Zarażenie
przeniesienie biologicznego czynnika zaraźliwego (łac. contagion) od nosiciela (człowieka lub zwierzęcia) na wrażliwą osobę lub zwierzę. Mogą one powodować choroby lub być nie patogenne. Jeśli czynnik biologiczny wnikający do organizmu przełamuje jego mechanizmy obronne, kolonizuje go i rozwija się w nim (zwykle powodując różnego rodzaju objawy chorobowe), mówimy o zakażeniu. Zdolność patogennego czynnika biologicznego do zarażania osobników zdrowych określa się mianem zaraźliwości choroby. Zarażenie czynnikiem nie patogennym powoduje, że zarażony organizm staje się tylko jego nosicielem.
Zakażenie
To wniknięcie, usadowienie się i namarzanie drobnoustroju w organizmie ora pobudzenie go do odczynów. Aby doszło do wywołania choroby zakaźnej niezbędne jest zaistnienie tzw. łańcucha epizootycznego. Są to czynniki pierwszorzędne. Należą do niego 3 ogniwa
źródło zakażenia (I) → ekspozycja (II) → wrażliwy organizm (III)
I. źródło zakażenia
Miejsce sprzyjające przebywaniu i namarzaniu się drobnoustrojów z którego mogą się wydostać, rozprzestrzeniać i zakażać zwierzęta i ludzi. Kilka źródeł zakażenia to zbiornik zarazka. Jest to zespół ekologiczny w którym zarazek krąży (np. zwierzęta dzikie dla wścieklizny, tularemii).
Pierwotne źródło zakażenia - organizm a wiec:
chore zwierzę,
ozdrowieczek który przechorował chorobę ale pozostał siewcą
jeszcze zdrowy organizm w okresie wylegania się choroby
Wtórne źródło zakażenia - miejsce skupienia drobnoustrojów poza organizmem gdzie namarzają się np. zanieczyszczona woda, gleba lub pasza, sprzęty do higieny, karmidła pomieszczenia.
Homologiczne źródło zakażenia - charakterystyczne dla danego gatunku zwierzęcia np. pies dla psa
Heterologiczne źródło zakażenia - charakterystyczne dla różnych gatunków zwierząt np. pies dla świni
II. Ekspozycja
Drugie ogniwo nie zbędne do zaistnienia choroby zakaźnej. Stanowi ja zespół czynników środowiska, które uniemożliwiają kontakt drobnoustroju patogennego występującego w źródle zakażenia z organizmem wrażliwym.
III. Wrażliwy organizm
Trzecie ogniwo łańcucha epizootycznego tzw. Zwierzę lub człowiek znajdujący się w źrodle zakażenia i wrażliwe na zakażenie danym drobnoustrojem.
Likwidacja któregokolwiek z ogniw łańcucha prowadzi do przerwania szerzenia się zarazka.
Na poszczególne ogniwa łańcucha epizootycznego oddziaływają czynniki drugorzędne, do najważniejszych należą:
urazy skóry i błon śluzowych
Rany są wrotami zakażenia dla wirusa wścieklizny, zarodników tężca i bakterii wywołujących zakażenia przyranne. U świń mechaniczne urazy skóry oraz jej uszkodzenia przez wszy są wrotami zakażenia dla włoskowca różycy
szczepionka
po iniekcji niektórych szczepionek zwłaszcza przeciwko chorobom wirusowym , zachodzi przejściowa immunosupresja. Zwierzęta z immunosupresja są bardziej podatne na zachorowanie. Wtedy niejednokrotnie uaktywniają się zakażenia utajone.
Choroby o ostrym przebiegu
Indukują one często przejście zakażenia utajonego lub bezobjawowego w zakażenie jawne. W przypadku pryszczycy następuje zaostrzenie procesu gruźliczego, zakażenie świń wirusem pomoru klasycznego uosabia do salmonelli i pasterelozy
Nieodpowiednie warunki utrzymania zwierząt
Poprzez wywołanie stresu powodują one obniżenie odporności, czego efektem jest zwiększenie podatności zwierząt na zakażenie i choroby
Błędy żywieniowe
Nieodpowiednie ilościowo i jakościowo żywienie powoduje dysfunkcje przewodu pokarmowego. Uosabiają one do biegunek na tle zakażenia E. coli lub rotawirusami
Nadmierna eksploatacja zwierząt.
duży wysiłek fizyczny, jednokierunkowe użytkowanie wpływa na odporność przeciwzakaźną zwierząt
Niedobory białkowe, witaminowe, kaloryczne i mineralne
Wpływają na wiele składowych odporności humoralnej i komórkowej, powodując w efekcie zaburzenia w odporności naturalnej i mechanizmach odporności nabytej.
Transport
Stres z nim związany, zaniedbania w żywieniu i pojeniu podczas transportu przyczyniają się do uaktywnienia zakażeń bezobjawowych.
Choroba zakaźna - powstaje w wyniku działania drobnoustroju patogennego, przebiega z zaburzeniem procesów fizjologicznych oraz ze zmianami chorobowymi w organizmie.
Drobnoustroje patogenne mogą mieć:
Szerokie spektrum działania (atakują filogenetycznie odległe od siebie gatunki, czyli owady, zwierzęta i ludzi) np. wirusowe zapalenie mózgu
Wąskie spektrum działania (gdy w warunkach naturalnych drobnoustrój atakuje jedne gatunek)
Gorączka
stan towarzyszący chorobie polegający na zwiększeniu temperatury ciała w punkcie nastawczym powyżej normy.
Działanie mechanizmu termoregulacji - wykrzywienie odchyleń temperatury wew. Ciała od „znanego” poziomu za pomocą swoistych receptorów, a następnie przekazywaniu inf.
Ośrodek termoregulacji mieści się w podwzgórzu.
Temperatura wzgórkowego wzorca ustala poziom temp wew. organizmu stałocieplnego jest określona przez cechy aktywności neuronów receptorowych ciepła i zimna, znajdujących się w podwzgórzu.
Obwodowa recepcja temperatury:
Kontrola i utrzymanie zrównoważonego bilansu cieplnego org.
Obwodowa czyli peryferyjna
Inf. Pochodzą od skórnych i śluzowych receptorów
Inf. o stanie temp. Recepcja termiczna
Hibernacja
Szczególny rodzaj hipotermii
Sen zimowy w czasie którego temp. wew. ulega obniżeniu, a metabolizm i czynności organizmu maleją
przemiany energetyczne w czasie hibernacji zmniejszają się aż do osiągnięcia 1/70 wartości podstawowej przemiany energii
częstość skurczów serca spada do 5-6/min, oddechów do 1/min przy jednoczesnym istnieniu dłuższych oddechów,
sen zimowy przerywany jest co kilka tyg. okresami budzenia, w których dochodzi do podniesienia temp. wew.
w strefie europejskiej w swn zimowy zapadają: susły, jeże, świstaki
Wyróżniamy 3 grupy zwierząt:
zmiennocieplne
stałocieplne
względnie stałocieplne - heterotermiczne
Rodzaje wymiany cieplnej między organizmem a otoczeniem:
promieniowanie - radiacja
unoszenie - konwekcja
przewodzenie - indukcję
parowanie - ewaporację
Termogeneza bezdrżeniowa (metaboliczna)
rolę inicjującą w jej działaniu ma układ nerwowy (jest on odpowiedzialny także za jej utrzymanie) Ośrodki termoregulacji przedniej części podwzgórza powodują wzrost wydzielania hormonu uwalniającego (TRH) . Pobudza on przednią część przysadki do wydzielania hormonu TSH. Układ autonomiczny współczulny wzmaga wydzielanie hormonów rdzenia nadnerczy (adrenaliny i noradrenaliny). Narządami docelowymi działania tych hormonów będących równocześnie miejscem ich ciepło twórczego działania są narządy trzewne (wątroba, nerki, serce, przewód pokarmowy)
Termogeneza drżeniowa
są to termoregulacyjne skurcze mięśni szkieletowych, polegające na synchronicznym kurczeniu się mięśni zginaczy i prostowników w obrębie mięśni głowy (m. żwaczowe) kończyn i tułowia. Drżenie mięsni jest niezależne od kory mózgowej.
Pirogen
jest to substancja wywołująca gorączkę. Substancje pirogenne oddziałują na ośrodek termoregulacyjny, który znajduje się w podwzgórzu i przestawiają biologiczny wzorzec temperatury ciała tzw. set point na wyższy poziom. Wykrycie w org. ssaków i ptaków naturalnych kriogenów, udowodniło istnienie fizjologicznych czynników przeciwgorączkowych przeciwdziałających wzrostowi temp. wew. Gorączka pojawia się w następstwie dostania się do org. (krwi, płynu mieczykom.) ciał pirogennych tzw. pirogenów egzogennych. Są nimi różnorodne czynniki zapalenia, alergeny i kompleksy immunologiczne i toksyny. Pirogeny egzogenne powodują uwalnianie pirogenów endogennych.
Najbardziej znanym pirogenem egzogennym jest endotoksyna wytworzona przez gram-. Endotoksyna wyzwala w org. charakterystyczne kolejności zmian i objawów, do których nalezą.
stymulacja immunologiczna aktywnych fagocytów takich jak monocyty, granulocyty obojetnochłonne, kom układu siateczkowo- śródbłonkowego, następuje wytworzenie i zwalczanie endogennych pirogenów
przedostanie się pirogenów endogennych, do krwi i za jej pośrednictwem do płynu mózgowo-rdzeniowego, gdzie przez działanie substancji mediatorowych podwyższona zostaje wartość temp. podwzgórzowego wzorca (set point)
podwyższenie temp. wew. jako następstwo dodatniego bilansu cieplnego org. osiąganego w wyniku zmniejszenia oddawania ciepła do otoczenia
Najlepiej poznane pirogeny endogenne to:
Interleukina 1 (Il-1)
Interferony (INF)
czynnik martwicy nowotworów (kachektyna)
Interleukina 6 (Il-6) hipokrotyna
Działanie endotoksyn (oraz innych pirogenów egzogennych) na fagocyty powoduje wytworzenie przez nie pirogenów endogennych. Interleukina a także inne pirogeny endogenne dostają się do ośrodków termoregulacji za pośrednictwem płynu mózgowo rdzeniowego w miejscach pozbawionych bariery krew-mózg. Następnie osiągają termowrażliwe neurony przedniego podwzgórza. powoduje to uruchomienie termogenezy drżeniowej i niedrżeniowej a w konsekwencji podwyższenie temp. wew.
Kriogenny
Przed nadmiernym wzrostem temp. ciała w gorączce chronią ustrój endogenne substancje kriogenne:
wazopresyna (AVP)
hormon adrenokortykotropowy (ACTH)
melanotropina alfa (alfa MSH)
oraz kilka innych substancji występujących w moczu gorączkujących ludzi i zwierząt
Wpływ gorączki na niektóre procesy ustrojowe
zwiększenie przemiany materii
zmniejszenie zapasu glikogenu w wątrobie
upośledzenie trawienia i spalania tłuszczów
rozpad białek ustrojowych
znaczne gromadzenie wody w tkankach
Umiarkowana gorączka wzmaga odporność ustroju na zakażenia wirusowe i bakteryjne oraz zmniejsza umieralność osób zakażonych poprzez:
hamowanie rozwoju drobnoustrojów
pobudzenie marginacji i fagocytozy granulocytów obojętnochłonnych
wydzielanie przez granulocyty obojetnochlonne substancji bakteriobójczych
Antygeny
Antygenem może być każda substancja, która wykazuje dwie cechy:
immunogenność, czyli zdolność wzbudzenia przeciwko sobie odpowiedzi odpornościowej swoistej,
antygenowość, czyli zdolność do reagowania z przeciwciałami(immunoglobulinami) i receptorami limfocytów T
Ze względu na występowanie powyższych cech wyróżnia się 2 typy antygenów
immunogenny - posiadające obie wymienione cechy, antygen pełnowartościowy
hapteny - wykazują tylko antygenność
Hapteny
cząstkowe antygeny, są to drobno cząsteczkowe substancje, które normalnie nie mają zdolności indukowania odpowiedzi odpornościowej, więc nie są immunogenami. Jeśli jednak hapten kowalencyjnie połączy się z tzw. białkiem nośnikowym, czyli praktycznie dowolnym białkiem, może wyidukować odpowiedź. Kolejne podanie haptenu, już bez białka nośnikowego, także będzie wywoływać produkcję przeciwciał. Reakcje niepożądane leków są w 10-20% związane właśnie z alergiami np. penicylina lub leki zwiotczające stosowane w anestezjologii. Przyczyną uczulenia na antybiotyki są pierścień β-laktanowy lub fiazolidynowy oraz spontaniczne produkty degradacji antybiotyku podczas użytkowania roztworów wodnych dłużej przechowywanych. Produkt katabolizmu penicyliny kw. penicylinowy w połączeniu z białkami osocza działa silnie alergizujące. trzecio - czwarto rzędowe grupy amonowe leków zwiotczających mogą być determinantami antygenowymi, z którymi wiążą się IgE pacjentów, dając w efekcie degranulację kom tucznych. Uczulenie ludzi i zwierząt może być spowodowane obecnością tych grup w pokarmie , lekach, kosmetykach. Efektem podania leku uczulonej osobie może być wstrząs anafilaktyczny, towarzyszący np. podaniu penicyliny w formie iniekcji.
Wstrząs anafilaktyczny
jest gwałtownym i najgroźniejszym objawem klinicznym alergii o charakterze ogólnoustrojowym.
zależy od reakcji przeciwciała typu IgE z alergenem, którym jest najczęściej lek lub wstrzyknięte białko.
wstrząs anafilaktyczny jest gwałtowną reakcją anafilaktyczną w ogólnoustrojowej, najcięższej postaci. W jej wyniku uwolnione zostają silne mediatory chemiczne (autokodów, cytokin) z komórek tucznych które działające głównie na mięśnie gładkie i układ naczyniowy.
warunkiem wystąpienia takiej reakcji jest, co najmniej dwukrotne zetknięcie się organizmu z danym antygenem. Pierwsze pobudza układ immunologiczny do produkcji przeciwciał, drugie wyzwala reakcję antygen-przeciwciało wśród objawów anafilaksji. Pojawia się kilka, kilkanaście min po ponownym wprowadzeniu alergenu do już uczulonego organizmu
Reakcja wstrząsowa u ludzi i zwierząt po podaniu np. surowicy przeciwtężcowej lub penicyliny:
efektem jest Skórcz mięśniówki gładkiej narządu wstrząsowego
pies - wątroba - naczynia wątroby ulęgają takiemu rozszerzeniu, że dochodzi do zjawiska porównywalnego z krwawieniem wewnętrznym i anemizacją narządów obwodowych przede wszystkim mózgu
świnka morska - oskrzeliki - uduszenie
człowiek - spadek ciśnienie krwi, skurcz oskrzeli lub obrzęk krtani. przy reakcji mięśniowej kontakt z tkankami np. w astmie skurcz oskrzeli lub biegunka
Czynniki chemotaktyczne
są to cytokiny (interleukina 5 i 8, czynnik martwicy guza TNFα, czynnik aktywujący płytki - PAF)
przyciągają one do miejsca degranulacji eozynofile, neutrofile, limfocyty. Niektóre cytokiny uwalniane z kom. tucznych działają chemotaktycznie. Do aktywatorów należą m.in. histamina, PAF, trypsyna, kininogeneza.
rozszerzają one naczynia krwionośne, powoduja powstanie mikrozakrzepów w naczyniach. tryptoza może bezpośrednio aktywować składową C3 dopełniacza.
substancje spazmogenne, takie jak histamina, prostaglandyna z PGD2, leukotrieny LTC4, LDT4, kurczą mięśnie gładkie, zwiększają sekrecję śluzu np. w oskrzelach.
Ze względu na udział limfocytów T w rozwoju odpowiedzi odpornościowej na dany antygen można z kolei wyróżnić:
antygeny grasiczozależne, które wymagają udziału limfocytów T do wzbudzenia odpowiedzi
antygeny grasiczoniezależne, nie wymagające udziału limfocytów T w indukcji odpowiedzi
Antygeny można także podzielić ze względu na liczbę epitopów na pojedynczej cząsteczce antygenu rozpoznawanych przez dane przeciwciało. Są to:
antygeny poliwalentne, wiążące się z kilkoma paratopami jednocześnie. Ten typ antygenów może tworzyć duże, wytrącające się w tkankach kompleksy immunologiczne i być odpowiedzialny za pewne stany patologiczne.
Epitopem lub determinantą antygenową nazywamy fragment antygenu, który łączy się bezpośrednio z przeciwciałem
Paratop lub antydeterminanta - fragment przeciwciała, który wiąże się bezpośrednio z epitopem na danym antygenie.
Można także dokonać podziału antygenów na podstawie "pokrewieństwa" z antygenami danego organizmu. Wyróżnia się wtedy
autoantygeny - to taki antygen, który występuje w prawidłowych tkankach danego osobnika,
izoantygeny - o antygen pochodzący z innego organizmu o takim samym genomie, np. od bliźniaka w przypadku bliźniąt monozygotycznych.
alloantygeny - antygen pochodzący od innego osobnika tego samego gatunku.
heteroantygeny - antygen pochodzący od innego gatunku, w tym od bakterii, wirusów itp.
Takie rozróżnienie jest istotne zwłaszcza w transplantologii. Podział ten można także bardziej uogólnić, mówiąc jedynie o autoantygenach i antygenach nominalnych
Przeciwciała
Przeciwciała lub immunoglobuliny - białka wydzielane przez komórki plazmatyczne (czyli pobudzone limfocyty B) w przebiegu odpowiedzi immunologicznej typu humoralnego, które mają zdolność do swoistego rozpoznawania antygenów.
Schemat przeciwciała:
1. fragment wiążący antygen
2. region Fab
3. region Fc
Głównym zadaniem przeciwciał jest wiązanie antygenu, co umożliwia z kolei zachodzenie innych procesów:
opsonizacji, w wyniku której patogen zostaje zneutralizowany i może być łatwiej usuwany na drodze fagocytozy
aktywowania dopełniacza, co skutkuje zniszczeniem niektórych typów patogenów oraz pobudzeniem odpowiedzi odpornościowej
neutralizowania toksyn
neutralizowania wirusów
oddziaływania bakteriostatycznego
blokowania adhezyn bakteryjnych
Produkcja przeciwciał jest główną funkcją humoralnego układu odpornościowego.
Odporność bakteryjna
cecha organizmu wyższego, zestaw wszystkich mechanizmów biorących udział w wytworzeniu odpowiedzi odpornościowej. W znaczeniu bardziej ogólnym oznacza zdolność do czynnej i biernej ochrony organizmu przed patogenami.
Badaniem odporności zajmuje się immunologia. Aby organizm mógł zachowywać odporność, większość szczepień trzeba co pewien czas powtarzać.
Zależnie od przyjętych kryteriów można wyróżnić różne typy odporności:
poza komórkowa
bariery fizykochemiczne i cechy genetyczne
humoralna czynniki osoczowe i płyny ustrojowe
komórkowa
pierwsza linia obrony (fagocytoza, zabijanie) makrofagi, granulocyty
Odporność nieswoista „wrodzona”
skóra i błony śluzowe dróg oddechowych, przewodu pokarmowego, dróg moczowych i narządów płciowych,
fagocytoza będąca dziełem mikrofagów i makrofagów wędrujących (monocyty i granulocyty krwi) oraz makrofagów osiadłych
nieswoiste czynniki humoralne oddziałujące bakteriostatycznie i bakteriobójczo
Odporność nieswoista „pozakomórkowa”
skóra - suche środowisko, pH 3-5 (kw. mlekowy, kw. tłuszczowe wydzielane przez gruczoły łojowe)
niskie pH soku żołądkowego (kw. solny)
mechaniczne usuwanie mikroorganizmów: ruch rzęsek, przemywanie powierzchni nabłonków wydzielinami śluzowo-surowiczymi - mucyna, kichanie, odkrztuszanie, ruchy perystaltyczne, złuszczanie kom nabłonkowych
bakterie saprofityczne (konkurencyjne wypieranie bakterii chorobotwórczych)
Nieswoiste czynniki humoralne
Układ dopełniacza
należy do odporności nie swoistej, ponieważ sam nie potrafi rozpoznać antygenów. nazwa pochodzi od tego że dopełniacz stanowi uzupełnienie roli przeciwciał i jest jedynym z przykładów ścisłego powiązania między swoistymi a nieswoistymi mechanizmami odporności. układ dopełniacza stanowi grupa ok. 30 białek z których najważniejsze są białka oznaczone symbolami C1 do C9. Większość białek układu jest aktywowana przez układ antygen-przeciwciało. Jest to aktywacja na drodze klasycznej. Istnieje także druga tzw. alternatywna droga aktywacji.
Properdyna
odgrywa rolę w nieswoistej odpowiedzi immunologicznej. w alternatywnej drodze aktywacji dopełniacza jako czynnik P pełni rolę stabilizującą konowertazę C3
Interferon
jest syntetyzowany w komórce zakażonej wirusem skąd jest wydzielany do najbliższego środowiska bądź do krwi. nawiązuje kontakt z innymi komórkami które mają receptory interferonu. pobudza on wytwarzanie białka TIP, które w momencie zakażenia wirusem hamuje translacje wirusowego mRNA.
Transferyna
białko regulujące stężenie jonów żelaza w osoczu krwi i transportujące je do tkanek, przez co blokuje jego dostęp dla komórek bakteryjnych
Laktoferyna
białko globularne o właściwościach przeciw bakteryjnych. Jako mechanizm wrodzonej odporności bazuje na wysokim powinowactwie laktoferyny do żelaza, jego wyłapywaniu i blokowaniu dostępności dla bakterii. Laktorefyna obecna jest w mleku i wydzielinach śluzowych oraz ziarnach kom żernych np. granulocytów. W większych stęż. wyst. w org. w siarze, ślinie, mleku, łzach oraz granulocytach obojetnochłonnych.
Lizozym
występuje w ziarnistościach granulocytów wielojądrowych, monocytów i makrofagów. Znajduje się także w większości płynów tkankowych oprócz moczu, potu i płynu mózgowo-rdzeniowego. Wywiera działanie przeciwbakteryjne poprzez destrukcyjny wpływ na ścianę komórkową bakterii. Działanie lizozymu polega na rozrywaniu wiązań β-1,4 glikozydowych pomiędzy cząsteczkami kwasu N-glukozoaminą
W nieswoistej odporności komórkowej podstawowe zadanie obronne pełnią osiadłe i krążące komórki żerne, makrofagi i mikrofagi. Jest to pierwsza linia obronna, a jednocześnie nieswoista, gdyż kom żerne nie mają możliwości rozpoznawania i rozróżniania antygenów. Pożerają - fagocytują każde obce w stosunku do organizmu ciało np. opiłki metali, cząsteczki węgla, bakterie niezależnie od ich antygenowych właściwości.
Odporność przeciw grzybicza
System obrony
przeciwciała neutralizujące dopełniacza
fagocytoza alternatywna droga aktywacji , uwalnianie cytokin
Grzybice
- mikozy - grupa wysoce zaraźliwych chorób zakaźnych ludzi i zwierząt wywołana przez mikroskopijne grzyby (ok. 200 gat. z 250 tys. opisanych)
Czynniki sprzyjające wystąpieniom grzybic:
nowotwory
antybiotykoterapia
witaminozy gr. B
oparzenia
sterydoterapia
zaburzenia hormonalne w przebiegu niewydolności lub braku grasicy, cukrzycy otyłości
zaburzenie otyłości typu komórkowego wrodzone i nabyte
Rozwojowi grzyba sprzyjają
zgromadzenie dużej liczby zwierząt na ograniczonej przestrzeni - umożliwiają zakażenie kontaktowe
obecność gryzoni które są bardzo często rezerwuarem grzybów patogennych dla zwierząt
skażenie elementami grzyba pomieszczeń dla zwierząt, sprzętu używanego do karmienia
nadmierna wilgotność w pomieszczeniach sprzyja przyleganiu spor grzybów do włosów zaś otarcia i zranienia skóry stanowią wrota zakażenia
niedobory żywieniowe, szczególnie karotenu, białka mikroelementów tj. Zn, Cu, Fe oraz wit. A, niekiedy wit z gr. B. Niedobory te zakłócają prawidłowe funkcjonowanie procesów metabolicznych w skórze.
antybiotyki - w sposób bezpośredni i pośredni, bezpośredni zwłaszcza po szerokim spektrum działania (tetracykliny, chloramfenikol, doksycyklina) mogą hamować aktywność limfocytów, indukować rozwój nadwrażliwości późnej, hamować aktywność bakteriobójczą surowicy.
Podział grzybic
grzybice skóry (dermatofitozy), głowy, brody tzw. figówka, paznokci, stóp tzw. stopa atlety/sportowca, pachwin
grzybice głębokie, narządowe - grupa chorób oportunistycznych, często przebiegających z AIDS. Dotyczą przede wszystkim płuc
- przebiegające z fungemią
- przebiegające bez fungemii
Objawy grzybicy
w przypadku grzybicy skory, jest to świąd, pieczenie, miejscowe zaczerwienienie, łuszczenie. w przypadku grzybic ciężkich objawy narządowe.
Rodzaje schorzeń grzybiczych:
powierzchowne- spowodowane przez tzw dermatofity
tkanki podskórnej - grzyby saprofityczne mogą powodować przewlekłe guzki lub owrzodzenia w tkance podskórnej w następstwie urazu np. chromomikoza, mycetoma
układu oddechowego - niektóre saprofity gleby mogą powodować subkliniczne lub ostre infekcje płucne lub plazmonie i kokcydiomikozie
kokcydiozy, powoduje powierzchowne infekcje skóry i błoń śluzowych
Odporność wrodzona przeciwko grzybom
Głównym mediatorem odporności wrodzonej przeciwko grzybom jest neutrofil - granulocyt wielojądrowy. z tego powodu pacjenci z neutropenią są nadzwyczaj skłonni do grzybiczych zakażeń oportunistycznych. Neutrofile najprawdopodobniej uwalniają substancje grzybobójcze, tj. reaktywne formy tlenu oraz enzymy lizosomalne i zabijają grzyby w mechanizmie fagocytozy. Makrofagi są też w stanie zwalczać zakażenia grzybicze.
Nie immunologiczne mechanizmy obronne układu oddechowego:
śluz
urzęsiony nabłonek
turbulencja wdychanego powietrza
lizozym i immunoglobuliny sekrecyjne oraz fagocytozy
kaszel
IgA, slgA
łańcuch ciężki zawiera 3 domeny stałe
stanowi 10-15% wszystkich przeciwciał surowicy
obecna jest we łzach, pocie, wydzielinie układu pokarmowego, odechowego i moczowego
ze wszystkich immunoglobulin wytworzona jest przez organizm człowieka w największej skali
w surowicy (IgA1) oraz przewodzie pokarmowym (IgA2)występuje w postaci monomerów
w wydzielinach śluzowo-surowiczych (slgA) występuje w postaci dimerów, trimerów
pełnią istotną rolę w odporności przeciw zakaźnej
Swoista odporność immunologiczna przeciwko grzybom
Odporność komórkowa (CMI) jest grupą mechanizmów obronnych przeciw zakażeniom grzybiczym. Histoplasma capsulatum jest funkcjonalnym pasożytem wewnątrzkomórkowym, który żyje w makrofagach i jest eliminowany przez te same mechanizmy komórkowe które są skuteczne przeciw bakteriom wewnątrzkomórkowym. Limfocyty T CD4+ CD8+ współpracują podczas eliminacji form grzybów Candida neoformas, mających tendencję do kolonizacji płuc, mózgu u gospodarza z brakiem odporności.
Szczepionki
Zarówno odporność naturalna jak i nabyta sztucznie mogą być wytworzone w sposób czynny - zakażenie, szczepienie lub bierny - przeniesieni przeciwciał przez łożysko, podanie immunoglobulin. W wyjątkowych wypadkach stosuje się jednoczesne podanie immunoglobulin ze szczepionką - jest to tzw. czynno - bierne uodpornienie
Naturalna odporność
czynna - zakażenie , przechorowanie
bierna - przejście przeciwciał IgG przez łożysko
Sztuczna odporność
czynna - szczepienie
adaptywna - podanie swoistych limfocytów Tc
bierna - podanie dożylnie immunoglobulin
czynno bierna - szczepienie + podanie immunoglobulin
Celem szczepienia jest eliminacja drobnoustrojów ze środowiska w którym żyje makroorganizm a jeśli to nie możliwe np. ze względu na różne rezerwuary drobnoustrojów, wytworzenie tzw. indywidualnej odporności adaptacyjnej wobec określonego drobnoustroju. Szczepienie zapoczątkowuje łańcuch procesów zbliżonych zwykle do naturalnego kontaktu z antygenem które prowadzą do aktywacji:
komórek immunokompetentnych
wytworzenia cytokin
wytworzenia swoistych przeciwciał
Ochronny efekt szczepień jest ściśle związany z komórkami pamięci immunologicznej, które zapewniają szybką indukcję syntezy przeciwciał w kolejnych kontaktach z antygenem. dla większości opracowanych szczepionek znane są tzw. zabezpieczające stężenia przeciwciał czyli takie które chronią przed zakażeniem po kontakcie z przeciętną dawką zakażającą drobnoustroju. Zwiększenie dawki zakażającej lub upośledzenie czynności układu odpornościowego przez dodatkowe choroby może mimo zabezpieczającego stężenia przeciwciał doprowadzić do wystąpienia objawów zakażenia. Istotne znaczenie oprócz stężenia przeciwciał maja też ich jakościowe cechy:
przynależność do podklasy,
powinowactwo do antygenu,
zdolność wiązania dopełniacza,
obecność przeciwciał wydzielniczych typu IgA.
Antygeny grasiczozależne potrzebują do wywołania odpowiedzi immunologicznej aktywacji limfocytów T, które stymulują limfocyty B do wytwarzania przeciwciał.
Antygeny grasiczoniezależne stymulują limfocyty B do wytworzenia przeciwciał bez udziału limfocytów T.
Szczepionka
preparat pochodzenia biologicznego, zawierający żywe , o osłabionej zjadliwości lub zabite drobnoustroje chorobotwórcze lub fragmenty ich struktury, czy metabolity i stosowany w celu wywołania odpowiedzi immunologicznej.
wytworzenie szczepionki polega na zmianie właściwości drobnoustrojów lub jego produktów w taki sposób aby nie były toksyczne dla ustroju, a jednocześnie zachowały immunogenność, czyli zdolność do wywoływania swoistej reakcji immunologicznej.
Szczepionka powinna stymulować odpowiednie mechanizmy immunologiczne tzn. pamięć immunologiczną oraz odporność humoralną dla drobnoustrojów zewnątrzkomórkowych i toksyn, a dla drobnoustrojów wewnątrzkomórkowych - odporność komórkową.
Drogi podania szczepionek
Większość szczepionek podawana jest w postaci zastrzyku, lecz są także takie, które aplikuje się doustnie (przeciw poliomyelitis). Można szczepić drogą wziewną - rozpylając szczepionkę do nosa (przeciw grypie). Przeciwko ospie prawdziwej szczepiono (do 1980 roku, aktualnie nie są prowadzone powszechne szczepienia) przy pomocy skaryfikatora, czyli przyrządu do zadraśnięcia naskórka (skaryfikacji) lub cienkiej igły, którą uciskano wielokrotnie powierzchnię skóry.