W-1 Dermatologia 15.02.2008

Budowa skóry

Skóra jest największym narządem ciała ludzkiego (ogólna powierzchnia 1,6- 2 m2 )

Chroni organizm:

• przed środowiskiem zewnętrznym

• utrzymuje równowagę między ustrojem i otoczeniem

Skóra posiada:

• rozwiniętą sieć nerwową

• czułe mechanizmy regulacji gospodarki cieplnej: układ naczyniowy i gruczoły potowe

Skóra składa się z trzech warstw :

• naskórek (epidermis)

• skóra właściwa (cutis propria, dermis)

• tkanka podskórna (tela subcutanea)

Skóra, poza tym zawiera przydatki tj.

• gruczoły łojowe

• gruczoły potowe

• mieszki włosowe

• paznokcie

oraz naczynia krwionośne, naczynia chłonne i zakończenia nerwowe

Naskórek (epidermis)

• nabłonek wielowarstwowy zrogowaciały płaski

• pochodzenia ektodermalnego

• grubość ok. 0,05 mm

• zbudowany z keratynocytów-95%( komórek żywych) i korneocytów (komórek zrogowaciałych)

• ma budowę warstwową

• nie zawiera naczyń krwionośnych

Naskórek zbudowany jest z 4 warstw, (od najgłębszej):

• warstwa podstawna (stratum basale )

• warstwa kolczysta (stratum spinosum)

• warstwa ziarnista (stratum granulosum)

• warstwa rogowa (stratum corneum)

naskórek stale się odnawia, czego przejawem jest złuszczanie, często widoczne gołym okiem

• okres przejścia keratynocytu z warstwy podstawnej do rogowej "turnover time" wynosi 26-28 dni, przy czym połowa tego okresu przypada na warstwę Malpighiego, a połowa na warstwę rogową

• oznaczanie trwania tego okresu ma znaczenie w chorobach skóry cechujących się wzmożoną proliferacją naskórka, np. w łuszczycy

Skórę właściwą można podzielić na:

• warstwę brodawkową (stratum papillare), obejmującą brodawki, zawierające liczne drobne naczynia krwionośne

• warstwę siateczkową (stratum reticulare), obejmującą głębsze warstwy aż do tkanki podskórnej, różniącą się bardziej zbitym charakterem włókien kolagenowych

Drogi przenikania leków Kortykosteroidy - charakterystyka, zastosowanie ogólne, miejscowe, powikłania

Wchłanianie leku przez skórę

• Adsorpcja

• Absorpcja

• Penetracja

• Resorpcja

Penetracja

• Drogą transepidermalną (przez komórki naskórka lub przestrzeń międzykomórkową)

• Drogą transfolikularną (przez mieszki włosowe lub gruczoły potowe)

• Mieszki stanowią 1% powierzchni skóry, ale przenikanie jest ponad 3-krotnie większe niż przez lipidy warstwy rogowej

• Przenikanie steroidów-100-10000 x silniej

• Uszkodzenie warstwy rogowej i częściowe usunięcie lipidów z przestrzeni międzykomórkowej zwiększa ok. 100 x penetrację dla substancji hydrofilowych

Adsorpcja

• Powierzchowne przyleganie lub wiązanie fizykochemicznych leków i ich metabolitów do struktury warstwy rogowej

• Warstwa rogowa naskórka staje się rezerwuarem, z którego lek wolno przechodzi do niższych warstw naskórka

• Wydłuża to czas działania leków i umożliwia ich rzadsze stosowanie

Absorpcja

• Swobodny przepływ składowych w dążeniu do wyrównania ich stężeń w tkankach na zasadzie dyfuzji

• Absorpcja leków limitowana jest przez właściwości warstwy rogowej naskórka

• Szczególnie ważne jest jego nawilżenie

Resorpcja (wchłanianie)

• Substancja dostaje się do naczyń krwionośnych

• Prawie wszystkie preparaty aplikowane zewnętrznie można wykryć we krwi, zwykle poziomy są niskie

Uwalnianie leku z podłoża

Substancje lecznicze i kosmetyki mogą być uwalniane z podłoża w różnym czasie:

• Leki w postaci roztworów alkoholowych uwalniane są na powierzchni skóry i wiążą się z naskórkiem szybko, w miarę parowania rozpuszczalnika czyli alkoholu

• Uwalnianie się leku z maści lub kremu jest znacznie wolniejsze i zależy od doboru składników podłoża

Na wchłanianie leków przez skórę wpływają:

• Wiek pacjenta

• Małe dzieci, zwłaszcza noworodki:

-słabiej wykształcona warstwa rogowa, dużo wody w naskórku-większe przenikanie leków do skóry właściwej

-działania ogólnoustrojowe lub zatrucia po stosowaniu na duże powierzchnie kwasu bornego, kwasu salicylowego, kortykosteroidów

• Osoby starsze:

-zaburzona homeostaza

-zwiększone wchłanianie

• Okolica ciała

• Aktywność wchłaniania leków zależy od grubości naskórka i jego nawilżenia

• Najłatwiej wnikają z błon śluzowych, moszny, powiek i twarzy

• Najsłabiej z płytek paznokciowych, podeszew

• Gęstość rozmieszczenia mieszków włosowych zwiększa wychwyt leków

• Patologiczne zmiany skórne-pozbawienie skóry warstwy rogowej lub odtłuszczenie zwiększa wchłanianie leków

• Uwodnienie warstwy rogowej i temperatura skóry-stosowanie okluzji powoduje nawet 100-krotny wzrost resorpcji

• Unaczynienie-większy przepływ krwi zwiększa resorpcję

• Rodzaj podłoża

Podłoże (zaróbka, nośnik)

• Substancje, w których zawarte są właściwe leki

• Dodatek emulgatorów i środków powierzchniowo czynnych przyczynia się do rozprowadzania leków i lepszego wchłania

Podłoża jednofazowe

• Pudry

• Płyny

• Okłady

• Kąpiele

• Żele

• Lakiery

Podłoża dwufazowe

• Zawiesiny

• Maści i kremy

• Maści hydrofobowe

• Maści hydrofilowe

• Kremy

• Emulsje płynne (lotiony)

• Pasty

Podłoża trójfazowe

• Pasty chłodzące

• Liposomy

• Oleosomy

Pudry (zasypki)

• Sproszkowane substancje stałe, np. talk, tlenek cynku, krzemian glinu, ditlenek tytanu, siarczan magnezu, skrobia + leki np. 2-5% ichtiolu, 1-2% mentolu

• Dzielą się na pudry sypkie i zbite (kompaktowe)

• Działanie wysuszające, p-świądowe, p-zapalne, osłaniające

• Stosuje się w stanach zapalnych bez objawów wysiękowych

• W przypadku wysięku zasypki są przeciwwskazane, gdyż powodują zatrzymanie i wchłanianie się wydzieliny oraz mogą wywołać uogólnione osutki alergiczne

Płyny (roztwory)

• Roztwór (solutio)- lek jest rozpuszczalny w płynnej zaróbce, np. wodzie lub alkoholu itd.

Okłady

• Nawilżone płaty gazy nakładane na zmiany chorobowe

• Okłady:

• chłodzące (otwarte) - stany ostrozapalne, sączące

• rozgrzewające (zamknięte) - pod folię w celu przekrwienia

• Muszą być zmieniane co 2-3 godziny (szybkie wysychanie)

• Działanie p-zapalne, p-świądowe, ściągające, zmniejszające bolesność

Kąpiele

• Działanie łagodzące, p-świądowe, oczyszczające, odkażające, nawilżające

• Dodatki lecznicze: mocznik, ceramidy, sól, parafina płynna, olejki roślinne, glikol propylenowy, dziegcie, krochmal, otręby pszenne

• Czas kapieli-do 15-20 min. (działanie macerujące i wysuszające)

Żele

• Substancje przezroczyste, łatwo rozpuszczalne na powierzchni skóry, o konsystencji koloidowej

• Wg składu podłoży : hydrożele (żele wodniste) i lipożele (emulgator tłuszczu i substancji tłuszczowej)

• Obecnie najczęściej stosuje się żele nieorganiczne, gęstniejące i zasychające na powierzchni skóry

• Są łatwo zmywalne

• Stosowane również w zmianach chorobowych owłosionej skóry głowy

Hydrożele

• łatwo zmywalne

• nie zawierają tłuszczów

• dobra tolerancja kosmetyczna (zwł. skóra łojotokowa)

• dobrze wbudowują się w podłoże hydrożelowe kortykosteroidy, antybiotyki, leki p-trądzikowe, p-grzybicze

Lipożele

• podłoże pozbawione wody

• zawierają tłuszcze i substancje tłuszczowe, parafinę, glikol polietylenowy, lanolinę, silikony

• stosowane na suchą skórę

Lakiery

• Szybko wysychają po nałożeniu pod postacią „ błonki”

• Stosowane w leczeniu odcisków, brodawek

Zawiesiny (płynne pudry, papki)

• Podłoża składające się z substancji płynnych

(wody, rozcieńczonego etanolu, kw. bornego) oraz zawieszonych w nich pudrów

• Na powierzchni skóry frakcja płynna szybko odparowuje, pozostawiając suchą, kruszącą się powłokę

• Działanie chłodzące, p-świądowe

Maści i kremy

• Nośniki leków i kosmetyków

• Miękkie, spoiste w temperaturze pokojowej

• Maści hydrofobowe (tłuste)

• Maści hydrofilowe (tłuste kremy)

• Kremy

Maści hydrofobowe (tłuste)

• Bardzo tłuste, niezmywalne wodą podłoże

• Zawierają uzyskiwane z ropy naftowej węglowodory ( wazelina biała, żółta, parafina płynna i stała) oraz roślinne lub zwierzęce oleje

• Tworzą na skórze nieprzepuszczalną dla wody i ciepła powłokę

Maści hydrofilowe (tłuste kremy)

• Ich podłoże zawiera składowe tłuszczowe i wodne

• Dodatek substancji emulgujących prowadzi do wytworzenia zawiesiny wody w oleju W/O o słabych właściwościach hydro- i lipofilnych

• Podobne działanie jak maści tłuste, ale są lżejsze i lepiej tolerowane

Kremy

• Zawierają dużą ilość wody (do 70%) oraz lipidy i środki emulgujące

• Zbudowane na bazie emulsji olej w wodzie O/W

• Dobrze przylegają do skóry, łatwo w nią wnikają

• Nie tworzą bariery ograniczającej parowanie i przepływ ciepła

• Nie wiążą substancji tłuszczowych, łatwo się zmywają

• Mają dobre właściwości kosmetyczne

• Stosowane głównie w zmianach sączących

Emulsje płynne (lotiony)

• Bardzo lekkie podłoża o płynnej konsystencji i barwie mleka

• Oprócz dużej ilości wody (ponad 70%) występują w niej środki emulgujące i niewielką ilość tłuszczu (O/W)

• Lekko natłuszczają skórę, działają powierzchownie

Pasty

• Podłoża, w skład których wchodzą zaróbki maściowe o typie W/O i sproszkowane substancje stałe (pudry)

• W zależności od składu: pasty twarde, miękkie i pasty zawierające równą ilość podłoży maściowych i pudrów

• Działanie ściągające i lekko osuszające

• Zmywają się olejami

• Pasty działają bardziej powierzchniowo niż maści i kremy

Pasty chłodzące

• Zawierają wodę, oleje i substancje suche (pudry)

• Mają działanie podobne do okładów

Liposomy

• System przeznaskórkowego transportu leków i preparatów kosmetycznych

• Kuliste, mikroskopijne cząsteczki, złożone z wodnistego rdzenia otoczonego warstwą lipidów

• Związane na powierzchni liposomów cząsteczki łatwiej niż w podłożach tradycyjnych docierają do tkanek docelowych-poprawia to biodostępność leków i kosmetyków

• Zwiększają wiązanie wody w w. rogowej i przyczyniają się do poprawy jej właściwości obronnych

• Wnikają głęboko w naskórek i nie są usuwane przy myciu

• Nie wiadomo czy wnikają do skóry

Oleosomy

• Kuliste mikrocząsteczki tłuszczu uzyskiwane pod wysokim ciśnieniem

• Doskonały nośnik substancji lipidowych, które stopniowo uwalniają się do przestrzeni międzykomórkowej w. rogowej

• Wywierają długo utrzymujące się działanie nawilżające, regenerujące

• Wykorzystywane w leczeniu suchej skóry

Kortykosteroidy w dermatologii

• Zastosowane po raz pierwszy w 1952 r. w miejscowym leczeniu dermatologicznym (Sulzberger i Witten)

- 2,5% maść 21-octanu-17-hydroksykortykosteronu w AZS, łuszczycy, DLE, łysieniu plackowatym

- przełom w leczeniu dermatologicznym

• Leczenie podstawowe lub uzupełniające

• W większości oparte na naturalnej 21- węglowej cząsteczce kortyzolu

• Jej modyfikacje:estryfikacja, dehydrogenacja, alkilacja, halogenacja

• Steroidy fluorowane działają silniej niż pochodne hydrokortyzonu

• Do niedawna: większa siła preparatu=większe objawy uboczne

• Obecnie redukcja działań niepożądanych i poprawa indeksu terapeutycznego:

• Modyfikacja struktury podstawowego pierścienia-tzw. łagodne preparaty-po wywołaniu efektu terapeutycznego są metabolizowane do nietoksycznych związków

• 19-węglowy szkielet androstenowy - propionian fluticazonu (Cutivate) Nie daje zaników skóry

Jego metabolit nie działa p/zapalnie ani glikokortykosteroidowo

• Zastosowanie promotorów wchłaniania

Promotory wchłaniania

• Odwracalnie zwiększają przepuszczalność warstwy rogowej

• Zaburzają laminarną strukturę lipidów międzykomórkowych warstwy rogowej

• Reagują z keratyną wewnątrzkomórkową

• Etanol, azon, kwas olejowy, terpeny, mocznik

• Wybór zaróbki wpływa na właściwości fizykochemiczne warstwy rogowej (uwodnienie i bariera ochronna)

Działanie kortykosteroidów w leczeniu miejscowym

• Przeciwzapalne

• Przeciwświądowe

• przeciwwysiękowwe

• Antyproliferacyjne

• Immunosupresyjne

• inne

Zasady stosowania kortykosteroidów

• Właściwe rozpoznanie

-Tinea incognito - grzybica dermatofitowa skóry zmodyfikowana leczeniem kortykosteroidami

- impetigo incognito

- świerzb

• Dobór preparatu

- siła działania

- forma leku (najsilniej wchłaniają się maści gorzej kremy, żele, pianki, lotio, najsłabiej aerozol)

- metoda stosowania

- wiek pacjenta

- rozległość i lokalizacja zmian chorobowych

• Wyższe stężenie i opatrunki okluzyjne zwiększają penetrację

• Przy właściwym stosowaniu ogólne wchłanianie jest niewielkie(metabolizm wątrobowy)

Stopień wchłaniania KS w zależności od miejsca stosowania

• Błony śluzowe - największy

• Krocze

• Powieki

• Twarz

• Owłosiona skóra głowy

• Plecy

• Kończyny górne i dolne

• Grzbiety rąk i stóp

• Powierzchnie dłoniowe i podeszwowe (grubsza warstwa rogowa i brak mieszków włosowych

• Płytki paznokciowe - najmniejszy

Wskazania do leczenia ogólnego:

• Ostre reakcje polekowe

• Choroba posurowicza

• Wstrząs anafilaktyczny

• Obrzęk Quinckego

• Choroby pęcherzowe

• Kolagenozy

Wskazania do leczenia miejscowego

• Wyprysk

• Wyprysk kontaktowy(alergiczny i niealergiczny)

• Atopowe zapalenie skóry

• Liszaj płaski

• Ukąszenia owadów i stawonogów

• Oparzenia

• Keloidy

• Łuszczyca

• Łojotokowe zapalenie skóry

• Toczeń rumieniowaty

• Łysienie plackowate

• Pemfigoid pęcherzowy

• Mastocytoza skórna

• Bielactwo

• Ziarniniak obrączkowaty

• Obumieranie tłuszczowate

• Sarkoidoza

• Rozrosty limforetikularne

• Przyłuszczyca

• Fotodermatozy

• Łupież różowy Giberta

• Oparzenia słoneczne

Klasyfikacja preparatów kortykosteroidowych wg siły działania

• Europejska-wg wzrastającej siły działania (I-IV)

• Amerykańska-wg malejącej siły działania (I-VII)

• Siła działania steroidu zależy od budowy chemicznej, zawartości procentowej w preparacie, postaci leku i rodzaju podłoża, np.preparaty zawierające triamcinolon - maść, krem, lotio, 0,025%, 0,1% -3 różne grupy podziału

Ryzyko skutków ogólnoustrojowych

• Stosowanie na duże powierzchnie ciała (pow. 20%)

• Długi czas (pow. 8 tyg.)

• Okluzja( zwłaszcza dzieci i kobiety w ciąży)

• Niemowlęta i dzieci do 3rż - stosować tylko wyjątkowo - inna powierzchnia skóry, dojrzałość warstw, rozmieszczenie i rodzaj gruczołów, dojrzałość układu krwionośnego i nerwowego, typ owłosienia

Minimalizacja objawów ubocznych

• Terapia naprzemienna

- preparat steroidowy + preparat z obojętnym podłożem, np. Dermovate i Dermobaza, Cutivate i Cutibaza, Locoid i Lipobaza

• Terapia pulsacyjna

-przy przewlekłym leczeniu lub silnych steroidach-leczenie podtrzymujące np.1-2 x w tyg przez 6 miesięcy - zapobiega tachyfilaksji czyli „przyzwyczajeniu” skóry do silnego steroidu i nagłemu pogorszeniu zmian po jego odstawieniu

Powikłania ogólne

• Zahamowanie osi podwzgórze - przysadka - nadnercza (HPA) i przełom nadnerczowy

• Jatrogenny zespół Cushinga-kark bawoli

• Cukrzyca posterydowa

• Układ kostny: zrośnięcie jąder kostnienia przed zakończeniem wzrostu-zahamowanie wzrostu osteoporoza u starszych

• Alergia kontaktowa na sterydy, składniki zaróbki, siarczany: wstrząs anafilaktyczny, stan astmatyczny

• Owrzodzenia skóry ( przy uszkodzeniu obwodowego układu krążenia)

• Zanik tkanki podskórnej

• Zaburzenia odporności - reaktywacja lub pogorszenie zakażeń Candida, Streptocosccus,Staphylococcus, Mycobacterium, Toxoplasma, Pneumocystis, Cryptococcus, Nocardia, Ameba - ostrożnie przy spadku odporności i lekach immunosupresyjnych

• Choroba wrzodowa żołądka

• Perforacja jelit

• Zapalenie trzustki

• Jaskra

Przeciwwskazania względne:

• Gruźlica

• Czynna choroba wrzodowa

• Osteoporoza

• Niewyrównana cukrzyca

• Zespół Cushinga

• Zaburzenia psychiczne

• Ciąża

• Laktacja

Objawy uboczne

-naskórek

• Scienczenie związane ze spadkiem liczby podziałów komórkowych oraz zmniejszeniem średniej objętości keratynocytów

• Zahamowanie melanogenezy przejawiające się odbarwieniem imitującym bielactwo

-skóra właściwa

• Zahamowanie syntezy kolagenu i substancji podstawowych tkanki łącznej

• Degradacja włókien kolagenowych, co prowadzi do powstania rozstępów skóry i teleangiektazji

-naczynia skóry

• Utrwalone rozszerzenie naczyń krwionośnych mimo ich początkowego skurczu

• Obrzęk tkanek otaczających naczynia i nasilenie procesu zapalnego

Powikłania miejscowe

• Najczęściej twarz - zwłaszcza powieki (wtórna jaskra!) i okolice wyprzeniowe (fałdy)

• Kortykosteroidy fluorowane,stosowane przewlekle:

• triamcinolon (Polcortolon)

• betametazon (Diprolene)

• acetonid fluocinolonu (Flucinar)

• pivalat flumetazonu (Lorinden)

Powikłania sterydoterapii miejscowej

• Scienczenie naskórka

• Rozstępy

• Zaniki skóry i tkanki podskórnej

• Poikilodermia atrophicans

• Trądzik posteroidowy i przerost gruczołów łojowych

• Trądzik różowaty posterydowy: zapalenie okołoustne (dermatitis perioralis), periorbicular dermatitis, rosacea-like dermatitis

• Folliculity i prosaki

• Nadmierne owłosienie -hirsutyzm

• Rumień steroidowy( purpura steroidea/rubeosis steroidea), hemosyderoza, wybroczyny, teleangiektazje

• Odbarwienia skóry przypominające vitiligo

• Przebarwienia

• Gwiaździste blizenki (pseudoblizny)

• Opóźnienie gojenia ran i owrzodzeń

• „Tinea incognito”, „impetigo incognito” - zaburzony obraz kliniczny chorób po sterydoterapii

• Ziarniniak pośladków niemowląt (Gluteal granuloma)

- zakażenie drożdżakowe w okolicy pieluszkowej u dzieci nieprawidłowo leczone steroidami

- przybiera charakter guzków z odczynem zapalnym

• Łuszczyca - zaostrzenie zmian lub łuszczyca krostkowa

• Nasilenie objawów trądzika zwykłego i różowatego

• Występowanie odczynów alergicznych kontaktowych

Semiotyka- symptomatologia chorób skóry

Wykwit podstawowy

• są to zmiany skórne, na podstawie których ustalamy rozpoznanie

• są zasadniczym elementem obrazu klinicznego chorób dermatologicznych

Znajomość tych wykwitów pozwala opisać i zdefiniować zmiany widziane na skórze gołym okiem

Rozróżnia się dwa typy wykwitów:

• pierwotne

• wtórne

Wykwity pierwotne
pojawiają się na skórze w początkowym okresie ujawnienia się zmian chorobowych na skórze

Należą do nich:

• plama

• grudka

• guzek

• guz

• krosta

• bąbel

• pęcherzyk

• pęcherz

• łuska

Wykwity wtórne
rozwijają się w toku ewolucji wykwitów pierwotnych występują w okresie rozwoju i ustępowania choroby

Należą do nich:

• nadżerka

• przeczos

• pęknięcie

• rozpadlina

• owrzodzenie

• blizna

• strup

Plama

Plama jest to wykwit leżący w poziomie skóry, niewyczuwalny przy dotyku i różniący się od otaczającej skóry zabarwieniem

Wyróżniamy plamy:

• barwnikowe - odkładanie się barwnika (melaniny),

np. znamiona, piegi, przebarwienia w rumieniu trwałym lub tatuażu oraz odbarwienia (zmniejszenie barwnika) - bielactwo (virtiligo)

wpływ antybiotyków, promieni UV, w ciąży pod wpływem progesteronu

• zapalne - przekrwienie wywołane stanem zapalnym

• naczyniowe -

• wynaczynienia (petechiae), trwałe rozszerzenia naczyń (teleangiektazje)

• nowotworzenie drobnych naczyń (naczyniaki płaskie)

po odczynach alergicznych, mogą być nabyte lub wrodzone zmiany ogniste (nervous flammeus) Plamy te bledną po nacisku

• złogowe- ciemnoszare plamy w srebrzycy lub w zatruciu rtęcią, odkładanie hemosyderyny
  

Grudka
to wykwit wyniosły ponad poziom skóry, o rozmaitych wymiarach, dobrze odgraniczony, różniący się od otaczającej skóry spoistością i ustępujący bez pozostawiania śladów

Grudki mogą być:

• naskórkowe (przerosłe) - przerost naskórka, mogą osiągać duże rozmiary, np. brodawki zwykłe

• mieszane - skórno - naskórkowe - zmiany w naskórku i skórze właściwej, np. łuszczyca (psoriasis), liszaj płaski

• skórne - np. kępki żółte

Guzek (nodulus)

Guzek jest wykwitem wyniosłym ponad powierzchnię skóry, wielkości <1cm, związany jest ze zmianami w skórze właściwej, ustępuje pozostawiając blizny, np. guzki gruźlicze, kiłowe, nowotworowe, brodawka łojotokowa

Objaw Diaskopii - po uciśnięciu szklaną płytką znika zaczerwienienie pozostaje brązowa plama

Guz (nodus, tumor)

Większe wykwity guzkowe, zajmujące również tkankę podskórną,wielkości >1cm np. zapalne-rumień guzowaty, czyrak, nowotworowe łagodne (np. włókniaki) lub złośliwe (np. raki skóry)

Krosta
jest wykwitem wyniosłym ponad powierzchnię skóry, od początku wypełnionym treścią ropną np. w łuszczycy krostkowej albo przekształcający się z pęcherzy lub pęcherzyków w wyniku wtórnego zakażenia bakteryjnego

wielkość <1cm

gdy >1cm to ropień

Bąbel pokrzywkowy
to wykwit wyniosły ponad powierzchnię skóry,

szybko powstaje i ustępuje (do 48-72h) bez pozostawiania śladów. Istotą jest obrzęk skóry właściwej.Występuje w pokrzywce (urticaria) i oparzeniu pokrzywą Gdy zmiany zlewają się i utrzymują dłużej to mamy do czynienia ze schorzeniem układowym, np. obrzęk naczynioruchowy Quinckego

Pęcherzyk i pęcherz

to wykwity wyniosłe ponad powierzchnię skóry, wypełnione płynem (rozwarstwienie skóry) ustępujące bez pozostawiania blizny Jeśli przekraczają 0,5 cm, noszą nazwę pęcherzy

Pęcherzyk (vesicula)

Pęcherzyki są wynikiem gromadzenia się płynu:

• w przestrzeniach międzykomórkowych naskórka -stan gąbczasty w wyprysku

• śródkomórkowo w samych komórkach naskórka - co prowadzi do ich zwyrodnienia wodniczkowego = balonowatego, charakterystycznego dla opryszczki i półpaśca

Pęcherz (bulla)

Pęcherze mogą być:

• podrogowe - płyn pod warstwą rogową, są szczególnie nietrwałe, np. liszajec, pęcherzyca liściasta

• śródnaskórkowe -akatnolityczne - w wyniku utraty łączności między komórkami warstwy kolczystej naskórka, np. pęcherzyca zwykła

• podnaskórkowe - pokrywę pęcherza stanowi cały naskórek, pokrywa pęcherza jest napięta, gdy ulegnie uszkodzeniu powstają nadżerki, np. pemfigoid

Łuska (squama)

Łuska to złuszczająca się warstwa rogowa skóry Powstaje jako zejście stanu zapalnego, w następstwie:

• hiperkeratozy - nadmiernego rogowacenia, np. rybia łuska

• parakeratozy - niepełnego przyspieszonego rogowacenia, np. w łuszczycy

• dyskeratozy -nieprawidłowego rogowacenia pojedynczych komórek, np. choroba Dariera (pod wpływem promieni UVB)

Nadżerka (erosio)
to ubytek naskórka powstający w wyniku jego zniszczenia

Ustępuje bez pozostawienia blizny, np. po przerwaniu pokrywy pęcherza lub maceracja w fałdach skórnych

Przeczos (excoriatio)
to w istocie nadżerka, o wyglądzie linijnego ubytku w skórze uprzednio niezmienionej,

powstaje najczęściej pod wpływem drapania, np. świerzb, wszawica, świerzbiączka

Pęknięcie i rozpadlina (fissura et rhagas)

Przeczos to linijne ubytki naskórka lub skóry właściwej w miejscu zapalnym lub hyperkeratozy narażonego na rozciąganie

Rozpadlina zaś to głęboki linijny ubytek, zawsze dochodzący do skóry właściwej (okolica odbytu, pięty) obejmujące głębsze warstwy skóry właściwej, pozostawiając blizny, np. zaawansowane nowotwory

Owrzodzenie (ulcus)

to ubytek skóry właściwej, który ustępuje pozostawiając blizny Powstaje z guzków, guzów, krost, pod wpływem czynników chemicznych( kwasy), fizycznych (odmrożenia, odparzenia), mechanicznych (odleżyny) lub w wyniku zmian naczyniowych tętniczych lub żylnych

Blizna (cicatrix)

Blizna powstaje w następstwie uszkodzenia skóry właściwej i zastąpienia jej tkanką łączną włóknistą Najczęściej jest zejściem owrzodzenia lub powstaje z guzków nie ulegających rozpadowi, np. sarkoidoza

Blizny mogą być:

• przerosłe - po zabiegach operacyjnych, pooparzeniowe

• zanikowe, np. toczeń rumieniowaty, liszaj twardzinowy i zanikowe

Lichenizacja
jest zjawiskiem przerostu naskórka (brodawek skórnych) ze wzmożonym poletkowaniem na powierzchni

• dochodzi do pogrubienia skóry w wyniku drapania i przewlekłego stanu zapalnego

• skóra z wyraźną lichenizacją wygląda jakby była oglądana przez szkło powiększające - widoczne są wyraźne zmarszczenia, poprzeczne bruzdy

• występuje najczęściej u osób z nasilonym i przewlekłym AZS, stanowi charakterystyczny objaw świerzbiączki (prurigo)

Zliszajowacenie

Wtórne zakażenie bakteryjne nałożone na wcześniej istniejące zmiany W chorobach świądowych, pogrubiały, suchy, szorstki, naskórek o wzmożonym poletkowaniu

11

---