WSTĘP

We współczesnym świecie, w którym postęp cywilizacyjny bardzo szybko posuwa się do przodu, przychodzi na świat coraz więcej dzieci wymagających szczególnej troski, wsparcia, ponieważ są to osoby z wszelakimi dysfunkcjami rozwojowymi, które uniemożliwiają im „normalne” życie. Pierwszymi ich nauczycielami są jak zawsze rodzice. To oni obdarzają potomstwo miłością. Bardzo często oczekują oni wsparcia od innych osób, które przejawiać się w może w poradach odnośnie dalszego losu dziecka. Dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych już bardzo wcześnie powinny być objęte fachową pomocą i opieką, mam tu na myśli wczesne wspomaganie ich rozwoju.

Obowiązkiem każdego pedagoga specjalnego, zanim przystąpi do konkretnej pracy naprawczej, jest zapoznanie się z wynikami badań lekarskich, psychologicznych i pedagogicznych , aby dzięki tej wiedzy i własnej obserwacji mógł wszechstronnie poznać dziecko, określić jego mocne i słabe strony, bowiem od tego poznania zależy skuteczność realizowanych przez niego działań. Nauczyciel sam musi posiadać również potrzebną osobistą wiedzę i umiejętności w zakresie metodyki badań pedagogicznych. Musi on poszukać takich metod i narzędzi badawczych, które pozwoliłyby mu opracować diagnozę określonego stanu, a także pomogłyby opracować prawidłową prognozę rozwoju dziecka. Jest to bowiem niezbędne do planowania kierunków oddziaływania rewalidacyjnego dziecka upośledzonego umysłowo (i nie tylko).
Do ogólnie przyjętych metod pedagogicznych wykorzystywanych w procesie poznania dziecka upośledzonego umysłowo, którymi posługuje się nauczyciel należą: obserwacja, analiza dokumentacji, analiza wytworów dziecka, wywiad środowiskowy, rozmowy ukierunkowane, ankieta.

Obecnie już drugi rok pracuję w przedszkolu w oddziale zerowym integracyjnym. Pod moją opieką jest czwórka dzieci, trzy dziewczynki i jeden chłopiec. Dzieckiem, które w tej pracy zdiagnozuję jest sześcioletnia dziewczynka - Sylwia.

Diagnozę umiejętności funkcjonalnych sporządziłam w oparciu o:

• Analizę dokumentacji dziecka

• Wywiadu i rozmów nieformalnych z rodzicami dziewczynki

• Własnych obserwacji (wykorzystując arkusz wypracowany przez placówkę i własnoręcznie sporządzony, rozszerzony arkusz diagnozy funkcji rozwojowych dziecka - aneks 1)

• Wykonany przez dziecko test „Kreskowanie” M. Stambak (aneks 2)

1. CHARAKTERYSTYKA DZIECKA

1. Dane personalne dziecka

Sylwia urodziła się w 20 września 1999 roku w ……….. Jest dzieckiem Jolanty i Grzegorza. Obecnie uczęszcza do oddziału zerowego w przedszkolu .

2. Rozwój fizyczny i stan zdrowia

Sylwia przyszła na świat w 7 miesiącu ciąży. Ważyła niecałe 2000g. W teście Apgar uzyskała 7 punktów. Kilka dni po porodzie przebywała w inkubatorze. W trzecim miesiącu życia wykryto u niej wadę serca. Obecnie przebywa pod stałą opieką poradni kardiologicznej i neurologicznej.

Sylwia ma wadę wzroku- dalekowzroczność. Wykryto u niej także podśluzówkowy rozszczep podniebienia wtórnego. Charakteryzuje ją niski wzrost i bardzo mała masa ciała. Niepokojące jest to, że dziewczynka moczy się w nocy. Sylwia jest sprawna ruchowo, skacze, biega.

3. Wyniki dotychczasowych badań psychologiczno - pedagogicznych

Sylwia jest objęta opieka Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej od piątego roku życia. Badania przeprowadzone w 2004 roku wskazują na niepełnosprawność sprzężoną, poziom rozwoju umysłowego - pogranicze normy i lekkiego upośledzenia umysłowego, opóźniony rozwój mowy - rhinolalia, podśluzówkowy rozszczep podniebienia wtórnego, wadę serca. Wskazano także na obniżoną sprawność grafomotoryczna i manualną. Z uwagi na te zaburzenia Sylwia została zakwalifikowana do kształcenia specjalnego i obecnie pobiera naukę w przedszkolnym oddziale integracyjnym.

1. Sytuacja rodzinna dziecka

Sylwia mieszka z rodzicami , młodszym bratem, babcią i dziadkiem w jednorodzinnym domku na wsi. W domu tym są trzy pokoje, łazienka, toaleta. Mieszkanie jest skromnie urządzone, ale zawsze czyste i zadbane. Sylwia dzieli pokój z młodszym bratem. Dziewczynka pochodzi z robotniczej rodziny. Matka ma 33 lata, a ojciec 47 lat. Obydwoje rodzice są zdrowi i nie mieli poważnych kłopotów zdrowotnych. Ojciec i matka mają wykształcenie podstawowe. Obecnie pracuje tylko ojciec, a matka zajmuje się wychowywaniem dzieci. Rodzina dziewczynki ma średnie warunki bytowe. Dużym utrudnieniem dla opiekunów dziewczynki jest to, że przedszkole do którego uczęszcza położone jest 8 km od ich domu. Rodzice nie są w stanie zapewnić dziewczynce transportu bezpośrednio do przedszkola, ponieważ środki komunikacji miejskiej i prywatnej kursują rzadko i w nie odpowiadającej im porze, dlatego dziewczynka dowożona jest do przedszkola na rowerze.

Z wywiadu z rodzicami i z rozmów z Sylwią wynika, że dziewczynka jest bardzo emocjonalnie związana z matką i z młodszym bratem. To z nim lubi się najbardziej bawić - układać budowle, zamki z klocków.

Pomimo usilnych próśb o samodzielne wykonywanie zadań domowych przez dziewczynkę bardzo często zauważam, że praca domowa jest wykonywana przez mamę, która tłumaczy ten fakt tym, że Sylwia nie chciała pracować.

II. DIAGNOZA UMIEJĘTNOŚCI FUNKCJONALNYCH DZIECKA

1. UMIEJĘTNOŚCI ZWIĄZANE Z PORUSZANIEM SIĘ

1. Motoryka duża

Dziewczynka sprawnie chodzi, biega, skacze - zarówno obunóż jak i na prawej i lewej nodze. Bardzo chętnie uczestniczy w zabawach ruchowych. Ma trudności ze sprawnym chodzeniem po śladach, i wzdłuż wytyczonego toru oraz na czworakach. Sylwia wchodzi i schodzi po schodach samodzielnie, ale schodząc nie stawia nóg naprzemiennie. Potrafi skakać tylko na prawej nodze. Bardzo chętnie uczestniczy w zabawach ruchowych, które zawierają w sobie element rywalizacji. Za wszelką cenę pragnie wygrywać, a w sytuacji kiedy się jej to nie uda odchodzi od grupy, reaguje płaczem.

2. Motoryka mała

Sylwia ma słabo wykształconą sprawność manualną i grafomotryczną. Najczęściej posługuje się prawą ręką, nogą, przez lornetkę patrzy prawym okiem. Chętnie rysuje (głowonogi) oraz proste rysunki monotematyczne, najczęściej rysuje rodzinę. W swych rysunkach często używa niewłaściwych kolorów - rysuje niebieską korę drzew, pomarańczowe, niekiedy nawet zielone włosy itp. Potrafi narysować proste szlaczki (linie skośne, faliste), potrafi samodzielnie narysować koło, trójkąt. Rysuje po śladzie kropkowym, aczkolwiek bardzo często robi to niedokładnie, niestarannie, w pośpiechu. Potrafi samodzielnie wycinać nożyczkami różne kształty, ale robi to niedokładnie i często prosi o pomoc. Bardzo chętnie bawi się plasteliną, masą solną, kiedy sobie nie radzi z określonym zadaniem prosi o pomoc nauczyciela.

W celu zmierzenia sprawności ręki przeprowadziłam próbę kreskowania według M. Stambak (aneks). Dziewczynka uzyskała wynik sprawności ręki poniżej 6 lat.

3. Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni

Sylwia ma wykształconą orientację w schemacie ciała, aczkolwiek wciąż myli prawą i lewą stronę. Myli także określenia stosunków przestrzennych: nad, pod, przed, za

2. UMIEJĘTNOŚCI SAMOOBSŁUGOWE

Dziewczynka jest bardzo samodzielna: samodzielnie spożywa posiłki, choć nie zawsze prawidłowo trzyma łyżkę i widelec. Samodzielnie się ubiera i rozbiera, sprawnie korzysta z toalety. Nie potrafi zapiąć zamka, nie sznuruje butów. Ma wykształcone nawyki higieniczne.

3. UMIEJĘTNOŚCI POZNAWCZE I SPOSOBY POZNAWANIA ŚWIATA

• Percepcja wzrokowa

Rozróżnia i nazywa kolory podstawowe , zna poszerzoną gamę kolorów. Składa obrazki z wielu części, układa puzzle, wyszukuje różnice na obrazkach, wyszukuje absurdy na obrazkach, dorysowuje brakujące elementy na obrazkach.

Myli poznane dotąd litery, cyfry, nie potrafi ich wskazać na polecenie nauczyciela, potrafi jednak odszukać litery takie same.

• Percepcja słuchowa

Sylwia odtwarza proste, trzyelementowe rytmy ze słuchu, powtarza sylaby, wyrazy, dzieli wyrazy na sylaby. Nie potrafi wyklaskać rytmów złożonych ze słuchu i według układu klockowego. Nie różnicuje dźwięków wysokich i niskich. Lubi słuchać muzyki, śpiewać piosenki, choć często zapomina ich słowa. Gra na różnych instrumentach: bębenek, grzechotka, kołatka, tamburyno.

Ma słabo wykształcony słuch fonematyczny: wybrzmiewa głoskę w nagłosie i wygłosie, ale ma trudności z analizą głoskową wyrazów trzygłoskowych. Potrafi dokonać syntezy wyrazów złożonych z trzech głosek, ale z wyrazami dłuższymi sobie nie radzi.

• Myślenie

Układa proste 3 obrazkowe historyjki. Potrafi nazwać cechy wspólne dwóch przedmiotów, nazywa to, co nie pasuje do obrazka, dokańcza logicznie zdania. Nie potrafi przewidywać skutków, nie rozwiązuje prostych zagadek słownych.

• Pamięć

Zapamiętuje położenie przedmiotów, odtwarza ciąg 3 wyrazów,2, 3 sylab w kolejności , gotowość pamięci w porównaniu z rówieśnikami jest znacznie słabiej rozwinięta. Ma trudności z zapamiętaniem wierszy.

• Opanowanie podstawowych umiejętności matematycznych

Sylwia potrafi przeliczać z gestem wskazania w zakresie 8 posługując się liczebnikami głównymi, ma trudności z przeliczaniem w kolejności za pomocą liczebników porządkowych segreguje figury geometryczne ze względu na kształt. Przy pomocy nauczyciela potrafi porównać liczebność dwóch zbiorów poprzez przeliczenie i tworzenie par. Rozumie pojęcia: dużo, mało, zna nazwy pór roku w kolejności, nie zna dni tygodnia, układa przedmioty według podanego rytmu, ma trudności z rozpoznawaniem cyfr, myli je, nie potrafi dopasować do elementów odpowiedniego zapisu graficznego liczby.

4. UMIEJĘTNOŚCI POROZUMIEWANIA SIĘ ORAZ ROZWÓJ EMOCJONALNO- SPOŁECZNY

• Mowa

Sylwia ma wykształconą mowę czynną i bierną. Jej mowę cechuje agramatyczność. Sylwia ma wadę wymowy - rhinolalia i to utrudnia jej prawidłową wymowę . Ma bardzo ubogie słownictwo. Dużą trudność sprawia jej budowania zdania do ilustracji. Bardzo często odpowiada nieadekwatnie na zadane jej pytanie. Komunikuje się zdaniami prostymi, często niepoprawnymi pod względem gramatycznym i fleksyjnym, czasami określa siebie w męskiej formie. Często zgłasza się do odpowiedzi nie znając jednak prawidłowej.

• Rozwój emocjonalno - społeczny

Na co dzień Sylwia jest dzieckiem pogodnym, spontanicznym, bardzo ruchliwym. Cechuje ją przy tym labilność nastrojów (począwszy od euforii, a skończywszy na histerii, płaczu), często się obraża, dąsa. Uczestniczy w zabawach z dziećmi, ale bez wyraźnego z nimi współdziałania, czasami inicjuje zabawy, ale zazwyczaj narzuca kolegom swoją wolę, czasami jest nawet uparta. Na brak podporządkowania ze strony kolegów koleżanek reaguje płaczem, odchodzi wówczas od zabawy. Dziewczynka nie zawsze reaguje na polecenia kierowane do grupy, ma duże trudności z koncentracją uwagi, jej działanie jest bardzo chaotyczne.

Dziewczynka jest często bezkrytyczna wobec siebie, nie potrafi ocenić swoich umiejętności - zgłasza się do rzeczy, których bardzo często nie potrafi wykonać.

Sylwia jest dzieckiem chwiejnym emocjonalnie, wymagającym specjalnego, indywidualnego podejścia.

Na nowe sytuacje reaguje płaczem, ucieczką. W pracy na ogół jest samodzielna.

5. PREFERENCJE DZIECKA

Dziewczynka bardzo lubi bawić się lalkami, zwłaszcza w dom. Podczas zabawy jest skupiona, aktywna. Uwielbia przebierać lalki w różne stroje, sukienki, troskliwie się nimi „opiekuje”. Ulubionym przedmiotem dziewczynki jest miś, którego zawsze przynosi do przedszkola. W wolnych chwilach dziewczynka zazwyczaj rysuje kredkami obrazki dla mamy, dziadka, domaga się przy tym pomocy, ponieważ chce, aby jej obrazek był ładny.

Ma swoje ulubione koleżanki z którymi najczęściej się bawi. Często zapomina o posprzątaniu zabawek, kredek, pisaków. Czyni to dopiero po wielokrotnym przypominaniu nauczyciela.

6. WSKAZÓWKI DO OPRACOWANIA INDYWIDUALNEGO PROGRAMU

EDUKACYJNO - TERAPEUTYCZNEGO

Przedstawiona powyżej przeze mnie diagnoza umiejętności funkcjonalnych dziecka jest podstawą do stworzenia indywidualnego programu edukacyjno - terapeutycznego.

Do umiejętności wykształconych u Sylwii należą:

• Sprawne chodzenie, bieganie, skakanie na jednej nodze, przeskakiwanie obunóż przez przeszkodę

• Samodzielność w toalecie, samodzielne rozbieranie się i ubieranie, samodzielne spożywanie posiłków

• Prawidłowy chwyt kredki, nożyczek, chętne rysowanie

• Wykształcona mowa czynna i bierna

• Swobodne wypowiadanie się

• Rozumienie poleceń

• Poprawne rozpoznawanie i nazywanie kolorów

• Znajomość figur geometrycznych

• Przeliczanie w zakresie 6 za pomocą liczebników głównych

• Zna nazwy pór roku w kolejności

• Dobrze rozwinięta percepcja wzrokowa( składa obrazki z 6 części, wyszukuje różnice na obrazkach, absurdy)

• Układanie prostych, trzyelementowych rytmów

• Łatwo nawiązuje kontakty społeczne

Umiejętności wymagające dalszego usprawniania:

• Chodzenie po śladach wzdłuż wyznaczonego toru, sprawne czworakowanie i skakanie na lewej nodze

• Rozwijanie sfery motywacyjnej

• Słaba koncentracja uwagi na zadaniu

• Niski poziom koordynacji wzrokowo - ruchowej

• Sprawne i dokładne rysowanie po śladzie kropkowym

• Odwzorowywanie prostych szlaczków, wzorów graficznych

• Świadomość stronności ciała

• Określanie stosunków przestrzennych

• Doskonalenie umiejętności porównywania liczebności zbiorów

• Mylenie liter i cyfr dotąd poznanych

• Formułowanie zdań do ilustracji

• mały zasób słownika czynnego

• umiejętności globalnego czytania

• Umiejętność dokonywania analizy i syntezy głoskowej

• Umiejętność odtwarzania rytmów

• Odpowiadanie adekwatnie na zadane pytanie

• Sprzątanie zabawek po skończonej zabawie

• logiczne myślenie, myślenie przyczynowo - skutkowe

Proces rewalidacji powinien obejmować :

1. Ćwiczenia, których celem jest:

• Rozwijanie sprawności manualnej

• Rozwijanie myślenia logicznego, przyczynowo - skutkowego

• Stymulowanie rozwoju emocjonalno - społecznego

• Rozwijanie procesów poznawczych: ćwiczenia słuchu fonematycznego, pamięci, percepcji wzrokowej

• Ćwiczenia utrwalające graficzne zapisy liter i cyfr

2. Realizację programu „ABC - przedszkole XX wieku” z dostosowaniem jego elementów do indywidualnych możliwości dziewczynki.

III. INDYWIDUALNY PROGRAM EDUKACYJNO - TERAPEUTYCZNY

1. Opis grupy przedszkolnej, do której uczęszcza dziecko

Sylwia w przedszkolu jest już drugi rok. Obecnie jest w oddziale integracyjnym dzieci pięcioletnich i sześcioletnich . Dziewczynka w tym roku wypełnia obowiązek szkolny uczęszczając do oddziału zerowego. Grupa liczy 19 dzieci w tym 8 dzieci pięcioletnich i 11 dzieci sześcioletnich wśród których jest czworo dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Oddział prowadzony jest przez dwóch nauczycieli przedszkolnych i dwóch pedagogów specjalnych.

Oddział jest czynny od godziny 7:00 do 16:30.

Dzienny harmonogram zajęć przedstawia się następująco:

• 7:00 - 8:30 schodzenie się dzieci, zajęcia poranne - prace i ćwiczenia przy

Stolikach, ćwiczenia gimnastyczne, zabawy kołowe

• 8:30 - 9:00 czynności związane z higieną osobistą - mycie rąk, załatwianie

potrzeb fizjologicznych, śniadanie

• 9:00 - 10:30 zajęcia główne - dwa rodzaje zajęć, zajęcia dodatkowe: rytmika

• 10:30 - 11:00 zabawy dowolne dzieci, spacery, wyjścia do ogrodu

• 11:00 - 11:30 czytanie książek, bajek, czynności związane z higieną osobistą

• 11:30 - 12:00 obiad

• 12:00 - 12:45 czynności związane z higieną osobistą, poobiedni odpoczynek,

relaksacja

• 12:45 - 13.30 zabawy na kocykach: gry, układanki, puzzle, pussy, czynności

związane z samoobsługą - mycie rąk

• 13.30 - 14:00 podwieczorek, zabawy kołowe

• 14:00 - 15:00 zajęcia organizowane przez nauczyciela, ćwiczenia przy

Stolikach, wyjście do ogrodu przy sprzyjającej aurze

• 15:00 - 16:30 zabawy dowolne, układanki, gry, rozchodzenie się dzieci do

domu

Jednym z założeń tej grupy jest integrowanie wszystkich dzieci oraz czynne włączanie dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych do zajęć po to, aby mogły choć na chwilę zaistnieć i wykazać się podczas zajęć na tle grupy.

2. Tygodniowy harmonogram zajęć dziecka

Sylwia codziennie uczestniczy w zajęciach organizowanych wspólnie przez nauczyciela przedszkolnego i wspomagającego, którzy się wzajemnie uzupełniają. Nauczyciele przedszkolni opracowują plany miesięczne wspierając się także zaleceniami pedagogów specjalnych odnośnie tematyk, doboru poszczególnych treści itp. W oparciu o miesięczny plan pracy pedagodzy specjalni opracowują indywidualne plany pracy dla dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych, dla każdego dziecka osobno, z uwzględnieniem jego indywidualnych możliwości psychofizycznych dziecka. Przykładowe plany pracy opracowane przeze mnie dla Sylwii zamieściłam w aneksie 3.

Tygodniowy rozkład zajęć przedstawia się następująco:

• Poniedziałek: zajęcia rozwijające mowę i myślenie oraz zajęcia muzyczne

• Wtorek: zajęcia kształtujące pojęcia matematyczne i zajęcia ruchowe

• Środa: zajęcia rozwijające mowę i myślenie, zajęcia muzyczne

• Czwartek: zajęcia plastyczne i zajęcia muzyczne; dodatkowo rytmika

• Piątek: zajęcia rozwijające mowę i myślenie i zajęcia ruchowe

Poza zajęciami głównymi przedstawionymi powyżej Sylwia uczestniczy w zajęciach indywidualnych organizowanych przez pedagoga specjalnego zazwyczaj w ranku bądź w późniejszych godzinach w sytuacji, kiedy dzieci mają czas wolny, który przeznaczają na zabawy. Na zajęciach tych pedagog specjalny przeprowadza ćwiczenia, które bezpośrednio związane są z aktualnie omawianą tematyką. Ćwiczenia te realizowane są według indywidualnego planu pracy. Poza tymi zajęciami Sylwia jest objęta terapią logopedyczną oraz raz w tygodniu uczestniczy w zajęciach organizowanych przez psychologa.

3. Zalecenia specyficzne

Sylwia jest dziewczynką wymagającą stymulowania, motywowania i aktywizowania przez nauczyciela. Należy zwracać szczególną uwagę na to, aby aktywizować ją podczas zajęć wyznaczając jej zadania, w których będzie mogła odnieść sukces. Ma to szczególne zajęcia dla terapii pedagogicznej prowadzonej z dziewczynką ponieważ ostatnio jej motywacja do pracy uległa znacznemu obniżeniu. Sylwia potrafi chętnie i aktywnie pracować jeżeli pedagog wykorzystuje szereg ciekawych pomocy dydaktycznych oraz pracuje w oparciu o zróżnicowane metody pracy.

Rozpoczynając pracę z dzieckiem należy :

• Zmotywować dziecko do pracy poprzez zachęcanie

• Dostosowywać czas pracy do jej możliwości psychofizycznych, dążyć do wyrobienia jak największej koncentracji na wykonywanym zadaniu

• Nie wyręczać, zapewniać o tym, że na pewno świetnie poradzi sobie z danym zadaniem

• Troszczyć się o dostosowanie treści nauczania do jej możliwości

• Nieustannie motywować rodzinę do kontynuowania pracy terapeutycznej w domu poprzez wykonywanie ćwiczeń przygotowywanych systematycznie przez pedagoga specjalnego do domu

• Nagradzać za dobrze wykonane zadanie, za włożony trud

• Stosować zasadę trudności

• Rozwijać myślenie, pamięć, percepcję słuchową a zwłaszcza słuch fonematyczny

METODY STOSOWANE W PRACY TERAPEUTYCZNEJ:

• Elementy metody Dobrego Startu M. Bogdanowicz

• Elementy metody Ruchu Rozwijającego W. Sherborne

• Program rozwijający percepcje wzrokową - ,,Wzory i obrazki” - M. Frostig,

D. Horne

• Elementy Metody Porannego Kręgu wg J. Kielina

• Elementy Kinezjologii Edukacyjnej Dennisona

• Trening percepcyjno - motoryczny Kepharta

• Ćwiczenia grafomotoryczne według H. Tymichowej

4. Cele ogólne i szczegółowe opracowane dla poszczególnych sfer aktywności życiowej dziecka oraz sposoby ich realizacji

Sfery aktywności życiowej wymagające usprawniania:

• Sprawność motoryczna i manualna

• Funkcje poznawcze

• Komunikowanie się

• Uspołecznienie

1. SPRAWNOŚĆ MOTORYCZNA I MANUALNA

CEL OGÓLNY: rozwijanie sprawności motorycznej
Cele szczegółowe	Sposoby i formy realizacji	Narzędzia, pomoce dydaktyczne	Czas realizacji
Rozwijanie koordynacji wzrokowo -ruchowej i zmysłu równowagi	Przechodzenie po ławeczce z zachowaniem równowagi do przodu i w tył Przechodzenie wzdłuż wytyczonego toru Swobodny bieg wzdłuż wytyczonego toru (droga prosta, kręta, kształt ósemki) Stanie na jednej nodze (prawej, lewej) Chody z podskokami na jednej nodze Czworakowanie wzdłuż wytyczonego toru Kreślenie leniwej ósemki palcem w powietrzu, ramieniem, nogą Wykonywanie ruchów naprzemiennych w rytm muzyki - prawa ręka do lewego kolana i lewa ręka do prawego kolana; w siadzie, z podskokiem - prawa ręka do lewego ucha i na odwrót - Prawa ręka do lewej stopy z tyłu ciała i na odwrót - Rysowanie obiema rękoma w powietrzu symetryczne przedmioty np. koło, tp.	Ławeczka Lina bądź szarfy z których ułożony jest tor	Podczas zabaw ruchowych i ćwiczeń gimnastycznych organizowanych z całą grupą, dwa razy w tygodniu
CEL OGÓLNY: rozwijanie orientacji w schemacie ciała i w przestrzeni
Rozwijanie orientacji w stronności ciała	Wskazywanie ręki prawej i lewej oraz kończyn dolnych podczas różnorodnych zabaw ruchowych: - Boogie -Woogie - praczki - na prawo na lewo się kołyszemy itp. Kładzenie różnorodnych przedmiotów po prawej, lewej stronie Branie do określonej ręki różnorodnych przedmiotów	Płyty z nagraniami piosenek Zabawki, klocki, przedmioty związane z aktualnie omawianymi tematykami	Podczas zabaw ruchowych i kołowych z całą grupą - przynajmniej dwa razy w tygodniu Podczas zajęć indywidualnych prowadzonych z terapeutą
CEL OGÓLNY: rozwijanie sprawności manualnych
Usprawnianie dłoni, palców	Naśladowanie deszczu, gry na pianinie paluszkami Wykonywanie zabaw paluszkowych z rymowankami Wkładanie wtyczek do siatki z mozaiki wtyczkowej Wydzieranie z papieru Zapinanie guzików, zamków Dokładne cięcie nożyczkami po linii prostej, falującej, wycinanie różnych przedmiotów Lepienie z plasteliny prostych przedmiotów	Siatka mozaiki wtyczkowej Kostka zadaniowa na której są różnorodne rodzaje zapięć Nożyczki, przygotowane karty pracy przedstawiające różne przedmioty do wycinania plastelina	Przynajmniej dwa razy w tygodniu, podczas zajęć plastycznych, zajęć prowadzonych w ranku z całą grupą
	Malowanie obiema rękoma na dużym arkuszu papieru Malowanie w obrębie konturu, samodzielne , z uwzględnieniem właściwej kolorystki	Arkusz papieru Farby , pędzel
Ćwiczenia graficzne	Dokładne łączenie kropek Rysowanie wzorów graficznych według wzoru i z pamięci Rysowanie szlaczków Rysowanie figur geometrycznych Pisanie liter cyfr według wzoru i z pamięci	Obrazki przedstawione za pomocą kropek Zestaw szlaczków do rysowania po śladzie wg. H.Tymichowej Wzory graficzne z Treningu Percepcyjno - motorycznego Kepharta	Przynajmniej trzy razy w tygodniu podczas zajęć prowadzonych z całą grupą i zajęć indywidualnych z pedagogiem wspomagającym

1. FUNKCJE POZNAWCZE

CEL OGÓLNY: rozwijanie percepcji wzrokowej
Cele szczegółowe	Sposoby i formy realizacji	Narzędzia, pomoce dydaktyczne	Czas realizacji
- odwzorowywanie z pamięci wzorów graficznych - rozpoznawanie takich samych liter, cyfry, położonych w różnoraki sposób w przestrzeni - odwzorowywanie układów wzrokowo - przestrzennych -odszukiwanie takich samych wyrazów - odszukiwanie wyrazów różniących się jedną literą - kształtowanie umiejętności czytania sylab - wykonywanie ćwiczeń z programu rozwijającego percepcję wzrokową Frostig, Forne, poziom wyższy	Odwzorowywanie z pamięci wzorów graficznych Rozpoznawanie takich samych liter cyfr na kartonikach, w wycinkach z gazet Łączenie ze sobą takich samych liter, cyfr będących „poprzewracanymi” na kartce Układanie z patyczków, zapałek figur i wzorów według modelu i z pamięci Kolorowanie obrazków według podanego kodu Odszukiwanie takich samych wyrazów, wyszukiwanie tych wyrazów w tekście Wyszukiwanie wyrazów różniących się jedną literą Czytanie sylab, wyszukiwanie takich samych Wykonywanie ćwiczeń przewidzianych w programie Frostig, Forne, poziom wyższy	Wzory graficzne opracowane przez terapeutę Kartoniki z napisanymi cyframi, literami Patyczki, zapałki Obrazki do kolorowania według kodu Komplet wyrazów na kartonikach (podwójne) Komplet wyrazów różniących się jedną literą Ćwiczenia do programu Frostig, Forne	Przynajmniej dwa razy w tygodniu I w domu wykonując zadania domowe
CEL OGÓLNY: rozwijanie percepcji słuchowej
- rozwijanie umiejętności odtwarzania rytmu według układu przestrzennego Kształtowanie umiejętności wyodrębniania wyrazów w zdaniu	Liczenie liczby uderzeń, klaśnięć nauczyciela, dopasowywanie do tej liczby odpowiedniej liczby klocków Odtwarzanie rytmu wyklaskiwanego przez nauczyciela, wystukiwanego bądź wygrywanego na instrumencie widząc nauczyciela i będąc do niego odwrócony tyłem Odtwarzanie rytmu według układu klockowego wyklaskując go, z uwzględnieniem położenia klocków w przestrzeni (blisko siebie, daleko) Wyodrębnianie zdań w mowie Wyodrębnianie wyrazów w zdaniu, przeliczanie z ilu wyrazów składa się dane zdanie	Klocki, instrumenty, ołówek	Raz w tygodniu podczas zajęć z grupą i indywidualnych
- rozwijanie słuchu fonematycznego Kształtowanie umiejętności dokonywania analizy i syntezy wyrazów	Wybrzmiewanie głoski w nagłosie, śródgłosie, wygłosie Podawanie wyrazów rozpoczynających się na daną głoskę, kończących się na daną głoskę Dokonywanie analizy głoskowej wyrazów, przeliczanie z ilu głosek składa się dany wyraz, układanie schematów wyrazów Dokonywanie syntezy głoskowej wyrazów	obrazki	Przynajmniej trzy razy w tygodniu podczas zajęć prowadzonych w ranku
CEL OGÓLNY: rozwijanie myślenia logicznego i pamięci
- rozwijanie myślenia logicznego poprzez układanie historyjek obrazkowych - kształtowanie umiejętności rozwiązywania zagadek słownych - rozwijanie pamięci poprzez odtwarzanie sekwencji liczb, liter, wyrazów	Układanie historyjek obrazkowych w kolejności w oparciu o tekst opowiadania i bez opowiadania Rozwiązywanie zagadek słownych Nauka wierszy, rymowanek Powtarzanie sylab, liter, cyfr w kolejności z pamięci Odtwarzanie układu przedmiotów, zabawek na stole Wyszukiwanie napisu który został zabrany przez nauczyciela ( spośród, trzech czterech)	Historyjki obrazkowe Zagadki słowne Zabawki Komplet wyrazów	Systematycznie w ciągu roku szkolnego
CEL OGÓLNY: kształtowanie pojęć matematycznych
-kształtowanie umiejętności posługiwania się określeniami stosunków przestrzennych: nad, pod, obok, przed, za -kształtowanie umiejętności przeliczania elementów za pomocą liczebników porządkowych -rozwijanie umiejętności porównywania liczebności zbiorów - kształtowanie pojęcia cyfry, liczby, Utrwalanie jej graficznego zapisu	Określanie położenia zabawki Określanie położenia przedmiotów w przestrzeni Przeliczanie elementów w kolejności, wskazywanie trzeciego, pierwszego, ostatniego itp. Porównywanie liczebności zbiorów poprzez tworzenie par, dopasowywanie elementów Rozpoznawanie cyfr, dopasowywanie do określonego zapisu graficznego cyfry odpowiednią ilość elementów	Krzesełko na którym kładziemy misia, dziecko określa położenie - gdzie siedzi miś? Kartoniki z napisanymi cyframi, kartoniki z kropkami w układzie klockowym	Podczas zajęć prowadzonych z grupą, podczas zajęć indywidualnych

1. KOMUNIKOWANIE SIĘ

CEL OGÓLNY: rozwijanie zdolności poprawnego komunikowania się
Cele szczegółowe	Sposoby i formy realizacji	Narzędzia, pomoce dydaktyczne	Czas realizacji
- układanie poprawnych zdań do ilustracji - opowiadanie historyjki obrazkowej - bogacenie słownictwa zgodnie z tematykami omawianymi z całą grupą - kształtowanie umiejętności logicznego odpowiadania na pytania	Układanie zdań do ilustracji Opowiadanie historyjek obrazkowych, przewidywanie skutków w opowiadaniu Swobodne wypowiadanie się na tematy bliskie dziecku Uważne słuchanie wierszy, opowiadań, poprawne udzielanie odpowiedzi na pytania do tekstu, wiersza, opowiadania	Historyjki obrazkowe Ilustracje Opowiadania, proste wiersze	Cały rok, codziennie, zwracanie uwagi na wymowę dziewczynki, aktywizowanie jej

IV. USPOŁECZNIENIE

CEL OGÓLNY: integracja z grupą
Cele szczegółowe	Sposoby i formy realizacji	Narzędzia, pomoce dydaktyczne	Czas realizacji
Rozwijanie umiejętności nawiązywania kontaktów z rówieśnikami i zgodnego współdziałania z nimi	Udział w zabawach integrujących grupę Aktywne uczestnictwo w zajęciach prowadzonych w oparciu o autorski program „Wzrastajmy razem” Wspólne zabawy tematyczne z rówieśnikami

19

---