Prawo karne - skrypt 2011
1. Pojęcie i podziały prawa karnego
- jest to nazwa dyscypliny prawa, czasami określanej jako prawo karne materialne w odróżnieniu od procesowego
- def. Formalno-prawna:
Prawo karne jest to zbiór ustanowionych przez państwo przepisów prawnych, które określają jakie zachowania człowieka stanowią czyny zabronione jako przestępstwa, ustalają zasady odpowiedzialności karnej za te czyny, regulują stosowanie sankcji w postaci kar lub innych środków wobec sprawców przestępstw.
- def. Funkcjonalna: prawo karne to zespół norm służących ochronie społeczeństwa przed przestępstwami, mający na celu zwalczanie przestępstw i zapobieganie im przy pomocy kar i innych środków penalnych.



2. Funkcje i zasady prawa karnego
- f. ochronna: ochrona wartości społecznie istotnych, związanych z człowiekiem i państwem - dobrem wspólnym; jest realizowana przez kryminalizację(„wciąganie” zachowań na listę przestępstw) oraz penalizację (określenie sankcji). Jest realizowana także przez pośrednie funkcje: f. karzącą, prewencję generalną i szczególną
- f. gwarancyjna: zawieranie mechanizmów zabezpieczających człowieka przed nadużyciem prawa karnego; zawiera się w zasadzie nullum crimen nulla poena sine lege anteriora
- f. sprawiedliwościowa: by sprawca poniósł konsekwencje swojego czynu, by został ukarany; musi to być odpłata sprawiedliwa, by zaspokoić społeczne poczucie sprawiedliwości
- f. prewencyjno-wychowawcza: występuje w funkcji prewencji szczególnej i jest realizowana głównie przez karę i inne środki penalne stosowane wobec sprawcy, stwarzać warunki do reedukacji skazanego
- f. kompensacyjna: ma na celu naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem; prawo karne powinno uwzględnić szkodę pokrzywdzonego za pośrednictwem kar, środków karnych, a także innych metod.
- z. humanizmu: oznacza przede wszystkim, że podmiotem tego prawa jest człowiek, zarówno jako sprawca jak i ofiara przestępstwa. Należy traktować sprawce z poszanowaniem jego godności.
- z. odpowiedzialności za czyn: odpowiedzialności karnej podlega tylko ten, kto popełnił czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.
- z. winy: nie popełnia przestępstwa ten sprawca, któremu nie można przypisać winy w czasie popełnienia czynu (wyjątek: wprawienie się w stan nietrzeźwości lub odurzenia -> art. 31§3)
- z. humanitaryzmu: kary oraz środki karne stosuje się z uwzględnieniem zasad humanitaryzmu a w szczególności z poszanowaniem godności człowieka(art.3)
- z. społecznej szkodliwości: nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma (art. 1§2)
- z. odpowiedzialności indywidualnej i osobistej: przestępstwo to własny czyn sprawcy, zaś kary nie może na siebie przyjąć inna osoba (art.21 i 55)
- z. praworządności: działania wszystkich organów państwowych musi mieścić w granicach prawa o raz na jego podstawie. Dotyczy to także obywateli.
3. Źródła prawa karnego:
- KRP, międzynarodowe akty praw człowieka i kk zawierają zasadę nullum crimen sine lege; płynie z tego wymóg, by całość materii odnoszącej się do odpowiedzialności za przestępstwa były regulowane w aktach o randze ustawy.
1) KRP i umowy międzynarodowe (duża ratyfikacja) zobowiązują ustawodawcę do ochrony najważniejszych dóbr prawnych, a także wyznaczają granice swobody legislacyjnej
* z. ochrony życia, zakaz stosowania kar cielesnych, nie uleganie przedawnieniom zbrodni wojennych i przeciwko ludzkości
2) EKOPCPW - możliwość odwołania się do ETPC w Strasburgu
*państwa mają współpracować w sprawach karnych
* szczególna rola prawa wspólnotowego - pierwszeństwo w razie kolizji z ustawami
4. Normy i przepisy prawa karnego:
- Przepis: logicznie, w odpowiedniej kolejności usystematyzowane zdania, stanowiące jednostkę redakcyjną tekstu prawnego
- Norma: reguła odnosząca się do określonych zachowań osób i organów, których rekonstrukcja odbywa się w drodze wykładni
- przepisy części ogólnej zawierają zasady odpowiedzialności karnej, zaś cz. Szczególnej składają się z dyspozycji i sankcji
*norma sankcjonowana - zakaz określonego postępowania; norma sankcjonująca - nakaz zastosowania sankcji przez odpowiednie organy w razie złamania zakazu
5. Zakres obowiązywania polskiej ustawy karnej
a) czas popełnienia przestępstwa: czyn uważa się za popełniony w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany
- okres przedawnienia liczy się od dnia wystąpienia skutku
- jeżeli zmiana przepisów miała miejsce przed zapadnięciem wyroku, co do zasady stosuje się ustawę nową, chyba, że poprzednia jest względniejsza dla sprawcy
b) zasada stabilności wyroków: wejście w życie nowej ustawy nie łączy się z koniecznością ponownego osądzenia sprawcy ani modyfikacji orzeczeń. Wyjątki
1) jeżeli wg nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zabroniony pod groźbą kary, skazanie ulega zatarciu z mocy prawa
2) gdy wg nowej ustawy czyn objęty wyrokiem zagrożony jest kara której górna granica jest niższa od kary orzeczonej, wymierzoną karę obniża się do górnej granicy
3) jeżeli wg nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest zagrożony kara pozbawienia wolności, należy zamienić ją na karę grzywny albo ograniczenia wolności(1mc=2mc=60stawek)
c) miejsce popełnienia przestępstwa: czyn zabroniony uważa się za popełniony w miejscu, w którym sprawca działał lub zaniechał działania (f) albo, gdzie skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił lub wg zamiaru sprawcy miał nastąpić (m)
- z. terytorialności: ustawę polską stosuje się do sprawcy, który popełnił czyn zabroniony na terytorium RP, jak również na polskim statku wodnym lub powietrznym
- z. narodowości podmiotowej: stosuje się ustawę polską do przestępstwa popełnionego przez obywatela RP za granicą niezależnie od jego ew. odpowiedzialności przed sądem obcym
* musi być spełniony warunek podwójnej przestępności, czyli uznanie takiego czynu za przestępstwo również przez ustawę obowiązującą w miejscu popełnienia czynu.
- zasada narodowości przedmiotowej względna: cudzoziemiec, który popełnił przestępstwo poza granica RP podlega polskiej jurysdykcji w razie popełnienia czynu zabronionego skierowanego przeciwko interesom RP, obywatela polskiego, polskiej osoby prawnej, jednostki org. Mniemającej osob. Prawnej oraz popełnienia czynu o charakterze terrorystycznym
- z. narodowości przedmiotowej bezwzględna: ustawę polską stosuje się do obywatela polskiego i cudzoziemca w razie popełnienia
* przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu wewnętrznemu lub zewnętrznemu RP
* przestępstwa pomówienia narodu polskiego
* przestępstwa przeciwko polskim urzędom i funkcjonariuszom publicznym
* przestępstwa przeciwko istotnym polskim interesom gospodarczym
* przestępstwa fałszywych zeznań złożonych wobec urzędu polskiego
* p. z którego została osiągnięta chociażby pośrednio korzyść majątkowa na terytorium RP
- z. represji wszechświatowej: należy stosować ustawę polską niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia przestępstwa do obywatela RP i cudzoziemca, którego nie postanowiono wydać, w razie popełnienia za granica czynu, do którego ścigania Polska zobowiązała się na mocy umowy międzynarodowej
- z. odpowiedzialności zastępczej: stosuje się polską ustawę do cudzoziemca, który popełnił przestępstwo za granica karą przekraczająca 2 lata pozb. wolności pod warunkiem, że sprawca przebywa na terytorium RP i nie postanowiono go wydać (pierwszeństwo ma ekstradycja)
d) znaczenie wyroków obcych: nie ma zastosowania zakaz powtórnego skazania sprawcy za ten sam czyn. Sąd polski ma obowiązek zaliczyć na poczet orzeczonej kary także okres rzeczywistego pozbawienia wolności za granicą oraz wykonywaną tam karę, uwzględniając różnice między nimi. Wyjątki:
1) przejęcie do wykonania wyroku zapadłego za granica na terytorium RP, jak i wtedy, gdy orzeczenie dotyczy przestępstwa w związku z którym na stąpiło wydanie sprawcy lub przekazanie ścigania z terytorium RP
2) orzeczenie Międzynarodowego Trybunału Karnego
3) orzeczenia sądów obcych, jeżeli wynika to z umowy międzynarodowej
e) ekstradycja: oznacza wydanie osoby ściganej albo skazanego na wniosek państwa obcego lub sądowego organu międzynarodowego w celu przeprowadzenia postępowania karnego lub wykonania orzeczonej kary
* wnioski o wydanie przez państwo obce osoby, polskie sądy i prokuratury zgłaszają za pośrednictwem MS
* w razie złożenia wniosku przez państwo obce, prokurator przesłuchuje osobę, której wniosek dotyczy, zabezpiecza dowody, po czym wnosi sprawę do właściwego sądu okręgowego, który wydaje postanowienie
* w KRP zakazana jest ekstradycja obywatela polskiego, a także osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa z przyczyn politycznych bez użycia przemocy lub gdyby jej dokonanie naruszało prawa i wolności człowieka i obywatela.
f) Europejski nakaz aresztowania: eliminuje konieczność odwołania się do ekstradycji w stosunkach Polskie z państwami UE
6. Pojęcie immunitetu, jego rodzaje i zakres podmiotowy:
IMMUNITET - przywilej przysługujący pewnej kategorii osób, polegający na wyłączeniu lub ograniczeniu odpowiedzialności karnej w określonej sytuacji
- immunitet materialny uchyla karalność czynu zabronionego w wskazanych przepisami granicach
- immunitet formalny wyłącza lub ogranicza jedynie ściganie sprawcy
- immunitet dyplomatyczny: nie podleganie orzecznictwu polskich sądów karnych; dotyczy to także personelu dyplomatycznego, administracyjnego i technicznego oraz ich rodzin
* immunitet konsularny odnosi się tylko do urzędnika w związku z wykonywaniem funkcji
- immunitet adwokacki: wolność słowa i pisma w granicach prawa i zadań
- immunitet prokuratora: nadużycie wolności słowa, odpowiedzialność za wykroczenia, zakaz zatrzymania lub aresztowania
- immunitet sędziowski: wyłącznie odpowiedzialność dyscyplinarna za wykroczenia
- Prezydent: odpowiedzialność konstytucyjna przed TS
- immunitet parlamentarny
- RPO, RPD, prezes NIK: zakaz zatrzymania lub aresztowania
7. Definicja przestępstwa i jej elementy
- def. formalna: przestępstwem jest czyn określony przez ustawę karną, posiadający określone prawem cechy formalne
- def. materialna: przestępstwem jest czyn człowieka szkodliwy dla społeczeństwa, bo naruszający dobra dla niego istotne
- elementy przestępstwa:
1) czyn zabroniony - o znamionach określonych w ustawie
2) czyn bezprawny
3) czyn zawiniony
4) czyn karygodny - społecznie szkodliwy
8. Struktura przestępstwa:
a) przedmiot przestępstwa: jest nim dobro chronione, które z punktu widzenia sprawcy staje się przedmiotem zamachu
- indywidualne dobro chronione i rodzajowe dobro chronione
b) podmiot przestępstwa: wyróżnia się podmiot czynny i bierny
- podmiotem czynnym wg kk może być tylko osoba, którą prawo karne uznaje za zdolną do zawinienia (17 lat, wyjątkowo 15)
- podmiotem biernym może być osoba lub instytucja, której dobro prawne zostało naruszone lub narażone na niebezpieczeństwo. Nie może nim być każda osoba, która doznała szkody np: bliscy zamordowanego
c) strona przedmiotowa: obejmuje znamiona określające zachowanie sprawcy
1) czyn: przestępne zachowanie się sprawcy w formie działania lub zaniechania; ma miejsce tylko wówczas, gdy zachowanie się człowieka jest kierowane jego wolą(za wyjątkiem przymusu bezwzględnego)
2) skutek czynu wraz ze związkiem przyczynowym
- skutek to wynikająca z czynu sprawcy, ale dająca się od niego oddzielić zmiana w świecie zewnętrznym; występuje wyłącznie przy przestępstwach materialnych
- związek przyczynowy to taki rodzaj zależności występujący między czynem a jego skutkiem, który oznacza, że skutek jest efektem czynu sprawcy
* t. ekwiwalencji: przyczyną każdego skutku jest suma warunków koniecznych jego zaistnienia, które mają tę samą równa wartość
* t. adekwatnego zw. przyczynowego: zachodzi on, gdy przeciętnie z takiej przyczyny następuje skutek
* t. relewancji: po pierwsze ustala się związek z t. ekwiwalencji, a następnie koryguje się wyniki ustalając odpowiednie znaczenie prawne
* t. obiektywnego przypisania skutku: nie każde spowodowanie skutku może być przypisane sprawcy, który jest odpowiedzialny za skutek tylko wówczas, gdy urzeczywistnia się stworzone przez niego niebezpieczeństwo
3) okoliczności modalne: są nimi czas, miejsce popełnienia czynu oraz określona sytuacja; przestępstwo może być popełnione tylko we wskazanych okolicznościach
4) przedmiot wykonawczy: obiekt materialny, na którym realizowany jest czyn zabroniony
d) strona podmiotowa: przeżycia psychiczne, które towarzyszą sprawcy i wyrażają jego stosunek psychiczny do czynu
- umyślność - przestępstwo popełnione z uprzednim zamiarem
1) zamiar bezpośredni - sprawca chce popełnienia czynu zabronionego
2) zamiar ewentualny - sprawca nie chce popełnić czynu zabronionego, ale przewidując taką możliwość godzi się na to
- nieumyślność - niezachowanie ostrożności wymaganej w danych okolicznościach
1) sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego, lecz przypuszcza, że uda mu się go uniknąć
2) sprawca nie przewiduje takiej możliwości, chociaż mógł ją przewidzieć
- wina mieszana - obejmuje sytuacje tzw. przestępstw kwalifikowanych przez następstwo. Są to wyłącznie przestępstwa umyślno-nieumyslne
9. Klasyfikacja przestępstw
1) ze względu na ciężar gatunkowy czynu
- zbrodnia - -zagrożona karą 3 lat pozbawienia wolności i surowszą
- występek - czyn zagrożony powyżej 30 stawek dziennych, ograniczenia lub pozbawienia wolności powyżej miesiąca
2) ze względu na rodzaj zachowania:
- z działania
- z zaniechania (162, 240)
- zarówno z działania jak i zaniechania (148, 233)
3) ze względu na wystąpienie skutku
- materialne
- formalne
4) ze względu na właściwość sprawcy
- powszechne
- indywidualne
5) ze względu na stopień winy
- umyślne
- nieumyślne
6) ze względu na wyrządzoną szkodę
- z naruszenia dobra
- z narażenia na niebezpieczeństwo dobra (160, 174, 220)
*konkretnego - ma charakter bezpośredni i dotyczy określonego dobra
*abstrakcyjnego - nie jest wskazane w znamionach, zatem może wystąpić lecz nie musi (263§2)
7) ze względu na czas trwania stanu bezprawnego
- trwałe (189, 239, 339)
- jednochwilowe
8) ze względu na przedmiot wykonawczy
- przechodnie - występuje on
- nieprzechodnie
9) ze względu na typ rodzajowy
- podstawowe
- uprzywilejowane
- kwalifikowane
10) ze względu na tryb ścigania
- publicznoskargowe: wyróżnia się z urzędu i na wniosek (205)
- prywatnoskargowe - oskarżenie sprawcy należy wyłącznie do kompetencji pokrzywdzonego (157§4, 212§4, 216§5, 217§3)
10. Obrona konieczna
- polega na odpieraniu bezpośredniego i bezprawnego zamachu skierowanego na jakiekolwiek dobro chronione prawem w sposób konieczny do jego odparcia

Znamiona określające warunki	Znamiona dotyczące obrony
- bezpośredni, bezprawny zamach - skierowanie przeciw dobru chronionemu prawem	- odpieranie zamachu - działanie motywowane odparciem zamachu - Konieczność obrony

- przekroczenie granic określa się mianem ekscesu
* e. intensywny - naruszenie znamienia konieczności obrony, czyli jej sposób jest rażąco niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu
* e. ekstensywny - oznacza brak bezpośredniości zamach, czyli obrona została podjęta zbyt wcześnie lub zbyt późno
- odpowiedzialność karna za eksces: możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary a nawet odstąpienie od jej wymierzenia; obligatoryjnie gdy działanie było wynikiem usprawiedliwionego strachu lub wzburzenia. (25§2i3)
art. 25§4 - osoba odpierająca zamach korzysta z ochrony przysługującej funkcjonariuszom publicznym(z wyjątkiem, gdy zamach godzi wyłącznie w tą osobę)
11. Stan wyższej konieczności
- polega na działaniu w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącemu jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro chronione nie przedstawia wartości oczywiście wyższej od dobra ratowanego.
- poświęcenie dobra wywoła potrzebę powołania się na s.w.k. tylko wówczas, gdy odbyło się wbrew woli dysponenta dobrem
- proporcjonalność dóbr - relacja między wartościami dobra ratowanego i poświęcanego - przesądza o charakterze odmian s.w.k. (tutaj dobro poświęcane ma wartość niższą od ratowanego)
- przekroczenie granic - naruszenie znamienia subsydiarności lub proporcjonalności
12. Ryzyko nowatorstwa
- obejmuje działania podjęte w celu przeprowadzenia eksperymentu poznawczego, technicznego lub ekonomicznego (e. medyczny uregulowany w innej ustawie)
- istotą wszystkich działań jest zastosowanie niewypróbowanego dotąd sposobu postępowania, z którym związana jest niepewność co do skutków
1) spodziewana korzyść musi mieć istotne znaczenie poznawcze, medyczne lub gospodarcze
2) aktualny stan wiedzy dawał uzasadnienie dla oczekiwania tej korzyści, celowości eksperymentu, sposobu jego przeprowadzenia
3) osoba, na której jest przeprowadzony eksperyment została poinformowana o spodziewanych korzyściach, grożących niebezpieczeństwach i wyraziła zgodę na jej udział
13. Dozwolona krytyka
- odnosi się wyłącznie do przestępstwa pomówienia, gdy uczyniono publicznie prawdziwy zarzut służący ochronie społecznie uzasadnionego interesu
- nie wyłącza się możliwości pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności za zniewagę, jeżeli forma podniesienie lub rozpowszechnienia zarzutu była nieadekwatna do jego treści.
14. Ostateczna potrzeba
- występuje w razie konieczności wymuszenia posłuchu dla prawnego rozkazu
1) został wydany prawny rozkaz skierowany do żołnierza
2) istnieje potrzeba natychmiastowego przeciwdziałania
3) wydający rozkaz działa w celu wymuszenia posłuchu i działanie takie jest konieczne (subsydiarnie)
4) działania są skierowane przeciwko dobru żołnierza
5) działanie takie musi być proporcjonalne do potrzeby wymuszenia posłuchu
- w razie przekroczenia granic możliwe jest nadzwyczajne złagodzenie kary
15. Działanie w granicach upoważnień i obowiązków
- dotyczy funkcjonariuszy publicznych
1) decyzja lub czynność leży w granicach kompetencji organu
2) funkcjonariusz musi być rzeczowo i miejscowo uprawniony do ich podjęcia
3) decyzja lub czynność musi być podjęta z zachowaniem ustalonej prawem procedury
4) motywem działania ma być wykonywanie zadań organu, którego jest reprezentantem
16. Zgoda dysponenta dobrem
1) musi dotyczyć dobra, którym dysponent może swobodnie dysponować
2) zgoda musi pochodzić od osoby zdolnej do jej wyrażenia
3) zgoda powinna być dobrowolna i świadoma
4) jej udzielenie musi nastąpić przed zamachem na dobro
17. Zabiegi lecznicze i kosmetyczne
1) muszą być podjęte w celu leczniczym i estetycznym
2) zabieg musi być przeprowadzony zgodnie z zasadami sztuki medycznej
3) odpowiednie kwalifikacje osoby przeprowadzającej zabieg
4) zgoda pacjenta po udzieleniu odpowiednich informacji
18. Karcenie małoletniego
Jest to działanie dopuszczalne dla rodzica lub opiekuna podejmowane w celu wychowawczym, mieszczące się w granicach nienapuszających godności dziecka
19. Ryzyko sportowe
- odnosi się do dyscyplin, których istotna cechą jest wywołanie stanu niebezpieczeństwa dla życia i zdrowia ich uczestników
1) kierowanie się sportowym celem, przestrzegając reguł danej dyscypliny sportu
2) zgoda uczestnika na uprawianie sportu przy akceptacji przez państwo danej dyscypliny
20. Kontratypy zwyczajowe
- zachowanie to można uznać za dozwolone, gdy:
* zwyczaj istnieje na danym terenie
* działanie mieści się w jego granicach
* stopień społecznej szkodliwości jest nieznaczny
21. Pojęcie winy, teorie winy, przesłanki przypisania winy
WINA - konieczny element konstytutywny przestępstwa, będący podstawą odpowiedzialności za przestępstwo a zarazem jej warunkiem i granicą.
- t. psychologiczna: wina jest przeżyciem psychicznym sprawcy wiążącym go z czynem, istniejącym w związku z czynem i powstałym na jego kanwie. Cechują ją dwa elementy: czynnik intelektualny oraz emocjonalny (świadomość i wola)
- t. normatywna kompleksowa: wina nie jest faktem psychicznym ale sądem wartościującym(kategoria ocenną). Zachodzi wtedy, gdy człowiekowi można postawić zarzut niewłaściwego zachowania umyślnego lub nieumyślnego zależny od możliwości przestrzegania normy
- t. czystonormatywna: istota winy mieści się w zarzucie sprowadzającym się do tego, że sprawca działał sprzecznie z obowiązującym porządkiem prawnym, chociaż w sytuacji, w jakiej się znajdował, mógł zachować się inaczej
22. Nieletniość i niepoczytalność
- nieletniość jest to niezdolność osoby do zawinienia czynu związana z osiągnięciem wystarczającego stopnia dojrzałości w sferze psychicznej
* 17 lat przewidziane wyjątki
- niepoczytalność - dla jej stwierdzenia konieczne jest wystąpienie upośledzenia umysłowego, choroby psychicznej lub innego zakłócenia czynności psychicznych, jak również faktu niemożności rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem w czasie jego popełnienia
* możliwość zastosowania środków zabezpieczających
23. Błąd
- jest to rozbieżność pomiędzy danym fragmentem rzeczywistości a wyobrażeniem o nim sprawcy
a) co do faktu - dotyczy faktu, który stanowi znamię czynu zabronionego -> sprawca odpowiada za przestępstwo nieumyślne gdy jest takowe określone w ustawie
- co do przedmiotu wykonawczego np. zabranie cudzej walizki myśląc, że to własna
- co do podmiotu biernego - gdy szczególna cecha ofiary ma wpływ na zakres odpowiedzialności
- co do podmiotu czynnego - gdy szczególna cecha podmiotu należy do znamion czynu
- zboczenie działania - gdy sprawca przyczyn od niego niezależnych osiągnął inny rezultat niż zamierzał
- co do związku przyczynowego - gdzie należy on do znamion czynu zabronionego
- co do okoliczności decydującej o powstaniu typu uprzywilejowanego lub kwalifikowanego - powoduje łagodniejszą odpowiedzialność z wyjątkiem winy mieszanej
b) co do kontratypu i okoliczności wyłączającej winę - nie popełnia przestępstwa ten, który uroił sobie, że swoim działaniem wypełnia znamiona kontratypu lub okoliczności wyłączającej winę (musi być usprawiedliwiony, w innym wypadku jest możliwe nadzwyczajne złagodzenie kary)
c) co do prawa - błąd co do oceny prawnej danego czynu. Nie ma przestępstwa, gdy występuje usprawiedliwiona świadomość bezprawności
24. Stan wyższej konieczności wyłączający winę
- zachodzi wtedy, gdy dobro ratowane i poświęcane są równocenne, bądź dobro poświęcane nie przedstawia wyższej wartości na pierwszy rzut oka
- art. 26§4 wyłącza możliwość powołania się na ten rodzaj s.w.k. przez osoby mające szczególny obowiązek ratowania dobra nawet z narażeniem się na niebezpieczeństwo osobiste a §5 rozciąga s.w.k. na kolizję obowiązków
25. Działanie na rozkaz
- rozkaz musi mieć charakter konkretny i indywidualny a także musi być kategorycznym wyrażeniem woli rozkazodawcy
- nie podlega odpowiedzialności karnej żołnierz, który dopuszcza się czynu zabronionego będącego wykonaniem rozkazu, chyba, że wykonując rozkaz umyślnie popełnia przestępstwo (zamiar)
26. Znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu (?)
- znikoma społeczność czynu powoduje, że czyn ten nie stanowi przestępstwa. Rozstrzygnięcie tego rodzaju wymaga oceny, dla której istotne znaczenie mają elementy podmiotowe jak i przedmiotowe. Nie pomniejsza to wartości dobra chronionego
* można orzec środki o charakterze administracyjnym
27. Przygotowanie
- sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do jego dokonania
- obejmuje czynności, przez które sprawca zmierza pośrednio do dokonania przestępstwa:
* w formie rzeczowej: uzyskanie lub przysposabianie środków, zbieranie informacji, sporządzanie planu działania
* w formie osobowej: wejście w porozumienie z inną osobą (konfiguracja jednoosobowa i wieloosobowa)
*zamiar bezpośredni, znamienny celem
- jest karalne tylko wówczas, gdy ustawa tak stanowi
28. Usiłowanie
- zachodzi wówczas, Dy sprawca w zamiarze popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego dokonania, które nie następuje
- występuje tutaj zarówno zamiar bezpośredni i ewentualny, jak działanie lub zaniechanie
- za usiłowanie odpowiada się jak za dokonanie (art. 14)
USIŁOWANIE NIEUDOLNE: zachodzi, gdy dokonanie nie było możliwe ze względu na brak przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim czynu zabronionego lub użycie środka nie nadającego się do popełnienia czynu zabronionego. Tutaj kara jest jak za dokonanie z możliwością nadzwyczajnego jej złagodzenia a nawet odstąpienia od wymierzenia
29. Czynny żal
- zachodzi na gruncie usiłowania, gdy:
a) sprawca dobrowolnie odstąpił od dokonania
b) sprawca dobrowolnie zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię przestępstwa
c) sprawca dobrowolnie starał się mu zapobiec
- w jego ramach można wyróżnić:
* usiłowanie ukończone: sprawca wykonał wszystkie czynności konieczne do dokonania jednak nie nastąpił skutek (p. materialne)
* usiłowanie nieukończone: sprawca nie wykonał wszystkich czynności niezbędnych do dokonania
* usiłowanie kwalifikowane: pomimo odstąpienia od dokonania lub zapobiegnięcia skutkowi sprawca realizuje znamiona przestępstwa
* bezskuteczny czynny żal: sprawca starła się zapobiec skutkowi, lecz bez rezultatu
- nie podlega się karze, z wyjątkiem bezskutecznego c.z. gdzie jest możliwe nadzwyczajne złagodzenie kary
30. Dokonanie
Następuje, gdy zachowanie sprawcy realizuje wszystkie znamiona czynu zabronionego, lub gdy wystąpił skutek
31. Formy zjawiskowe przestępstwa
- są to postacie współdziałania osób w realizacji czynu zabronionego
* są to ślady zasady odpowiedzialności zbiorowej, która kładła nacisk na karanie za wejście zmowę (komplot; spisek i banda)
* koncepcja nowożytna udziału w przestępstwie odpowiedzialność akcesoryjna
* koncepcja jednolitego sprawstwa - jest nim każdy, kto przyczynił się do realizacji znamion przestępstwa
* obecnie wyróżnia się podżeganie i pomocnictwo oprócz sprawstwa
32. Formy sprawcze
- sprawstwo pojedyncze - ktoś sam wykonuje czyn zabroniony, czyli swoim zachowaniem realizuje samodzielnie znamiona typu rodzajowego przestępstwa
- współsprawstwo: odpowiadają za nie osoby, które wspólnie realizują czyn zabroniony, a ich zachowanie jest objęte porozumieniem
* każdemu z nich można przypisać pełną odpowiedzialność
* nie jest nim tzw. współsprawstwo koincydentalne - zachowań 2 lub więcej osób w tym samym czasie nie łączy porozumienie
* w wypadku ekscesu pozostali nie odpowiadają za ten fragment czynu, który nie był objęty porozumieniem
WSPÓŁSPRAWSTWO SUKCESYWNE - polega na włączeniu się do wykonywania czynu zabronionego po realizacji części jego znamion. Odpowiedzialność ogranicza się tylko do fragmentu przestępnego zachowania.
*nie wyklucza się tej formy przy przestępstwach nieumyślnych
- sprawstwo kierownicze: odpowiedzialność za nie ponosi ten, kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę
* cechą charakterystyczną jest to, że od decyzji osoby kierującej popełnieniem czynu zależy rozpoczęcie i powodzenie a ewentualnie także zmiana i przerwanie całej akcji
- sprawstwo polecające: polega na tym, ze ktoś wykorzystując uzależnienie od siebie innej osoby, poleca jej wykonanie czynu zabronionego (musi wystąpić stosunek zależności - służbowy, okoliczności faktyczne)
33. Podżeganie
- odpowiada za nie ten, kto chcąc, by inna osoba dokonała czynu zabronionego nakłania ją do tego
* czyn podżegacza musi być podjęty z zamiarem bezpośrednim
* może nakłaniać także osobę niepoczytalną i nieletniego
* nie jest nim publiczne nakłanianie do popełnienia przestępstwa
* nie jest nim także nakłanianie osoby, która już wcześniej powzięła zamiar popełnienia przestępstwa (wtedy jest to usiłowanie nieudolne)
34. Pomocnictwo
- odpowiada za nie ten, kto w zamiarze, by inna osoba dokonała czynu zabronionego, swoim zachowanie ułatwia jego popełnienie
* jest realizowane tylko umyślnie; może tez polegać na zaniechaniu
* może przybrać postać p. fizycznego (dostarczanie narzędzi, środka przewozu) lub psychicznego (udzielenie rady, informacji, solidaryzowanie się z zamiarem sprawcy)
* występuje jedynie przed lub w trakcie realizacji czynu zabronionego
35. Indywidualizacja i subiektywizacja odpowiedzialności
- indywidualizacja odpowiedzialności (art. 21§1) - wszystkie okoliczności osobiste odnoszą się do tej osoby, której dotyczą
-
36. Zbieg przestępstw
- polega na tym, że sprawca dopuszcza się kilku zachowań, które prawo karne traktuje jak kilka przestępstw lub 1 przestępstwo
a) pozorny zbieg przestępstw - zachodzi wówczas, gdy sprawca dopuszcza się kilku zachowań, ale zachodzi między nimi tak ścisły związek, że traktuje się je jak 1 przestępstwo
1) czyny współukarane - czyny wyczerpujące znamiona kilku przestępstw, ale są tak powiązane z czynem głównym, ze skazanie za czyn ukazuje całe bezprawie, jakiego dopuścił się sprawca

Czyn uprzedni	Czyn główny	Czyn następczy
- wcześniejsza forma stadialna - narażenie dobra prawnego - niesprawcza forma działania	- z pozostałymi łączy go zawartość czasowa i miejscowa - wykazuje znacznie wyższy stopień społecznej szkodliwości - musi być z 2 czynem zamachem na to samo dobro	- wykorzystanie owoców przestępstwa, zadysponowanie przedmiotem - zatarcie śladów - powiązanie sytuacyjne z czynem głównym

2) czyn ciągły (art.12) - polega na popełnieniu przez sprawcę dwóch lub więcej czynów krótkich odstępach czasu z góry powziętego zamiaru
* zachowania mogą się od siebie różnić co do kwalifikacji prawnej i nie musza wykazywać podobieństwa
* w ramach wymiaru kary na niekorzyść sprawcy
3) przestępstwo wieloczynowe - charakteryzuje się tym, że powtarzalność określonych zachowań należy do znamion ustawowych
4) przestępstwo złożone - składa się z dwóch zespołów znamion, charakteryzujących 2 różne typy przestępstw
5) przestępstwo wieloodmianowe - jest opisane w dyspozycji w formie alternatywy. Z kilku czynności sprawczych do popełnienia przestępstwa wystarcza tylko jedna
6) przestępstwo trwałe - sprawca wywołuje i utrzymuje przez pewnie czas stan sprzeczny z prawem. Traktuje się to jak 1 czyn
b) realny zbieg przestępstw - polega na popełnieniu przez tego samego sprawcę dwóch lub więcej przestępstw zanim zapadł wyrok co do któregokolwiek z nich (kara łączna)
* traktuje się to jak kilka przestępstw i jest charakterystyczne także dla recydywy
* może mieć charakter różnorodny albo jednorodny
* jednorodny zbieg może przybrać formę CIĄGU PRZESTĘPSTW - popełnionych w podobny sposób w krótkich odstępach czasu (kara łączna z nadzwyczajnym obostrzeniem)
37. Zbieg przepisów ustawy
- polega na tym, że jeden czyn wyczerpuje znamiona przestępstwa określonego w dwóch albo więcej przepisach ustawy karnej
a) pozorny zbieg przepisów - polega na tym, że czyn wyczerpuje znamiona przestępstwa określone w dwóch albo więcej przepisach, ale faktu zbiegu nie uwzględnia się w kwalifikacji prawnej
* trzy reguły wyłączania wielości ocen:
1) zasada specjalności - przepis szczególny wyłącza zastosowanie przepisu ogólnego
2) zasada konsumpcji - przepis surowszy pochłania przepis zawierający łagodniejsze zagrożenie
3) zasada subsydiarności - przepis pierwotny wyłącza zastosowanie przepisu posiłkowego
b) rzeczywisty zbieg przepisów - czyn wyczerpuje znamiona przestępstwa określone dwóch albo więcej przepisach i nie znajdują zastosowania reguły wyłączania ocen (szczególnym przykładem jest popełnienie czynu powodującego kilka różnych skutków)
1) idealny zbieg przestępstw - sprawca popełnił tyle przestępstw ile przepisów naruszył
2) eliminacyjny zbieg przepisów - zakwalifikowanie czynu do tego ze zbiegających się przepisów, który orzeka karę najsurowszą
3) kumulatywny zbieg przepisów - sprawca zostaje skazany za jedno przestępstwo, lecz nic nie stoi na przeszkodzie wymierzeniu innych środków penalnych na podstawie wszystkich przepisów (możliwe tez stwierdzenie podobieństwa kolejnego przestępstwa (recydywa specjalna zwykła, zarządzenie kary warunkowo zawieszonej)
38. Definicja i cele kary
- def. formalna: rodzaj sankcji przewidzianej prawem za naruszenie przepisu prawa karnego
- def. materialna: dolegliwość, jaką ponosi sprawca z przestępstwo, które popełnił
- def. mieszana: kara jest to prawna konsekwencja przestępstwa, zawierająca dolegliwość i wyrażająca potępienie czynu, stosowana przez sąd wobec sprawcy przestępstwa
- cel sprawiedliwościowy - służy realizacji funkcji sprawiedliwościowej, gdyż istotą kary jest odpłata za przestępstwo
- cel prewencyjny - konkretyzuje się w postaci prewencji generalnej i indywidualnej
- cel kompensacyjny - skoro istotą kary jest odpłata za przestępstwo, więc służy naprawieniu szkody wyrządzonej przestępstwem
39. Teorie kary
- t. bezwzględne - ujmują karę jako odpłatę za przestępstwo. Poza retrybucją nie występuje w karze żaden inny element; kara sama w sobie jest celem(teoria odwetu moralnego Kanta i prawnego Hegla)
- t. względne - uzasadniają karę celowościową, społeczną użyteczność kary. Jest ona środkiem do osiągnięcia celów społecznie pożytecznych; po to by nie popełniano przestępstw
- t. mieszane - uzasadniają karę zarówno retrybucją jaki celami społecznie użytecznymi
* konwencja Rossa: retrybucją jest treścią kary, zaś prewencja jej celem nie tylko kary, co prawa karnego w ogólności, dlatego absurdalne jest przeciwstawianie sobie tych pojęć
40. Rodzaje sankcji karnych
a) kara grzywny - orzekana w systemie kwotowym i stawek dziennych
- najniższa liczba stawek dziennych to 10, a najwięcej 540. Na podstawie art. 309 grzywnę można wymierzyć nawet do 3000 stawek dziennych (za nadużycie zaufania, oszustwo kapitałowe, pranie brudnych pieniędzy, przy karze łącznej - 4500), a przy nadzwyczajnym obostrzeniu kara nie może przekroczyć 810 stawek dziennych
- stawka musi wynosić od 10-2000 zł
- można ją wymierzyć obok kary pozbawienia wolności, gdy sprawca dopuścił się czynu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej
b) kara ograniczenia wolności - jest karą nieizolacyjną, wymierzaną w zastępstwie grzywny. Najkrócej trwa miesiąc, najdłużej 12 m-cy, a w razie obostrzenia 2 lata; wymierzana w miesiącach
- skazany ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu wykonania kary, wykonania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne, zakaz zmiany miejsca stałego pobytu bez zgody sądu (praca społeczna - 20-40h/mc lub potracenei 10-25% wynagrodzenia i zakaz rozwiązania stosunku pracy bez zgody sądu)
- możliwość orzeczenia takich samych obowiązków jak przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary, lecz jest wymagana zgoda skazanego
c) kara pozbawienia wolności - trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 15 lat, wymierza się ją w miesiącach i latach
d) kara 25 lat pozbawienia wolności - jej obecność ma wpłynąć na rzadsze stosowanie kary dożywotniego pozbawienia wolności
- może być orzeczona jako kara łączna, gdy najsurowszą karą za jedno ze zbiegających się przestępstw jest 25 lat p.w. lub dożywocie
- pełni funkcję karzącą i eliminacyjną
- jest najsurowszą karą jaką można orzec w stosunku do niepełnoletniego
- możliwość warunkowego zwolnienia po odbyciu 15 lat kary
e) kara dożywotniego pozbawienia wolności
- nie można jej orzec względem sprawcy, który nie ukończył 18 lat w czasie popełnienia czynu
- grozi za najcięższe zbrodnie np. ludobójstwo, zabójstwo w typie kwalifikowanym
- można ją orzec jako karę łączną w przypadku zbiegu dwóch lub więcej kar 25 lat pozbawienia wolności
- możliwość warunkowego zwolnienia po odbyciu 25 lat kary
41. Pozbawienie praw publicznych
- jest to pozbawienie czynnego i biernego prawa wyborczego do organu władzy publicznej, samorządu zawodowego lub gospodarczego, utrata prawa do udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości oraz pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych, ST lub samorządu zawodowego lub gospodarczego a także utrata stopnia wojskowego oraz utrata orderów, odznaczeń i tytułów honorowych i utrata zdolności do ich uzyskania w czasie trwania tego środka
- fakultatywne orzeczenie w razie skazania na karę wolności nie krótszą niż 3 lata oraz za przestępstwo popełnione w motywacji zasługującej na szczególne potępienie
42. Środki karne w postaci zakazu, obowiązku i nakazu określonego zachowania
a) zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzeni określonej działalności gospodarczej
- orzeka się je fakultatywnie, jeżeli sprawca przy popełnieniu przestępstwa nadużył stanowiska lub wykonywanego zawodu albo okazało się, że dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagraża istotnym dobrom chronionym prawem (1-10 lat)
b) zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi (1-15 lat)
- możliwość orzeczenia tego środka na zawsze w razie skazania na karę pozbawienia wolności za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego
- obligatoryjnie: w razie ponownego skazania za to samo przestępstwo (1-15 lat)
c) obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami, zakaz zbliżania się do określonych osób lub zakaz opuszczania określonego miejsca bez zgody sądu
- fakultatywnie: w razie skazania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego oraz za umyślne przestępstwo z użyciem przemocy lub za przestępstwo przeciwko wolności
oraz za ponowne skazanie na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia za ponowne popełnienie przestępstwa
*może być połączony z obowiązkiem zgłaszania się do Policji lub innego organu w określonych odstępach czasu
- obligatoryjnie: w razie skazania na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego
- przy zakazie zbliżania się sąd określa odległość, która skazany ma obowiązek zachować
d) zakaz wstępu na imprezę masową (2-6 lat)
- fakultatywnie a w szczególnych przypadkach obligatoryjnie gdy przy popełnieniu przestępstwa zachowanie sprawcy wskazuje, że jego udział zagraża istotnym dobrom chronionym
- zobowiązanie do osobistego wstawiennictwa w czasie trwania imprezy u komendanta Policji właściwego na miejsce zamieszkania
- sąd określa rodzaje imprez masowych objętych zakazem, w tym nazwy klubów, dyscyplin, zakres terytorialny
* dotyczy także meczów za granicą rozgrywanych przez polskie drużyny
e) zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych (1-10 lat)
- fakultatywnie: w razie skazania za przestępstwo popełnione w związku z udziałem w nich
- nie dotyczy uczestnictwa w loteriach promocyjnych
f) nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym (1-10 lat)
- fakultatywnie: za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego oraz za przestępstwo umyślne z użyciem przemocy lub za przestępstwo przeciwko wolności
- obligatoryjnie: w razie skazania na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego
g) zakaz prowadzenia pojazdów (1-10 lat)
- fakultatywnie (okr.) w razie skazania za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu komunikacji, w szczególności gdy z okoliczności wynika, ze prowadzenie pojazdu zagraz bezpieczeństwu
- obligatoryjnie (wsz. i okr.) - gdy sprawca w czasie popełnienia przestępstwa była w stanie nietrzeźwości lub zbiegł z miejsca zdarzenia
- obligatoryjność względna - orzeka na zawsze, gdy sprawca w czasie popełnienia przestępstwa była w stanie nietrzeźwości lub zbiegł z miejsca zdarzenia, chyba że zachodzi wyjątkowy wypadek uzasadniony szczególnymi okolicznościami (nie ma względności przy recydywie)
- sąd nakłada obowiązek zwrotu dokumentów, uzależniając od tego bieg terminu; nie może składać egzaminu ani starać się o nowy dokument w czasie trwania zakazu
43. Przepadek
a) przepadek przedmiotu
- obligatoryjnie: rzeczy pochodzące bezpośrednio z przestępstwa
- fakultatywnie, a wyjątkowo obligatoryjnie: rzeczy, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia do popełnienia przestępstwa (możliwość orzeczenia nawijaki dla SP, gdy przepadek byłby niewspółmierny do wagi czynu)
- wyjątkowo obligatoryjnie: w razie skazania za przestępstwo polegające na naruszeniu zakazu wytwarzania, posiadania, obrotu i transportu rzeczy określonych
- rzeczy przechodzą na rzecz SP z chwilą uprawomocnienia się wyroku, możliwe jest także orzeczenie przepadku równowartości przedmiotów
b) przepadek korzyści - orzeka się przepadek korzyści lub jej równowartości, jeżeli sprawca osiągnął z popełnienia przestępstwa chociażby pośrednio korzyść majątkową i nie jest to przedmiot bezpośrednio z niego pochodzący lub z naruszenia zakazu
* nie orzeka się przepadku rzeczy lub korzyści, którą należy zwrócić pokrzywdzonemu
* panuje domniemanie (wzruszalne) posiadania przez sprawcę mienia znacznej wartości
* w razie współwłasności przepadkowi ulega udział sprawcy lub jego równowartość
44. Środki karne o charakterze kompensacyjnym
a) nawiązka
1) przestępstwo umyślne przeciwko życiu lub zdrowiu, naruszenie czynności narządu, rozstrój zdrowia, śmierć, ciężki uszczerbek na zdrowiu
2) przestępstwo przeciwko środowisku
3) przestępstwo przeciwko komunikacji, jeżeli sprawca był nietrzeźwy lub zbiegł z miejsca zdarzenia
- na rzecz instytucji od 1.01.2012 Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej
- wysokość do 100 000 zł
b) świadczenie pieniężne - wymierzane, fakultatywnie odstępując od wymierzenia kary oraz w wypadkach wskazanych w ustawie
- na rzecz instytucji od 1.01.2012 Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej
- nie może przekroczyć 20 000, w wypadku nietrzeźwości kierowcy - 60 000
c) naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem
- generalnie fakultatywnie; obligatoryjnie w razie wniosku pokrzywdzonego
- obowiązek naprawienia szkody w całości lub w części lub zadość uczynienie za krzywdę
- możliwość orzeczenia nawiązki zamiast tego obowiązku
45. Podanie wyroku do publicznej wiadomości
- fakultatywnie: jeżeli są uzna to za celowe o ile nie narusza interesu pokrzywdzonego
- obligatoryjnie: na wniosek pokrzywdzonego za przestępstwo zniesławienia
46. Warunkowe umorzenie postępowania
- środek probacyjny możliwy, gdy wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy, jego warunki osobiste i sposób życia uzasadniają przypuszczenie przestrzegania porządku prawnego
- nie stosuje się go do sprawcy zagrożonego karą przekraczają 3 lata pozbawienia wolności
* w wypadku pojednania, naprawy szkody lub ugody można go zastosować wobec sprawcy zagrożonego karą nie przekraczająca 5 lat pozbawienia wolności
- okres próby: od roku do lat 2 od uprawomocnienia się orzeczenia, możliwość dozoru
- obowiązki: naprawienie szkody,
* informowanie sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby
* przeproszenie pokrzywdzonego
* łożenie na utrzymanie innej osoby
* powstrzymanie się od nadużywania alkoholu lub używania środków odurzających
* powstrzymanie się od kontaktowania lub zbliżania się do pokrzywdzonego
* nakaz opuszczenia lokalu
* świadczenie pieniężne
* zakaz prowadzenia pojazdów do lat 2
- podjęcie postępowania
* fakultatywnie: rażące naruszenie porządku prawnego, uchylenie się od dozoru, wykonania obowiązku lub środka karnego, nie wykonywanie ugody, popełnienie przestępstwa
* obligatoryjnie: popełnienie przestępstwa umyślnego w czasie próby, za które został prawomocnie skazany
47. Warunkowe zawieszenie wykonania kary
- jest to możliwość zawieszenia kary pozbawienia wolności nie przekraczającej 2 lat, kary ograniczenia wolności lub grzywny samoistnej
- nie stosuje się go do multirecydywisty (także mały świadek koronny) oraz sprawcy występku o charakterze chuligańskim (nie można zawiesić kary ograniczenia wolności i grzywny); wobec niego i sprawcy recydywy nietrzeźwości można zastosować zawieszenie kary pozbawienia wolności w szczególnie uzasadnionych przypadkach
- okres próby:
2-5 lat kara pozbawienia wolności
1-3 lata - kara ograniczenia wolności i grzywna
3-5 lat sprawca młodociany i multirecydywisty
- możliwość orzeczenia grzywny przy zawieszeniu kary pozbawienia i ograniczenia wolności (270 i 135 stawek dziennych)
- obowiązki:
* informowanie o przebiegu okresu próby
* przeproszenie pokrzywdzonego
* łożenie na utrzymanie
* wykonywanie pracy, nauki, przygotowanie do zawodu
* powstrzymanie się od nadużywania alkoholu lub używania środków odurzających
* poddanie się leczeniu lub oddziaływaniom terapeutycznym (zgoda skazanego)
* uczestnictwo w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych
* powstrzymanie od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach
* opuszczenie lokalu
* zakaz kontaktowania się lub zbliżania do pokrzywdzonego
* innego stosownego zachowania się
- możliwość oddania pod dozór, który jest obowiązkowy dla sprawcy młodocianego, multirecydywisty oraz sprawcy przestępstwa w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych
- wykonanie kary:
*obligatoryjnie: kara pozbawienia wolności za podobne przestępstwo umyślne, ponowne użycie przemocy lub groźby bezprawnej
* fakultatywnie: rażące naruszenie porządku prawnego, inne przestępstwo umyślne, uchylanie się od grzywny, dozoru, obowiązków, środków karnych
48. Warunkowe przedterminowe zwolnienie
- można zastosować wobec sprawcy, który odbył co najmniej połowę kary (recydywa specjalna zwykła - 2/3, multirecydywa - ¾, 25 lat - 15, dożywocie - 25)
* stosuje się także do sumy kar niepodegających łączeniu (surowszy termin gdy jedno z przestępstw było recydywą, niezależnie od kar można zwolnić po 15 latach)
- okres próby: okres pozostały do odbycia kary, jednak w ramach 2-5 lat; multirecydywa, nie krócej niż 3 lata; dożywocie 10 lat
- ponowne warunkowe zwolnienie może nastąpić po upływie roku od osadzenia, a przy dożywociu - 5 lat
- możliwość uznania kary za odbytą: skazany przestrzegał porządku prawnego (okres próby + 6 m-cy; środki karne - 1 rok, zakaz kontaktowania się, kontaktowania się z określonymi osobami, zakaz przebywania w określonych środowiskach, orzeczone na zawsze - 10 lat, przy przekonaniu że nie popełni przestępstwa + opinia biegłych)
- przerwa w postępowaniach - 2 lata
49. Ustawowy wymiar kary
- określona przez ustawę granica konsekwencji karnych, w jakich można wymierzyć sprawcy karę za popełnienie zarzucanego mu przestępstwa
a) zwykły: granica ustawowego zagrożenia przewidziana za poszczególny typ przestępstw
b) nadzwyczajny: modyfikacja granic zwykłego wymiaru kary przez złagodzenie lub obostrzenie

50. Nadzwyczajne złagodzenie kary
- jest to wymierzanie jej poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia lub wymierzenie kary łagodniejszego rodzaju
1) w przypadkach przewidzianych w ustawie
2) w stosunku do młodocianego, gdy przemawiają za tym względy wychowawcze
3) w szczególnych przypadkach: pojednanie z pokrzywdzonym, naprawa szkody, ugoda; gdy sprawca p. nieumyślnego lub jego najbliższy poniósł poważny uszczerbek na zdrowiu w związku z tym przestępstwem; postawa sprawcy (czynny żal); Mały świadek koronny - obligatoryjnie, fakultatywnie na wniosek prokuratora (możliwość zawieszenia 5 lat na 10 lat)
- Zasady:
* nie niżej niż 8 lat przy zagrożeniu co najmniej 25 lat
* Inna zbrodnia - nie niżej niż 1/3 dolnej granicy
* występek przy karze wyższej niż rok - grzywna, ograniczenie w., pozbawienie w. do roku
* występek przy karze niższej niż rok - grzywna, ograniczenie w.
* zagrożenie alternatywne - odstąpienie od wymierzenia kary i orzeczenie środka karnego
51. Nadzwyczajne obostrzenie kary
- jest to możliwość a niekiedy obowiązek sądu do wymierzenia kary powyżej granic ustawowego zagrożenia, może się mieścić w granicach ustawowych
1) recydywa specjalna
a) zwykła - popełnienie przestępstwa podobnego do tego, za które był już skazany w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 m-cy kary
b) wielokrotna (multirecydywa) - sprawca został uprzednio skazany za recydywę zwykłą, który odbył łącznie co najmniej rok pozbawienia wolności i w ciągu 5 lat po odbyciu w całości lub w części ostatniej kary popełnia p. umyślne przeciwko życiu lub zdrowiu, zgwałcenia, rozboju, kradzieży z włamaniem lub innego przestępstwa przeciwko mieniu chociażby z groźba użycia przemocy
* wymiar kary powyżej dolnej granicy do górnej zwiększonej o połowę, nie dotyczy zbrodni
* grupy sprawców traktowanych jak multirecydywisty
I. sprawca z popełnienia przestępstwa uczynił stałe źródło dochodu
II. popełnienie przestępstwa w zorganizowanej grupie lub związku
III. sprawca przestępstwa o charakterze terrorystycznym (nawet groźba)
2) występek o charakterze chuligańskim - wymierzenie kary nie niższej od dolnej granicy zwiększonej o połowę + nawiązka, chyba że sąd orzeknie kompensacyjny środek karny
3) sprawca pod wpływem alkoholu lub innego środka, lub zbiegły z miejsca zdarzenia przy p. katastrofy, niebezpieczeństwa katastrofy, wypadku - obligatoryjne zwiększenie dolnej i górnej granicy ustawowego zagrożenia o połowę
52. Sądowy wymiar kary
- jest to orzeczenie kary przez sąd konkretnemu sprawcy w konkretnym procesie karnym - konkretyzacja ustawowego wymiaru kary, polegająca na oznaczeniu sprawcy, typu i wysokości środka penalnego, stosując zasady i dyrektywy wymierzania kary
- Zasady
1) z. swobodnego uznania sądu w granicach ustawy
2) z. indywidualizacji kary - okoliczności uwzględnia się tylko do tej osoby, której dotyczą
3) z. humanitaryzmu
4) z. oznaczoności kar i środków karnych
5) z. zaliczenia rzeczywistego pozbawienia wolności na poczet orzeczonej kary
- dyrektywy ogólne
1) współmierność kary do stopnia winy
2) współmierność kary do stopnia społecznej szkodliwości czynu
3) prewencja indywidualna (cele zapobiegawcze i wychowawcze)
4) prewencja generalna (kształtowanie świadomości prawnej społeczeństwa)
- dyrektywy szczególne:
1) wymiar kary młodocianym i nieletnim - nie orzeka się dożywocia
2) pierwszeństwo kar wolnościowych
3) zakaz orzekania grzywny nieściągalnej
4) zakaz orzekania kary ograniczenia wolności niemożliwej do wykonania (stan zdrowia, w. osobiste)
- okoliczności wpływające na wymiar kary:
* motywacja i sposób zachowania się sprawcy
* popełnienie przestępstwa wspólnie z nieletnim
* rodzaj i stopień naruszenia obowiązków
* rodzaj i wielkość ujemnych następstw
* właściwości i warunki osobiste sprawcy
* pozytywne wyniki mediacji lub ugoda z pokrzywdzonym
53. Kara łączna
- jeżeli sprawca popełnił 2 lub więcej przestępstw za nim zapadł pierwszy, chociażby nieprawomocny wyrok i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu, sąd orzeka karę łączną, biorąc za podstawę kary z osobna wymierzane za wszystkie zbiegające się przestępstwa
- wymierza się karę łączną od najwyższej z kar do ich sumy, nie przekraczając 15 lat p.w., 2 lat o.w., i 810 stawek dziennych grzywny, kara łączna grzywny nie może przekraczać 270 i 135 stawek dziennych, stosownie do zawieszenia pozbawienia i ograniczenia wolności.
* jeżeli suma orzeczonych kar = 25 lat i więcej, a jedna z kar jest nie niższa niż 10 lat orzeka się 25 lat
* kara łączna grzywny: sąd orzeka nową wysokość stawki dziennej, jednak nie może przekraczać wyższej ustalonej poprzednio (nie może przekroczyć 4500 stawek, gdy jedna z kar jest orzeczona na podstawie art.309)
* kara łączna ograniczenia wolności: określenie czasu pracy na cele społeczne lub potrąceń, obowiązki orzeka chociażby były wymierzone tylko za 1 z przestępstw
* zbieg kary pozbawienia i ograniczenia wolności pozbawienie wolności (1 mc = 15 dni p.w.)
* 1 z kar jest 25 lat lub więcej łączną jest najwyższa; przy większej ilości dożywocie
* sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary łącznej, gdy za zbiegające się przestępstwa orzeczono kary z war. zawieszeniem (kilka); gdy wszystkie kary mają war. zawieszenie, orzeka się karę łączną bez war. zawieszenia (można orzec grzywnę o raz określić nowy okres próby)
- wydaniu wyroku łącznego nie stoi na przeszkodzie, że kary zostały w całości lub w części wykonane. Nie obejmuje się jednak wyrokiem łącznym orzeczeń wydanych w państwach UE(ust. z 20.01.2011)
54. Środki izolacyjno-lecznicze
a) umieszczenie sprawcy z zakładzie psychiatrycznym
- sprawca w stanie niepoczytalności popełnił czyn o znacznej społecznej szkodliwości, z wysokim prawdopodobieństwem, że popełni taki czyn ponownie
- czasu pobytu nie określa się z góry, sąd orzeka zwolnienie, gdy ustaną przyczyny
- możliwość zarządzenia ponownego umieszczenia w razie popełnienia takiego czynu ponownie lub przy zwiększeniu prawdopodobieństwa jego popełnienia w ciągu 5 lat od zwolnienia z zakładu
b) odbywanie kary w odpowiednim zakładzie karnym
- orzeka się przy skazaniu sprawcy na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo popełnione w stanie ograniczonej poczytalności na umieszczeni sprawcy z ZK, w którym stosuje się środki lecznicze lub rehabilitacyjne
- jeżeli wyniki za tym przemawiają, sprawcę można zwolnić z odbywania kary wyłączając przesłanki czasowe
c) leczenie sprawcy z zaburzeniami preferencji seksualnych
- skazanie na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia za p. przeciwko wolności seksualnej popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych
- orzeka się ten środek fakultatywnie po odbyciu kary umieszczenia w ZK lub skierowania na leczenia ambulatoryjne. celem jest psychoterapia lub terapia farmakologiczna, w szczególności obniżenie popędu
- obligatoryjnie orzeka się w razie: zgwałcenia nieletniego, wstępnego, zstępnego, rodzeństwa, przysposabiającego i przysposabianego
d) leczenie odwykowe
- skazanie na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia za przestępstwo popełnione w związku z uzależnieniem od alkoholu lub innego środka
- gdy zachodzi wysokie prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa tego typu, sąd może orzec umieszczenie w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego
- nie orzeka się tego środka, gdy kara pozbawienia wolności przekracza 2 lata
- czas pobytu nie jest określony, lecz musi zawierać się w granicach 3 m-cy - 2 lat; o zwolnieniu orzeka się na podstawi wyników leczenia i opinii lekarza prowadzącego; okres pobytu zalicza się na poczet kary
- w zależności od postępów leczenia, można skierować sprawce na leczenie ambulatoryjne lub rehabilitację, oddając go jednocześnie pod dozór na okres 6 m-cy do 2 lat
- możliwość zarządzenia ponownego umieszczenia w ZK lub ZLO, gdy skazany uchyla się od poddania się leczeniu lub rehabilitacji, popełnia przestępstwo, lub narusza rażąco porządek prawny
- możliwość warunkowego zwolnienia przy obowiązkowym dozorze bez ograniczeń czasowych
55. Środki o charakterze administracyjnym
- wobec sprawców niepoczytalnych sąd może orzec tytułem środka zabezpieczającego środki karne poza pozbawieniem praw publicznych oraz przepadek rzeczy
* orzeka się je bez określenia terminu, podlegają uchylanie, gdy ustaly przyczyny ich orzeczenia
- przepadek może być tez orzeczony, gdy:
1) społeczna szkodliwość czynu jest znikoma
2) przy warunkowym umorzeniu postępowania
3) w razie zajścia okoliczności wyłączającej
56. Przedawnienie
- opiera się na przekonaniu, że pociągnięcie do odpowiedzialności po upływie znacznego czasu nie jest celowe

Przedawnienie ścigania	Przedawnienie orzekania (gdy go nie ukończono)	Przedawnienie wykonania kary
30 lat - zabójstwo 20 lat - inna zbrodnia 15 lat - występek zagrożony karą więzienia przekraczająca 5 lat 10 lat - występek zagrożony karą więzienia przekraczającą 3 lata 5 lat - pozostałe występki 1 rok - ścigane z oskarżenie prywatnego od momentu dowiedzenia się pokrzywdzonego o osobie sprawcy w ciągu 3 lat od czasu popełnienia	10 lat - zbrodnie i występki zagrożone karą pozbawienie wolności przekraczająca 3 lata 5 lat - pozostałe	30 lat - kara pozbawienie wolności 5 lat lub surowsza 15 lat - kara pozbawienia wolności nie przekraczająca 5 lat 10 lat - inna kara lub środki karne *naprawa szkody - 15 lat

- wstrzymanie biegu przedawnienia - gdy przepis ustawy na to nie pozwala
- wyłączenie : zbrodnie przeciwko pokojowi, ludzkości, przestępstwa wojenne, umyślne zabójstwo, ciężkie uszkodzenie ciała, ciężki uszczerbek na zdrowiu, pozbawienie wolności ze szczególnym udręczeniem, popełnione przez funkcjonariusza publicznego
57. Zatarcie skazania
- jest to instytucja swoistej rehabilitacji sprawcy w społeczeństwie; skazanie uważa się za niebyłe z chwilą jego zatarcia

Z mocy prawa	Na wniosek skazanego
- czyn nie jest zagrożony sankcją na mocy nowej ustawy - 6 m-cy po zakończeniu okresu próby przy środkach probacyjnych - 10 lat - od wykonania kary lub jej darowania, przedawnienia jej wykonania - 5 lat - grzywna lub ograniczenie wolności - 1 rok - odstąpienie od wymierzenia kary	- 5 lat - kara nie przekraczała 3 lat, jeśli w tym okresie skazany przestrzegał porządku prawnego - 3 lata - kara grzywny lub ograniczenia wolności

- jeżeli orzeczono środek karny, to zatarcie nie może nastąpić przed jego wykonaniem
- nie podlega zatarciu skazanie na karę p.w. bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajności na szkodę małoletniego poniżej lat 15
- w razie zbiegu skazań, dopuszczalne jest jednoczesne zatarcie wszystkich skazań

Prawo karne

Materialne
ogół przepisów regulujących odpowiedzialność karną

Procesowe
postępowanie procesowe

Wykonawcze
wykonywanie kar i środków karnych

Międzynarodowe

kodeksowe

pozakodeksowe

penitencjarne

powszechne

wojskowe

Prawo nieletnich

Prawo skarbowe

Prawo wykroczeń

---