PROGRAM KONWERSATORIÓW ZE WSPÓŁCZESNYCH KIERUNKÓW W PEDAGOGICE DLA STUDENTÓW STACJONARNYCH IV ROKU WSZYSTKICH SPECJALNOŚCI PEDAGOGICZNYCH

(rok akademicki 2009/2010)

……………………………………………………………………………………………………………………….

Prowadzący: mgr Beata Kunat

Forma dydaktyczna: konwersatorium

Forma zaliczenia: zaliczenie na ocenę

Program realizowany w wymiarze 30 godzin

Konwersatorium 1: Wprowadzenie do przedmiotu współczesne kierunki w pedagogice (1 godz.)

Cel:. Uwrażliwienie studentów na cele i wartości jakie eksponuje program współczesnych kierunków w pedagogice

Plan:

• Rozważania na temat celów realizacji programu współczesnych kierunków w pedagogice

• Analiza programu współczesnych kierunków w pedagogice

• Omówienie zasad zaliczenia przedmiotu.

Konwersatorium 2: Namysł nad teorią pedagogiczną jako intelektualną podstawą praktycznych działań pedagogów - nauczycieli(2 godz.)

Cel: Uzasadnienie znaczenia studiowania teorii pedagogicznej dla studentów.

Plan:

• Poszukiwanie sensu kompetencji teoretycznych studentów pedagogiki

Literatura:

Kwiatkowska H., Pedeutologia. Warszawa 2008, s. 101-109.

Kwiatkowska H., Teoretyczność kształcenia - siła czy bezsilność teorii. [w:] Tejże, Edukacja nauczycieli. Konteksty. Kategorie. Praktyki. Warszawa 1997, s. 66 - 72.

Prokopiuk W., Uzasadnienie znaczenia teorii pedagogicznej dla nauczycieli - pedagogów. (wydruk u prowadzącego).

Pytania i zadania

1. Po co studentowi (kandydatowi na nauczyciela - pedagoga) potrzebna jest dziś pedagogiczna świadomość teoretyczna?

2. „Zaporą” przeciwko czemu ma być dla kandydata na nauczyciela teoria pedagogiczna? Ku czemu ona ma go prowadzić?

3. Dokonaj interpretacji 20 punktów uzasadnienia znaczenia teorii pedagogicznej dla nauczycieli-pedagogów (z programu głównego współczesnych kierunków w pedagogice).

Dział I - WIELOŚĆ JĘZYKÓW PEDAGOGIKI WSPÓŁCZESNEJ

Konwersatorium 3: Wielość języków pedagogiki współczesnej. Pedagogika na mapie paradygmatów i teorii (4 godz.)

Cel: Zrozumienie, że we współczesnej pedagogice funkcjonuje wiele odmian wiedzy o wychowaniu i wiele języków wychowania. Pedagogika nie „mówi” dziś jednym głosem, sytuacja taka daje pedagogom szanse świadomego wyboru własnego stanowiska, ale także uzmysławia konieczność rozwijania umiejętności interpretacyjnych.

Plan:

• Krytyczna analiza języka pedagogiki naukowo - socjalistycznej (ze zwróceniem uwagi na człon naukowo) i „pedagogiki sprzeciwu” oraz wynikających z nich implikacji dla rozumienia wychowania

• Analiza języka pedagogiki pojmującego wychowanie jako fakt kulturowy i zadanie

• Analiza porównawcza języka naukowego i potocznego myślenia o edukacji

• Charakterystyka odmian wiedzy o wychowaniu: (naukowej, filozoficznej, potocznej, mitycznej, religijnej, z kręgów sztuki, publicystycznej, ideologicznej)

• Krytyczne porównywanie faz rozwoju teorii pedagogicznej na Zachodzie i w Polsce w oparciu o podejście R. Paulstona (faza ortodoksji, heterodoksji, heterogeniczności)

Literatura:

Rutkowiak J., Wielość języków pedagogiki a problem jej tożsamości, [W:]Wprowadzenie do pedagogiki. T. Jaworska, R. Leppert (red.), Kraków 1996 LUB [W:] Ewolucja tożsamości pedagogiki, H. Kwiatkowska (red.), Warszawa 1994.

Hejnicka - Bezwińska T., Pedagogika ogólna, Warszawa 2008: Rozdział 6 (Najważniejsze style językowego kreowania rzeczywistości edukacyjnej) s. 261-272;

Prokopiuk W., O potrzebie i możliwościach przechodzenia nauczycieli - pedagogów do filozoficznego systemu bycia, [W:] Rozwój pedagogiki ogólnej. Bogaj A. (red.). Warszawa - Kielce 2001.

Kwieciński Z., Mimikra czy sternik. Dramat pedagogiki w sytuacji przesilenia formacyjnego. W: Ewolucja tożsamości pedagogiki,, (red.) H. Kwiatkowska, Warszawa 1994, s. 21 - 25.

Pytania i zadania:

1. Przedstaw w kolumnach istotę i sens języka pedagogiki naukowo-socjalistycznej (z akcentem na człon naukowo) i język „pedagogiki sprzeciwu”

2. Dokonaj analizy istoty wychowania jako zadania i wychowania jako faktu kulturowego.

3. Ukaż istotę naukowego i potocznego stylu myślenia o edukacji. Dlaczego student pedagogiki powinien mieć świadomość wiedzy potocznej ludzi oraz rozwijać wiedzę naukową?

4. Przeanalizuj różne rodzaje wiedzy o wychowaniu przy każdym rodzaju powiedz, czy będziesz taki rodzaj wiedzy rozwijać i dlaczego?

5. „Co dziś oznacza konieczność przechodzenia nauczycieli-pedagogów do filozoficznego systemu bycia? Jak dziś owo „przechodzenie” ma się odbywać?

6. Dokonaj analizy porównawczej trzech faz rozwoju teorii (paradygmatów) pedagogicznej na Zachodzie i w Polsce.

Dział II - O RÓŻNYCH RACJONALNOŚCIACH MYŚLENIA W PEDAGOGICE WSPÓŁCZESNEJ

Konwersatorium 4: Edukacja wobec wyzwań postmodernizmu (2 godz.)

Cel: Uświadomienie faktu, że człowiek współczesny żyje w nieprzejrzystym świecie. W złożoność świata zostaje wpisana ambiwalencja, wewnętrzne rozdarcie. Sytuacje pedagogiczne stają się coraz bardziej złożone i nasycone napięciami.

Plan:

• Istota kultury modernizmu (modernizm społeczny, estetyczny, polityczny)

• Główne założenia i przesłania postmodernizmu

• Tworzenie kategorialnych map postmodernistycznego myślenia o świecie, o nauce, o pedagogice, o człowieku, o kulturze, o edukacji

• Edukacja wobec wyzwań postmodernizmu (W. Dróżka)

Literatura:

Dróżka W.: Postmodernizm a edukacja - przyczynek do dyskusji, W: „Rocznik Świętokrzyski. Seria A - Nauki Humanistyczne”. 1996, 23. s. 49-64.

Szkudlarek T.: Pedagogie amerykańskiego postmodernizmu: edukacja wobec kulturowego przełomu, W: Spory o edukację. Dylematy i kontrowersje we współczesnych pedagogiach, L. Witkowski, Z. Kwieciński (red.), Warszawa 1993, s. 284-299.

Szkudlarek T., Śliwerski B.: Wyzwania pedagogiki krytycznej i antypedagogiki. Kraków 2000, s.38-48.

Literatura uzupełniająca:

Melosik Z.: Pedagogika postmodernistyczna, W: Pedagogika. Podręcznik akademicki, Z. Kwieciński, Śliwerski B. (red.), Warszawa 2006 (lub 2003).

Melosik Z.: Edukacja i przemiany kultury współczesnej (czyli czy teoria ponowoczesna jest pedagogice potrzebna ), W: Alternatywy myślenia o/dla edukacji, Kwieciński Z. ( red.), Warszawa 2000.

Pytania i zadania:

1. Stwórz kategorialną mapę postmodernistycznego myślenia o świecie, o nauce, o pedagogice, o człowieku, o kulturze, o edukacji.

2. Zastanów się nad pytaniem zwolenników teorii ponowoczesnych: „Jak działać w sytuacji, gdy nie ma absolutnych prawd, a przyjmowane wartości i prawdy mają charakter lokalny?”.

3. Jak znaleźć „złoty środek” pomiędzy „przymusem pedagogicznym” a „swobodą pedagogiczną”?

Konwersatorium 5: Prezentacja myślenia określonego mianem „pedagogika krytyczna”. Fundament i przesłanki teorii krytycznej w ogóle i pedagogiki krytycznej (4 godz.)

Cel: Zrozumienie, że ważnym zadaniem pedagogiki ogólnej jest budowanie krytycznej refleksji odsłaniającej ukryte wymiary procesów i zjawisk pedagogicznych. Mamy zatem uświadomić, że krytyczność pedagogiki, zarówno wobec siebie jak i wobec przedmiotów jej badań, jest nieodzownym elementem „nowej” metody naukowej.

Plan:

• Istota i sens teorii krytycznej J. Habermasa, a na tym tle charakterystyka pedagogiki krytycznej

• Istota pojęcia „świadomości fałszywej” w pedagogicznej teorii krytycznej

• Krytyka edukacji/szkoły a teoria krytyczna (trzy krytyki szkoły)

• Logika rozwoju jednostkowego, moralnego człowieka (nauczyciela) w układzie od moralności do etyczności”: poziom przedkonwencjonalny, konwencjonalny, postkonwencjonalny

• Etapy rozwoju tożsamości nauczyciela-pedagoga: tożsamość roli, tożsamość anomijna, tożsamość autonomiczna (podmiotowa)

Literatura:

Szkudlarek T., Pedagogika krytyczna. W: Pedagogika, T1, Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), s.363-377

Szkudlarek T., Śliwerski B., Wyzwania pedagogiki krytycznej i antypedagogiki. Kraków 2000, s.7-22.

Folkierska A.: Etyczność a moralność w kontekście pytania o pedagogikę krytyczną, „Kwartalnik Pedagogiczny”1992 / 2, s.5 - 17.

Kwaśnica R., Wprowadzenie do myślenia o nauczycielu. W: Pedagogika, T2, Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Warszawa 2006 (lub 2003), s. 305-309.

Prokopiuk W.: Wyznaczniki nowego sensu samokształcenia nauczycieli, W: Rozwój nauczyciela w okresie transformacji, Prokopiuk W. ( red. ), Białystok 1998, s. 256-258.

Literatura uzupełniająca:

Kwiatkowska H.: Pedeutologia, Warszawa 2008, s. 39-40, 204-215.

Pytania i zadania:

1. Ukaż założenia teorii/pedagogiki krytycznej (dwa człony). Po co nauczycielowi - pedagogowi znajomość teorii (pedagogiki) krytycznej? Do czego ona ma go doprowadzić, co ma zmienić?

2. Dokonaj analizy teorii rozwoju jednostkowego, moralnego człowieka Kohlberga-Habermasa w układzie od moralności do etyczności.

3. Jak rozumiesz sens kształtowania się tożsamości nauczyciela na trzech poziomach teorii jednostkowego rozwoju człowieka Kohlberga-Habermasa.

4. Wychodząc z trzech krytyk szkoły pokaż na co nauczyciele muszą szczególnie stawiać w dzisiejszej szkole i dlaczego?

Konwersatorium 6: „O różnych racjonalnościach w pedagogice współczesnej”. Trzy wykładnie hasła „bądź krytyczny” (2 godz.)

Cel: W okresie dominacji scjentystycznego paradygmatu konieczne jest odejście od racjonalności adaptacyjnej/technicznej. Pedagogika musi podejmować trud wskazywania odmiennych perspektyw interpretacji świata w świetle każdej z omawianych racjonalności.

Plan:

• Analiza racjonalności /krytyk/adaptacyjnej, emancypacyjnej i hermeneutycznej

• Próba zestawienia ze sobą różnych racjonalności

• Analiza racjonalności adaptacyjnej i emancypacyjnej jako odmiennych perspektyw interpretacji świata w czterech parametrach:

• porządek wartości

• kategorie opisu świata

• założenia interpretacyjne

• wizja świata i podtrzymujące ją przeświadczenia

Literatura:

Kwaśnica R.: Dwie racjonalności. Ku milczącej wiedzy pedagogicznej, „Forum Oświatowe” 1989 / 1 - 2. LUB Kwaśnica R., Dwie racjonalności: od filozofii sensu ku pedagogice ogólnej, Wrocław 2007, s.28-40, 82-107, 131-136

Kwaśnica R.: Trzy wykładnie hasła „bądź krytyczny”. Wprowadzenie do rozumienia krytyczności pedagogiki, „Kwartalnik Pedagogiczny” 1989 / 2.

Pytania:

1. Ukaż istotę racjonalności/krytyki adaptacyjnej, emancypacyjnej i hermeneutycznej. Co oznacza „być krytycznym” w świetle każdej z omawianych racjonalności?

2. Jakimi cechami charakteryzuje się (w świetle racjonalności adaptacyjnej i emancypacyjnej) nastawienie człowieka do własnej osoby, do innych ludzi, do świata, kultury, wiedzy, nauki?

3. Dokonaj analizy racjonalności adaptacyjnej i emancypacyjnej w czterech parametrach: porządek wartości, kategorie opisu świata, założenia interpretacyjne, wizja świata i podtrzymujące ją przeświadczenia.

4. Scharakteryzuj świadomość nauczycielską i uczniowską w świetle omawianych racjonalności/krytyk.

Referat/Prezentacja: Teoria deskolaryzacji jako mit bądź nieuchronna konieczność współczesnej cywilizacji

• Ukaż istotę teorii deskolaryzacji I. Illicha

• Czy teoria deskolaryzacji to mit, czy nieuchronna konieczność współczesnej cywilizacji?”

Literatura:

Illich I.: Społeczeństwo bez szkoły, Warszawa 1986, ( ważna przedmowa B. Suchodolskiego ).

Konwersatorium 7: KOLOKWIUM NR 1 (1 godz.)

Konwersatorium 8: Pedagogika dialogu, pedagogika wyzwolenia / edukacja emancypacyjna - jako nowe typy myślenia pedagogicznego (2 godz.)

Cel: Uświadomienie, że czas, w którym żyjemy wymaga dialogu oraz alternatyw w edukacji człowieka. Współczesna pedagogika powinna zatem poszukiwać strategii wyzwolenia z przemocy ku własnej, „wolnej” wizji świata.

Plan:

• Istota „pedagogiki wyzwolenia” i „edukacji emancypacyjnej” jako nowych typów myślenia i działania pedagogicznego.

• Istota dialogu ( i jego potrzeba ) w ogóle i dialogu w pedagogice/edukacji

• Dialog w psychologii humanistycznej

• Dialog a teoria krytyczna

• Filozofia hermeneutyczna jako dialog

• Dialog jako szczególna cecha w spotkaniu między nauczycielem i uczniem

• Istota „dialogu bez arbitra”

Literatura:

Szkudlarek T., Śliwerski B.: Wyzwania pedagogiki krytycznej i antypedagogiki, Kraków 2000, s. 22-38

Zielińska-Kostyło H., Pedagogika emancypacyjna. W: Pedagogika, T1, Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Warszawa 2006 (lub 2003), s.394-414.

Folkierska A.: Dialog a wychowanie, „Kwartalnik Pedagogiczny” 1986/1

Rutkowiak J.: Dialog jako warunek możliwości rozumienia, „Ruch Pedagogiczny” 1989/5-6.

Rutkowiak J.: Dialog bez arbitra, „Ruch Pedagogiczny” 1984/5-6.

Literatura uzupełniająca:

Bińczycka J.: Bariery dialogu w edukacji, W: Pedagogika dialogu. Dialog warunkiem rozwoju osobowego i społecznego. E. Dąbrowa, D. Jankowska (red.), Warszawa 2008.

Pytania i zadania:

1. Ukaż istotę pedagogiki wyzwolenia i edukacji emancypacyjnej.

2. Postaw tezy w ramach problemu dialog, a teoria krytyczna.

3. Ukaż istotę dialogu w psychologii humanistycznej.

4. Jak rozumiesz sens filozofii hermeneutycznej jako dialogu?

5. Dokonaj analizy dialogu bez arbitra (z samym sobą), dociekającego sensu własnego istnienia.

Konwersatorium 9: Kontrowersje wokół antypedagogiki (2 godz.)

Cel: Współcześnie możemy zauważyć wiele paradygmatów w pedagogice. Mamy zatem inne kierunki w wychowaniu np. antypedagogikę, która postrzega dziecko jako istotę autoodpowiedzialną, istotę, która potrzebuje miłości i wsparcia, ale nie wychowania. Zastanówmy się więc nad tezą: „Kto kocha dzieci, ten ich nie wychowuje”.

Plan:

• Geneza narodzenia się antypedagogiki

• Przedstawiciele antypedagogiki

• Główne założenia i przesłanki antypedagogiki

• Prawa Dziecka (Schoenebeck, Farson)

• Zestawienie założeń pedagogik tradycyjnej i antypedagogiki

Literatura:

Szkudlarek T., Śliwerski B.: Wyzwania pedagogiki krytycznej i antypedagogiki, Kraków 2000, s. 48-108.

Literatura uzupełniająca:

Schoenebeck H.: Antypedagogika. Być i wspierać zamiast wychowywać, Warszawa 1994.

Schoenebeck H.: Po tamtej stronie wychowania, Kraków 1999.

Schoenebeck H.: Antypedagogika w dialogu. Wprowadzenie w rozważania antypedagogiczne, Toruń 1991.

Pytania i zadania:

1. Pokaż, że rozumiesz założenia antypedagogiki i kontrowersje powstałe wokół niej.

2. Ustosunkuj się do naczelnej zasady antypedagogów: „Kto kocha dzieci, ten ich nie wychowuje”.

3. Dokonaj analizy porównawczej tradycyjnego myślenia pedagogicznego oraz myślenia antypedagogicznego.

Konwersatorium 10: Współczesne rozumienie humanizmu i pedagogiki humanistycznej (4 godz.)

Cel: Zrozumienie potrzeby przechodzenia od paradygmatu pozytywistycznego, scjentystycznego, technokratycznego ku paradygmatowi humanistycznemu we współczesnym myśleniu pedagogicznym.

Plan:

• Obraz świata współczesnego humanizmu i myśli humanistycznej

• Analiza płaszczyzn, na których należy analizować świat humanistyczny

• Analiza problemów współczesnej pedagogiki humanistycznej i humanizacji edukacji

• Charakterystyka porównawcza przejawów technokratycznego i humanistycznego paradygmatu na przykładzie samokształcenia nauczycieli

Literatura:

Prokopiuk W.: Samokształcenie nauczycieli w kontekście humanistycznego paradygmatu rozwoju człowieka, Warszawa 1998, s. 63 - 84.

Suchodolski B.: Świat humanistyczny, „ Oświata i Wychowanie” 1988/30.

Suchodolski B., Wojnar I.: Humanizm i edukacja humanistyczna, Warszawa 1988, (wstęp i artykuł z zakończenia: Leśnodorskiego B., Wołoszyna S., Lament C.).

Literatura uzupełniająca:

Prokopiuk W.: Szanse urzeczywistnienia idei humanizacji kształcenia u schyłku XX wieku W: Współczesność a kształcenie nauczycieli, Kwiatkowska H. ( red. ), Warszawa 2000.

Pytania i zadania:

1. Jak rozumiesz istotę świata humanistycznego? Dokonaj interpretacji płaszczyzn, na których trzeba dziś analizować humanizm.

2. Ukaż istotę paradygmatu humanistycznego w naukach o rozwoju człowieka?

3. We współczesnych naukach pedagogicznych zaznacza się wyraźnie przechodzenie od paradygmatu technokratycznego do humanistycznego. Pokaż, że rozumiesz - od jakiego myślenia do jakiego?

Referat/Prezentacja: „Istota, wymiary i sens kontestacji pedagogicznych”

• Ukaż istotę kontestacji w pedagogice.

• Jakie jest znaczenie tego zjawiska i jakie są jego perspektywy?

• Jakie płyną korzyści z kontestacji?

Literatura:

Kontestacje pedagogiczne, Śliwerski B. ( red.), Kraków 1995.

Kontestacje pedagogiczne. IV rozdz. książki Ewolucja tożsamości pedagogiki. Kwiatkowska H. (red.). Kraków 1995.

Dział III- PODSTAWY I PRZESŁANKI NOWEGO MYŚLENIA O NAUCZYCIELU -

PEDAGOGU W PIERWSZEJ DEKADZIE XXI WIEKU

Konwersatorium 11: Edukacja nauczycieli/pedagogów w optyce pytań o współczesność i przyszłość.

Orientacje, koncepcje i modele kształcenia nauczycieli/pedagogów (4 godz.)

Cel: Edukacja nauczycieli/pedagogów w Polsce w zbyt małym stopniu uwzględnia zachodzące procesy przemian. Można odnieść wrażenie, że kształcimy nauczycieli do rzeczywistości, która mija. Mamy uświadomić istnienie wielu koncepcji, modeli i orientacji kształcenia nauczycieli/pedagogów. Różnorodność propozycji niesie bowiem za sobą wielorakość cech, predyspozycji, kompetencji dobrego nauczyciela/pedagoga we współczesnej rzeczywistości.

Plan:

• Ewolucja pojęcia „nauczyciel”, „pedagog”

• Analiza procesu edukacji ustawicznej nauczycieli/pedagogów:

rodzenie się motywacji wyboru zawodu

dobór i selekcja do uczelni ( szkół pedagogicznych ),

kształcenie wstępne;

rozwój nauczyciela/pedagoga w okresie pracy zawodowej

• Analiza współczesnych orientacji w edukacji nauczycielskiej

• Kierunki przemian funkcji zawodowych nauczycieli

• Kategorialna mapa pojęcia i procesu samokształcenia nauczycieli/pedagogów (ze szczególnym uwypukleniem podstaw tego procesu )

• Dylematy bycia nauczycielem/pedagogiem

• Analiza kategorii: nauczyciel jako: adaptacyjny technik; refleksyjny praktyk; transformatywny intelektualista

Literatura:

Krawcewicz S.: Kształcenie ustawiczne nauczycieli, Warszawa 1997.

Kwiatkowska H.: Pedeutologia, Warszawa 2008, s. 24-28, 40-46, 47-63, 187-203.

Prokopiuk W.: Wyznaczniki nowego sensu samokształcenia nauczycieli, W: Rozwój nauczyciela w okresie transformacji, Prokopiuk W. (red.), Białystok 1998. s. 249 - 261.

Leppert R.: Nauczyciel jako adaptacyjny technik, refleksyjny praktyk, transformatywny intelektualista (próba zarysowania pola problemowego), W: Rozwój nauczyciela w okresie transformacji... Op. cit. s. 219-225.

Pytania i zadania:

1. Jak rozumiesz logikę (etapy) edukacji ustawicznej nauczycieli/pedagogów? Po każdym punkcie (etapie) napisz kilka zdań komentarza.

2. Dokonaj analizy orientacji i modeli kształcenia wstępnego kandydatów na nauczycieli/pedagogów.

3. Przedstaw kategorialną mapę pojęcia i procesu samokształcenia nauczycieli (ze szczególnym uwypukleniem teoretycznych podstaw tego procesu).

4. Dokonaj charakterystyki nauczyciela w układzie: adaptacyjny technik, refleksyjny praktyk, transformatywny intelektualista.

Konwersatorium 12: KOLOKWIUM NR 2 (1 godz.)

Konwersatorium 13: Podsumowanie wyników. Zaliczenie konwersatoriów (1 godz.)

Program konwersatoriów opracowała: mgr Beata Kunat

6

---