykły. Ludzie wykorzystują bardzo niewielką cząstkę jego możliwości. Za pomocą Biofeedbacku właśnie uczymy się używać własnego umysłu. "
Wywiad z Dr n.med. Michaela Pakszys, dla Priority Pass
Sukcesy skoczka narciarskiego Adama Małysza są w dużej części zasługą stosowanej przez jego psychologa terapii biofeedback - informuje gazeta Puls Medycyny.
" Metoda biofeedback to co prawda tylko jeden z elementów wchodzących w skład treningu Adama Małysza, ale jestem przekonany, że ma niezwykle istotny wpływ na jego sukcesy. Pozwala mu się wyciszyć i skupić przed skokami, a to bywa w sporcie decydujące "
uważa psycholog Małysza, dr Jan Blecharz z krakowskiej AWF.
Dźwięki Binaural beats
Określone rytmy mózgowe można wywoływać sztucznie również przy pomocy bodźców dźwiękowych. Jednym z pionierów akustycznej stymulacji mózgu jest amerykański badacz Robert Monroe. Opracował on własną teorię reakcji odprężenia częstotliwościowego (binaural beats) i zasady jej praktycznego zastosowania.
Dodatkowo do tworzonego dźwięku dodawany jest szum różowy. Szum ten zwiększa efektywność oddziaływania binaural beats. Zależność tą potwierdzają informacje, opublikowane w Scientific American, na temat badań przeprowadzonych przez Geralda Ostera w Mount Sinai School of Medicine.
Dźwięki binaural beats można porównać z odgłosem wydawanym przez mruczącego kota lub grające świerszcze.
Przeciwwskazania: Z powodu użycia czujników dotykających skóry osoby z wszczepionym rozrusznikiem serca nie powinny używać urządzenia.