Samorząd gminny w pytaniach i odpowiedziach

Jakie szczeble samorządu terytorialnego występują obecnie w Polsce?

Od 1 stycznia 1999 roku w Polsce występują trzy szczeble samorządu terytorialnego: samorząd gminy, powiatu, województwa. Każdy z nich posiada samodzielność, która podlega ochronie sądowej.

Gmina, zgodnie z art. 164 Konstytucji, jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego. Zasady działania samorządu gminnego określone są przez Ustawę z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym. Wykonuje ona wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone do kompetencji innych jego jednostek.

Drugim szczeblem samorządu terytorialnego jest powiat. Jego zakres działania, zadania i organizacja są określone przez Ustawę z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym. Wykonuje on określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym.

Zasady funkcjonowania samorządu województwa określone są przez Ustawę z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa. Wykonuje on zadania publiczne o charakterze wojewódzkim, nie zastrzeżone ustawami na rzecz organów administracji rządowej. Organy samorządu województwa nie stanowią w stosunku do organów gminy lub powiatu organów kontroli lub nadzoru.

Co to jest miasto na prawach powiatu?

Miasto na prawach powiatu to gmina wykonująca zadania powiatu. W mieście takim nie funkcjonują odrębne organy powiatów, zaś ich funkcje sprawowane są przez radę miasta i zarząd miasta.

Prawa powiatu przysługują gminom, które:

• w dniu 1998 roku liczyły więcej niż 100.000 mieszkańców lub

• z dniem 31 grudnia 1998 roku przestały być siedzibami wojewodów, chyba że na wniosek właściwej rady miejskiej odstąpiono od nadania im praw powiatu lub

• którym nadano prawa powiatu wskutek dokonania pierwszego podziału administracyjnego kraju.

Wrocław jest jednym z miast na prawach powiatu.

Jakie są zadania wójta gminy?

Wójt jest organem wykonawczym gminy, kieruje bieżącymi sprawami gminy, reprezentuje ją na zewnątrz, wykonuje uchwały rady gminy i zadania gminy określone przepisami prawa. Wójt wydaje również indywidualne decyzje w sprawach z zakresu administracji publicznej, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Wójt może upoważnić swoich zastępców lub innych pracowników urzędu gminy do wydawania decyzji administracyjnych w jego imieniu.

Rada gminy może również upoważnić do załatwiania indywidualnych spraw z zakresu administracji publicznej organ wykonawczy jednostki pomocniczej samorządu terytorialnego (we Wrocławiu jednostkami pomocniczymi są osiedla). Wójt jest kierownikiem urzędu gminy i nadaje mu regulamin organizacyjny.

W niektórych gminach zamiast wójta działa burmistrz, w innych prezydent. Od czego to zależy?

Zgodnie z art. 26 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym w miastach powyżej 100 000 mieszkańców organem wykonawczym jest prezydent miasta. Dotyczy to również miast, w których do dnia wejścia w życie tej ustawy prezydent miasta był organem wykonawczo-zarządzającym.

Jeśli siedziba władz gminy znajduje się w mieście położonym na terytorium tej gminy i nie spełniającym wyżej wymienionych warunków, organem wykonawczym jest burmistrz.

Gdy siedzibą władz gminy jest miejscowość nie mająca statusu miasta albo gdy siedziba ta znajduje się poza terytorium gminy, mieszkańcy wybierają wójta gminy.

Ilekroć w ustawie jest mowa o wójcie, należy przez to rozumieć także prezydenta i burmistrza.

Czym zajmuje się rada gminy?

Do właściwości rady gminy należą wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania gminy, o ile ustawy nie stanowią inaczej. Pewne kompetencje są zastrzeżone do wyłącznej właściwości rady gminy, należą do nich między innymi:

• uchwalanie budżetu gminy,

• ustalanie wynagrodzenia wójta, stanowienie o kierunkach jego działania oraz przyjmowanie sprawozdań z jego działalności,

• powoływanie i odwoływanie skarbnika i sekretarza gminy,

• ustalanie zakresu działania jednostek pomocniczych, zasad przekazywania im składników mienia do korzystania oraz zasad przekazywania środków budżetowych na realizację zadań przez te jednostki,

• kontrolowanie działalności wójta, gminnych jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych gminy - w tym celu powoływana jest komisja rewizyjna.

Jeśli siedzibą gminy jest miejscowość mająca status miasta i znajdująca się na terytorium gminy, to nosi ona nazwę rady miejskiej.

Jakie jednostki pomocnicze gminy funkcjonują na terenie Wrocławia?

Jednostkami pomocniczymi gminy Wrocław są osiedla. Ich organizacja i sposób działania są określane przez radę gminy osobnym statutem, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami.

Organem uchwałodawczym w osiedlu jest rada osiedla. Statut osiedla może ustalić, że w osiedlu organem uchwałodawczym jest ogólne zebranie mieszkańców.

Do kompetencji rady osiedla zgodnie ze Statutem Wrocławia należy między innymi:

• wybór i odwołanie zarządu osiedla,

• opiniowanie projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego osiedla,

• wspieranie inicjatyw społecznych w osiedlu zmierzających do poprawy warunków życia mieszkańców, rozwoju kultury, infrastruktury komunalnej, handlu i usług

Organem wykonawczym w osiedlu jest zarząd, na którego czele stoi przewodniczący. Przewodniczący organu wykonawczego osiedla może uczestniczyć w pracach rady gminy bez prawa udziału w głosowaniu.

W jakim terminie organ gminy powinien rozstrzygnąć indywidualna sprawę z zakresu administracji publicznej załatwianą w formie decyzji?

Zgodnie z kodeksem postępowania administracyjnego organy administracji publicznej obowiązane są załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki. Niezwłocznie powinny być załatwiane sprawy, które mogą być rozpatrzone w oparciu o dowody przedstawione przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub w oparciu o fakty i dowody powszechnie znane albo znane z urzędu organowi, przed którym toczy się postępowanie, bądź możliwe do ustalenia na podstawie danych, którymi rozporządza ten organ.

Załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego co do zasady powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej - nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania.

O każdym przypadku niezałatwienia sprawy w terminie organ administracji publicznej obowiązany jest zawiadomić strony podając przyczyny zwłoki i wskazując nowy termin jej załatwienia.

Jakie uprawnienia przysługują, gdy sprawa nie zostanie załatwiona w terminie?

W wypadku niezałatwienia sprawy w terminie stronie przysługuje zażalenie do organu administracji publicznej wyższego stopnia. Organem wyższego stopnia w stosunku do organów gminy jest samorządowe kolegium odwoławcze.

Co obejmuje prawo do informacji publicznej?

Prawo do informacji publicznej obejmuje prawo do:

• uzyskania informacji publicznej, w tym uzyskania informacji przetworzonej w takim zakresie, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego,

• wglądu do dokumentów urzędowych,

• dostępu do posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów.

Co to jest Biuletyn Informacji Publicznej?

Biuletyn Informacji Publicznej to ujednolicony system stron w sieci teleinformatycznej, dostępny pod adresem http://www.bip.gov.pl, stworzony w celu powszechnego udostępniania informacji publicznej przez podmioty zobowiązane do jej udzielania.

W jaki sposób udostępniana jest informacja publiczna, która nie została udostępniona w Biuletynie Informacji Publicznej?

Informacja taka może być udostępniona na wniosek.

Jeśli informacja może być udostępniona niezwłocznie, jest ona udostępniana w formie ustnej lub pisemnej bez pisemnego wniosku. W przeciwnym wypadku winna być ona udostępniona najpóźniej w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku. Jeśli informacja publiczna nie może być udostępniona w tym terminie, podmiot obowiązany do jej udostępnienia powiadamia o powodach opóźnienia oraz o terminie, w jakim udostępni informację, nie dłuższym jednak niż dwa miesiące od dnia złożenia wniosku.

---