CHÓW I HODOWLA ZWIERZĄT

CEL CHOWU

• Produkcja wysokobiałkowego pożywienia

Chów - Polega na utrzymywaniu zwierzęcia, żywieniu go, dbanie

Hodowla - polega na udoskonaleniu gatunku, wyodrębnieniu najlepszych cech gatunku

RODZAJE POMIESZCZEŃ DLA BYDŁA

Uwięziony	Wolnostojący
Zwierzęta mają swoje stanowisko Spędzają w nim prawie całe życie Mają dostęp do świeżej wody Jedzenia Stanowisko musi być na tyle duże aby zwierze mogło się w nim spokojnie położyć Powinny być co jakiś czas wypuszczane	Ten typ jest lepszy dla zwierząt Pozwala na lepszą organizację pracy Zwierzęta mają przylegające do siebie boksy lub kombiboksy Boks służy wyłącznie do odpoczynku Kombiboks - do pobierania paszy, jedzenia i spędzanie wolnego czasu Posiada hale udojową - jest to osobna sala

HALE UDOJOWE:

• Rybia ość - stanowiska są ustawione ukośnie do kanału udojowego, duże zagęszczenie

• System tamtemowy - stoiska są ustawione prostopadle do kanału udojowego, ten sposób jest szybszy niż rybia ość

• Dojarnie karuzelowe - występują w dużych oborach, wykorzystywana jest ruchoma platforma, kręci się, podjeżdża do człowieka i do aparatu, jest to najszybszy sposób, można wydoić do 100 krów na 1h

UTRZYMANIE NA GŁĘBOKIEJ ŚCIÓŁCE:

• Miejsca wypoczynkowe ścielone są grubą warstwą ściółki

• Ściółka ta wymieniana jest co ok. 3 miesiące

• Ułatwia ona utrzymanie w czystości

• Zwierzęta mają mniejsze obrazy nóg

• Natomiast wymaga się częstszej korekcji racic.

POMIESZCZENIA DLA CIELĄT I JAŁÓWEK:

• Przez pierwsze 8 tyg. Życia zwierzęta muszą być trzymane w kojcach

• Mleko pdaje się z wiadra

• Naczynia powinny być ustawione na odpowiedniej wysokości

• Powinny być naczynia do wody i paszy treściwej

• Pomieszczenia te powinny mieć stałe dojście na dwór ( zimny wychów )

ZABIEGI PIELĘGNACYJNE:

Czyszczenie skóry:

• Powoduje lepsze ukrwienie

• Natłuszcza sierść

• Czyści się w kierunku od głowy do zada

• Grubsze zanieczyszczenie usuwa się wierzchciem ze słomy

• Szczotkę czyści się o zgrzebło

Dekornizacja - usuwanie rogów lub ich zalążków

• Chemiczna - u 2 tygodniowych cieląt smaruje się pastą żrącą

• Termiczna - usuwanie zawiązków za pomocą żegadeł elektrycznych lub ogniem

• Chirurgiczna - usuwa się za pomocą noża w kształcie rurki, usuwa się je z kawałkiem skóry, jest to metoda bardzo krwawa ale najlepiej się goi

Korekcja racic:

• Zabieg przeprowadzany na zarośniętych racicach, przywracający im prawidłowy kształt. Usuwa się przednią część racicy, która rośnie szybciej

• Gdy racica jest mocno zarośnięta to powoduje ból, zwierze pobiera mało pokarmu i co za tym idzie daje mało mleka

Choroby zwierząt:

• Gnicie rogupiętek

• Ropne zapalenie tworzywa racicowego

• Wrzód podeszwy

• Zanokcica ( bakteryjna )

PIELĘGNACJA:

• Należy chronić racice przed zamoknięciem

• Należy utwardzać dżegciem

• Należy przeprowadzać korekcje kopyt za pomocą np.:

1. Noży kopytowych

2. Kleszczy racicowych

3. Tarnik

4. Kreatofrezarki

Kolejność działań:

• Usunięcie nożem kopytowym kruchego rogu

• Usunięcie kleszczami wyrośniętej ściany od strony podeszwy

• Wystruganie nożem części podeszwy przylegającej do szpary między racicowej

• Wyrównanie krawędzi tarnikiem

• Skrócenie raciczki tarnikiem

WARUNKI ZOOTECHNICZNE W OBORACH:

• Zwierzęta powinny mieć dobry stan zdrowia

• Dobrą płodność

• Powinny być dobrze produktywne

• Powinny się odpowiednio zachowywać

MIKROKLIMAT W BUDYNKACH DLA BYDŁA:

• Odpowiednia temperatura

• Wilgotność powietrza ok. 60-80%

• Powinna być odpowiednia koncentracja gazów

• Wentylacja

• Wentylatory muszą być zamykane na zimne i rozmieszczone równomiernie

• Pomieszczenia muszą być oświetlane światłem naturalnym albo sztucznym ( światło naturalne - stosunek powierzchni oszklonej do podłogi )

• Dopuszcza się maksymalne zanieczyszczenie na poziomie:

1. CO2 - 3 tys. ppm

2. H2S - 5 tys. ppm

3. NH4 - 20 tys. ppm

• Budynek powinien mieć co najmniej 1 wyjście ewakuacyjne przy obsadzie do 15 sztuk

• Co najmniej 2 wyjścia ewakuacyjne powyżej 15 sztuk

• Drzwi lub wrota powinny być otwierane na zewnątrz

TYPY RAS BYDŁA I CECHY BUDOWY MAJĄCE WPŁYW NA UŻYTKOWOŚĆ

TYP MLECZNY:

• Ciało na planie trójkąta

• Delikatny kościec

• Pojemne dobrze wykształcone wymię

• Głowa lekka na wysokiej szyi

• Klatka piersiowa umiarkowanie wysklepiona i stosunkowo długa ponieważ żebra są ułożone skośnie i między nimi są duże odstępy

• Łopatki dobrze przylegają do ciała, ich umięśnienie jest płaskie

• Wyrostki ościste kręgosłupa wystają lekko ponad górne krawędzie łopatek tworząc ostry kłąb

• Zad jest szeroki ale płasko umięśniony

• Nogi długie

• Pojemne wymię, wysoko podwieszone, skrzynkowo - miskowy kształt

• Ćwiartki wymienia muszą być równomiernie rozwinięte

• Więzadło środkowe powinno dzielić wymię na 2 równe części

• Wymię powinno być pokryte delikatna skórą, delikatnie owłosioną z gęstą siecią żył

• Każda ćwiartka zakończona jest cylindrycznym pionowo ustawionym strykiem

RASY TYPU MLECZNEGO:

Holsztyńskie (Hf)

• Czarno białe

• Duże

• Dorosła krowa ok. 650 kg. w kłębie 140 cm.

• Buchaj ok. 1300 kg.

• Wcześnie dojrzewają

• Mleko i wydajność ( ilość mleka w laktacji )

USA - 9600 kg., 3,7 % tłuszczu, 3,12 białka

Holandia - 8 200 kg. 4,3 % tłuszczu, 3,4 białka

Niemcy - 7 500 kg. 4,2 % tłuszczu, 3,4 białka

Polska - 6 200 kg. 4,2 % tłuszczu, 3,3 białka

Jersey

• Najmniejszy spośród głównych ras mlecznych

• Krowy ok. 370 kg. Sarnie umaszczenie

• Buchaje ok. 600 kg. Ciemniejsze umaszczenie od krów

• Mają charakterystyczną białą obwódkę wokół śluzawicy

• Długowieczna rasa

• Wcześnie dojrzewają

• Łatwo przebiega u nich poród

• Mają wyjątkowo wysoką zawartość tłuszczu w mleku

• Mają żółtawy kolor mleka ( więcej karotenu )

• Ta rasa jest najbardziej popularna w stanach

USA - 6600 kg. 4,6 % tłuszczu, 3,8 białka

Dania - 5600 kg. 5,97 % tłuszczu, 4,0 białka

Polska - 4700 kg. 5,6 % tłuszczu, 4,0 białka

Laktacja - od porodu do 2 miesiąca przed terminem następnego wycielenia

Ayrshire - wyhodowana w Szkocji

• Krowa waży ok. 500 kg.

• Buchaj waży ok. 800 kg.

• Nie występuje w Polsce

• Ma dobrą odporność

• Dobrze wykorzystuje pasze

RASY KOMBINOWANE

Czarno - biała (cb)

• Zbilansowana użytkowość mleczna i mięsna

• Przydatność do użytkowania mięsnego

• Do Polski sprowadzane jako Holenderki

• Prawie nie istnieją

Czerwono - biała ( czb )

• Podobna użytkowo do czarno - białej

CB i CZB przestają być oddzielnymi rasami, stopniowo są przekształcane z CB i CZB rasy holsztyńskiej

Simental

• Duża masa

• Mocno podkreślone cechy mięsne

• Zady o zaokrąglonych kształtach

• Umaszczenie łaciate ( od żółtych po czerwone )

• Głowa, podbrzusze, dolne odcinki kończyn, kiść ogona białe !!

• Mleko ma wysoką zawartość kazeiny, nadaje się do przeróbki

RASY TYPU MIĘSNEGO

Charolaise - pochodzi z Francji

• Jedna z największych ras bydła

• Krowa ok. 800 kg.

• Buchaj ok. 1200 kg.

• Umaszczenie jednolicie białe ( biało - kremowe )

• Jasna: racica, śluzawica, rogi

• Ma bardzo dobre umięśnienie

• Bardzo wysokie tępo wzrostu

• Ze względu na duży kaliber i późne dojrzewanie bydle to nadaje się do intensywnego wypasu prowadzonego do wysokiej masy ciała bez obawy o nadmierne otłuszczenie

• Mankament - duża głowa, gruba kość i znaczna masa urodzeniowa cieląt nawet do 45 kg.

Limousire - pochodzi z Francji

• Umaszczenie jednolite brązowo - czerwone

• Ma charakterystyczne rozjaśnienia wokół oczu i śluzawicy

• Ma cienką kość

• Ma doskonałe umięśnienie tułowia, zwłaszcza zadu

• Częsta hipertrofia - przerost mięśni zadu

Piemontese - pochodzi z Włoch

• Jest średniej wielkości

• Ubarwienie jednolite białe lub beżowe

• Śluzawica, uszy, nogi ciemniejsze

• Doskonałe umięśnienie

• Hipertrofia

• Ma bardzo chude mięso

• Jest duży odsetek trudnych porodów

Simental

• Bardzo masywny

• Dobre umięśnienie

• Późno dojrzewa

• Jest dużego kalibru

• Można doprowadzić do wysokiej masy ciała przez dłuższy czas

• Duży odsetek trudnych porodów

Hereford - pochodzi z Wielkiej Brytanii

• Wcześnie dojrzewa

• Jest średniego kalibru

• Dobra płodność

• Łatwość wcieleń

• Charakterystyczne znaczne otłuszczenie tuszy

• Marmurkowate mięso - mięso które ma wysokie walory smakowe

Aberdeen angus - pochodzi z Wielkiej Brytanii, jest podobna do Hereforda

• Bardzo mała głowa

• Łatwość porodów

• Świetnie przystosowana do trudnych warunków

• Mięso marmurkowate

• Można je utrzymać bez budynków inwentarskich

CECHY BUDOWY CIAŁA MAJĄCE WPŁYW NA UŻYTKOWOŚĆ

Ocena typu i budowy ciała składa się z 3 elementów:

• Oceny ogólnej

• Oceny cech liniowych

• Wykazu wad budowy

1. Cechy liniowe - są to cechy odziedziczalne, posiadające wartość ekonomiczną. Ocenia się w skali od 1 do 9 pomiędzy ekstremami biologicznymi danej cechy, gdzie nie zawsze 9 to cecha pożądana. Celem jest ukazanie budowy detalu konkretnego zwierzęcia

2. Ocena ogólnego pokroju - skala 100 pkt. Każda cecha jest punktowana od 50 do 100 pkt. Za 50 pkt. Jest dyskwalifikacja.

3. Ocena wad

ROZRÓD BYDŁA

• Co 21 dni odbywa się cykl płciowy

• Trwa ok. 18 h

• U krowy owulacja występuje po rui

• Dojrzałość płciowa jest gdy jałówka ma z pół roku, ale wtedy jest za wcześnie na krycie lub inseminację

• Dobry czas na pierwsze krycie jest wtedy gdy jałówka osiągnie 70% masy ciała dorosłej krowy, to jest ok. 15 msc. 360 kg.

• Do 24 miesiąca jałówka powinna się 1 raz ocielić

• Ruja poprzedzona jest okresem przed rujowym podczas którego obserwujemy pobudliwość i niepokój, wspinanie się na inne krowy, obrzmienie i zaczerwienienie warg sromowych, skąpy śluz, ryczenie

• Ruja właściwa, charakteryzuje się przede wszystkim wystąpieniem odruchu tolerancji na obskakiwanie na inne krowy, występuje obfity opalizujący śluz ze sromu, silne zaczerwienienie i obrzęk warg sromowych, zmniejszenie apetytu, spadek produkcji mleka

• Od 10 do 18h od zaobserwowania rui najlepiej pokryć

• Nie wcześniej niż 6 tyg. po uprzednim porodzie

• Sztuczne unasiennianie - wprowadzanie nasienia przez pochwę metodą oburącz u nasady macicy

• Super owulacja i przenoszenie zarodków ( MOET ) wyzwala się hormonalnie, pobiera się nasienie od wybitnego buchaja i przeznacza się go wybitnej krowie, następnie zarodki się wypłukuje i umieszcza u mniej wartościowej krowy, w ten sposób można otrzymać kilka wybitnych cieląt

• Ciąża trwa 9 miesięcy

Wpływ żywienia na płodność:

• Nadmiar białka - podwyższona ilość mocznika we krwi, nieprawidłowy skład śluzu macicznego, obniża pH, gorsze wyniki unaczynniania

• Niedobór białka - osłabia objawy rui, opóźnia wystąpienie rui po porodzie

• Energia ( węglowodany, tłuszcze, białko )

• Nadmiar - otłuszczenie samic, nie sprzyja zacieleniu

• Niedobór - powstanie ketozy

• Fitoestrogeny - hormony roślinne, mogą dawać nieregularne cykle lub cykle bez owulacji

• Witaminy i składniki mineralne - Wit. A, Ca, P, Sn, Mn, Cu

PORÓD

Trudności:

• Obkurczenie się macicy

• Zatrzymanie łożyska

• Opóźniony powrót aktywności jajników

• Upadek cielaka

• Znacznie wpływa na poród typ przodowania oraz płeć potomstwa

• Przodowanie pośladkowe

• Porody osobników męskich

• Niedostosowanie wielkości matki do dziecka

• Masa cieląt dla jałówki ok. 30 kg. Natomiast dla wieloródek do 35 kg.

Na 2 miesiące przed porodem należy zasuszyć krowę. W tym czasie regeneruje się gruczoł mlekowy. Gdy się krowy nie doi to składniki odżywcze idą na wzrost i ukształtowanie dziecka. Gdy się zasusza krowę to nie należy jej przekarmiać. !

TERMINY DOTYCZĄCE ŻYCIA I ROZRODU BYDŁA:

• Ciąża trwa 9 miesięcy

• Zasuszenie na 6-8 tygodni przed porodem

• Długość rui ok. 18h

• Owulacja co 21 dni

• 1 owulacja po wycieleniu - 16 dzień około

• Najłatwiej zacielić krowę po 2 owulacji

ŻYWIENIE I PIELĘGNACJA CIELĄT I MŁODYCH BUCHAJÓW

Postępowanie z noworodkiem:

• Oczyszczanie nozdrzy i pyszczka ze śluzu

• Zabezpieczenie pępowiny ok. 8-10 cm od skóry

• Cielę należy osuszyć ( wytrzeć słomą )

• Podać pierwszą siarę nie później niż 2h po urodzeniu

Żywienie cieląt:

Od urodzenia do 5 dnia życia dostaje od 4-6 litrów siary dziennie, dawkę tę dzielimy na 3-4 dawki po 1 litr lub max 1,5 l

• Cielę nie ma jeszcze rozwiniętych przedżołądków, dlatego siara trafia bezpośrednio do trawieńca ( ma ok. 1 l pojemności )

• Należy ustawiać wiaderko na odpowiedniej wysokości

Od 6 do 60 dnia, cielę poi się mlekiem lub mlekiem zastępczym temperatura ok. 35 stopni C.

• Niespożytą część usuwamy

• Jeśli w piciu jest białko mleka podaję się wtedy 2 x dziennie jeśli białka roślinne to 3x dziennie

• Cielę powinno mieć dostęp do wody, lizawek, mleka

• Kule ze sierści - bezoary - mogą prowadzić do śmierci

• W tym czasie równolegle podajemy pasze stałe

• Od 2 tyg. życia podajemy całe ziarna kukurydzy i owsa oraz pasę treściwą typu starter - do woli ( At libitum )

• Od 10 tyg. życia dodaje się inne pasze stałe, siano łąkowe, marchew pastewną

• Siano - kiszonkę można podać od końca 3 miesiąca

Od 60 dnia do 180 dnia

• Cielęta otrzymują w dawce pokarmowej 2 kg. Paszy treściwej, 1 kg. Siana, do 12 kg. Zielonki, uzupełnić minerałami np. Ca, P…

ŻYWIENIE I PIELĘGNACJA JAŁÓWEK HODOWLANYCH

• Po ukończeniu 6 miesiąca oddzielamy buhajki na opas od jałówek na remont stada

• Jałówki dzielimy na 3 grupy:

1. Jałówki młodsze do 10 miesięcy

2. Jałówki starsze powyżej 10 miesiąca

3. Jałówki cielce powyżej 15 miesiąca

Jałówką potrzebna jest duża ilość ruchu i umiarkowane żywienie.

Pasze objętościowe soczyste: zielonki, kiszonki

Pasze objętościowe suche: siano, słoma

NIE STOSUJEMY PASZ TREŚCIWYCH DLA JAŁÓWKI

---