1. Kryminologia

Dyscyplina empiryczna. To nauka społeczna zajmująca się badaniem i gromadzeniem całościowej wiedzy na temat:

• Przestępstwa jako pewnej szczególnej formy zachowania dewiacyjnego (aspołecznego)

• Przestępstwa jako pewnego zjawiska społecznego (przestępstwo - normalny fakt społeczny)

• Osoby sprawcy przestępstwa

• Ofiary przestępstwa (wiktymologia)

• Instytucji kontroli społecznej i mechanizmów kontrolnych, jakie tworzą społeczeństwa w celu zapobiegania zwalczania przestępstw.

Kryminologia jest nauką, której nie można jednoznacznie zakwalifikować do konkretnego gatunku. Ma ona natomiast cechy, które pozwalają przyporządkować ją do różnych dziedzin życia.

Po raz pierwszy pojęcie „Kryminologia” zostało użyte ok. 1879 roku. Wśród twórców tej dziedziny prawa wymienia się: Paul Topinard, Rafaele Garofalo, Cesare Lombrosa, Adolphe Quetelet, Michel-Andre Guerry.

2. Kryminologia a nauki medyczne i biologiczne

Psychiatria sądowa - wyraża się przede wszystkim udziałem w procesie karnym biegłych lekarzy, psychiatrów, którzy zajmują się diagnozowaniem sprawy przestępstwa.

Psychologia - poszukuje związków zachodzących pomiędzy zachowaniami przestępnymi, a pewnymi czynnikami o charakterze psychologicznym: osobowością, temperamentem, emocjami

Statystyka - polega na gromadzeniu i tworzeniu danych statystycznych na temat przestępczości, jej obrazu, rozmiarów, nasilenia, dynamiki itp. Powstaje dzięki temu statystyka policyjna.

Pedagogika resocjalizująca - widoczna jest przede wszystkim w procesie wykonywania kary i stosowania środków karnych wobec sprawy.

Ekonomia - przestępczość gospodarcza

3. Paradygmat = nurt

Ogólny wzorzec pracy badawczej oparty na wyraźnych założeniach pojęciowych, metodologicznych i metafizycznych.

Główne nurty kryminologii:

• Kryminologia klasyczna

• Kryminologia pozytywistyczna

• Kryminologia antynaturalistyczna

• Kryminologia neoklasyczna

4. Kryminologia klasyczna

Powstała w poł. XVIII wieku. Najważniejsi przedstawiciele to: Cesare Beccaria, Jeremy Bentham, Immanuel Kant, Georg Wilhelm Fridriech Hegel, Anzelm Feuerbach.

Cechy:

• Praźródło nurtu klasycznego - klasyczna szkoła prawa karnego

• Zgodnie z poglądami rodzącego się liberalizmu, każdy człowiek, w tym także sprawca przestępstwa, jest jednostką racjonalną, tzn. w sposób świadomy wybierający pomiędzy różnymi alternatywami postępowania

• każdy człowiek jest jednostką wolną, wyposażoną w wolną wolę

• Szkoła klasyczna opiera się na indeterministycznej koncepcji człowieka. Oznacza to, że przestępca to zupełnie normalna, nie różniąca się niczym od wszystkich pozostałych ludzi jednostka, która w świadomy i racjonalny sposób wybiera zachowanie przestępne.

• Wszyscy jesteśmy potencjalnymi przestępcami i każdy człowiek jest w jednakowym stopniu zdolny do popełnienia przestępstwa.

• Z tego nurtu wywodzi się absolutna koncepcja kary, która ma przede wszystkim wymiar etyczny i stanowi sprawiedliwą odpłatę za wyrządzone zło.

• Przyjmuje pesymistyczną wizję natury ludzkiej, zakładającej, iż człowiek jest ze swej natury istotą złą.

• Nurt klasyczny stoi na stanowisku, że bez prawa karnego, bez groźby ukarania niemożliwe byłoby istnienie społeczeństwa, nawiązując wyraźnie do koncepcji umowy społecznej.

• Wg hedonistycznej koncepcji człowieka rozwijanej głownie przez Jeremy'ego Benthama, człowiek jest istotą, której zachowania mogą być manipulowane za pomocą obawy przed karą (bólem, cierpieniem). W ten sposób kara uzyskuje wymiar pragmatyczny, przede wszystkim ma powstrzymać ukaranego i innych przed popełnieniem przestępstwa. W myśli tej tkwi przede wszystkim zalążek celowej koncepcji kary, mającej służyć prewencji generalnej, a przede wszystkim odstraszać od popełnienia kolejnych przestępstw.

• Klasyczny sposób myślenia w kryminologii nie jest zjawiskiem wyłącznie historycznym, w latach 70-tych XX wieku, głównie w USA nastąpiło odrodzenie niektórych wątków myśli kryminologii klasycznej.

* wskaźnik pryzonizacji - liczba osób w więzieniu w porównaniu do liczby mieszkańców

5. Kryminologia pozytywistyczna

Powstała w drugiej poł. XIX wieku w wyniku dynamicznego rozwoju nauk przyrodniczych. Kryminologia pozytywistyczna to przede wszystkim nauka o przyczynach przestępczości (etiologii przestępczości), a podstawowym jej pytaniem jest pytanie etiologiczne.

Ważniejsi przedstawiciele: Cesare Lombroso, Enrico Ferri, Rafael Garofalo, August Comte, Herbert Spencer (fr. socjolog), Sheldon i Eleonore Glueck.

Najważniejsze założenia badawcze:

• Scjentyzm - wiara w nieograniczone możliwości nauki i poznania oraz wykorzystania ich wyników dla dobra ludzkości.

• Naturalizm metodologiczny - przekonanie o konieczności i możliwości uprawnienia nauk społecznych na wzór nauk ścisłych

Cechy kryminologii pozytywistycznej:

• Deterministyczna koncepcja człowieka i sprawcy przestępstwa wskazuje, iż zachowaniem ludzi, w tym przestępców, rządzą czynniki, nad którymi nie mają kontroli. Dlatego zadaniem kryminologii jako nauki o zachowaniu przestępnym jest poszukiwanie tych przyczyn.

• Jest ona przede wszystkim zorientowana na sprawcę przestępstwa

• Opiera się na optymistycznej wizji człowieka, większość ludzi jest z władnej natury dobra, a żeby popełnić przestępstwo trzeba posiadać pewne szczególne cechy

• Przestępca to jednostka jedynie dotknięta specyficznymi wadami, mniejszość każdego społeczeństwa

• Korekcjonizm - zakłada, iż niektórzy ludzie popełniają przestępstwa, ponieważ są w jakimś stopniu odmienni od reszty społeczeństwa, a najprostszym sposobem naprawiania takiej jednostki jest likwidacja owej odmienności, np. resocjalizacja

• Nauka ładu społecznego - problem najogólniej sprowadza się do tego, czy ład społeczny i istnienie społeczeństw jest wynikiem istnienia pewnych immanentnych sił dośrodkowych, szerokiego konsensusu, w ramach którego przeważająca część społeczeństwa dobrowolnie akceptuje jego istnienie, czy też w każdym społeczeństwie istnieją zawsze potężne siły odśrodkowe, tak, że jest ono targane nieustannym wewnętrznym konfliktem grożącym w każdej chwili destrukcją.

Kierunki rozwoju kryminologii pozytywistycznej
↓		↓
Nurt indywidualistyczny		Nurt socjologiczny
Pytanie lombrozowskie: „Dlaczego jedni ludzie popełniają przestępstwa, a inni nie?” Paradygmat rodzaju ludzi: podział społeczeństwa na dobrych i złych, ci drudzy muszą posiadać jakieś specyficzne cechy		Pytanie queteletowskie: „Dlaczego nasilenie przestępczości w ramach różnych grup społecznych jest różne?” Paradygmat rodzajów otoczenia. Podział społeczeństwa ze względu na pochodzenie z określonej grupy społecznej.

Istota zjawisk i procesów społecznych:

Nominalizm - suma indywidualnych zachowań człowieka

Realizm (socjologizm) - zjawisk społecznych nie można redukować jedynie do indywidualnych zachowań człowieka - Emile Durkheim

Podejście wieloczynnikowe - na przestępczość wpływ wywiera tak wielka różnorodność czynników o biologicznym, psychologicznym i socjologicznym charakterze, że jedyne, co może zrobić badacz, to rejestrować siły związków pomiędzy takimi czynnikami, a zachowaniami przestępnymi - Sheldon i Eleonora Gluck.

6. Kryminologia antynaturalistyczna

Powstała w latach 60-70-tych XX wieku. Obejmuje następujące teorie:

• Naznaczenia społecznego

• Konfliktowe

• Radykalne

• Krytyczne

• Fenomenologiczne (symptomatologia)

Działy kryminologii:

• etiologia kryminalna

• fenomenologia (symptologia)

• profilaktyka fenomenologiczna

Antynaturalizm - w naukach społecznych oznacza jednoznacznie opowiedzenie się za ich swoistością metodologiczną. Wynika stąd, że specyficzny przedmiot badań, którym jest człowiek i społeczeństwo, uniemożliwia uprawianie ich na wzór nauk przyrodniczych, przede wszystkim uniemożliwia całkowitą neutralność wobec wartości. Oznacza to odwołanie się do metod badawczych socjologii humanistycznej i rozumiejącej, preferowanie metod analizy jakościowej - właściwymi pozytywizmowi, pomiarem i analizą ilościową.

Kryminologia zorientowana na normę - tak rozumiana kryminologia staje się nauką o genezie, mechanizmach funkcjonowania i społecznych funkcjach norm społecznych, w tym prawa karnego. Z nauki o przestępcy i jego zachowaniu przekształciła się więc w socjologię prawa karnego i kontroli społecznej.

Pytanie reaktywne: Dlaczego pewne zachowania są uznawane za przestępstwa i pewni ludzie są uznawani za przestępców, a inne zachowania i inni ludzie nie?

Główne cechy kryminologii antynaturalistycznej:

• Opiera się na konfliktowej wizji społeczeństwa - oznacza to, że prawo karne zaczyna być postrzegane jako instrument wykorzystywany w konfliktach społecznych przez strony owych konfliktów. Przestępstwo i przestępczość przestają być w związku z tym traktowane wyłącznie jako produkty indywidualnej patologii.

• Przedmiotem badań jest „audytorium społeczne”

• Bada przede wszystkim mechanizmy funkcjonowania instytucji i kontroli społecznych, a w tym:

• Źródła i mechanizmy społecznych pojęć kryminologii

• Selektywność w funkcjonowaniu agend formalnej kontroli społecznej

• Instytucje kontroli społecznej: służą nie tyle interesom społeczeństwa jako całość, co interesom partykularnych grup wywierających największy wpływa na ich funkcjonowanie, przede wszystkim grup sprawujących władzę

• Dla antynaturalistów problemem wymagającym rozwiązania jest problem represyjnej kontroli społecznej

• Uważają oni, że człowiek z natury jest dobry, a zło tkwi nie tyle w człowieku, co w złej organizacji społeczeństwa

• Rozwiązania problemu złej organizacji społeczeństwa należy upatrywać w radykalnym przekształceniu, budowie nowego ładu społecznego pozbawionych represyjnych form kontroli społecznej. Takie przekształcenie organizacji społecznej przekształci również człowieka.

• Kryminolodzy -antynaturaliści dążą do uwolnienia kryminologii od podporządkowania jej interesom państwa i grup społecznych sprawujących władzę i uczynienia z niej niezależnej nauki. Chce także uczynić prawo karne przedmiotem, a nie punktem wyjścia prowadzonych badań.

• Rozwiązania problemu złej organizacji społeczeństwa należy upatrywać w radykalnym przekształceniu represyjnych form kontroli społecznej. Takie przekształcenie organizacji społecznej przekształci także człowieka.

7. Kryminologia neoklasyczna

Narodziła się w latach 70-tych XX wieku w USA. Była reakcją na dominację w kryminologii amerykańskiej teorii przestępczości i ich konsekwencji kryminalno-politycznych w postaci prymatu idei resocjalizacji sprawcy przestępstwa i akcentowania roli polityki społecznej w polityce kryminalnej.

Pytanie kryminologa neoklasycznego: Jakie są możliwości zwiększenia efektywności instytucji kontroli społecznej we współczesnych społeczeństwach tak, aby stosunkowo najmniejszym kosztem osiągnąć możliwie największe efekty w postaci redukcji nasilenia przestępczości?

1. TEORIE POZYTYWISTYCZNE

Kierunek biopsychologiczny - w etiologii przestępczości eksponuje cechy psychiczne, konstytucjonalne, biologiczne, fizjologiczne człowieka, ogół cech ogólno-osobowościowych

Kierunek socjologiczny - doszukuje się czynników przestępczości w szeroko pojętych stosunkach społecznych, politycznych, kulturalnych, ekonomicznych i w mniejszych komórkach, jak np. dom czy szkoła.

1. Klasyfikacja teorii pozytywistycznych

Pozytywistyczne teorie biopsychologiczne:

1. Teorie, kładące nacisk na cechy somatyczne

1. Teorie antropologiczne

2. Koncepcje nawiązujące do genetyki

1. koncepcje dziedziczenie skłonności do zachowań aspołecznych

2. koncepcje aberracji chromosonalnych

3. Koncepcje odwołujące się do zaburzeń funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego (OUN)

4. Pozostałe koncepcje kładące nacisk na cechy somatyczne, m.in. dotyczące zaburzeń biochemicznych

2. Teorie, kładące nacisk na cechy psychiczne

1. Teorie konstytucjonalno-typologiczne

2. Koncepcje dotyczące nieprawidłowej osobowości

3. Koncepcje pogranicza zdrowia i choroby psychicznej (psychopatia)

Pozytywistyczne teorie socjologiczne

1. Koncepcje ekologiczne (wpływ środowiska)

2. Koncepcje strukturalne (teorie Roberta Mertona)

3. Teorie zróżnicowania kulturalnego

4. Teorie kontroli

5. Teorie uczenia się (teorie Satherlanda; na podstawie obserwacji również przyjmujemy określone wzorce)

Doktryna dzieli kryminologię pozytywistyczną na trzy kierunki:

• Biologiczny - poszukuje czynników powodujących zachowanie przestępne w cechach somatycznych

• Psychologiczny - poszukuje czynników powodujących zachowanie przestępne w cechach psychicznych

• Socjologiczny - poszukuje czynników powodujących zachowanie przestępne w środowisku społecznym jednostki

2. Założenia kierunku socjologicznego:

• Na zachowanie człowieka rozstrzygający wpływ wywierają czynniki społeczne

• Niekorzystne warunki społeczne generują zachowania przestępne, a nawet mogą ukształtować u jednostki trwałą tendencję do takich zachowań

• Można ustalić jakie czynniki wywołują zachowania przestępne

• Usunięcie tych czynników lub złagodzenie siły ich oddziaływania pozwala skutecznie zapobiegać przestępczości

3. Założenia kierunku biopsychologicznego:

• Decydujący wpływ na zachowanie człowieka wywierają cechy pozwalające traktować go jako odrębne indywiduum

• Niektóre z tych cech - dziedziczone, wrodzone lub nabyte (w wyniku urazu lub choroby) - tworzą podłoże sprzyjające powstawaniu zachowań antyspołecznych można ustalić, jakie cechy wywołują tendencje do zachowań antyspołecznych, czyli możliwe jest wykrycie związku przyczynowego między określoną cechą

KONCEPCJE DZIEDZICZENIA SKŁONNOŚCI DO ZACHOWAŃ ASPOŁECZNYCH

Dziedziczne skłonności do zachowań kryminalnych starano się potwierdzić poprzez badania: genealogiczne, bliźniąt, adopcyjne. Koncepcja ta zakłada, iż mechanizm dziedziczenia obejmuje nie tylko cechy somatyczne, ale również tendencje do określonych zachowań.

Badania genealogiczne

Najwcześniejsze były prowadzone już na początku XX wieku. Badano rodziny wielopokoleniowe.

Badanie rodziny o kryptonimie „KALLIKAK”. Badano dwie gałęzie rodziny, które wywodziły się od tej samej osoby. I gałąź, określona jako „zła”, charakteryzowała się tym, że była „efektem” współżycia z prostytutką, natomiast II - „dobra” - była rezultatem zawarcia małżeństwa z osobą o takiej samej pozycji społecznej, jaką miał ojciec. W sześciu pokoleniach „złej” gałęzi 90% jej członków miało problemy z funkcjonowaniem w społeczeństwie. Wniosek: nie można stwierdzić, jaki wpływ mają na postępowanie człowieka mają cechy dziedziczne, ponieważ ich wpływu nie można oddzielić od wpływu czynników społecznych.

Badania bliźniąt - Nie potwierdziły wpływu cech dziedzicznych na ujemnie oceniane zjawiska.

Badania adopcyjne - Nie potwierdziły istnienia związku miedzy przestępczością przybranych rodziców i ich adoptowanych dzieci.

WIOSEK OGÓLNY: Nie dziedziczy się skłonności do zachowań przestępnych lub nadużywania alkoholu, lecz pewne podstawy biologiczne lub procesy biochemiczne, które w pewnych warunkach środowiskowych sprzyjają tym zachowaniom.

TEORIE ZABURZEŃ CHROMOSOMÓW

Każdy człowiek posiada 46 chromosomów - u kobiety występują dwa chromosomy X (46XX), a u mężczyzny XY (46XY) - zapis struktury chromosomów może być u mężczyzny zaburzony poprzez obecność dodatkowego męskiego chromosomu płciowego, np. 47XYY, co może powodować tendencję do zachowań kryminalnych, o podłożu agresywnym (teoria niepotwierdzona)

TEORIE KONSTYTUCJONALNO-TYPOLOGICZNE

Hipokrates wyróżnił cztery kategorie ludzi, ze względu na swoje właściwości psychiczne:

• Sangwinik - silnie reagujący, niewytrwały w działaniu

• Choleryk - silnie reagujący, wytrwały w działaniu

• Melancholik - słabo reagujący, wytrwały w działaniu

• Flegmatyk - słabo reagujący, niewytrwały w działaniu

Teorie tę uzupełnił Kretschmer, który także wyróżnił cztery kategorie ludzi:

• Typ asteniczny - wysoki wzrost, szczupły, ostre rysy twarzy, wąskie ramiona

• Typ atletyczny - średniego lub wysokiego wzrostu, raczej szczupły, dobrze umięśniony, twarz koścista, szeroki w ramionach

• Typ pykniczny - średniego lub małego wzrostu, otłuszczony, o grubych rysach twarzy, słabo umięśniony, duży brzuch

• Typ dysplastyczny - nieregularna budowa ciała, często otłuszczony, mężczyźni mają cechy bardziej kobiecej, a kobiety - męskiej.

Stwierdził, że czyste typy są konstrukcjami teoretycznymi, a w praktyce spotyka się typy mieszane.

TEORIA OSOBOWOŚCI PRZESTĘPCZEJ EYSENCKA

Wyróżnił dwa typy układów nerwowych, które różnią się przebiegiem procesów „pobudzania” i „hamowania”:

• Ekstrawertyk - łatwo pobudzić i wygasić; są impulsywny, towarzyscy, optymistyczni, brak krytycyzmu, nieopanowani, co prowadzi do agresji.

• Introwertyk - trudno pobudzić i wygasić; nie są towarzyscy, są powściągliwi, nieśmiali, systematyczni, sumienni, są pesymistami.

U ekstrawertyków proces nabywania i utrwalania norm społecznych wymaga większego nakładu pracy niż u introwertyków.

4. Założenia kierunku socjologicznego

• Na zachowanie człowieka rozstrzygający wpływ wywierają czynniki społeczne.

• Niekorzystne warunki społeczne generują zachowania przestępne, a nawet mogą ukształtować u jednostki trwałe tendencje do takich zachowań

• Można ustalić, jakie czynniki wywołują zachowania przestępne - usunięcie lub złagodzenie siły ich oddziaływania pozwala skutecznie zapobiegać przestępczości

KONCEPCJE EKOLOGICZNE

Zwracały uwagę na związek nasilenia przestępczości w zależności odczynników kulturowych, demograficznych, a przede wszystkim architektonicznych i rozplanowaniem przestrzennym miast; człowiek musi zminimalizować zagrożenia płynące z otoczenia poprzez reakcję na bodźce zewnętrzne, powoduje to konieczność szukania związków pomiędzy zachowaniami przestępnymi a środowiskiem najbardziej znanymi twórcami tej teorii byli badacze tworzący tzw. szkołę chicagowską: Park, Burgess, McKenzie, który ustalili, że wraz z ukształtowaniem środowiska w obrębie miasta zmienia się nasilenie przestępczości.

Burgess wyróżnił kilka stref miasta:

1. centralna - skoncentrowane są w niej instytucje handlowe, finansowe, kulturalne, administracyjne, w związku z czym pojawiają się w niej tysiące interesantów.

2. przejściowa - wdzierają się instytucje ze strefy I oraz przemysł lekki, co powoduje, że jest ona po części strefą przemysłową.

3. mieszkań pracowniczych - zajmowana przez ludzi opuszczających strefę II, pragnących mieszkać w pobliżu miejsca pracy

4. willowa - zasiedlona przez osoby należące do klasy średniej i wyższej, zabudowana po części domami z mieszkaniami o bardzo wysokim standardzie

5. podmiejska - obejmuje tereny leżące poza granicami miast oraz osiedla i miasteczka satelitarne, skąd jedzie się kilkadziesiąt minut do strefy centralnej

KONCEPCJE STRUKTURALNE

Zróżnicowanie społeczne wywołuje przede wszystkim tę konsekwencję, że ludzie uplasowani w różnych miejscach lub też na różnych poziomach struktury społecznej mają inne możliwości działania.

Teoria Roberta Mertona - teoria anomii

Sposoby przystosowania się do społeczeństwa:

1. konformizm - występuje wówczas, gdy jednostka zinternalizowała, co najmniej niektóre kulturowo określone środki i cele, a ponadto ma dostęp do społecznie akceptowanych sposobów osiągania tych celów i potrafi je skutecznie wykorzystać

2. innowacja - zachodzi wówczas, gdy jednostka silnie zinternalizowała, co najmniej niektóre cele, lecz w niewystarczającym stopniu uwewnętrzniła niezbędności sięgania po kulturowo dopuszczalne środki

3. rytualizm - pojawia się przy odrzucaniu przekonania o potrzebie osiągania celów wyznaczonych przez kulturę przy jednocześnie silnej internalizacji społecznej aprobowanych sposobów dochodzenia do tych celów, jednostka redukuje aspiracje osiągnięcia wysoko cenionego celu albo nawet z niego rezygnuje

4. wycofanie - jednostka wykazuje tendencję do poniechania wysiłku związanego z osiągnięciem celów społecznie akceptowanych

5. bunt - dochodzi do niego, gdy istniejący system zinstytucjonalizowanych celów i środków postrzegany jest jako przeszkoda w dochodzeniu do celów nie mieszczących się w tym systemie.

Teoria Merona pozwala w lepszym stopniu wyjaśnić uwarunkowania przestępstw przeciwko mieniu lub związanych z dostępem do nich, niż uwarunkowania innych przestępstw.

TEORIE ZRÓŻNICOWANIA KULTUROWEGO

Albert Cohen badając społeczeństwo USA w połowie lat 50, stwierdził, że dominującą warstwą społeczną jest klasa średnia, która narzuca swoje standardy zachowania klasom niższym. Cohen wymienia pewne cechy, które charakteryzują osoby z wyższych sfer:

• ambicje - wysoki poziom aspiracji, dążenie do „stania się kimś”, co wymaga nastawienia na realizację odległych celów

• osobista odpowiedzialność - podstawa etyki warstwy średniej i wymaga polegania wyłącznie na sobie, a wspomaganie innych osób następuje tylko wtedy, gdy nie koliduje to z osiągnięciem własnych celów

• szacunek dla osiągnięć

• świecki ascetyzm - gotowość i zdolność odparcia pokusy natychmiastowego zaspokojenia swych pragnień

• racjonalność - przewidywanie, planowanie wydarzeń

• dbałość o wygląd i maniery - przestrzeganie przyjętych konwencji w ubiorze i zachowaniu, co jest warunkiem sukcesu, podobnie jak umiejętność wpływania na ludzi, zyskiwanie przyjaciół i nie przysparzanie sobie wrogów. Aby posiąść te cechy trzeba uzbroić się w cierpliwość i opanowanie

• eliminacja agresji i przemocy

• rozsądny wypoczynek - w trakcie którego nie marnuje się czasu, lecz wykorzystuje się go konstruktywnie,

• szacunek dla własności - polega na docenianiu ważności własności osobistej

Walter Miller - stwierdził, że warstwy niższe wytworzyły w przeszłości własną subkulturę, przeciwstawną kulturze klasy średniej. Subkulturę tę tworzą „punkty skupienia”, czyli wartości uznawane w grupie:

• trudności - wpadanie w konflikty, zwłaszcza z prawem

• twardość - łączy się z odwagą, sprawnością fizyczną i odpornością psychiczną

• cwaniactwo - umiejętność „podejścia”, czy nawet oszukania innych

• podniecenie

• niezależność

• los - wyrażania się w przekonaniu o rozstrzygającym znaczeniu szczęścia dla prowadzenia przedsiębiorczych działań

Edwin Sutherland - główne obszary badawcze

1. Przestępstwa w białym kołnierzyku

Przestępstwa dokonywane są przez elitę polityczną, gospodarczą. Przestępca wykorzystuje swą wiedzę w wykonywanym zawodzie, np. księgowy dokonujący defraudacji /*techniki neutralizacji/

2. Teorie zróżnicowanych powiązań

Zachowanie przestępne jest zachowaniem wyuczonym. Uczenie się zachowania przestępczego następuje w toku interakcji z innymi osobami w procesie komunikowania się. Zasadnicza część procesu uczenia się zachowania przestępnego odbywa się w obrębie grup pierwotnych. Proces uczenia się obejmuje nie tylko techniki popełniania przestępstw, ale także kierunki motywacji i postawy. Uczenie się konkretnych kierunków motywacji i dążeń jest wynikiem takiego sposobu definiowania norm prawnych, które sprzyja bądź nie sprzyja naruszaniu ich.

Jednostka staje się przestępcą wskutek nadwyżki definicji sprzyjających naruszaniu prawa nad definicjami niesprzyjającymi naruszaniu prawa. Zróżnicowane powiązania mogą się różnić częstotliwością, czasem trwania, uprzedniością i intensywnością. Proces uczenia się zachowania przestępnego obejmuje te same mechanizmy, co każdy inny proces nauki. Podstawowe motywacje odnośnie zachowań przestępnych i nieprzestępnych są podobne.

2. Przestępstwo

1. Statystyczna charakterystyka przestępczości

Przestępczość - zbiór czynów zabronionych przez ustawę pod groźbą kary, które to czyny zostały popełnione na obszarze danej jednostki terytorialnej w danym czasie.

Sprawcy Stopień kryminalizacji społeczeństwa		Czyny Stopień zakłócenia porządku prawnego		Ofiary Stopień wiktymologii społeczeństwa
↓		↓		↓
CHARAKTERYSTYKA PRZESTĘPCZOŚCI

Przestępczość ujawniona - zbiór zdarzeń, o których informacje dotarły do organów ścigania, zostały uznane za przestępstwa i zarejestrowane

Przestępczość nieujawniona - zbiór zdarzeń, o których informacje nie dotarły do organów ścigania lub dotarły, ale nie zostały uznane za przestępstwa lub nie zostały zarejestrowane

Przestępczość rzeczywista - zbiór wszystkich zdarzeń w danym okresie na danym terenie lub w określonej rzeczywistości

DETERMINANTY ROZMIARÓW I STRUKTURY PRZESTĘPCZOŚCI NIEUJAWNIONEJ

• Sposób funkcjonowania organów ścigania (prokuratury, policji)

• Sprawność działania policji (Organizacja, liczebność, uprawnienia i obowiązki, techniczne wyposażenia, kwalifikacje policjantów, sposób rozliczania i ocena efektywności pracy policji)

• Polityka ścigania (praktyka przyjmowania zgłoszeń i ich rejestracja)

• Podstawy obywateli wobec przestępczości (gotowość do zawiadamiania policji)

Powody braku składania zawiadomień o przestępstwach przez OFIARĘ:

1. Stosunek do czynów

1. nie wie, że czyn jest przestępstwem

2. strata nie miała większego znaczenia

3. uważa zdarzenie za efekt lekkomyślnego postępowania

2. Stosunek do sprawcy

1. współczucie dla sprawcy

2. obawa przed jego reakcją

3. Stosunek do organów ścigania

1. niechęć do policji

2. negatywne doświadczenia z wcześniejszych konfliktów z policją

4. Sytuacja ofiary

1. jest sama w konflikcie z prawem

2. funkcjonuje w grupie z marginesu społecznego

5. Cechy ofiary

1. wiek, płeć itd.

2. Ciemna liczba przestępstw

Ciemna liczba przestępstw to liczba przestępstw nieujawnionych, czyli nie zgłoszonych i/lub nie zarejestrowanych. Obliczenie ciemnej liczby przestępstw wymaga znajomości:

• Liczby przestępstw ujawnionych

• Liczby przestępstw rzeczywiście popełnionych

Ciemna liczba przestępstw jest wyrażona w postaci:

Relacji - np. 1:9 -na jedno ujawnione przestępstwo przypada dziewięć nieujawnionych.

Odsetek - np. 90% - co oznacza, że na 100% rzeczywiście popełnionych, 90% pozostaje nieujawnionych

SPOSOBY OKREŚLANIA CIEMNEJ LICZBY

1. Eksperyment - wywołanie zjawiska i kontrolowanie go w naturalnych warunkach (2 złodzieje dokonywali drobnych kradzieży w domach towarowych, na 40, została ujawnione tylko jedna)

2. Obserwacja uczestnicząca - bezpośrednie włączenie się obserwatora w badany system (złodzieje kieszonkowi - ciemna liczba przestępstw 1:200)

3. Wywiad za pomocą kwestionariusza:

• Czy w czasie ostatniego roku respondent był sprawcą przestępstwa? (Jakiego rodzaju? Czy zostało ujawnione?)

• Czy w czasie ostatniego roku respondent stał się ofiarą przestępstwa? (Czy zostało zgłoszone organom ścigania?)

• Czy respondent wie o przestępstwach popełnionych przez inne osoby? (Jakiego rodzaju? Czy zostały one ujawnione?)

3. Statystyki kryminalne

Zasadnicze źródło informacji o przestępczości w skali kraju. Informacje te są zbierane w celu scharakteryzowania:

• Przebiegu i wyniku postępowania przygotowawczego, sądowego i wykonawczego

• Zbioru czynów przestępnych

• Sprawców przestępstw

• Sankcji zastosowanych wobec sprawców przestępstw

Rodzaje statystyk:

1. policyjna

2. sądowa

3. penitencjarna

STATYSTYKA POLICYJNA

• postępowanie przygotowawcze (dochodzenie lub śledztwo)

• przestępstwo stwierdzone - zdarzenie, którego charakter przestępny został potwierdzony wynikami postępowania

• podejrzany - osoba, której przedstawiono zarzut o popełnienie przestępstwa

Współczynnik przestępczości

Liczba przestępstw stwierdzonych na 100 000 ludności w danym roku.

Wskaźnik dynamiki: stosunek procentowy odpowiadających sobie liczb przestępstw stwierdzonych w roku bieżącym i ubiegłym lub innym porównywalnym. Wzór, np. (2006/2005 x 100) - 100 = x%

STATYSTYKA SĄDOWA

1. sprawa - np. sprawa karna, nieletnich, w sądzie grodzkim

2. osądzenie osoby- skazanie, warunkowe umorzenie, umorzenie, uniewinnienie, odstąpienie od kary

3. skazanie osoby - np. orzeczenie o skazanie zapadłe w stosunku do jednej osoby w danym roku

Współczynnik skazań - liczba skazań w danym roku, przypadające na 10 000 mieszkańców podlegających odpowiedzialności karnej, czyli powyżej 17 lat.

STATYSTYKA PENITENCJARNA

Obejmuje populację osadzonych w jednostkach penitencjarnych.

Współczynnik prizonizacji - liczba osób pozbawionych wolności w danym roku, w przeliczeniu na 10 000 (100 000) osób powyżej 17 roku życia. Populacja więzienna to osoby osadzone w aresztach lub zakładach karnych:

• osoba tymczasowo aresztowana - gdy zastosowano areszt tymczasowy jako środek zapobiegawczy

• osoby skazane prawomocnym wyrokiem sądu

• osoba ukarana za wykroczenie na zasadniczą lub zastępczą karę aresztu

3. Człowiek i społeczeństwo

Społeczeństwo - historycznie ukształtowany zbiór ludzi połączony kompleksem stosunków wynikających z ich udziału w procesach produkcyjnych i w życiu kulturalnym.

Analizując budowę społeczeństwa nie można brać pod uwagę wyłącznie społeczeństwa jako szeregu warstw ułożonych jedna na drugą, jak i przyjmować, że społeczeństwo jest kłębowiskiem przemieszanych ze sobą elementów.

Złożoność reakcji zachowań w społeczeństwie zmusza do przyjęcia koncepcji, iż w świecie tym istnieje pewien porządek zakładający istnienie wzajemnych zależności i powiązań.

1. Model rzeczywistości społecznej

Społeczeństwo jest układem składającym się z poszczególnych płaszczyzn:

1. działających jednostek (ludzie)

2. małych grup społecznych, np. rodzina - struktura I-go stopnia

3. dużych struktur społecznych, np. wielkie instytucje - struktura II-go stopnia

Wszystkie płaszczyzny razem tworzą społeczeństwo globalne. Płaszczyzny te nie są ułożone warstwowo, lecz splecione ze sobą w ten sposób, iż płaszczyzna wyższego stopnia zawiera w sobie płaszczyzny niższego stopnia, przy czym elementy poszczególnych płaszczyzn mogą na siebie zachodzić, przecinać się, być w jednych strukturach i nie wchodzić w skład innych struktur.

Płaszczyzny te są emergentne, w tym sensie, iż żadnej z nich nie można zredukować do poszczególnych elementów wchodzących w jej skład, ponieważ zarówno struktura I, jak i II stopnia mają cechy, których nie mają składające się na nią elementy,

Płaszczyzny łączą się w ogniwa uczestniczące:

• role społeczne tworzą pomost między jednostką a strukturami I-go stopnia

• grupy pierwotne (struktury I-go stopnia) łączą jednostki z płaszczyzną wielkich struktur (struktury II-go stopnia)

Ścisły i bezpośredni związek miedzy jednostką a społeczeństwem występuje wyłącznie w małych grupach, które to wzajemnie na siebie oddziaływają i wzajemnie kształtują swoją rolę społeczną, np. rodzina. Związki jednostki z innymi strukturami społecznymi są zawsze przypuszczane przez filtr struktur społecznych. Oddziaływania struktur II stopnia i społeczeństwa globalnego są przepuszczone przez „filtr”, który jest specyficzny dla poszczególnych grup.

I OGNIWO POŚREDNICZĄCE - ROLA SPOŁECZNA

Grupa społeczna - to zbiorowość licząca, co najmniej trzy jednostki, mające wspólne wartości oraz świadomość własnej odrębności

Rola społeczna - to względnie stały i zwarty zespół oczekiwań odnośnie zachowania członka grupy zajmującego w niej określoną pozycję; - jest elementem wyznaczającym przebieg interakcji między członkami grupy i powinna pozwalać na w miarę gładki przebieg tych interakcji.

Główne czynniki kształtujące pozycję w grupie społecznej:

• pozycja jednostki w grupie

• normy akceptowane przez grupę

• cechy jednostki

Aspekty roli społecznej:

• zapewnienie możliwości gładkiego przebiegu interakcji i tym samym możliwości osiągania celów, czy realizację zadań w grupie

• wzajemne oddziaływanie na siebie członków grupy. W tym przypadku należy uwzględnić trojaki rodzaj oczekiwań związanych z rolą społeczną jednostki

• oczekiwania, które muszą zostać spełnione

• oczekiwania, które powinny być spełnione

• oczekiwania, które mogą być spełnione

• im jednostka ma ważniejszą rolę społeczną, tym większy wpływ ma ona na sposób zachowywania się pozostałych jej członków, np. ojciec rodziny i dziecko

Mała grupa - struktura I-go stopnia

Grupa, w której nie można wyróżnić podgrup, jest ona także elementem większych struktur społecznych

Role jednostki w małej grupie:

• Rola instrumentalna - przeznaczona do nawiązywania/rozwiązywania stosunków grupy z otoczeniem, czyli związana jest z realizacją zadań dla celów grupy i dopasowaniem jej działania do zewnętrznych wymagań

• Rola ekspresyjna - pozwala rozwiązywać problemy wewnętrzne grupy, czyli jej wykonywanie nastawione jest na redukcję napięć w grupie, na wewnętrzne integrowanie grupy i osiąganie zgody

DRUGIE OGNIWO POŚREDNICZĄCE - GRUPA PIERWOTNA

Grupa pierwotna - charakteryzuje się niewielką liczbą członków, względną trwałością, intymnością i intensywnością interakcji oraz identyfikacji z grupą, np. rodzina, sąsiedztwo, paczka przyjaciół

Grupa wtórna - charakteryzuje się tak dużą liczbą członków, która wyklucza reakcje „twarzą w twarz”, nastawiona jest na realizację postawionych przed nią zadań i cechująca się rzeczywistością oraz bakiem intymności interakcji, np. armia

Aspekty działania grupy pierwotnej na wchodzącą w jej skład jednostkę wobec oddziaływań struktur II stopnia:

• Filtr selekcyjny - polega na tym, że grupa ogranicza dopływ informacji z zewnątrz do swoich członków , co jest związane przede wszystkim z jej działalnością i preferowanymi wartościami (inne wartości preferuje zespół wyznaczający ethos „dobrej roboty”, a jeszcze innych zespół nastawiony na cwaniactwo i wygodnictwo..

• Filtr przetwarzający - polega na tym, że informacjom nadaje się zupełnie inne znaczenie, a nawet zmienia się ich treść, co związane jest z grupowymi wartościami, normami lub przekonaniami (rodzina, w której nadużywa się alkoholu może lekceważyć dane, które mówią o jego szkodliwości, a nawet nadawać im charakter komiczny)

2. Zasady organizacji społeczeństwa

Społeczność konsensualna - (funkcjonalna) - społeczeństwo jest zbudowane na zasadzie porozumienia, ugody (konsensusu). Założenia:

• Każde społeczeństwo jest względnie stałą, stabilną strukturą

• Każde społeczeństwo jest strukturą dobrze zintegrowaną

• Każdy element społeczeństwa jest funkcjonalny, tzn. przyczynia się do utrzymania społeczeństwa jako systemu

• Każda struktura społeczna opiera swoje istnienie na podzielaniu przez jej członków określonych wartości

Społeczność koercyjna - (konfliktowa) - poszczególne elementy społeczeństwa łączy proces, w drodze którego usiłuje się narzucić innym i utrzymać układ sprzyjający realizacji własnych interesów, a także zahamować proces dezintegracji, prowadzący do nieustannych przeobrażeń społeczeństwa. Założenia:

• Każde społeczeństwo podlega nieustannym procesom zmiany, zmiana jest wszechobecna

• W każdym społeczeństwie stale występują niezgoda i konflikt; konflikt jest wszechobecny

• Każdy element społeczeństwa przyczynia się do dezintegracji i zmiany

• Każde społeczeństwo opiera się na przymusie stosowanym przez jednych członków wobec innych

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA BIOPSYCHOSPOŁECZNA

Człowiek nie jest wyłącznie elementem oraz wytworem społeczeństwa, a także organizmom należącym do przyrody ożywionej oraz systemem kierowanym procesami psychicznymi, a zatem istotą biopsychospołeczną.

Podstawowymi potrzebami człowieka są: utrzymanie się przy życiu, podtrzymywanie procesów biochemicznych, jak i zdobycie środków, by podtrzymać zachodzące procesy, a także potrzeby wynikające z potrzeb fizjologii ludzkiego organizmu są potężnym czynnikiem.

3. Zakaz naruszania wartości

Na płaszczyźnie społeczeństwa globalnego naruszenie wartości oceniane jest jako działanie niepożądane. Można to wytłumaczyć w dwojaki sposób:

1. Biorąc idealistyczne podejście do tego tematu, można stwierdzić, że jednostka ma swoje przyrodzone, naturalne prawa, które są „wartością samą w sobie” i z tego względu nie mogą być naruszone. Inaczej mówiąc, ktoś, kto narusza nietykalność, narusza również przykazanie „wyższej instancji”

2. Zgodnie z realistyczną koncepcją rozwiązania problemów naruszania wartości człowiek może się w pełni rozwinąć, gdy ma swobodę działania i możliwości przewidywania, jakie konsekwencje wynikają z podejmowanych przezeń działań, a poza tym wie, że ani jego zdrowiu, ani życiu, ani wynikiem pracy nie zagraża żadne niebezpieczeństwo, jeżeli trzyma się ustalonych społecznie reguł postępowania. Granice jego wolności ograniczają jedynie wolności innych jednostek.

Kolizja wartości

Wymagania życia zbiorowego narzucają konieczność ograniczania wolności do realizacji wartości jednostek. Kolizje takie występują w trzech typowych układach:

1. pierwszy z nich zachodzi, gdy prowadzona działalność, korzystna z ogólnospołecznego punktu widzenia, doprowadzić musi do pokrzywdzenia niektórych jednostek, lecz nie wiadomo z góry, kogo to będzie dotyczyć, np. ruch drogowy, w którym co roku giną lub odnoszą rany tysiące ludzi. Ujemnym skutkom zapobiega się poprzez ustanowienie reguł ostrożności, których przestrzeganie ma zapobiegać naruszeniu dóbr, ale tą drogą osiągnąć możemy jedynie zmniejszenie strat, a nie ich wyeliminowanie

2. drugi układ występuje w razie kolizji interesów między jednostkami albo między jednostką a zbiorowością. Pojawia się on na tle niedostatku dóbr, może mieć też związek z przyjętymi zasadami podziału dóbr

3. trzeci układ wynika z reakcji na zachowanie naruszające wartości uznawane w danej zbiorowości, przy czym może też chodzić zarówno o czyny pociągające za sobą konsekwencje prawne, jak i o czyny naruszające normy należące do innych systemów normatywnych (religijnych i obyczajowych) i wywołujące sankcje pozaprawne, najczęściej niesformalizowane (ośmieszanie, wykluczenie z grupy przyjaciół)

Kolizje wartości wymagają wprowadzenia reguł ich rozwiązywania, czyli norm regulujących zachowanie w sytuacjach kolizyjnych.

Prawo należy zaliczyć do środków kontroli społecznej. Poza tym jest środkiem pozwalającym władzom państwowym kontrolować podległe jej podmioty, jak i narzuca organom państwowym określone standardy postępowania.

Rola prawa w społeczeństwie obejmuje:

• ustanawianie standardów zachowań do wszystkich adresatów i to zarówno w stosunkach między organami władzy państwowej, a podporządkowanymi jej podmiotami, jak też w stosunkach między jednostkami, grupami i instytucjami społecznymi

• informowanie, jakie wartości organy tworzące prawo uznają za istotne i wymagające ochrony

• motywowanie do podejmowania określonych decyzji a powstrzymywanie od podejmowania innych

• kreowanie rzeczywistości społecznej przez ustalenia wzajemnych relacji między poszczególnymi grupami, czy też innymi częściami społeczeństwa (tworzenie lub utrwalanie porządku społecznego)

• instytucjonalizację konfliktów społecznych

PSYCHOLOGICZNA KONCEPCJA CZŁOWIEKA

Człowiek powstaje także pod wpływem bodźców zewnętrznych. Cechy poznawczej koncepcji człowieka:

• regulacja wewnętrzna dokonuje się poprzez struktury poznawcze, które powstają w wyniku uczenia się, jakie jest środowisko, co należy uczynić, aby osiągnąć w nim określone cele. Struktury poznawcze tworzą system informacji o środowisku i o własnej osobie

• struktury poznawcze pozwalają na formułowanie oczekiwań, co może się zdarzyć, jeżeli jednostka lub inne jednostki podejmują określone działania

• struktury poznawcze poszczególnych ludzi wykazują istotne zróżnicowania, które można scharakteryzować według następujących kryteriów:

• stopień złożoności - zdolność do wielostronnej lub jednostronnej oceny zjawisk

• stopień abstrakcyjności - zdolność uogólniania dostrzeżonych zjawisk, możliwość oderwania się od konkretnych przedmiotów; im wyższy stopień abstrakcyjności tym wyższy stopień ogólności rozwiązywanych zagrożeń.

• stopień otwartości - zdolność przekształcania struktur poznawczych pod wpływem informacji, elastyczność pozwala dopasować się do zmieniających się okoliczności

• stopień aktywności - zdolność czynienia użytku z wiedzy zakodowanej w pamięci; im lepsza możliwość odtwarzania i przetwarzania uzyskanych informacji, tym lepsza możliwość ich wykorzystywania

• regulacja zachowań człowieka dokonuje się przez dwa rodzaje bodźców: zewnętrznych i wewnętrznych (struktury poznawcze). Oba rodzaje bodźców odgrywają znaczące role:

• bez bodźców wewnętrznych człowiek stałby się jedynie bezwzględną maszyną, automatem

• brak bodźców zewnętrznych prowadzi do zasadniczych trudności w wykorzystywaniu struktur poznawczych

Jaźń subiektywna - tworzy ją zespół wyobrażeń o sobie, czyli swoich możliwościach, zdolnościach, dokonaniach, powstający pod wpływem doświadczeń społecznych jednostki

Jaźń odzwierciedlona - powstaje z odtworzenia przez jednostkę tego, co sądzą o niej inni ludzie

SPOSOBY ZAPOBIEGANIA PRZESTĘPCZOŚCI

Zapobieganie (tzw. profilaktyka) to działanie zmierzające do eliminowania określonego zjawiska lub jego skutków uznawanych za niepożądane przez podmiot podejmujący te działania. Celem zapobiegania jest zmuszenie podmiotów do przestrzegania norm grupowych.

Profilaktyka:

• uprzedzająca - podejmowana przed pojawieniem się niepożądanego zjawiska

• objawowa - podejmowana po pojawieniu się niepożądanego zjawiska

Strategie działań profilaktycznych:

• strategia destruktywna - działania wymierza się przeciwko zwalczanym zjawiskom, a ich celem jest zniszczenie tych zjawisk (np. kara pozbawienia wolności); posiada cechy represyjne. METODY: uniemożliwianie, wytłumianie, zagrażanie

• strategia kreatywna - nakierowanie na tworzenie zjawisk pożądanych (np. stwarzanie miejsc pracy); posiada cechy nierepresyjne. METODY: szkolenie, przekonywanie, propaganda, informowanie, przetwarzanie.

Rodzaje mechanizmów skłaniających do konformizmu:

• uleganie - jest to w pewien sposób „wymuszone” podporządkowanie się normom. Wywołane jest chęcią uniknięcia kary lub otrzymania nagrody, przy czym pojęcia kary i nagrody rozumiane są bardzo szeroko, jako wszelkiego rodzaju pozytywne i negatywne bodźce wpływające na człowieka.

SŁABE PUNKTY: nietrwałość działania, zróżnicowanie ludzi powoduje, że ta sama sankcja może różnie oddziaływać na różne osoby (co utrudnia stosowanie tej metody). Mimo tego jest to najpopularniejszy sposób kontroli społecznej, stosowany na szeroką skalę.

• identyfikacja - przestrzeganie norm zachowania motywowane jest chęcią upodobnienia się do określonej osoby. Nie jest więc wynikiem nacisku, lecz wewnętrznej potrzeby naśladowania kogoś.

SŁABE PUNKTY: trwałość metody zależy od stosunku do osoby stanowiącej wzór i stałości zachowania tej osoby, jeśli wzór będzie działał niezgodnie z normami społecznymi to identyfikacja z takim postępowaniem będzie niepożądana.

• eksternalizacja - jest to proces uzewnętrzniania wcześniej zinternalizowanych wartości i norm poprzez przyjmowanie za własne narzuconych z zewnątrz postaw, norm i wartości. Postrzeganie norm zachowania wynika z włączania określonych przekonań indywidualny system wartości, tzn. człowiek po przemyśleniu uznaje normy za dobre i chce ich przestrzegać, gdyż się z nimi identyfikuje.

SŁABE PUNKTY: słuszność zinternalizowania poglądów nie zawszezgadza się z ogólnie akceptowanymi normami zachowań; bardzo silnie wpływa na osobę intrnalizującą, co powoduje, że jakikolwiek zakwestionowanie ich zinternalizowanych poglądów równa się zaprzeczeniu partykularnego obrazu własnego „ja” i wywołuje silną reakcję

Stadia zapobiegania przestępczości:

• etap działań pierwotnych - kształtowanie polityki społecznej w celu wyeliminowania warunków kreujących powstanie przestępstw, np. wchodzące w zakres strategii kreatywnej, budowanie polityki gospodarczej nastawionej na rozwijanie własnej inicjatywy, przemyślane planowanie przestrzenne i urbanistyczne

• etap działań wtórnych - usuwanie warunków sprzyjających popełniani przestępstw oraz tworzenie fizycznych barier w ich popełnieniu, np. policyjne rozpoznanie środowisk przestępczych, uświadamianie i organizowanie wśród mieszkańców danej okolicy „sąsiedzkiej czujności”, zakładanie alarmów, okien i drzwi antywłamaniowych, kamer, krat i innych urządzeń chroniących przed aktami przestępczymi.

• etap działań następczych - działanie sformalizowanych instytucji wymiaru sprawiedliwości mających na celu prewencję indywidualną, czyli zapobieganie ponownemu popełnieniu przestępstwa przez sprawcę, np. wchodzące w zakres strategii destruktywnej, resocjalizacja, wychowywanie sprawcy

Sformalizowana reakcja na przestępczość dzieli się na kilka etapów:

I etap legislacyjny

określenie przedmiotu, czyli sformułowanie norm, których naruszenie będzie wywoływać reakcje karne. Ustawodawca określając katalog zachowań traktowanych jako przestępstwo.

↓

Rodzaje prewencji:

Indywidualna	Generalna
Celem kary jest oddziaływanie na sprawcę i powstrzymanie go przed dokonaniem ponownego konformistycznego zachowania. W tym przypadku środki oddziaływania powinny być dostosowane do indywidualnych cech fizycznych i psychicznych danego człowieka i warunków środowiskowych, w jakich przebywa	celem kary jest oddziaływanie na ogół społeczeństwa, czyli przyszłych potencjalnych sprawców
		wymiar pozytywny - zagrożenie sankcją karną danego zachowania oraz stosowanie sankcji w przypadku naruszenia obowiązującej normy, określonej nie tylko zakazem, ale także ma umacniać w przekonaniu, że inne zachowanie jest niedopuszczalne	wymiar negatywny - zagrożenie sankcją karną, a przede wszystkim jej zastosowanie ma odstraszać od popełniania przestępstw

II etap realizacyjno - represyjny

ustalenie, czy popełniono przestępstwo, kto je popełnił, jaki przepis prawny naruszono, jaka powinna zostać wymierzona sankcja karna; etap procesu karnego. Celem tego etapu jest m.in. zaspokajanie społecznego poczucia sprawiedliwości, oddziaływanie na społeczeństwo, oddziaływanie na sprawcę, naprawienie lub zmniejszenie zła wyrządzonego przestępstwem.

Teorie prawa karnego:

• absolutne - kara jest karą za zło

• względne - kara ma zapobiegać wyrządzaniu w przyszłości zła przez przestępce

• mieszane - połączenie powyższych teorii

Rodzaje sankcji prawno-karnych:

• reakcja prawno-karna - cel kompensacyjny; postulaty: zwiększenie ilości środków szczególno-prewencyjnych dotyczących indywidualnego traktowania sprawcy (tzw. środki probacyjne)

• abolicjonizm - likwidacja prawa karnego i wprowadzenie systemu oddziaływania terapeutycznego, rozwiązywanie konfliktów powinno leżeć w gestii sprawcy i poszkodowanego.

• diversion - „skierowanie na inną drogę” procesu wymiaru sankcji karnej przez odejście od stosowania kary pozbawienia wolności na rzecz innych izolacyjnych reakcji na czyn przestępczy

---