Tadeusz KĘSOŃ

Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej

- od Rzymu do Lizbony

Na podstawie Traktatu o Unii Europejskiej zwanym Traktatem z Maastricht została powołana w życie nowa struktura (Unia Europejska) oparta na trzech filarach:

• pierwszy filar - Wspólnoty Europejskie;

• drugi filar - współpraca międzyrządowa w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa;

• trzeci filar - współpraca międzyrządowa wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.

Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa ma charakter współpracy międzyrządowej i ma za zadanie podkreślenie tożsamości Unii Europejskiej na scenie międzynarodowej,

Główne cele WPZiB określają art. 11 i 12 Tytułu V: „Postanowienia Dotyczące Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa”.

Zgodnie z art. 11 Unia Europejska określa i realizuje wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa, obejmującą wszystkie dziedziny polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, której celami są:

• ochrona wspólnych wartości, podstawowych interesów, niezawisłości i integralności Unii, zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych;

• umacnianie bezpieczeństwa Unii we wszelkich formach;

• utrzymanie pokoju i umacnianie bezpieczeństwa międzynarodowego zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych oraz Aktu Końcowego z Helsinek i celami Karty Paryskiej, w tym dotyczącymi granic zewnętrznych,

• popieranie współpracy międzynarodowej;

• rozwijanie oraz umacnianie demokracji i państwa prawnego, a także poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności.

Zgodnie z postanowieniami TUE „Państwa Członkowskie popierają, aktywnie i bez zastrzeżeń, politykę zewnętrzną i bezpieczeństwa Unii w duchu lojalności i wzajemnej solidarności. Państwa Członkowskie działają zgodnie na rzecz umacniania i rozwijania wzajemnej solidarności politycznej. Powstrzymują się od wszelkich działań, które byłyby sprzeczne z interesami Unii lub mogłyby zaszkodzić jej skuteczności jako spójnej sile w stosunkach międzynarodowych. Rada czuwa nad poszanowaniem tych zasad”.

Sposób realizacji celów Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (CFSP-WPZiB) określony został w art. 12, który stwierdza, że: Unia osiąga cele WPZiB poprzez:

• określanie zasad i ogólnych wytycznych wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa;

• decydowanie o wspólnych strategiach;

• przyjmowanie wspólnych działań;

• przyjmowanie wspólnych stanowisk;

• umacnianie systematycznej współpracy między Państwami Członkowskimi w prowadzeniu ich polityki.

Zgodnie z postanowieniami TUE organem decyzyjnym w zakresie WPZiB jest Rada Europejska.

Kształtowanie się Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa

Proces kształtowania się Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, tak jak większość traktatowych rozwiązań unijnych nie wprost wypadkową polityk poszczególnych państw. Jest pewną wizją i dalekosiężnym spojrzeniem na uwarunkowania, które kształtują środowisko polityczno-militarne nie w samej Unii, ale przede wszystkim na możliwości przeciwstawiania się zagrożeniom bezpieczeństwa w skali lokalnej, regionalnej i globalnej, tak olbrzymiej organizacji, jaką jest Unia Europejska.

Aby w sposób całościowy przedstawić drogę dochodzenia do zapisów traktatowych należy zdać sobie sprawę w wielopłaszczyznowości i wielopoziomowości polityki zagranicznej i bezpieczeństwa UE.

Politykę zagraniczną w ramach Unii Europejskiej należy analizować na trzech poziomach:

• narodowe polityki zagraniczne poszczególnych państw;

• polityka zagraniczna Wspólnoty;

• polityka zagraniczna Unii Europejskiej.

Taki podział od razu wskazuje, że UE na scenie międzynarodowej może występować nie tylko jako jedna organizacyjnie całość, a poszczególne państwa nie rezygnują ze swoich narodowych celów i interesów.

Poziom I - Narodowe polityki zagraniczne.

Określenie „Narodowe polityki zagraniczne” wskazuje, że każde z państw członkowskich zachowało dla siebie w procesie integracji prawo do kształtowania własnej polityki zagranicznej. Państwa członkowskie zachowując specyficzny dla nich charakter i kierunek polityki zagranicznej, uwzględniają pewne ograniczenia instytucjonalne wynikające zarówno z polityki zagranicznej Wspólnoty, jak i polityki zagranicznej Unii Europejskiej.

W praktyce oznacza to, że w zakresie własnych narodowych polityk poszczególne kraje współpracują między sobą, jak też z krajami spoza UE (np. na poziomie bilateralnym). Nie ogranicza to ich działania jako niezależnych podmiotów politycznych na różnych forach i w organizacjach międzynarodowych. Tym niemniej Traktat z Maastricht zobowiązuje poszczególne państwa członkowskie do tego, aby "koordynowały swoje działania na konferencjach i w organizacjach międzynarodowych" i zaleca im "zajmowanie wspólnych stanowisk".

Poziom II - Polityka zagraniczna Wspólnoty

Polityka zagraniczna Wspólnoty Europejskiej wywodzi się z Traktatów Rzymskich (1957) ustanawiających Wspólnoty Europejskie. Traktaty sankcjonowały instytucje ponadnarodowe, dysponujące pewnymi uprawnieniami kształtującymi wspólną politykę gospodarczą.

Funkcjonowanie wspólnot i ich polityka zagraniczna przejawiała się zwłaszcza w ekonomicznym wymiarze europejskiej polityki zagranicznej. Było to o tyle uzasadnione, że ówczesne funkcjonowanie wspólnot i integracja europejska przejawiała się zwłaszcza w ekonomicznych aspektach polityki zagranicznej poszczególnych państw. Wynikało to z wewnętrznej logiki integracji gospodarczej. Aby osiągnąć cel, jakim był rynek wewnętrzny EWG potrzebne było określenie wspólnej granicy zewnętrznej EWG. W związku z tym powstała potrzeba utworzenia wspólnej polityki handlowej jak również konieczność koordynacji zewnętrznej polityki gospodarczej z polityką rynku wewnętrznego.

Traktaty Rzymskie powierzyły instytucjom wspólnotowym nie tylko zadanie kształtowania rynku wewnętrznego, ale również kompetencje w sprawach zewnętrznych stosunków gospodarczych. Było to działanie ze wszech miar logiczne i uzasadnione, gdyż w politykę zagraniczną Wspólnoty wchodziły m.in.: wspólna polityka handlowa, rybołówstwa, czy polityka ochrony środowiska naturalnego.

Poziom III - Polityka zagraniczna Unii Europejskiej.

Polityka zagraniczna na poziomie Unii Europejskiej obejmuje polityczny wymiar polityki zagranicznej UE oraz koordynację polityk zagranicznych poszczególnych państw wraz z instytucjami Unii. Głównym narzędziem, za pomocą którego realizuje się politykę zagraniczną UE i które pozwala na występowanie na arenie międzynarodowej UE jako „podmioty politycznego”, jest instytucja Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa.

Rozwój Polityki Zagranicznej Unii Europejskiej - historyczne uwarunkowania.

Polityka „zimnej wojny”, wyścig zbrojeń oraz konflikty zbrojne lat 50-tych dwudziestego wieku i wzrastające różnice miedzy państwami zachodu i wschodu spowodowały radykalny wzrost napięcia międzynarodowego i w dużej mierze przyśpieszyły procesy integracyjne w Europie Zachodniej. W Stanach Zjednoczonych zaczęły być rozważane plany stworzenia zachodnioeuropejskiego systemu bezpieczeństwa. Chodziło także o włączenie Niemiec Zachodnich w struktury wojskowe Europy. O ile amerykańskie plany integracji militarnej mogły liczyć na wsparcie ze strony Wielkiej Brytanii i Republiki Federalnej o tyle Francja wystąpiła z własną inicjatywą. W 1950 roku premier rządu francuskiego Pleven ogłosił - opracowany przez Monneta - plan utworzenia Europejskiej Wspólnoty Obronnej (EWO).

Europejska Wspólnota Obronna poza Francją miała obejmować Republikę Federalną Niemiec, Belgię, Holandię i Luksemburg. W ramach takiej wspólnoty miała powstać wspólna armia europejska wspierana integracją polityczną. Dla tego równolegle z planem utworzenia EWO rozwijał się plan ukształtowania Europejskiej Wspólnoty Politycznej. W 1952 roku francuski minister spraw zagranicznych Schuman przedstawił propozycję utworzenia takiej wspólnoty. Jego plan został opracowany w 1953 przez Wspólne Zgromadzenie Europejskiej Wspólnoty Węgła i Stali (EWWS).

Państwa EWWS nie potrafiły jednak osiągnąć zgody w sprawie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Również umowa dotycząca EWO, choć została podpisana w 1953 roku, nigdy nie weszła w życie - paradoksalnie za sprawą odmowy jej ratyfikacji w Zgromadzeniu Narodowym Francji (1954).

W następnych latach, zrealizowany był alternatywny plan Wielkiej Brytanii polegający na stopniowej reaktywacji sił zbrojnych Niemiec w ramach współpracy międzyrządowej. W ten sposób oraz przez przyłączenie Niemiec i Włoch dokonano transformacji Paktu Brukselskiego o Unii Zachodniej z 1948 r. i została stworzona Unia Zachodnioeuropejska (1954).

Trzy lata po powstaniu EWG, Francuzi chcąc przeciwstawić się, z jednej strony amerykańskiej dominacji w Europie Zachodniej, a z drugiej ograniczyć ponadnarodowe aspiracje EWG, wystąpili z kolejną propozycją wzmocnienia europejskiej współpracy politycznej i obronnej. Szczególnie ostra dyskusja toczyła się w latach 1962÷1964 wskazują rosnące podziały w pojmowaniu polityki europejskiej pomiędzy gaullistami a obozem euroatlantyków. Podstawą dyskusji były wówczas propozycję francuskiego ministra spraw zagranicznych nazywane też planami Foucheta. Proponowano w nich stworzenie unii państw, w ramach której współpraca polityczna poszczególnych krajów prowadziłaby do wytworzenia wspólnej polityki zagranicznej i wzmocnienia bezpieczeństwa państw członków poprzez koordynację polityk obronnych. Ta inicjatywa okazała się jednak również nierealna i została odrzucona w 1962 przez Belgię i Holandię. Poszczególne państwa opowiedziały się za bliższym związkiem w sprawach bezpieczeństwa z NATO i USA.

Po długiej serii niepowodzeń, jakimi było odrzucenie Europejskiej Wspólnoty Obronnej oraz planów Foucheta, w 1969 roku na szczycie EWG w Hadze osiągnięto porozumienie w sprawie funkcjonowania Europejskiej Współpracy Politycznej (EWP). Formalne jej utworzenie nastąpiło w Luksemburgu w 1970 r. EWP funkcjonowała jako sieć współpracy międzyrządowej, która miała służyć wymianie informacji i uzgadnianiu wspólnej polityki zagranicznej poprzez regularne spotkania europejskich ministrów spraw zagranicznych oraz innych dyplomatów państw EWG. Nie miała ona żadnego formalnego statusu opartego na traktatach i funkcjonowała wyłącznie w charakterze międzyrządowym.

W 1973 roku na szczycie w Kopenhadze kraje członkowskie zadecydowały zwiększyć liczbę wzajemnych spotkań i postanowiły uczynić kroki w kierunku skoordynowanej dyplomacji. Dziesięć lat później ramy EWP zostały poszerzone o ekonomiczne i polityczne (nie obejmowały one jednak sfery militarnej) aspekty bezpieczeństwa.

Do 1986 roku zachodnioeuropejska dyplomacja w ramach EWP harmonizowana była tylko na podstawie nieformalnych uzgodnień oraz bez stałych struktur instytucjonalnych. Jednak regularne kontakty prowadziły do lepszego wzajemnego zrozumienia oraz porządkowania wspólnych podejść. W 1986 roku współpraca polityczna w zakresie polityki zagranicznej została wzmocniona postanowieniami Jednolitego Aktu Europejskiego (JAE), na podstawie którego został powołany stały sekretariat EWP. W tym okresie EWP funkcjonowała już jako sieć, w ramach której pracowały setki dyplomatów w ministerstwach spraw zagranicznych poszczególnych krajów i w placówkach dyplomatycznych poza EWG, oraz przy organizacjach międzynarodowych. Ministerstwa spraw zagranicznych zostały połączone siecią komunikacyjną Coreu, która służyła jako kluczowy środek codziennej komunikacji pomiędzy ministerstwami. Zacieśniała się również współpraca pomiędzy ambasadami w krajach trzecich, co się przejawiało na przykład w pisaniu wspólnych raportów pomagających głównie krajom mniejszym, które nie miały w danym państwie własnego przedstawicielstwa.

Pomimo tego coraz bardziej sformalizowanego i głębszego współdziałania EWP wciąż pozostawała na poziomie nieformalnej międzyrządowej współpracy, w ramach której nie były przyjmowane żadne wiążące postanowienia dotyczące polityki zagranicznej poszczególnych państw. Znaczyło to, że każdy kraj mógł prowadzić w tej dziedzinie własne działania, a tylko decyzje dotyczące ważnych spraw musiały być podejmowane jednogłośnie.

Doświadczenia wynikające z Europejskiej Wspólnoty Politycznej pokazały jednoznacznie, że państwa o różnej wielkości mają możliwości większego wpływu na politykę międzynarodową, jeśli występują wspólnie. Miało to zdecydowane znaczenie i doprowadziło do tego, iż kwestia wspólnej polityki zagranicznej została sformalizowana w 1992 r. w Traktacie z Maastricht.

Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa w ramach Unii Europejskiej.

Oprócz wskazanych we wstępie celów Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej WPZiB w zakresie tożsamości Unii, ochrony wspólnych i uniwersalnych wartości oraz bezpieczeństwa w obszarze europejskim i globalnym jest również dążenie do "stworzenia wspólnej polityki obronnej". Znajduje to swoje odzwierciedlenie w kreowanej przez UE Wspólnej Europejskiej Polityce Bezpieczeństwa i Obrony (CESDP - WEPBiO).

Zanim jednak omówię najważniejsze elementy polityki bezpieczeństwa i obrony, przedstawię kwestie instytucjonalizacji WPZiB

Instytucje WPZiB

W strukturze II filaru została zachowana większość instytucjonalnego uporządkowania znanego z EWP. Rada Ministrów spraw zagranicznych (instytucja międzyrządowa), COREPER (stali przedstawiciele państw członkowskich - instytucja międzyrządowa) oraz Komisja Europejska (instytucja wspólnotowa) mają prawo inicjatywy oraz ponoszą odpowiedzialność za decyzje podejmowane w ramach drugiego filaru.

Włączenie Komisji Europejskiej w sprawy polityki zagranicznej i bezpieczeństwa miało na celu głównie koordynację działań zewnętrznych UE. Zmniejsza się w ten sposób ryzyko konfliktu pomiędzy zewnętrznymi ekonomicznymi i polityczno-obronnymi działaniami, za które wcześniej odpowiedzialne były dwie różne instytucje. Komisja odzyskała, tak samo jak państwa członkowskie, możliwość uczestnictwa we wszystkich czynnościach drugiego filaru - od inicjowania aż po implementację poszczególnych polityk w ramach WPZiB. Niemniej jednak, główny głos w sprawach dalszego kształtowania się polityki zewnętrznej i bezpieczeństwa należy według Traktatu z Maastricht do Rady Europejskiej, czyli do instytucji o charakterze międzyrządowym. To na forum Rady decyduje się o głównych strategiach i postępowaniu w ramach WPZiB, jak również o kwestiach mających charakter obronny.

Tak jak kiedyś EWP także WPZiB przewiduje "systematyczną wzajemną współpracę państw członkowskich" (art. 11 TUE), i wzywa je do takiej współpracy właśnie w ramach Rady.

WPZiB znacznie szerzej traktuje współpracę państwa członkowskich w sferze polityki zagranicznej niż EWP. WPZiB pozwala na zajęcie wspólnego stanowiska (common positions - art. 12 TUE) oraz przeprowadzenia wspólnego działania (joint actions - art. 13 TUE). Wspólne stanowisko w sprawach funkcjonalnych lub regionalnych może być zadeklarowana przez Radę "za każdym razem, kiedy uzna to za potrzebne". Wspólne działanie zobowiązuje państwa członkowskie do realizacji określonych zadań - obejmując również niektóre przypadki współfinansowania postanowień w ramach polityki zagranicznej. Każde wspólne działanie ma swój dokładnie określony cel, narzędzia i warunki implikacji. Decyzja o wspólnym działaniu musi być podjęta jednomyślnie.

Podczas konferencji międzyrządowej państw UE zakończonej podpisaniem Traktatu w Amsterdamie (1997) kraje członkowskie zaproponowały szerokie spektrum propozycji dotyczących poprawy współpracy w obrębie polityki zagranicznej UE.

Wcześniejsze doświadczenia bowiem pokazały, iż WPZiB w takiej formie, w jakiej została zaproponowana w traktacie z Maastricht, jest mało skuteczna. Wydarzenia ostatnich lat przed podpisaniem traktatu, mające miejsce na Bałkanach, oraz niepewność co do roli USA w Europie spowodowały, że wielu europejskich liderów myślało o tym, że to właśnie polityka zagraniczna może zostać bardzo obiecującą dziedziną dalszej integracji UE. Traktat Amsterdamski wprowadził zmiany instytucyjne w czterech ważnych obszarach. Żadna z tych zmian jednak, nie doprowadziła do znaczącego postępu w funkcjonowaniu WPZiB.

Planowanie i analizy polityczne - były jedną z nowości instytucjonalnych, co do której istniała powszechna zgoda wszystkich członków UE. Wbrew dotychczasowemu istnieniu komórki polityki zagranicznej w ramach Komisji oraz sekretariatu WPZiB, większość polityków europejskich była zgodna w tym, że analizy i planowanie przeprowadzane na poziomie narodowym przesądzały o wyjściowych pozycjach w polityce zagranicznej UE. Aby więc uniknąć dalszych problemów i konfliktów zostało powołana autonomiczna wielonarodowa komórka planowania i analiz politycznych w ramach drugiego filaru.

Z praktycznego punktu widzenia, aż do 2000 roku kluczowym aktorem w tworzeniu wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa był komitet polityczny (Political Committee - PoCo), - złożony z przedstawicieli ministerstw spraw zagranicznych poszczególnych państw członkowskich.

Zanim propozycje i dokumenty trafią do Rady muszą być formalnie zatwierdzone przez COREPER. W praktyce COREPER postanowień i propozycji komitetu nie zmienia. Dotyczy to głównie decyzji mających zastosowanie wyłącznie w ramach drugiego filaru. Miejsce tego komitetu zastąpił w 2000 roku Komitet Polityczny i Obronny (Political and Security Committee) z siedzibą w Brukseli - składający się z reprezentantów państw członkowskich na szczeblu ambasadorskim, powstający w ramach tworzenia nowych instytucji WPZiB.

Wysoki przedstawiciel do spraw polityki zagranicznej - tak zwany "Mr. Europe" ma za zadanie artykulację i wyjaśnianie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa tak w Europie jak również w świecie. Stworzenie tego stanowiska miało się przyczynić do wzmocnienia pozycji UE jako aktora na scenie międzynarodowej - właśnie poprzez założenie, że politykę zagraniczną i bezpieczeństwa UE będzie reprezentowała jedna konkretna osoba. Innym celem było podniesienie koherencji i ujednolicenie działań zewnętrznych UE. Wysoki przedstawiciel jest równocześnie Sekretarzem generalnym Rady Ministrów, co znacznie wzmacnia rangę tego stanowiska. Waga, jaką z tym stanowiskiem wiążą poszczególne państwa, została symbolicznie podkreślona faktem, że jako pierwszy został na tą funkcję mianowany w roku 1999 były sekretarz generalny NATO Javier Solana.

Dla pełności charakterystyki Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa należy wskazać również inne jej narzędzia, które nie tylko ułatwiają jej prowadzenie, lecz również mogą stać się skutecznym narzędziem jej prowadzenia. Są to: deklaracje, dialog polityczny oraz umowy międzynarodowe.

W deklaracjach Unia Europejska wyraża swój stosunek, pozycję albo oczekiwania wobec krajów trzecich lub sytuacji międzynarodowej. Jest to narzędzie umożliwiające szybką reakcję wobec aktualnej sytuacji.

Unia Europejska oprócz tego utrzymuje kontakty i dialog z krajami trzecimi na różnych szczeblach - od ministerialnego, przez spotkania ekspertów aż po spotkania z głowami państw trzecich.

W sytuacji, kiedy zachodzi potrzeba podpisania umowy w sprawach dotyczących WPZiB z jednym albo grupą państw, lub organizacją międzynarodową Rada może upoważnić kraj przewodniczący do przeprowadzenia negocjacji. W takich negocjacjach musi być reprezentowana również Komisja. Po zakończeniu negocjacji i sformułowaniu umowy Rada jednomyślnie umowę zatwierdza i podpisuje. Umowa nie może traktować o przeniesieniu kompetencji któregokolwiek z państw członkowskich na Unię i jeśli jej treść pozostaje w konflikcie z zasadami konstytucyjnymi któregoś z państw - państwa tego umowa nie obowiązuje.

Następnym ważnym obszarem, o którym należy wspomnieć w związku ze zmianami, jakie wprowadził we Wspólnej Polityce Zagranicznej i Bezpieczeństwa Traktat z Maastricht, a który według mnie - jakkolwiek jeszcze nie w pełni doskonały - ma fundamentalne znaczenie dla funkcjonowania Unii jako mocarstwa na arenie międzynarodowej, jest formalne wprowadzenie polityki obronnej w ramy Unii Europejskiej. Trzeba również nadmienić, że się tak stało tylko w bardzo ograniczonym obszarze. I to głównie dlatego, że istniała podzielona opinia państw członkowskich, co do tego jaką rolę ma w przyszłości odgrywać Unia w tej dziedzinie.

Wspólna Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony jako element Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej

Jednym z zasadniczych elementów budowy drugiego filaru Unii Europejskiej ma być komponent wojskowy zorganizowany w ramach Wspólnej Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony.

Art. 14 Traktatu o Unii Europejskiej mówi, że WPZiB ma się zajmować "wszystkimi kwestiami związanymi z bezpieczeństwem Unii, obejmując również niezbędne kształtowanie wspólnej polityki obronnej, co może po czasie prowadzić do wspólnej obrony (common defense - art. 17 TUE )." Pełne brzmienie art. 17 Traktatu o Unii Europejskiej zawiera Załącznik nr 1.

Na mocy Traktatu o Unii Europejskiej zadania wojskowe w imieniu Unii Europejskiej pełniła Unia Zachodnioeuropejska (UZE).

Traktat wspomina również o tym, że UE może zażądać od UZE wprowadzenie w życie decyzji Unii mających charakter obronny. W wszystkich sprawach związanych z polityką obronną obowiązuje zasada jednomyślności.

Uzgodnienia szczytu Amsterdamskiego oznaczały niewątpliwie postęp w dziedzinie Europejskiej polityki obronnej - co nastąpiło poprzez zbliżenie Unii z Unią Zachodnioeuropejską. Zwolennicy wzmocnienia obronnej roli UE, jakimi były Francja i Niemcy, proponowali podczas szczytu Amsterdamskiego stopniowe połączenie UZE z Unia Europejską.

Traktat również poruszył tak zwane postanowienia Petersberskie (Bonn 1992) - dotyczące spraw humanitarnych i utrzymania pokoju, oraz problematyki sił szybkiego reagowania. Wbrew śmiałym założeniom w sprawach polityki zagranicznej i bezpieczeństwa poprzedzającym konferencję międzyrządową w Amsterdamie, jej końcowe rezultaty w sprawach bezpieczeństwa były raczej mało klarowne. Nawet pójście w kierunku zbliżenia UE i UZE nie przyniosło konkretnych rezultatów w sprawach możliwego użycia przez UE sił zbrojnych.

W rzeczywistości polityka obronna pozostała w pewnym sensie poza WPZiB, co potwierdził także Traktat z Nicei w art. 1 ust. 2 zmieniającym art. 17 TUE wyłączającym zagadnienia Unii Zachodnioeuropejskiej z zakresu wskazanego przepisu. Z drugiej strony UZE wbrew próbom wzmocnienia jej roli wciąż pozostawała bez niezależnego wspólnego dowództwa, z ograniczonymi możliwościami wywiadowczymi i minimalnym potencjałem sił zbrojnych.

W ciągu dziesięciu lat od podpisania Traktatu o Unii Europejskiej nastąpiło wiele istotnych zmian w podziale odpowiedzialności za bezpieczeństwo kontynentu. Początkowo kompetencje w dziedzinie wojskowej miały dwa sojusze: Sojusz Północnoatlantycki oraz Unia Zachodnioeuropejska (UZE), działająca na podstawie zmodyfikowanego Traktatu Brukselskiego. Ponadto, każde z państw członkowskich Unii Europejskiej prowadziło własną politykę bezpieczeństwa i obrony kierując się interesem narodowym. Głównie z tego względu długo nie można było uzgodnić jednolitego stanowiska w sprawie wyposażenia UE w zdolności wojskowe.

W Traktatach o Unii Europejskiej z Maastricht i Amsterdamu kwestie te zostały pominięte. Francuskim i niemieckim projektom rozwoju unijnych sił zbrojnych sprzeciwiały się głównie Wielka Brytania oraz państwa neutralne: Austria, Finlandia, Irlandia i Szwecja.

Do zbliżenia stanowisk państw członkowskich na temat przyszłości polityki bezpieczeństwa UE doszło w 1998 roku. Przełom. stanowiła inicjatywa premiera Wielkiej Brytanii Tony Blaira dotycząca ponownego przemyślenia problematyki bezpieczeństwa europejskiego, przedstawiona podczas nieformalnego szczytu UE w Pörtschach w październiku 1998 r.

Zmiany w brytyjskim stanowisku dowiodła podpisana 4 grudnia 1998 r. w Saint - Malo "Deklaracja w sprawie obrony europejskiej", w której prezydent Francji Jaques Chirac i premier Wielkiej Brytanii Tony Blair oświadczyli między innymi, że Unia Europejska powinna rozwijać "samodzielne zdolności wojskowe".

Szczegółowe postanowienia przyjęto podczas posiedzeń Rady Europejskiej w Kolonii (3-4 czerwca 1999 r.), Helsinkach (10-11 grudnia 1999 r.) i Nicei (7 - 9 grudnia 2000 r.). Efektem tych spotkań było powołanie struktur politycznej kontroli i strategicznego kierownictwa operacji antykryzysowych oraz tworzonych sił szybkiego reagowania Unii Europejskiej. W Traktacie z Nicei zmieniającym Traktat o Unii Europejskiej, zaznaczono, że na razie Wspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony ogranicza się do działań antykryzysowych, jednak nie wykluczono dalszego rozwoju współpracy obronnej państw członkowskich UE.

Na szczycie UE w Helsinkach (10-11 grudnia 1999 r.) sformułowano Europejski Cel Zasadniczy - 2010 (European Headline Goal - 2010 - EHG - 2010), zwany także Celem Operacyjnym, w którym zdefiniowano przewidywane zaangażowanie wojskowe państw europejskich. W ogólnych założeniach jest to zobowiązanie do zbudowania europejskich sił antykryzysowych do końca 2003 r.

W ramach Celu Operacyjnego państwa członkowskie mają sformować europejski korpus złożony co najmniej z 60 tys. żołnierzy zdolnych do wkroczenia w rejon kryzysu najpóźniej w ciągu 60 dni od dnia podjęcia decyzji politycznej. Siły te mają być samowystarczalne, czyli zostaną skompletowane z elementów wszystkich rodzajów Wojsk (wojska lądowe, siły powietrzne, marynarka wojenna) i będą dysponować wspólnym zapleczem logistycznym.

Takie uzgodnienie stanowisk ówczesnych Państw Członkowskich UE (15) spowodowało, że UZE od 1 lipca 2001 roku zawiesiła swoją działalność. Ostatecznie przyszłość rozstrzygnęła się w 2004 r., kiedy wygasł zawarty na 50 lat Traktat Brukselski. Z dniem l lipca 2001 r. misje petersberskie UZE przejęła całkowicie UE.

W okresie swego istnienia UZE była jedyną w pełni europejską organizacją kompetentną w sprawach wojskowych, a w latach dziewięćdziesiątych odgrywała podwójną rolę "europejskiego filaru NATO" i „ramienia zbrojnego” Unii Europejskiej. Były to role ważne, gdyż odgrywając je UZE przyczyniała się do przyspieszenia integracji politycznej Europy Zachodniej, miała znaczący wkład w wypracowanie procedur funkcjonowania wielonarodowych sił zadaniowych (CJTF) oraz stanowiła główny element rozwoju koncepcji europejskiej tożsamości w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony (ESDI).

Samo zawarcie w dokumentach traktatowych Unii Europejskiej zapisów dotyczących wspólnego prowadzenia polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz rozwiązywania sporów w Europie na drodze pokojowej nie stworzyło mechanizmów skutecznego działania Unii. Kiedy w byłej Jugosławii wybuchła wojna, Unia Europejska bezskutecznie usiłowała znaleźć polityczne rozwiązanie tego kryzysu. Ponieważ UE nie miała własnych sił zbrojnych, państwa członkowskie mogły interweniować wyłącznie w ramach sił ONZ i NATO. Lekcja z tego doświadczenia nie poszła na marne. Mając na uwadze wojny na Bałkanach i konflikty w Afryce w latach 90-tych, UE stworzyła Wspólną Europejską Politykę Bezpieczeństwa i Obrony (CESDP - WEPBiO) w ramach ogólnej struktury WPZiB.

Katalog Sił Zbrojnych Unii Europejskiej

Siły szybkiego reagowania (antykryzysowe) Unii Europejskiej nie będą miały charakteru sił zintegrowanych na wzór i podobieństwo NATO, lecz będą to kontyngenty dobrowolnie udostępniane przez państwa, czyli tzw. kontrybutorów.

Także UZE w okresie swojej aktywności nie dysponowała stałymi formacjami wojskowymi, lecz były to tzw. „siły wyłonione”, najczęściej o podwójnym podporządkowaniu (NATO UZE).

Ogłaszając Cel Operacyjny, szefowie państw i rządów UE zobowiązali się w ciągu roku zadeklarować materialny wkład w rozwój sił antykryzysowych.

20 listopada 2000 r. na konferencji w Brukseli ogłoszono tzw. "Katalog zaangażowania". Zgodnie z deklaracjami Dania jest jedynym krajem UE nie uczestniczącym w tworzeniu sił europejskich. Szczegółowe zestawienie zadeklarowanych przez poszczególne państwa sił i środków zawiera - Tabela 1.

Tabela 1

Wysokość zadeklarowanych kontyngentów wojskowych poszczególnych państw

Kraj	Żołnierze	Okręty	Samoloty
Niemcy	13 500	20	93
Wielka Brytania	12 500	18	72
Francja*	12 000	15	75
Hiszpania	6 000	Lotniskowiec z towarzyszącą grupą powietrzno-morską	40
Włochy	6 500	19	70
Holandia	5 000
Belgia	4 000	9	25
Grecja	3 500
Austria	2 000
Finlandia	2 000
POLSKA	1532	3	Lotnicza grupa poszukiwawczo-ratownicza
Szwecja	1 500	18	72
Irlandia	1 000
Portugalia	1 000
Luksemburg	100

Źródło: Raport o stanie państwa, RCSS, Warszawa 2004 r., str. 39

* Francja zgłosiła także oddanie do dyspozycji sił europejskich satelity wywiadowcze Helios;

Łącznie państwa Unii Europejskiej zgłosiły około 100 000 ludzi, 447 samolotów i 115 okrętów. W listopadzie 2001 r. odbyła się kolejna konferencja, podczas której uzupełniono dane dotyczące wkładu poszczególnych państw do Europejskiego Celu Operacyjnego.

Polska nie będąc wówczas jeszcze członkiem Unii Europejskiej, wspierała inicjatywy na rzecz wzmocnienia zdolności militarnych państw UE, w ramach Europejskiego Planu Działań na rzecz Zdolności Obronnych (ECAP) i Mechanizmu Rozwoju Zdolności (CDM), zadeklarowała gotowość uczestnictwa w realizacji Europejskiego Celu Operacyjnego.

Polska na mocy decyzji Rady Europejskiej podjętej w Feira w czerwcu 2000 r. uczestniczyła w dialogu dotyczącym rozwoju WEPBiO w ramach formuł „15 + 6” (UE i europejscy członkowie NATO nie należący do Unii) oraz „15 + 15” (UE i 12 państw wstępujących i kandydujących oraz Turcja, Norwegia i Islandia), zaproponowała udział brygady zmechanizowanej w liczbie ok. 1500 żołnierzy, l oddziału Żandarmerii Wojskowej, a także 3 okrętów.

22 stycznia 2001 r. Rada Unii Europejskiej podjęła decyzję o przekształceniu tymczasowych struktur odpowiedzialnych za koordynację działań i misji antykryzysowych w ciała stałe. Są to: Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa, Komitet Wojskowy oraz Sztab Wojskowy Unii Europejskiej. Obok prac nad rozwojem sił antykryzysowych Unii Europejskiej, państwa członkowskie podejmowały starania na rzecz możliwości wykorzystywania sił i środków NATO dla operacji prowadzonych pod auspicjami UE.

W ramach WEPBiO siły wojskowe lub policyjne mogą zostać wysłane w regiony, gzie wystąpił kryzys, i przeprowadzać operacje humanitarne, pokojowe, zarządzani kryzysowego czy nawet działania rozjemcze. Działania wojskowe prowadzone są w ramach sił szybkiego reagowania UE, ale z dostępem do zasobów NATO.

Pierwsze misje przeprowadzone w ramach WEPBiO odbyły się w byłej Jugosławii. W styczniu 2003 r. misja policyjna UE zastąpiła oficerów policji ONZ w Bośni i Hercegowinie, a w kwietniu 2003 r. siły wojskowe UE przejęły od NATO kontrole nad przestrzeganiem porozumień pokojowych w Byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii (FYROM) i pozostają tam do dziś.

Zasadnicze dokumenty Unii Europejskiej w obszarze bezpieczeństwa i obrony

Podpisanie Traktatu z Maastricht nie zakończyło ewolucji i kształtowania oblicza i formy polityki zagranicznej i bezpieczeństwa UE. Daleko idące zmiany w pojmowaniu i funkcjonowaniu Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa miał wprowadzić Traktat ustanawiający Konstytucję Europejską.

1) Traktat ustanawiający Konstytucję Europejską

Dokumentem najdalej idącym w zakresie budowania bezpieczeństwa europejskiego był Traktat ustanawiający Konstytucję Europejską. Kwestie odnoszące się do polityki zagranicznej i bezpieczeństwa były rozwinięciem Tytułu V Traktatu o Unii Europejskiej oraz Traktatu Amsterdamskiego i dotyczyły:

• współpracy strukturalnej (Art. I-41 oraz Art. III-312);

• zobowiązania do udzielenia wzajemnej pomocy w wypadku zbrojnej agresji na terytorium jednego z państw (Art. I-41);

• „klauzuli solidarności” (Art. I-43 oraz Art.III-329);

• utworzenia Europejskiej Agencji ds. Rozwoju Zdolności Obronnych, Badań, Zakupów i Uzbrojenia (Europejska Agencja Obrony) (Art. I-43 oraz Art. III-311);

• rozszerzenia zakresu misji UE - tzw. „misji petersberskich” (Art. III-309);

• tworzenia wspólnej obrony (Art. I-41).

Jednocześnie Art. I-40 wprowadzał konieczność konsultowania się państw członkowskich UE między sobą wszystkich kwestii polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, stanowiących przedmiot ogólnego zainteresowania, w celu określenia wspólnego podejścia, a także przed podjęciem jakichkolwiek działań na arenie międzynarodowej lub zobowiązań, które mogłyby wpłynąć na interesy Unii. Postanowienia te zobowiązywały zatem Państwa Członkowskie do określonych zachowań, zwiększając jednocześnie bezpieczeństwo każdego kraju jako członka UE.

Zgodnie z projektem Konstytucji Europejskiej Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa obejmowała wszystkie dziedziny polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, a Państwa Członkowskie zobowiązane miały być do jej aktywnego wspierania. Ponadto Państwa Członkowskie miały powstrzymywać się od wszelkich działań, które byłyby sprzeczne z interesami Unii lub mogłyby zaszkodzić jej skuteczności jako spójnej sile w stosunkach międzynarodowych (art. III-294). Ogólne wytyczne Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa miała, tak jak to było wcześniej określać Rada Europejska (art. III-295).

Decyzje europejskie w sprawach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa przyjmowane miały być jednomyślnie. Każdy członek Rady, który wstrzymywał się od głosu, mógł jednocześnie złożyć formalne oświadczenie. W takim przypadku nie był on zobowiązany do wykonywania decyzji europejskich, ale akceptował, że decyzja miała być jest wiążąca dla Unii. W duchu wzajemnej solidarności dane Państwo Członkowskie powstrzymywać się miało od wszelkich działań, które mogłyby być sprzeczne lub utrudnić działania Unii. Pozostałe Państwa Członkowskie szanują jego decyzję (art. III-300).

Niestety Traktat ustanawiający Konstytucję Europejską został odrzucony przez Francję i Holandię, a tym samym nie został ratyfikowany przez wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej i nie wszedł w życie.

Zapisy w sprawie WPZiB zostały powtórzone, a w zakresie Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony nawet rozszerzone w projekcie Traktatu Reformującego Unię Europejską, który ma zostać podpisany 13 grudnia 2007 r. na szczecie UE w Lizbonie. Szczegółowe zapisy projektu Traktatu dotyczące zasadniczych kwestii WPZiB oraz WEPBiO zawierają - Załączniki Nr 2 ÷ 4.

2) Europejska Strategia Bezpieczeństwa - A secure Europe in a better world. European Security Strategy

Przyjęcie przez Radę Europejską 12 grudnia 2003 r. dokumentu A secure Europe in a better world. European Security Strategy (ESS) spowodowało, że UE weszła w nowy etap swojego rozwoju - stała się wspólnotą bezpieczeństwa również dla świata zewnętrznego. Mocną stroną unijnego podejścia do zapewnienia bezpieczeństwa jest przyjęcie tezy, że bezpieczeństwo jest warunkiem wstępnym do rozwoju.

„Europejska Strategia Bezpieczeństwa” definiuje potencjalne zagrożenia dla bezpieczeństwa Europy oraz wskazuje pożądane działania mogące zapobiec ich wystąpieniu. Za największe zagrożenia uznano: terroryzm, międzynarodową przestępczość zorganizowaną oraz konflikty regionalne. Nastąpiło niejako scalenie aspektów zewnętrznych i wewnętrznych bezpieczeństwa.

Za najważniejsze cele strategiczne UE w zakresie bezpieczeństwa uznano:

• zwiększenie aktywności UE w zakresie zapobiegania powstawania takich zagrożeń, jak: terroryzm, rozprzestrzenianie broni masowego rażenia, konflikty regionalne;

Instrumenty realizacji: przyjęcie Europejskiego Nakazu Aresztowania (European Arrest Warrant) oraz wypracowanie porozumienia o wzajemnym wsparciu w zakresie zwalczania przestępczości i terroryzmu z USA; wzmocnienie Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (International Atomic Energy Agency) i intensyfikacja działań związanych z uszczelnie­niem kontroli eksportu, nielegalnym frachtunkiem itp.; programy stowarzyszeniowe i stabilizacyjne.

• budowę bezpieczeństwa w najbliższym sąsiedztwie UE;

Główne działania w tym zakresie powinny się koncentrować wokół: integracji krajów Europy Środkowo-Wschodniej i Południowej z UE; rozwiązania konfliktu palestyńsko-izraelskiego oraz wzmocnienia współpracy gospodarczej, kulturalnej i w zakresie bezpieczeństwa z krajami śródziemnomorskimi.

Instrumenty realizacji: programy stowarzyszeniowe i stabilizacyjne; inne programy dla poszczególnych krajów i regionów.

• skuteczny system współpracy międzynarodowej;

Możliwe jest to poprzez m.in. rozwój społeczności międzynarodowej, dobrze funkcjonujących instytucji międzynarodowych oraz międzyna­ro­dowego porządku prawnego. Priorytetowym zadaniem jest wzmo­c­nie­nie ONZ, współpraca w ramach WTO oraz międzynarodowych instytucji finansowych, rozwój powiązań transatlantyckich (zwłaszcza z NATO) oraz zwiększenie efektywności organizacji regionalnych (OBWE, Rada Europy, ASEAN, MERCOSUR, Unia Afrykańska). Działania w tym zakresie mają szczególne znaczenie dla zapobiegania i walki z podstawowymi zagrożeniami, jak proliferacja broni masowego rażenia, terroryzm, czy zorganizowana przestępczość.

Osiągnięcie powyższych celów możliwe jest, jak wskazuje Strategia, poprzez takie istniejące już instrumenty, jak zarządzanie w sytuacjach kryzysowych, czy też zapobieganie konfliktom, włączając w to działania polityczne, dyplomatyczne, militarne oraz cywilne, związane z handlem i szeroko rozumianym rozwojem. Niemniej jednak niezbędne jest podniesienie zdolności operacyjnych UE poprzez zwiększenie elastyczności i mobilności sił zbrojnych oraz ich zdolności do sprostania nowym zagrożeniom, jak też skuteczne funkcjonowanie Europejskiej Agencji Obrony.

Europejska Strategia Bezpieczeństwa zakłada rozszerzenie w przyszłości zadań Unii poza dotychczasowe misje petersberskie. Podkreśla zagrożenia związane z problemem tzw. państw upadłych oraz stawia tezę o zmierzchu skuteczności klasycznego odstraszania w walce z terroryzmem i proliferacją broni masowego rażenia. Strategia podkreśla, że UE powinna być gotowa do działań uprzedzających, które mogą zapobiec bardziej poważnym problemom w przyszłości.

Zgodnie z ESS istotnym uwarunkowaniem osiągnięcia wyznaczonych w niej celów jest wspólne działanie krajów UE oraz wzmocniona współpraca międzynarodowa, szczególnie ze Stanami Zjednoczonymi. Poprzez realizację Strategii Europa ma stać się bardziej aktywnym podmiotem działań na światowej scenie politycznej.

3) Wieloletni Program Strategiczny - Multiannual Strategic Programme 2004-2006

Oprócz Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa, inicjatywy w zakresie budowania Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa oraz Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony zawarte były w Wieloletnim Programie Strategicznym - Multiannual Strategic Programme 2004-2006 (MSP), przygotowanym wspólnie przez sześć krajów: Irlandię, Holandię, Luksemburg, Wielką Brytanię, Austrię i Finlandię, które w latach 2004-2006 kolejno obejmowały przewodnictwo w Unii Europejskiej.

Wieloletni Program Strategiczny ma charakter średniookresowego (trzyletniego) dokumentu programowego i ma on ukierunkowywać prace Rady Europejskiej określając priorytetowe cele i zadania w wyznaczonym okresie.

W Wieloletnim Programie Strategicznym za jeden z istotniejszych priorytetów aktywności UE uznano tworzenie obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. W tym zakresie za najistotniejsze zadania uznano: wzmocnienie działań związanych z nielegalną imigracją poprzez silniejszą współpracę z krajami trzecimi; wzmocnienie działań związanych z zarządzaniem ruchami migracyjnymi; wzmocnienie działań dotyczących zwalczania zorganizowanej przestępczości i terroryzmu poprzez ściślejszą współpracę policyjną, sądowniczą i celną.

Instrumenty realizacji to przede wszystkim: porozumienie o readmisji; pełna implementacja wspólnego zintegrowanego systemu zarządzania granicami zewnętrznymi oraz stworzenie wspólnego europejskiego systemu azylowego; wizowy system informacyjny; System Informacyjny Schengen II; Plan Działań w zakresie Narkotyków 2005-2009; Strategia Walki z Zorganizowaną Przestępczością.

Część ostatnia Programu poświęcona została miejscu Unii Europejskiej w świecie. Podkreślono w niej znaczenie realizacji Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa (ESS) oraz zaangażowania UE na arenie międzynarodowej opartego na promowaniu zasad demokracji, rządów prawa oraz poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności. Służyć temu powinny wszystkie dostępne Unii instrumenty w zakresie stosunków zagranicznych i posiadane przez nią zdolności przewidziane w ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, Wspólnej Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony, polityki handlowej oraz współpracy na rzecz rozwoju.

Za podstawowe cele w zakresie polityki zagranicznej, w ślad za Europejską Strategią Bezpieczeństwa, uznano:

• budowę bezpieczeństwa w bliskim sąsiedztwie UE;

Najważniejsze działania to: rozwój współpracy międzynarodowej i polityki sąsiedztwa; kontynuacja reform na Bałkanach; rozwiązanie konfliktu palestyńsko-izraelskiego, odbudowa polityczna i gospodarcza Iraku.

Podstawowymi instrumentami w tym zakresie są: Europejska Polityka Sąsiedztwa, w tym Plany Działań dla poszczególnych krajów lub regionów; Programy Sąsiedztwa (Neighbourhood Programmes); III Plan Działań Wymiaru Północnego (Northern Dimension Action Plan); porozumienia stowarzyszeniowe i stabili­zacyjne;

• tworzenie porządku międzynarodowego opartego na efektywnej współpracy;

Najistotniejsze działania w tym zakresie to: wzmocnienie ONZ; promowanie praw człowieka; wzmocnienie współpracy z OBWE, Radą Europy i NATO; promowanie liberalizacji handlu oraz systemu opartego na zasadach WTO, działanie na rzecz efektywnego uczestnictwa krajów rozwijających się w międzynarodowym handlu oraz promowanie zrównoważonego rozwoju.

• zapobieganie zagrożeniom zidentyfikowanym przez Strategię Bezpieczeństwa (m.in. terroryzm, proliferacja BMR);

Możliwe jest to poprzez zwiększenie zdolności zapobiegania kryzysom oraz właściwy system zarządzania wojskowego i cywilnego w sytuacjach kryzysowych; kontynuację działań przeciwko terroryz­mowi; implementację Planu Działań w zakresie nierozprzestrzeniania broni masowego rażenia.

Wieloletni Program Strategiczny jest programem operacyjnym Rady Europejskiej i jako taki nie definiuje własnych celów strategicznych, a jedynie stanowi kompilację celów wyznaczanych przez poszczególne dokumenty strategiczne. Program służyć miał uporządkowaniu rozproszonych w licznych dokumentach celów, których pełna lub częściowa realizacja nastąpić miała w wyznaczonym trzyletnim okresie.

Udział Polski we Wspólnej Polityce Zagranicznej i Bezpieczeństwa UE oraz we Wspólnej Europejskiej Polityce Bezpieczeństwa i  Obrony jest jednym z ważniejszych etapów umacniania bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego naszego kraju.

PODSUMOWANIE

Rozwój Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej nie odbywał się w próżni politycznej, ale był konsekwencją następujących w Europie zmian politycznych i militarnych. Poza końcem zimnej wojny, i upadkiem bloku radzieckiego oraz zjednoczeniem Niemiec, należy wspomnieć też o innych historycznych wydarzeniach, które rzutowały na powstawanie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa UE. Pierwszym z nich był kryzys i wojna w Zatoce Perskiej w latach 1990-1991. Wtedy właśnie okazało się, że wspólne podejście państw Wspólnoty Europejskiej (WE) do spraw polityki zagranicznej i bezpieczeństwa jest bardzo nieskoordynowane i niewyraźne.

Polityka jaką WE mogła prowadzić bez użycia sił militarnych - polegająca na sankcjach wobec Iraku oraz pomocy finansowej krajom sąsiednim - okazała się mało skuteczna. To przekonało wielu aktorów politycznych UE o potrzebie szerszej integracji politycznej i bezpieczeństwa. Kwestie z tym związane były szerzej omawiane podczas konferencji międzyrządowej w Maastricht i stanowiły o podstawach tworzenia WPZiB.

Następnymi wydarzeniami mającym znaczący wpływ na formowanie polityki zagranicznej UE były wydarzenia w Bośni i Kosowie. Potwierdziło się tu stanowisko mówiące, że interwencja militarna jest czasami jedynym wyjściem, jakie mogą kraje demokratyczne zastosować w obliczu katastrofy humanitarnej. Kryzys w Kosowie uzmysłowił przywódcom państw europejskich nie tylko to, że Stany Zjednoczone nie mogą być jedynym państwem gotowym do interwencji w sytuacji kryzysowej, ale również, że Unia Europejska musi brać odpowiedzialność za rozwój sytuacji polityczno-militarnej nie tylko w Europie ale i na świecie. Potęga ekonomiczna jaka jest współczesna Unia nie może być karłem politycznym na świecie. Jeśli więc UE chce zarówno obecnie jak i w przyszłości realizować swoje interesy strategiczne musi być również zdolna do samodzielnej akcji militarnej.

Rozwój Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa i działania w zakresie powołania Sił Szybkiego Reagowania Unii Europejskiej, jako komponentu zdolnego do samodzielnego działania, a także krwawa wojna na Bałkanach spowodowała, że rozwój Europejskiej Tożsamości Bezpieczeństwa i Obrony został zaakceptowany podczas Waszyngtońskiego szczytu Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (23÷24 kwietnia 1999 r.). Szefowie państw i rządów NATO przyjęli do wiadomości zdecydowane stanowisko UE w sprawie prowadzenia autonomicznych akcji wojskowych w sytuacjach, kiedy Sojusz jako całość nie byłby zaangażowany oraz poparli potrzebę wzmocnienia europejskich zdolności operacyjnych. Zgodzono się zapewnić państwom UE stały dostęp do zasobów NATO dla prowadzenia takich akcji. Podkreślając trwałość więzi Sojuszu Północnoatlantyckiego, poparto działania zmierzające do wzmocnienia obronnego wymiaru Unii Europejskiej. Podstawą dla dalszej formalnej współpracy obu organizacji oraz stałego dostępu UE do planowania operacyjnego NATO stały się decyzje Rady Europejskiej z Kopenhagi i Rady Północnoatlantyckiej (NAC) z 13 grudnia 2002 r., potwierdzone Wspólną Deklaracją UE i NATO odnośnie Wspólnej Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony podpisaną 16 grudnia 2002 r. Dzięki rozwojowi własnych zdolności wojskowych oraz możliwości wykorzystywania zasobów NATO, Unia Europejska będzie gotowa do samodzielnego prowadzenia misji pokojowych.

W ciągu kilkunastu lat podjęto wiele prób usprawnienia sposobu podejmowania decyzji w ramach WPZiB. Kluczowe decyzje nadal wymagają jednomyślności w głosowaniu. Jest to warunek bardzo trudny do zrealizowania mając na względzie różne interesy 27 państw członkowskich. Państwom członkowskim bardzo trudno jest zmienić politykę narodową w imię solidarności unijnej.

Aby przekonać się, jak trudne bywa to zadanie, wystarczy przyjrzeć się głębokim podziałom między państwami członkowskimi Unii, jakie powstały wiosną 2003 r. na tle zatwierdzania przez Radę Bezpieczeństwa ONZ prowadzonej przez Stany Zjednoczone i koalicję wojny w Iraku, czy też stanowiskom państw unijnych w sprawie budowy rurociągu północnego z Rosji do Niemiec.

Wspólna Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony to nie tylko działania polityczne i militarne. Gwałtowne konflikty zbrojne zbierają nieakceptowane przez cywilizowane społeczeństwa żniwo ludzkiego cierpienia, zniszczeń i utraconych zasobów. Tylko w latach 90-tych konflikty w Europie i na świecie kosztowały społeczność międzynarodową ponad 200 miliardów Euro, którą to kwotę można było wydać na cele pokojowe. Dlatego właśnie dążeniem UE jest przede wszystkim prowadzenie bardziej skutecznych działań w celu zapobiegania konfliktom. W świecie, gdzie władza nie musi oznaczać bezpieczeństwa, UE musi być w stanie szybko i skutecznie reagować na specyficzne sytuacje i zagrożenia w miarę ich powstawania w sferach: społecznej, ekonomicznej, politycznej i militarnej. Przykładem takiego pozytywnego zaangażowania jest misja wojskowa prowadzona przez UE na Bałkanach oraz przygotowywana misja w Czadzie.

Z chwilą wejścia Polski do Unii Europejskiej staliśmy się „współkonstruktorami" Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony. W całym okresie kandydowania do Unii Europejskiej jak i naszego członkostwa w Unii władze Rzeczpospolitej Polskiej zawsze pozytywnie wypowiadały się na temat wszystkich celów Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa oraz rozwoju europejskich sił antykryzysowych. Zarówno w Strategii Bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej (przyjętej na posiedzeniu Rady Ministrów w dniu 4 stycznia 2000 r.) jak i Strategii Bezpieczeństwa Narodowego RP (przyjętej na posiedzeniu Rady Ministrów w dniu 5 listopada 2007 r., a podpisanej przez Prezydenta RP 13 listopada 2007 r.) uznano rozwój unijnych struktur polityczno-wojskowych za drugi, obok Sojuszu Północnoatlantyckiego, filar bezpieczeństwa naszego kraju.

Zawarte w projekcie Traktatu Reformującego Unie Europejską zapisy dotyczące zarówno Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa oraz Wspólnej Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony (Załączniki Nr 2 ÷ 4) stanowią gwarancję, że Traktat przyczyni się do większego zintegrowania państw w ramach Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony oraz przyczyni się do skuteczniejszego zwalczania współczesnych zagrożeń bezpieczeństwa nie tylko europejskiego, ale również w skali globalnej, a tym samym do wzrostu bezpieczeństwa Polski.

Załącznik Nr 1

Artykuł 17 (TUE)

1. Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa obejmuje wszelkie sprawy dotyczące bezpieczeństwa Unii, w tym stopniowe określanie wspólnej polityki obronnej, która mogłaby doprowadzić do wspólnej obrony, jeśli Rada Europejska tak zadecyduje. W takim przypadku Rada Europejska zaleca Państwom Członkowskim podjęcie decyzji zgodnie z ich odpowiednimi wymogami konstytucyjnymi.

Polityka Unii, określona w niniejszym artykule, nie uchybia specyficznemu charakterowi polityki bezpieczeństwa i obronnej niektórych Państw Członkowskich. Szanuje ona wynikające z Traktatu Północnoatlantyckiego zobowiązania Państw Członkowskich, które uważają, że ich wspólna obrona jest wykonywana w ramach Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO) oraz jest zgodna z przyjętą w tych ramach wspólną polityką bezpieczeństwa i obronną. Stopniowe określanie wspólnej polityki obronnej będzie wspierane, w zakresie, w jakim Państwa Członkowskie uznają to za właściwe, współpracą między nimi w dziedzinie zbrojeń.

2. Sprawy określone w niniejszym artykule obejmują misje humanitarne i ratunkowe, misje utrzymania pokoju oraz misje zbrojne służące zarządzaniu kryzysami, w tym przywracaniu pokoju.

3. Decyzje mające wpływ na kwestie polityczno-obronne, będące przedmiotem niniejszego artykułu, są podejmowane bez uszczerbku dla polityk i zobowiązań określonych w drugim akapicie ustępu 1.

4. Niniejszy artykuł nie stanowi przeszkody w rozwijaniu ściślejszej współpracy między dwoma lub wieloma Państwami Członkowskimi na poziomie dwustronnym oraz w ramach Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE) i NATO, o ile współpraca ta nie jest sprzeczna i nie utrudnia współpracy przewidzianej w niniejszym tytule.

Załącznik Nr 2

Projekt Traktatu reformującego Unię Europejską

ROZDZIAŁ 2. POSTANOWIENIA SZCZEGÓLNE DOTYCZĄCE WSPÓLNEJ POLITYKI ZAGRANICZNEJ I BEZPIECZEŃSTWA

SEKCJA 1 POSTANOWIENIA WSPÓLNE..

(niektóre zmiany)

W artykule 11 wprowadza się następujące zmiany:

a) ustęp 1 zastępuje się dwoma ustępami w brzmieniu:

1. Kompetencje Unii w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa obejmują wszelkie dziedziny polityki zagranicznej i wszelkie sprawy dotyczące bezpieczeństwa Unii, w tym stopniowe określanie wspólnej polityki obronnej, która może prowadzić do wspólnej obrony.

Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa podlega szczególnym zasadom i procedurom. Jest określana i realizowana przez Radę Europejską i Radę stanowiące jednomyślnie, chyba że Traktaty przewidują inaczej. Wyklucza się przyjmowanie aktów prawodawczych. Wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa realizuje wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa oraz Państwa Członkowskie, zgodnie z Traktatami. Szczególna rola Parlamentu Europejskiego i Komisji w tej dziedzinie jest określona Traktatami. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej nie jest właściwy w zakresie tych postanowień, z wyjątkiem właściwości do kontrolowania przestrzegania artykułu 25 niniejszego Traktatu i do kontroli legalności niektórych decyzji przewidzianych w artykule 240a akapit drugi Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

2. W ramach zasad i celów swoich działań zewnętrznych Unia Europejska prowadzi, określa i realizuje wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa, opartą na rozwoju wzajemnej politycznej solidarności między Państwami Członkowskimi, określaniu kwestii stanowiących przedmiot ogólnego zainteresowania i osiąganiu coraz większego stopnia zbieżności działań Państw Członkowskich.

Artykuł 12 otrzymuje brzmienie:

Unia prowadzi wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa poprzez:

a) określanie ogólnych wytycznych,

b) przyjmowanie decyzji określających:

(i) działania, które powinny być podjęte przez Unię,

(ii) stanowiska, które powinny być zajęte przez Unię,

(iii) zasady wykonania decyzji, o których mowa w podpunktach (i) oraz (ii),

c) umacnianie systematycznej współpracy między Państwami Członkowskimi w prowadzeniu ich polityki.

Załącznik Nr 3

Projekt Traktatu reformującego Unię Europejską

Dodaje się nową sekcję w brzmieniu:

SEKCJA 2 POSTANOWIENIA DOTYCZĄCE WSPÓLNEJ POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA I OBRONY

Tekst artykułu 27 otrzymuje brzmienie artykułu 17, wraz z następującymi zmianami:

1. Wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony stanowi integralną część wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Zapewnia Unii zdolność operacyjną opierającą się na środkach cywilnych i wojskowych. Unia może z nich korzystać w przeprowadzanych poza Unią misjach utrzymania pokoju, zapobiegania konfliktom i wzmacniania międzynarodowego bezpieczeństwa, zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych. Zadania te są wykonywane z wykorzystaniem zdolności, jakie zapewniają Państwa Członkowskie;

2. Wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony obejmuje stopniowe określanie wspólnej polityki obronnej Unii. Doprowadzi ona do stworzenia wspólnej obrony, jeśli Rada Europejska, stanowiąc jednomyślnie, tak zadecyduje. W takim przypadku Rada Europejska zaleca Państwom Członkowskim przyjęcie stosownej decyzji zgodnie z ich odpowiednimi wymogami konstytucyjnymi;

3. Państwa Członkowskie, w celu wprowadzenia w życie wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony, oddają do dyspozycji Unii swoje zdolności cywilne i wojskowe, aby przyczynić się do osiągnięcia celów określonych przez Radę. Państwa Członkowskie wspólnie tworzące siły wielonarodowe mogą również przekazać je do dyspozycji wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony.

4. Państwa Członkowskie zobowiązują się do stopniowej poprawy swych zdolności wojskowych. Agencja do spraw Rozwoju Zdolności Obronnych, Badań, Zakupów i Uzbrojenia (Europejska Agencja Obrony) określa wymogi operacyjne, wspiera środki ich realizacji, przyczynia się do określania i, w stosownych przypadkach, wprowadzania w życie wszelkich środków służących wzmocnieniu bazy przemysłowej i technologicznej sektora obrony, bierze udział w określaniu europejskiej polityki w zakresie zdolności i uzbrojenia oraz wspomaga Radę w ocenie poprawy zdolności wojskowych.

5. Decyzje dotyczące wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony, w tym decyzje w sprawie podjęcia misji, o których mowa w niniejszym artykule, są przyjmowane przez Radę stanowiącą jednomyślnie na wniosek wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa lub z inicjatywy Państwa Członkowskiego. Wysoki przedstawiciel, w stosownych przypadkach wspólnie z Komisją, może zaproponować wykorzystanie zarówno środków krajowych, jak i instrumentów Unii.

6. Rada może powierzyć wykonanie danej misji, w ramach Unii, grupie Państw Członkowskich w celu ochrony wartości Unii i służenia jej interesom. Do wykonania takiej misji stosuje się artykuł 29.

7. Państwa Członkowskie, których zdolności wojskowe spełniają wyższe kryteria i które zaciągnęły w tej dziedzinie bardziej wiążące wzajemne zobowiązania z myślą o najbardziej wymagających misjach, ustanawiają stałą usystematyzowaną współpracę w ramach Unii. Współpraca ta jest regulowana przez artykuł 31. Nie narusza ona postanowień artykułu 28.

8. Jeżeli jakiekolwiek Państwo Członkowskie stanie się ofiarą zbrojnej agresji na jego terytorium, pozostałe Państwa Członkowskie mają w stosunku do niego obowiązek udzielenia pomocy i wsparcia przy zastosowaniu wszelkich dostępnych im środków, zgodnie z artykułem 51 Karty Narodów Zjednoczonych. Nie ma to wpływu na specyficzny charakter polityki bezpieczeństwa i obrony niektórych Państw Członkowskich.

9. Zobowiązania i współpraca w tej dziedzinie są zgodne ze zobowiązaniami wynikającymi z uczestnictwa w Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego, która dla państw będących jej członkami pozostaje podstawą ich zbiorowej obrony i forum dla jej wykonywania.

Załącznik Nr 4/1

Projekt Traktatu reformującego Unię Europejską

Dodaje się nowe artykuły 28 ÷ 31 w brzmieniu:

Artykuł 28

1. Misje, o których mowa w artykule 27 ustęp 1, przy prowadzeniu których Unia może użyć środków cywilnych i wojskowych, obejmują wspólne działania rozbrojeniowe, misje humanitarne i ratunkowe, misje wojskowego doradztwa i wsparcia, misje zapobiegania konfliktom i utrzymywania pokoju oraz misje zbrojne służące zarządzaniu kryzysowemu, w tym przywracaniu pokoju i stabilizacji sytuacji po konfliktach. Wszystkie te misje mogą przyczyniać się do walki z terroryzmem, w tym poprzez wspieranie państw trzecich w zwalczaniu terroryzmu na ich terytoriach.

2. Rada przyjmuje decyzje dotyczące misji, o których mowa w ustępie 1, określające ich cel i zakres oraz ogólne warunki ich przeprowadzania. Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, pod kierunkiem Rady oraz w ścisłym i stałym porozumieniu z Komitetem Politycznym i Bezpieczeństwa, zapewnia koordynację cywilnych i wojskowych aspektów tych misji.

Artykuł 29

1. W ramach decyzji przyjmowanych na podstawie artykułu 28, Rada może powierzyć przeprowadzenie misji grupie Państw Członkowskich, które wyrażą taką wolę i które dysponują zdolnościami wymaganymi dla tej misji. Te Państwa Członkowskie, wspólnie z wysokim przedstawicielem Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, uzgadniają między sobą sposób zarządzania misją.

2. Państwa Członkowskie uczestniczące w misji informują regularnie Radę o jej przebiegu z własnej inicjatywy lub na wniosek innego Państwa Członkowskiego. Jeżeli wykonanie misji spowoduje powstanie istotnych konsekwencji lub jeżeli wymaga zmiany celu, zakresu lub warunków misji określonych w decyzjach, o których mowa w ustępie 1, uczestniczące Państwa Członkowskie niezwłocznie informują o tym Radę. W takich przypadkach Rada przyjmuje niezbędne decyzje.

Artykuł 30

1. Europejska Agencja Obrony, o której mowa w artykule 27 ustęp 3, ma za zadanie, pod kierunkiem Rady:

a) przyczyniać się do określania celów zdolności wojskowych Państw Członkowskich i oceny wykonania zobowiązań podjętych przez Państwa Członkowskie w zakresie zdolności,

b) wspierać harmonizację potrzeb operacyjnych i ustanowienie skutecznych i spójnych sposobów zamówień,

c) zgłaszać wielostronne projekty dla osiągnięcia celów zdolności wojskowych oraz zapewniać koordynację programów realizowanych przez Państwa Członkowskie i zarządzanie konkretnymi programami współpracy,

d) wspierać badania nad technologiami obronnymi oraz koordynować i planować wspólne działania badawcze i studia nad rozwiązaniami technicznymi odpowiadającymi przyszłym wymaganiom operacyjnym,

e) przyczyniać się do określania, wszelkich użytecznych środków wzmacniających podstawę przemysłową i technologiczną sektora obronnego oraz zwiększających efektywność wydatków wojskowych i, w stosownych przypadkach, wprowadzać w życie te środki.

2. Europejska Agencja Obrony jest otwarta dla wszystkich Państw Członkowskich zamierzających uczestniczyć w jej pracach. Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną, przyjmuje decyzję określającą statut, siedzibę i zasady funkcjonowania Agencji. Decyzja ta uwzględnia poziom faktycznego uczestnictwa w działaniach Agencji. W ramach Agencji tworzy się specjalne grupy skupiające Państwa Członkowskie uczestniczące we wspólnych projektach. Agencja wykonuje swoje działania, w miarę potrzeby, w powiązaniu z Komisją.

Załącznik Nr 4/2

Projekt Traktatu reformującego Unię Europejską

Artykuł 31

1. Państwa Członkowskie pragnące wziąć udział w stałej usystematyzowanej współpracy, o której mowa w artykule 27 ustęp 6, które spełniają kryteria i które przyjęły zobowiązania w zakresie zdolności wojskowych wymienione w Protokole w sprawie stałej usystematyzowanej współpracy, notyfikują swój zamiar Radzie i wysokiemu przedstawicielowi Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

2. W terminie trzech miesięcy od notyfikacji, o której mowa w ustępie 1, Rada przyjmuje decyzję ustanawiającą stałą usystematyzowaną współpracę i określającą listę uczestniczących Państw Członkowskich. Rada stanowi większością kwalifikowaną, po konsultacji z wysokim przedstawicielem.

3. Każde Państwo Członkowskie, które na późniejszym etapie pragnie wziąć udział w stałej usystematyzowanej współpracy, notyfikuje swój zamiar Radzie i wysokiemu przedstawicielowi.

4. Rada przyjmuje decyzję potwierdzającą udział zainteresowanego Państwa Członkowskiego, które spełnia kryteria i przyjmuje zobowiązania, o których mowa w artykułach 1 i 2 Protokołu w sprawie stałej usystematyzowanej współpracy. Rada stanowi większością kwalifikowaną, po konsultacji z wysokim przedstawicielem. W głosowaniu biorą udział tylko członkowie Rady reprezentujący uczestniczące Państwa Członkowskie.

5. Większość kwalifikowaną określa się zgodnie z artykułem 205 ustęp 3 litera a) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej

6. Jeżeli uczestniczące Państwo Członkowskie przestało spełniać kryteria albo nie jest w stanie wypełniać zobowiązań, o których mowa w artykułach 1 i 2 Protokołu w sprawie stałej usystematyzowanej współpracy, Rada może przyjąć decyzję zawieszającą udział zainteresowanego Państwa Członkowskiego.

7. Rada stanowi większością kwalifikowaną. W głosowaniu biorą udział tylko członkowie Rady reprezentujący uczestniczące Państwa Członkowskie, z wyjątkiem zainteresowanego Państwa Członkowskiego.

8. Większość kwalifikowaną określa się zgodnie z artykułem 205 ustęp 3 litera a) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

9. Każde uczestniczące Państwo Członkowskie, które pragnie wycofać się ze stałej usystematyzowanej współpracy, notyfikuje swoją decyzję Radzie, która przyjmuje do wiadomości, że uczestnictwo zainteresowanego Państwa Członkowskiego we współpracy zakończyło się.

10. Decyzje i zalecenia Rady w ramach stałej usystematyzowanej współpracy, inne niż decyzje i zalecenia przewidziane w kolejnych , są przyjmowane jednomyślnie. Do celów niniejszego ustępu jednomyślność stanowiona jest jedynie głosami przedstawicieli uczestniczących Państw Członkowskich.

Traktat z Maastricht podpisany został 7 lutego 1992 r., a wszedł w życie 1 listopada 1993 i obejmuje: unię gospodarczą, walutową i polityczną krajów Unii.

W przygotowanym w czasie prezydencji Portugalii Traktat Reformujący Unię Europejską, który zmienia Traktat z Maastricht Tytuł V będzie miał brzmienie: Postanowienia Ogólne o Działaniach Zewnętrznych Unii i Postanowienia Szczególne Dotyczące Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa.

Traktat o Unii Europejskiej, Tytuł V, art. 11 ust. 2.

Charakterystyka i podział według informacji o UE, zawartych na stronie internetowej www.europa.eu

Zasady zawarte w art. J. 2 Traktatu z Maastricht. (Obecnie art. 12 Traktatu o Unii Europejskiej).

Ogłoszenie przez ZSRR posiadanie broni atomowej - 1949 r.

Wybuch wojny koreańskiej - 1950 r.

PoCo przygotowuje wszystkie dokumenty związane z sprawami WPZiB, wraz ze opiniami wobec wspólnych stanowisk i działań.

W przypadku, gdy deklaracja jest przyjęta na posiedzeniu Rady nazywana jest Deklaracją Unii Europejskiej.

 Unia Zachodnioeuropejska to organizacja powołana do życia na mocy Traktatu Brukselskiego z 17 marca 1948 r. (zmodyfikowanego w 1954 r.).

W wyniku licznych debat, a głównie pod wpływem wydarzeń na Półwyspie Bałkańskim, państwa "Piętnastki" postanowiły zrezygnować z pośrednictwa UZE i zbudować własne siły antykryzysowe. W czasie końcowej fazy konfliktu w Kosowie, Rada Europejska pod przewodnictwem Niemiec podjęła na szczycie w Koloni (4-5 czerwca 1999 r.) decyzję o rozwoju samodzielnych zdolności wojskowych i przejęciu zasobów, potencjału oraz struktur organizacyjnych UZE. Postanowiono ponadto, ze Unia Europejska będzie prowadzić Wspólną Europejską Politykę Bezpieczeństwa i Obrony.

 Misje petersberskie - trzy rodzaje zadań operacyjnych, zdefiniowane w 1992 r. jako zadania Unii Zachodnioeuropejskiej, a w 1997 r. włączone do katalogu zadań UE (na mocy Traktatu Amsterdamskiego). Pierwotnie obejmowały: 1) akcje humanitarne i ratownicze; 2) misje utrzymywania pokoju (peacekeeping); 3) zarządzanie kryzysowe wraz z operacjami przywracania pokoju (peace enforcement). Obecnie zapisane są w art. 17 ust. 2 TUE.

 Jedną z decyzji w ramach WEPBiO było ogłoszenie zamiaru wyposażenia Unii w instrument wojskowy w postaci własnych sił zbrojnych w sile 50-60 tysięcznego europejskiego korpusu interwencyjnego, zdolnego do zmobilizowania w ciągu 60 dni i do pozostawania w polu w okresie przynajmniej 1 roku. Na szczecie ministrów spraw zagranicznych i ministrów obrony państw członkowskich UE, odbytym w Brukseli w dniu 20 listopada 2000 r. podjęto decyzję o zwiększeniu planowanych sil interwencyjnych do 100 tys. Żołnierzy, 400 samolotów oraz 100 okrętów.

Strona internetowa: www.wp.mil.pl

Przyjęty przez Parlament Europejski w dniu 12 stycznia 2005 r.

 Operacje, przy prowadzeniu których Unia może użyć środków wojskowych i cywilnych, obejmują tu: wspólne operacje na rzecz rozbrojenia, misje humanitarne i ratunkowe, misje wojskowego doradztwa i wsparcia, misje zapobiegania konfliktom i utrzymywania pokoju oraz misje zbrojne służące zarządzaniu kryzysami, w tym przywracaniu pokoju i stabilizacji sytuacji po konfliktach. Podkreśla się, że „...misje te mogą przyczynić się do walki z terroryzmem, w tym poprzez wspieranie państw trzecich w zwalczaniu terroryzmu na ich terytoriach”. Polityka antyterrorystyczna stanowi najpoważniejszą, obok Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony, dziedzinę we Wspólnej Polityce Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Waga tej tematyki będzie w przyszłości jeszcze wzrastać. Unia Europejska wyraźnie otwiera się na możliwości współpracy międzynarodowej w walce z terroryzmem.

ang. state failure. Państwa upadłe to podmioty, które nie są w stanie realizować, ze względu na słabość swoich konstytucyjnych organów funkcji jakie spoczywają na państwie w stosunku do własnego społeczeństwa jak i do społeczności międzynarodowej.

Program przygotowywany jest wspólnie przez sześć krajów obejmujących w poszczególnych okresach przewodnictwo w UE i musi być zgodny z Ogólnymi Wytycznymi Polityki Gospodarczej oraz innymi wytycznymi w poszczególnych obszarach aktywności UE. 8 grudnia 2003 r. Rada Unii Europejskiej zarekomendowała Radzie Europejskiej przyjęcie programu (nr dok. 15896/03). Program został również pozytywnie zaopiniowany przez COREPER.

Polska przystępuje do układu z Schengen 21 grudnia 2007 r. Tym samym zniesione zostaną między Polską a innymi państwami Unii (Litwą, Niemcami, Słowacja i Czechami) granice zewnętrzne, a granica Polski z Rosją, Białorusią i Ukrainą stanie się zewnętrzną granicą Unii Europejskiej.

Była to 50 - ta rocznica utworzenia NATO.

1

---