Katarzyna Rzeszótko
Spec. nauczycielska
Rok IV, gr.2

Scenariusz lekcji języka polskiego dla I klasy gimnazjum. (1 godz.)

Temat lekcji: Dlaczego Ikarowi nie udało się dolecieć do celu?- Mit Dedal i Ikar.

Cele ogólne:

• Znajomość mitu Dedal i Ikar.

• Dostrzeganie pouczeń występujących w tekście.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• potrafi streścić mit Dedal i Ikar;

• poprawnie tworzy opis przeżyć wewnętrznych bohaterów;

• sprawnie operuje pojęciem mit;

• wyodrębnia i opisuje poszczególnych bohaterów;

• formułuje wnioski na podstawie zebranych informacji;

• porządkuje chronologicznie wydarzenia.

Metody: praca z tekstem literackim, poszukująca dyskusja.

Formy pracy: indywidualna, grupowa, zbiorowa.

Środki dydaktyczne: Mit Dedal i Ikar, obrazy Petera Bruegela i Carla Saraceniego Upadek Ikara, karty pracy.

PRZEBIEG LEKCJI

Wprowadzenie:

1. Zapoznanie uczniów z celami lekcji.

2. Zapisanie tematu lekcji na tablicy.

3. Sprawdzenie w rozmowie znajomości mitu Dedal i Ikar. Pytania pomocnicze:

N: Gdzie dzieje się akcja mitu, jaki jest jej czas?

U: Czas akcji nie jest bliżej określony. Wydarzenia mają natomiast miejsce w czasach mitycznych, więc daleko w przeszłości. Wiadomo, że są to czasy, w których bogowie schodzili na ziemię, a wybrańcy z ziemi byli zapraszani do siedziby bogów. Początkowa akcja rozgrywa się na wyspie, na dworze króla Krety Minosa by później przenieść się w przestworza (lot ojca i syna) i na kolejną wyspę, na której w końcu osiadł Dedal.

N: Dlaczego Dedal chciał uciec z wyspy króla Minosa?

U: Dedal zapragnął opuścić Kretę i powrócić do ojczyzny, jednak król Minos, nie chciał wyrazić zgody na wyjazd budowniczego, który zna wiele tajemnic państwowych. Kreta stała się dla budowniczego miejscem niewoli, gdyż bardzo tęsknił za rodzimą ziemią. Ponieważ był bardzo pomysłowym człowiekiem, przyszło mu do głowy, aby zbudować olbrzymie skrzydła, na których on i jego syn, Ikar mogliby poszybować nad morzem i dotrzeć do upragnionej ziemi.

N: Z czego zbudowane były skrzydła uciekinierów?

U: Skrzydła były zrobione z ogromnej ilości ptasich piór sklejonych woskiem, istniało więc ryzyko, że konstrukcja ta może rozkleić się pod wpływem wilgotnego morskiego powietrza lub przy zbytnim nagrzaniu jej słońcem.

N: Gdzie Ikar popełnił błąd?

U: Chłopiec zginął, ponieważ ponad rozsądek cenił chwilowe mocne doznania, nie potrafił myśleć długofalowo, działał impulsywnie. Nie potrafił cieszyć się lotem, chciał więcej, nie potrafił znieść swoich ograniczeń, pragnął latać niczym ptak, był marzycielem, który śnił o pokonaniu natury. Był lekkomyślny, nie myślał, o tym, jak może skończyć się jego bezkompromisowe dążenie do spełnienia marzeń.

N: Jak Dedal nazwał wyspę i morze po śmierci ukochanego syna?

U: Morze, w którym zginął Ikar ojciec nazwał Ikaryjskim a wyspę Ikarią.

N: Co się stało z Dedalem po śmierci syna?

U: Po śmierci Ikara Dedal zatrzymał się na Sycylii, został tam nadwornym budowniczym. Po kilku latach król Minos zaatakował Sycylię, upominając się o Dedala. W walce jednak Minos poległ, a Dedal żył jeszcze długo w poważaniu wszystkich mieszkańców.

4. Co oznacza wyrażenie „ikarowe wzloty”

Są to loty zbyt wysokie, podniebne, szaleńcze, prowadzące do katastrofy / w mit. gr.: syn Dedala, który na sporządzonych przez ojca skrzydłach wzbił się zbyt wysoko w powietrze, co spowodowało roztopienie się wosku spajającego pióra i upadek chłopca do morza.

Rozwinięcie

1. Uczniowie otrzymują kartę pracy, którą muszą wypełnić indywidualnie.

Wstaw w odpowiednie miejsca w tekście wyrazy z ramki. Użyj odpowiedniej formy podanych wyrazów.

Dedal był wielkim budowniczym. Miał syna Ikara. Obaj zbudowali skrzydła przy pomocy wosku i piór. Po ciężkiej pracy wzbili się w powietrze. Ikar jednak nie posłuchał przestróg ojca i poszybował zbyt wysoko. Dlatego też swój lot do wolności przypłacił życiem.

2. Podział klasy na sześć grup i przydzielenie im odpowiednich zadań.

GRUPA I

Przeprowadźcie krótki wywiad z Dedalem pamiętając o poprawnym zapisie wywiadu.
[Na początku podaje się pełne imię i nazwisko dziennikarza i osoby z którą przeprowadza wywiad. W dalszej części wystarczą inicjały.]

GRUPA II

Sporządź krótki opis obrazu Carla Saraceniego Upadek Ikara.

Przykładowa odpowiedź:

Zdecydowanie na pierwszym planie obraz widzimy uciekinierów z Krety. Oboje są jeszcze w powietrzu jednakże Ikar opada już bezsilnie w dół. Odwrócony plecami do morza nie jest w stanie wykonywać swobodnych ruchów. Nad nim widzimy już pojedyncze pióra i inne fragmenty zdradliwej konstrukcji. Nieco niżej leci jego ojciec. Przerażony ogląda się za synem. Wie, że nie jest w stanie mu pomóc, ale mimo to wyciąga do niego rękę. Bezsilny obserwuje jak jego jedyne dziecko spada w morską otchłań.

W lewym, dolnym rogu obrazu widzimy dwie niezidentyfikowane postacie, które wydają nam się dziećmi. Palcem wskazują na rozgrywający się nad nimi dramat. Prawdopodobnie napawa ich to przerażeniem i pewnym szacunkiem, jako że latające postaci uważają za bogów.

Tło obrazu stanowi niebo i dwa oddzielone od siebie wodą lądy. Jednym z nich jest pewnie miejsce pogrzebania syna Dedala, czyli Ikaria. Wiemy też, że owa woda to Morze Ikaryjskie.

Cały obraz utrzymany jest w jasnej tonacji. Tylko świadkowie ponurego zdarzenia owiani są jakby tajemnicą, którą ujmuje ciemny kolor.

Naszym zdaniem „Upadek Ikara” nie jest tylko obrazem. Jest to pamiątka dla wielu ludzi, którzy chcieliby poznać historię „dziecka marzenia”…

GRUPA III
Sporządź krótki opis obrazu Petera Bruegela Upadek Ikara.

Przykładowa odpowiedź:

Temat nawiązuje do mitu o Ikarze i Dedalu, przedstawia scenę upadku Ikara do morza.

Na pierwszym planie obrazu widać wzgórze, na którym chłop orze ziemie.

Ten fragment przyciąga uwagę , gdyż wzgórze jest w jasnych kolorach. Chłop ma na sobie czerwony kubrak przykuwający wzrok na tle brązów i zieleni.

Na drugim planie widać pasterza i psa pilnującego stado owiec, oraz rybaka zarzucającego sieć do wody, statek, miasto i zachodzące słońce. w prawym dolnym rogu obrazu malarz przedstawił Ikara, tytułowanego bohatera dzieła.

Artysta namalował ostatnią chwilę z zycia chłopa, gdy znika w toni morskiej. Nikt z pobliskich postaci nie pomaga Ikarowi. Chłop zajęty jest pracą, pasterz patrzy w niebo, a rybak zarzuca sieć.

Obraz Bruegla jest dość kontrowersyjny, w ten sposób, próbuje przekazać naukę i prawdę o świecie. Malarz namalował w ciemnych barwach, podkreślając tragedię chłopca, a lewa część obrazu i środek płótna przedstawione jest w jaśniejszych kolorach- pogodnymi i jasnymi. Naszym zdaniem Bruegel bardzo dobrze oddał temat obrazu. Przekazał wiernie końcówkę mitu nie rezygnując z morału. Kolorystyka płótna oddaje klimat dzieła i tragedię.

GRUPA IV
Sporządźcie plan wydarzeń mitu o Dedalu i Ikarze.

Przykładowa odpowiedź:

Plan wydarzeń mitu:

1. Życie na Krecie.

2. Dedal budowniczym labiryntu.

3. Chęć opuszczenia wyspy- zakaz Minosa.

4. Uwięzienie Dedala i Ikara.

5. Budowa skrzydeł.

6. Przestrogi ojca.

7. Lot.

8. Tragiczny upadek Ikara.

9. Rozpacz ojca.

GRUPA V
Na podstawie przeczytanego mitu o Dedalu i Ikarze sporządźcie opis ojca i syna. Skomentujcie zachowanie Ikara.

Przykładowa odpowiedź:

Dedal - ojciec Ikara, pochodził z Aten. Na Kretę przybył jako znany konstruktor i wynalazca. Jego rzeźbami zachwycały się rzesze Greków, chętnie też korzystano z jego wynalazków, np. ze świdra. Dedal był odważny i pomysłowy. Kochał swoją ojczyznę (Ateny) i tęsknił za nią, a nie mogąc do niej wrócić legalnie, postanowił wykorzystać swoje umiejętności i podstępem opuścić wraz z synem wyspę króla Minosa (Kretę). W tym celu skonstruował skrzydła. Trzeba było wiele fantazji i wyobraźni, żeby wpaść na taki pomysł. Oprócz nich Dedal posiadał także wiele rozwagi i rozsądku. Umiał przewidywać, dlatego wytłumaczył synowi sposób działania wynalazku i ostrzegł przed nieostrożnym lotem. Z pewnością bardzo rozpaczał z powodu śmierci Ikara, mimo to nie zrezygnował z dalszego lotu i w końcu osiągnął cel.

Ikar - syn Dedala, młody, pełen wrażeń i fantazji. Był posłuszny ojcu, dopóki nie zachłysnął się lotem, wysokością i przestrzenią. To musiało być niezwykłe uczucie. Może Ikar myślał, że cały świat do niego należy? Nabrał odwagi i chęci wynoszenia się wciąż wyżej i wyżej. Zupełnie zapomniał o ojcowskich napomnieniach. Ikar poniósł śmierć, nie doleciał z ojcem do Aten. Wcześniej jednak spełniły się jego marzenia o lataniu, stał się człowiekiem-ptakiem, poszybował wysoko, z góry podziwiał piękno ziemi. Mimo nieposłuszeństwa wobec ojca, Ikar to piękna i szlachetna postać.

GRUPA VI
Omów problematykę mitu Dedal i Ikar.

Przykładowa odpowiedź:

Opowieść zlokalizowana jest w konkretnej przestrzeni geograficznej; można znaleźć na mapie wszystkie miejsca wymienione w tekście (Kretę, Samos, Delos, Paros, Lebintos, Kalymne). Ta cecha odróżnia mit od baśni. Interpretując mit, trzeba wskazać na symboliczny podział przestrzeni na górę i dół: góra oznacza sferę boskiego sacrum, zaś dół sferę profanum, z którym wiąże się śmierć.

Mit jest opowieścią o przekraczaniu granic tego, co ludzkie (Dedal „zamyśla poprawić naturę”, rybak, pasterz i oracz, obserwujący lot Ikara, zdumieni wypowiadają słowa: „Któż mógłby tak w powietrzu latać? Chyba tylko bogowie!”).

Szansę przezwyciężenia ograniczeń daje sztuka - Dedal dzięki temu, że był rzemieślnikiem - artystą, zyskuje możliwość wydostania się z niewoli.

Dedal ukazany jest jako świadomy swej mocy artysta, ale i jako lękający się o swego syna ojciec oraz nauczyciel, który instruuje, przestrzega, lecz który w końcu musi dać Ikarowi prawo do samodzielności, nie może wziąć jego losu na siebie, nie może niczego przeżyć zamiast niego. Mowa jest więc o granicach odpowiedzialności za drugiego i związanego z nią cierpienia.

3. Przedstawienie efektów pracy uczniów na forum klasy.

4. Uczniowie uzupełniają tabelę za pomocą odpowiednich przymiotników.
   [Określenia dotyczące tego, jakim człowiekiem był Dedal i Ikar.]

DEDAL	IKAR
CECHY
rozsądny pracowity odważny pomysłowy	nierozsądny marzycielski lekkomyślny beztroski

5. Wypełnianie karty pracy- indywidualne.

Który z bohaterów mitu (wpisz odpowiednie imię):

• uosabia tęsknotę za ojczyzną:Dedal

• uosabia fascynacje człowieka tym, co nieznane:Ikar

• pragnie niezależności od innych i wolności:Dedal

• upaja się swobodą, lotem:Dedal

Zakończenie

1. Podsumowanie i ocena pracy uczniów.

2. Sporządzenie przez uczniów notatki z mitu Dedal i Ikar.

3. Zadanie pracy domowej:[do wyboru jeden temat]

I Dlaczego to właśnie Ikar a nie Dedal zawładnął wyobraźnią ludzi różnych epok? Praca na min. 1 strona A4

II Mit Dedal i Ikar opowiada o odwiecznym pragnieniu ludzi by latać jak ptaki w przestworzach. napisz, w jaki sposób we współczesnym świecie zostało ono zrealizowane. Praca na min. 1 strona A4

ZAŁĄCZNIKI:

Załącznik 1

Peter Bruegel Upadek Ikara




Załącznik 2

Carlo Saraceni Upadek Ikara.




Załącznik 3

Wstaw w odpowiednie miejsca w tekście wyrazy z ramki. Użyj odpowiedniej formy podanych wyrazów.

Budowniczy, Ikar, życie, Ateny, pióra, wosk, poszybować, praca.

Dedal był wielkim………………………. Miał syna…………… Obaj zbudowali skrzydła przy pomocy ……………. i ……………. Po ciężkiej ……………. wzbili się w powietrze. Ikar jednak nie posłuchał przestróg ojca i ……………………. zbyt wysoko. Dlatego też swój lot do ……………… przypłacił ……………..

Załącznik 4

Uzupełnij tabelę wpisując odpowiednie przymiotniki do kolumn, jakim człowiekiem był Ikar i Dedal.

DEDAL	IKAR
CECHY

Załącznik 5

Który z bohaterów mitu (wpisz odpowiednie imię):

uosabia tęsknotę za ojczyzną:________________________________

pragnie niezależności od innych i wolności:__________________

uosabia fascynacje człowieka tym, co nieznane:_______________

upaja się swobodą, lotem:____________________________________

7

---