Struktura nauk o wychowaniu:

Pedagogika- nauka o wychowaniu. Dyscyplina nauki zajmująca się badaniem szeroko rozumianych procesów edukacyjnych oraz uwarunkowań dyskursu edukacyjnego.

Jest to wszechstronna nauka o całej rzeczywistości wychowawczej której istotę stanowi całościowy rozwój człowieka.

Pedagogika - specyficzny rodzaj poznania i wiedzy o człowieku w szczególności wiedzy o człowieku rozwijającym się i rozwijanym , wychowującym i wychowanym ( R. Shultz)

Pedagogika to nauka albo ściślej zespół nauk o wychowaniu.

Edukacja- ogół oddziaływań między generacyjnych służących formowaniu całokształtu zdolności życiowych człowieka, czyniących z niego istotę dojrzałą, świadomie realizującą się „zadomowioną” w danej kulturze zdolną do konstruktywnej krytyki refleksyjnej afirmacji. (leksykon pedagogika)

Struktura nauk o wychowaniu:

+ historia wychowania i myśli pedagogicznej

+pedagogika ogólna

+ dydaktyka

+teoria wychowania

+ pedagogiki szczegółowe :

= pedagogika społeczna

= pedagogika porównawcza

= pedagogika specjalna

= pedagogika dorosłych

= pedagogika resocjalizacyjna

Teoria wychowania- jedna z podstawowych dyscyplin pedagogicznych której przedmiotem badan jest usystematyzowana spójna i uporządkowana wiedza o wychowaniu jego celach treściach metodach formach środkach i uwarunkowaniach.

Podstawowa nauka pedagogiczna.

Treść programu ( bloki tematyczne)

1. Teoria wychowania jako dyscyplina pedagogiczna jej status naukowy i dydaktyczny:

• Przedmiot badan teorii wychowania

• Główne sposoby uprawiania teorii wychowawczej

• Podstawowe problemy i kierunki badań teorii wychowania

• Zadania i funkcje teorii wychowania

2. Pojęcie wychowania i jego cechy

• Wychowanie a inne pojęcia pedagogiczne i pokrewne rodzaje działalności.

• Struktura procesu wychowania

• Kontrowersje wokół istoty i właściwości wychowania

• Błędy w wychowaniu a pseudo-wychowanie

Antropologiczne podstawy wychowania

Aksjologiczne i teologiczne problemy teorii wychowania:

• Teologia wychowania- klasyfikacja celów wychowania i źródeł ich stanowienia.

5.Teoretyczne podstawy metod wychowania

6.Wychowanie moralne i jego uwarunkowania

7. Wychowanie na tle różnych koncepcji i rzeczywistości społecznej

8.Nowe kategorie pojęciowe współczesnych teorii wychowania

9. Wychowanie a przemiany współczesnego świata

10. Wybrane współczesne teorie i koncepcje wychowania

Celem przedmiotu teoretyczne podstawy wychowania jest przedstawienie dylematów współczesnej teorii wychowania uwrażliwienie na probabilistyczne podstawy teorii kształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów wychowawczych.

Współcześnie teoria wychowania mieści w sobie wiele różnych teorii nurtów i ideologii wychowania dostarczając szereg modeli teoretycznych opcji argumentów i sposobów myślenia o procesie wychowania.

Przełom formacyjny w Polsce w 1989 umożliwił otwarcie się na nowe nieznane odtąd podstawowe paradygmaty w naukach o wychowaniu społeczeństw otwartych ( Leksykon pedagogika B, Milerski B. Śliwiński PWN Warszawa 2000)

Teoria wychowania jest powiązana z wieloma naukami i nie tylko pedagogicznymi:

• Filozofią ( jej poszczególne subdyscypliny do dzisiaj zasilają refleksje nad wychowaniem

• Teologia wychowania ( nauka o stanowieniu celów) aksjologia wychowania ( nauka o wartościach) antropologia filozoficzna ( dostarcza ważnych przesłanek dla zrozumienia kondycji współczesnego człowieka co nie jest bez znaczenia w procesie wychowania.

• Psychologia - skąd czerpie wiedzę o funkcjonowaniu człowieka o rozwoju jego psychiki o strukturze osobowości i jej funkcjach regulacyjnych

• Socjologia która dostarcza informacji o wpływie społecznym na rozwój jednostkowy o mechanizmach socjalizacyjnych o funkcjonowaniu instytucji edukacyjnych.

• Z naukami biomedycznymi które wykrywają prawidłowości rozwoju biologicznego człowieka określają standardy rozwojowe jego organizmu czynniki wspomagające wzrost biologiczny lub go utrudniające

Dzięki wiedzy dostarczone przez te dyscypliny można określić możliwości percepcyjne wykonawcze a nawet twórcze wychowanka

Teoria wychowawcza korzysta też z metod badawczych wymienionych dyscyplin wiedzy:

& z socjologii przejęła metodę sondażu czyli badania opinii wielu osób o ważnych dla nich sprawach

& z psychologii nauk biomedycznych przejęła metodę eksperymentu czyli celowego wywołania pewnych zjawisk i procesów oraz określania ich wartości dla wzbogacenia form i metod procesu wychowania.

& z historii przyjęła metodę monograficzną czyli dogłębnego opisu i wielostronnej analizy danego zjawiska

& z medycyny metodę indywidualnych przypadków reprezentujących interesujące badacza zjawisko łączy się tu diagnozę naukową z programem terapii i jego praktyczna realizację

Teoria wychowania powstała jako rezultat społecznego zapotrzebowania na wiedzę umożliwiającą racjonalne i skuteczne programowanie i kierowanie procesem wychowania realizowanym w ramach różnych instytucji i środowisk tego typu jak rodzina szkoła kościół czy organizacje

Teoria wychowania jest wynikiem wielowiekowej obserwacji procesów wychowawczych ich refleksyjnej analizy i badania oraz rezultatem twórczości intelektualnej wybitnych pedagogów i filozofów zajmujących się tą problematyką

Teoria wychowania obejmuje teorię wychowania moralnego społecznego obywatelskiego estetycznego zdrowotnego ekologicznego seksualnego religijnego i technicznego.

Przedmiotem badań i refleksji teoria wychowania to jest świadome i celowe oddziaływanie wychowania na dzieci i młodzież i ludzi dorosłych przyjmujące określoną koncepcje natury człowieka społeczeństwa kultury i cywilizacji uznające potrzebę uczenia i przeżywania oraz twórczego realizowania wybranych systemów wartości.

Teoria wychowania przede wszystkim dokonuje analizy doświadczenia wychowawczego historycznego i współczesnego oraz poszukuje tych idei wzorów rozwiązywania problemów wychowawczych i metod oddziaływania które zachodzą są funkcjonalne i przydatne do racjonalnego działania pedagogicznego.

Teoria wychowania obejmuje teorię wychowania moralnego społecznego obywatelskiego estetycznego zdrowotnego ekologicznego seksualnego religijnego i technicznego.

Przedmiotem badań i refleksji teorii wychowania jest świadome i celowe oddziaływanie wychowawcze na dzieci młodzież i ludzi dorosłych przyjmujące określoną koncepcję natury człowieka społeczeństwa kultury czy cywilizacji uznające potrzebę uczenia i przezywania oraz twórczego realizowania wybranych systemów wartości.

Teoria wychowania przede wszystkim dokonuje analizy doświadczenia wychowawczego historycznego i współczesnego oraz poszukuje tych idei wzorów rozwiązywania problemów wychowawczych i metod oddziaływania które zachodzą aktualnie są funkcjonalne i przydatne do racjonalnego działania pedagogiki.

Stworzona na początku XIV w przez Herberta pedagogika jako nauka o wychowaniu nie wyeliminowaniu wieloznaczności tego podejścia .

Mimo uprawianej od dawna refleksji nad tożsamością pedagogiki ogólnej i teorii wychowania jako dziedzin dyskursu edukacyjnego ich status nie jest przez pedagogikę polską definitywnie i jednoznacznie określony

Koniec XIX i XX wieku to czas rozwoju polskiej myśli pedagogicznej wielu pedagogów tworzyło w tym czasie swoje koncepcje pod wieloma względami opierali je na tradycji a pod innymi wykraczali poza jego normy.

Niektórzy uważali że nie należy oddzielać tych dwóch subdyscyplin wręcz są tym samym np. Kazimierza Sośnickiego pedagogika ogólna to teoria wychowania która ustala ideał wychowania i normy postępowania umożliwiające jego skuteczną realizację.
Nazwa teorii wychowania jako odrębnej dyscypliny pedagogicznej pojawiła się dopiero w okresie powojennym. Podejmując przez nią problemy wcześniej leżały w gestii zainteresowań między innymi pedagogiki ogólnej.

Teoria wychowania przeszła ewolucje od stanu podporządkowania pedagogiki ogólnej po równoprawny jej status naukowy.

XX wiek.

Do 1945- intensywny rozwój pedagogiki ogólnej jako pedagogiki teoretycznej.

1946-1989- Powstanie i dominacja w toku rozwoju i dyferencji nauk pedagogicznych teorii wychowania

1990-1995- Rewitalizacja pedagogiki ogólnej i zanik teorii wychowania.

Od 1995- Równoważny rozwój pedagogiki ogólnej i teorii wychowania oraz pojawienie się badań w zakresie meta-pedagogiki i meta- teorii wychowania . Orientacja na integracje wiedzy o wychowaniu.

Zbieżność i różnice między pedagogiką ogólną a teorią wychowania.:

Stan i zakres twórczej aktywności przedstawicieli tych 2 dziedzin wiedzy pojawianie się i zanikanie zakładów czy katedr pedagogiki ogólnej lub teorii wychowania prowadzenie badań naukowych kształcenie w nich kadr naukowych.

Potoczna a naukowa teoria wychowania

Wychowanie to dziedzina praktyki społecznej która jest regulowana przez:

1. doświadczenie historyczne kulturowe polityczne oraz osobiste wraz z towarzyszącą mu mniejszą lub większą refleksją podmiotów zaangażowanych w ten proces

2. Teorie naukowe i potoczne które kształtują wiedzę o jego istocie jednocześnie przyczyniające się do prowadzenia badań wykorzystywania ich wyników w działaniu

Teoria wychowania jest efektem jednego z wielu procesów poznawania świata wychowania dzięki prowadzonym badaniom i działaniom interwencyjnym lub w wyniku uczenia się jego znaczeń od innych .

+ postrzegana jako przeciwieństwo praktyki wychowania

+ ścisły związek z praktyką wychowawczą dostarcza na jej użytek istotnych informacji uzasadnień wskazań czy ocen.

Szerokie znaczenie teorii - to uogólnienia dokonanie na podstawie naukowej analizy rzeczywistości zmierzającej do sformułowania o niej empirycznych lub analitycznych twierdzeń.

Wąskie znaczenie teorii - Teorie to sądy które w określony sposób odnoszą się do wieku faktów szczegółowych jako ich uzasadnienia lub wyjaśnienia.

Naukowa teoria wychowania- to zbiór uporządkowanych praw lub / i prawidłowości które stanowią wewnętrzne i spójne konstrukcje logiczne.

Dzięki niej uzyskujemy wiedzę o interesujących nas związkach występujących między nimi relacjach i ich charakterze oraz wynikających z nich następstwach.

Trzeba odróżnić naukową teorie wychowania( w ścisłym znaczeniu słowa) od gotowej teorii wychowania.

Potoczna teoria wychowania:

• Rodzaj osobistej zdrowo rozsądkowej wiedzy o wychowaniu

• Zbór wewnętrznie ze sobą powiązanych idei na temat istoty , genezy celów uzasadnień i sposobów wychowania

Cechy charakterystyczne dla potocznych teorii wychowania

1. Przeciwieństwo wiedzy naukowej

2. Bardzo silny związek z praktyką wychowania

3. Powstała na drodze przednaukowego poznania w sposób naturalny biograficzny

4. Jest traktowana w kategorii prawd samych przez się , oczywistych a zdobytych dzięki funkcją rozumu

5. Zawiera elementy wiedzy proceduralnej i deklaratywnej

6. Dominują w niej informacje epizodyczne

7. Jest artykułowana za pomocą języka codziennego potocznego

8. Nie jest w pełni uświadamiana sobie przez autora

Wykorzystywanie teorii naukowej i potocznej Poradniki dla rodziców skonstruowane są na bazie:

• Praktycznej wiedzy o wychowaniu opartej na teorii naukowej

• Potocznej teorii wychowania

• Nowej teorii wychowania

Cel badań naukowych teorii wychowania:

• Uzyskanie odpowiedzi na określone pytania typu praktycznego

• Poznanie nowych faktów lub odkrycie nowego spojrzenia na nie z nowej perspektywy

W zależności od celów badań wyróżniamy:

Teorie nie empiryczne które dzielą się na: Teorie normatywne i metateorie ( teorie formalne)

Badania podstawowe - to badania nie empiryczne teoretyczne generujące teorie, modele, koncepcje wytwarzające - a nie odzwierciedlające wiedzę o ( w dużej mierze postulowanej idealizacyjnej) rzeczywistości

Mogą stać się źródłem dla powstawania nowych teorii bądź też doprowadzić do zmiany statusu istniejących już teorii.

Cele badania - sama teoria by wzbogacić naszą o niej wiedzę w efekcie czego powstaje metateoria.

Metateoria( gr. Meta- poza + teoria - oglądanie badanie) grecki przedrostek meta oznacza to wszystko co jest poza (czymś lub kimś) meta teoria jest zatem teorią jakiejś teorii

Teoria posługująca się meta językiem i zajmująca się badaniem i opisywaniem teorii dedukcyjnej

Teoria wyższego stopnia w stosunku do opisywanej Każda teoria której przedmiotem jest pewna inna teoria .

Kontrowersje wokół pojęcia wychowanie

Wychowanie jako pojęcie nie uchroniło się od wieloznaczności. - posiada odmienną konotację w zależności od przyjętej przez jego autora. Wychowanie antropologii filozoficznej , aksjologii ideologii czy psychologicznej koncepcji człowieka.

Antropologia dziecka: ( jaka jest twoja wersja widzenia dziecka)

1. Oświeceniowa- dziecko jako barbarzyńca którego należy jak najszybciej wyprowadzić ze stanu dzikości.

Orientacja charakterystyczna dla dla tzw. Postawy mentorskiej pouczającej dydaktycznej. (dziecko - niedoskonały dorosły ,dorosły - mentor export.)

2. Romantyczna- sentymentalno egzaltyczne przekonania iż dziecko jest głupiutkie ale o dobrym serduszku

Cechy orientacji romantycznej:

+ językowa stylistyka

+ dążenie do unikania tematów poważnych drażliwych dotyczących trudniejszych aspektów życia

+ przekazywana jest bardzo selektywna uproszczona radosna wizja świata

+ trywializacja potrzeb lub generalnie świata dziecka( symptom dominacji i lekceważenia)

( dziecko - naiwna istotka dorosły - dobroduszny nadopiekuńczy przewodnik)

3)Pozytywistyczna- lansuje głównie wartości poznawcze jej hasło przewodnie to

encyklopedyczna wiedza nacechowana jest praktycznym kontaktem bez

wykorzystywania pokładów wyobraźni emocji kreatywności dzieci( dziecko puste

naczynie - dorosły ekspert z lejkiem do wlewania deum)

4)Antropologia wynikająca z ducha ( upiora) pedagogiki marksistowskiej :

wychowania idealnego i masowego. Dziecko karykatura człowieka dorosły

trener właściwych postaw

5) humanistyczna- uznająca podmiotowość dziecka prawo do godności i autonomii uczenia się z jego rzeczywistymi potrzebami i możliwościami.: uznająca dziecka świat za inny lecz równie wartościowy a nie podrzędny względem świata dorosłych , dorosły dzieli się z dzieckiem swoim doświadczeniem zaprasza do refleksji wspólnych poszukiwań , Nie ma tematów tabu dziecko interpretator poszukujący dorosły interpretator poszukujący mający większe doświadczenie i być może zrozumienie)

Współczesne pojęcie wychowania

Definiowane jest w pedagogice jako oddziaływanie na czyjąś osobowość i formowanie jej zmienianie kształtowanie czy wyzwalanie w niej pożądanych stanów jak wzrost rozwój czy samorealizacja ale także jako efekt powyższych działań lub procesów.

Istota wychowania to : wiedza teoretyczna o fenomenie zawierająca jego uzasadnienie tkwiące w określonych poglądach doktrynach podejściach czy stanowiskach

Sfera praktyczna jego codzienny wymiar wpisujący się w dzieje biografie jednostek ludzkich pokoleń kultur i społeczeństw.

Wiedza na temat wychowania jest czymś różnym od bycia wychowywanym ( doznania wychowania) czy wychowywania kogoś ( działania wychowującego)

Dociekając istoty wychowania pytamy o to czym ono jest dzięki czemu jest tym czym jest i czym różni się od innych procesów ( czyli np.: od socjalizacji czy pseudo-wychowania)

Pojęcie wychowania definiowane jest w pedagogice z różnych perspektyw :

1. jako jednostronne oddziaływanie wychowawcy na wychowanka

2. swoisty typ wzajemnych oddziaływań

3. proces zachodzący w środowisku życia człowieka

ad1 wychowanie jest formułowaniem kształtowaniem zmienianiem czyjejś osobowości spowodowanym czy wyzwalaniem w niej pożądanych zmian. ( k. Konanewski . H . Muszyński)

Przygotowaniem do zadań życiowych czyli zamienioną pomocą w socjalizacji osoby ( H .Muszyński)

Czynnością gwarantującą w społeczeństwie przekaz kapitału duchowego z pokolenia na pokolenie

Jej istota jest przekaz w rodzinie już od najwcześniejszych lat dzieci Wzorców i norm postępowania przykładów komunikacyjnych nawyków higienicznych itp. ( J. Prucha)

Ad2 , Jako swoisty rodzaj relacji dwustronnej w toku której dochodzi do zwrotnego oddziaływania osób na siebie wychowanie to : praca z człowiekiem i nad człowiekiem przy jego aktywnym współudziale jako osobą która znajduje się w stanie dojrzewania i rozwoju ( S. Grygier)

Szczególną relacją między ludzka w której podmiotem i zarazem przedmiotem czynów wychowawczych jest osoba. ( J. Tischner)

Ad3. Wychowanie w wymiarze zjawisk psychospołecznych dziejowych i kulturowych jest : Życiem czyli procesem (zależności wzajemnej pomiędzy jednostką a środowiskiem fizycznym i społecznym którego funkcją jest najlepsze dostosowanie jednostki do tego środowiska przez stopniowe wzbogacenie jej doświadczenia( E. Claparede)

Procesem wrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku ( J .Dewey )

Procesem czyli ciągiem zmian prowadzonych do nowego stanu fizycznego i psychicznego człowieka uważanego przynajmniej czasowo za nowy i zakończony ( K. Sośnicki)

Stefan Kunowski stworzył następujący podział definicji wychowania:

• prakseologiczne

• ewolucyjne

• sytuacyjne

• adaptacyjne

Podsumowanie: Wychowanie nie jest zatem tylko czyimś działaniem ani jego przedmiotem czy efektem a więc czyimś doznawaniem ale dwoistością równoczesną dwukierunkowością działania= doznawania.

Oba bieguny tego procesu wymagają równocześnie swojego określenia i zharmonizowanego zarazem respektowania.

Fenomen dwoistości:

Wychowanie jako zjawisko intersubiektywne zachodzi pomiędzy co najmniej dwoma podmiotami.

Podmiot działający --------------------- podmiot doznający

Wychowawca wychowanek

Cele pożądane i oczekiwane zmiany które pod wpływem respektowania odpowiednich metod środków i warunków kształtują się w osobowości człowieka w postaci poglądu postawą nawyków oraz innych cech osobowości. ( okoń )

Celami są tzw. Standardy ( normy wychowania) wskazujące na pożądane w społeczeństwie i normalne zachowania i postawy oraz inne cechy osobowości wychowanków.

Cel to stan pożądany .

Podobnie w celach wychowania zmiany zwykle dotyczą zmian w charakterze.

1. poznawcze instrumentalnym - poznanie świata ludzi wartości z możliwością wywierania na nich wpływu.

2. Motywacyjno emocjonalne zmiany natury motywacyjno emocjonalnej polega na formowaniu stosunku wychowania do świata i ludzi jego przekonań i postaw. Systemu wartości i celu życia.

Teologia wychowania - obszar refleksji rozważań na temat celów działalności wychowania. Każda działalność zasługuje na miano wychowawczej gdy towarzyszy jej świadomy cel jaki ma być realizowany

Źródła celów:

• Różnego rodzaju dokumenty ONZ (karta praw człowieka, konwencja praca dziecka karta prawa rodziny )

• Nauka społeczna kościoła

• Program partii politycznych wspólnot wyznaniowych instancji państwowych i gospodarczych i inne

• Koncepcje człowieka humanistyczny charakter cywilizacji

• Nauka

Struktura procesu wychowania-

Podstawą procesu wychowania jest ideał wychowania i prowadzone z niego cele tworzące warstwę aksjologiczną oraz metody formy i środki wychowania tworzące warstwę operacyjną.

Ideał wychowania - to pełny opis zintegrowanych cech człowieka wartościowych z punktu widzenia interesów całego społeczeństwa jego odłamów lub grup. Ideał jest podstawowym kształtem dojrzałej osobowości . to naczelny cel wychowania.

W wychowaniu niemożliwe jest realizowanie naczelnego celu wychowawczego bez wyłączenia szeregu bardziej szczególnych celów etapowych.

Zespół celów naczelnych zawiera cele:

• Ogólne ( strategiczne) wypełniają lukę między stanem pożądanym ( ideałem opartym na określonych wartościach ) a stanem rzeczywistym

• Finalne zamykają pewne ciągi realizacji etapowej

• Zasadnicze tzn. dotyczą wyłącznie osobowości.

Wychowawca musi mieć jakieś etapowe punkty na podstawie których mógłby ustalać czy zyskuje postęp Ideału osobowościowego nie uzyskuje się za pomocą działań prostych.

W. Brzezinka proponuje cele ( zadania) wychowawcze z uwzględnieniem :

• Aspektu rozwojowego (biologicznego)

• Aspektu społecznego

• Aspektu kulturowego

• Aspektu religijnego

W wychowaniu rodzinnym podkreśla potrzebę realizowania celów:

1) gotowość do kierowania się instynktem samozachowawczym ( podejmowania wysiłku pracy zadań także na rzecz innych.)

2) rozsądnego ( trzeźwego realistycznego ) rozumienia świata i samego siebie

3) Kultury serca tj. formacji wewnętrznej lub emocjonalnej człowieka

4) samodyscypliny łącznie z pracą nad sobą

Szczególnie wysoką rangę mają cele zakładające uwewnętrznienie u wychowanków wartości podstawowych takich jak ( wg. M . Łobockiego)

- altruizm ( czyli zabieganie o dobro 2 człowieka w sposób świadomy bezinteresowny i dobrowolny

-tolerancja

- poczucie odpowiedzialności zwłaszcza za własne czyny dokonane zgodnie z obowiązującymi zasadami i normami oraz własnym sumieniem.

- wolność polegająca na baniu odpowiedzialności za swe postępowanie i kierowanie nim zgodnie z poczuciem równości moralnej

- sprawiedliwość czyli przestrzeganie prawa w tym zwłaszcza naturalnego.

Cechy wychowania:

1. Złożoność wychowania - zachowanie człowieka zależne jest od uwarunkowań zewnętrznych ( w tym oddziaływań wychowawczych) jak również uwarunkowań wewnętrznych (osobistych przeżyć i doświadczeń człowieka)

2. Intencjalność wychowania - wychowawca jest świadomy celów jakie pragnie zrealizować w wyniku planowej organizowanej działalności wychowawczej ( dotyczy to zarówno działalności wychowawców zawodowych jak i niezawodowych )

Intencjonalności nie jest także pozbawiona działalności wychowawcza w której wywieranie wpływów ogranicza się tylko do kibicowania rozwojowi i samorealizacji wychowanków.

3. Interakcyjność wychowania-proces wychowawczy ma miejsce zwykle w

Warunkach współdziałania ze sobą wychowawcy i wychowanka odbywającego się na zasadzie wzajemności lub sprężenia zwrotnego.

4. Relatywność wychowania wiąże się z trudnościami jakich nastręcza przewidywanie ( hipotetyczne) skutków oddziaływań wychowawczych . wychowanie stanowi tylko jeden z wielu wpływów na wychowanków ( m.in. niezmienione wpływy środowiska ,środki masowego przekazu itd.)

5. Długotrwałość wychowania - człowiek podlega przemianom własnej osobowości przez całe życie . Długotrwałość wychowania łączy się także z systematycznością co ma znaczenie dla ciągłego pogłębiania osiągniętych wyników

Pseudo-wychowanie

W procesie wychowania zdarzają się niekiedy nieprawidłowości mające szkodliwy charakter i powodujące żę wychowanie traci swój sens ulega zatraceniu jako istota

Jedną z takich istotnych nieprawidłowości jest tak zwane pseudo- wychowanie

Wg. Śliwerskiego - to co przyjmuje wymiar przeciwieństwa wynaturzenia zakłamania czy pozorności wychowania ( program wychowawczy szkoły warszawa 2001)

Kategoryzacja pseudo - wychowania wg. J Filka

• wychowanie nieadekwatne- nie uwzględnia kontekstu historycznego społecznego środowiskowego politycznego ekonomicznego a przede wszystkim indywidualnego ważnego dla rozwoju osoby nie troszczy się o człowieka np.: pomijanie w oddziaływaniach wychowawczych talentu zdolności zainteresowań lub predyspozycji każdego ucznia z osobna

• wychowanie fikcyjne - tworzenie wychowawczej fikcji działanie wychowawcy nie jest tożsame z działaniem wychowanka np.: nauczyciel stosuje metodę perswazji lub metodę modelowania własnym przykładem a przy tym jest osobą niewiarygodną i mało atrakcyjną dla ucznia.

• Wychowanie wyobcowane- proces wychowawczy podejmowany jest nie z myślą o wychowanku choć stwarza się także pozory lecz służy poosiągania innego celu np.: skupienie się nauczyciela na organizacji różnych rzeczy rodzaju akcji i imprez dla wychowanka w celu osiągnięcia własnych korzyści.

• Wychowanie zawładające- Sprowadza się do wykorzystywania w wychowaniu nierównej pozycji uczestniczących w nim podmiotów Wychowanie ujmujące opresyjne wykorzystujące nierówną pozycję po między podmiotami np.: nauczyciel wykorzystuje swoją dominację na pozór wnoszący się o wychowaniu. W rzeczywistości jednak troszczy się bardziej o swoją pozycje o władzą.

Ks. Prof. J. Tarnowski - przedstawiciel chrześcijańskiej pedagogiki personalno egzystencjalnej wyróżnił kategorie działań pseudo wychowawczych

• Tresurę- nakładanie osób pod groźbą kary lub obietnicą nagrody do pożądanych sposobów zachowywania się

• Administrowanie

• Trening- stałe ćwiczenie określonych sprawności w wymiarze technicznym nie obejmujące całej osobowości

• Moralizowanie- słowna perswazja lub pozasłowna sugestia zobowiązująca osobę do pożądanych zachowań

• Kształtowanie osobowości- zewnętrzne przedmiotowe traktowanie całego człowieka jako formy pseudo wychowawczej jednak zwraca na nią krytyczną uwagę.

Wychowanie moralne

Moralność - to zbiór zasad ( norm) które określają co jest dobre ( prawidłowe nieszkodliwe) a co złe ( nieprawidłowe i szkodliwe)

Wychowanie moralne nie jest dziedziną autonomiczną pozostaje w związku z innymi dziedzinami wychowania

Nierzadko pojęcia wychowania moralnego używa się zamiennie z nazwami wychowanie do wartości i wychowania etycznego pomimo ich różnych zabarwień znaczeniowych

Wychowanie do wartości - zapoznanie wychowanków z powszechnie znanymi wartościami i umożliwie niem praktycznej ich realizacji

Wychowanie etyczne przekazywanie wiedzy z zakresu etyki i budzenie refleksji nad postępowaniem moralnym

Wychowanie moralne- wzmożone wywieranie wpływu na zachowania i postawy zgodnie z uznawaną wartością.

Wychowanie moralne H . Muszyński.- to proces wychowania i rozwijania w jednostce zachowań ułatwiających jest współżycie z innymi osobami postawy mającej na celu dobro innych ludzi i ogólny pożytek aktywne doskonalenie siebie przez pracę na rzecz społeczeństwa.

Postawą moralna - jej rezultatem oddziaływań wychowawczych. Jest względnie stałą organizacją wiedzy i uczuć i motywów powodujących ustosunkowanie się jednostki do zjawisk moralnych w tej rzeczywistości w której człowiek żyje.

Rozwój moralny to proces stopniowalnych zmian zachodzących we wrażliwości moralnej dziecka w jego stosunku do dobra i zła do własnych czynów oraz do spraw innych ludzi ( w. Okoń)

W rozwoju moralnym istotne są zmiany:

• W sferze przekonań moralnych jednostki - rozumowanie moralne wraz z oceną ( poziom poznawczy)

• W sferze konkretnego postępowania moralnego ( poziom behawioralny)

Teorie rozwoju moralnego

1. teoria poznawczo rozwojowa . Istnieje ścisły związek między postępowaniem moralnym a strukturami ( procesami) poznawczymi człowieka Przedstawiciele: J. Piaget, L Kolberg

2. Teoria uczenia się - rozwój moralny zwłaszcza postępowanie moralne ludzi zależy głównie od uwarunkowań zewnętrznych i osobistych.
   

W przypadku dzieci i młodzieży zależy głównie od stosowanych wobec nich oddziaływań w formie tzw. Wzmocnień pozytywnych lub negatywnych i uczenia się przez obserwacje czemu sprzyja szczególnie metoda dobrego przykładu Przedstawiciele :A. Bandura.

Typologia charakteru w aspekcie zmian rozwojowych zachodzących w sferze zjawisk społeczno moralnych

• Typ amoralny- niemowlęctwo

• Typ oportunistyczny- wczesne dzieciństwo

• Typ konformistyczny - przedszkole i młodszy wiek szkolny

• Typ irracjonalno- skrupulatny- wiek szkolny

• Typ racjonalno altruistyczny

Rozwój moralny wg Sergiusza Hessena:

1.Faza autonomiczna- dziecko nie znając pojęcia obowiązku może uznać tylko przymus siły której nie może przeciwstawić się.

2.Faza heteronomiczna- powinno pojawić się u dziecka poczucie obowiązku które pozwala odczuwać i dobrowolnie uznawać konieczność autorytetu który na tym szczeblu rozwoju Hessen nazywa autorytetem prawa.

3. Faza autonomiczna - autorytet prawa przekształca się w autorytet najwyższych wartości etycznych nie tylko dobrowolnie akceptowanych lecz zinternalizowanych przez wychowanka Autorytet wychowawcy przedstawiciela prawa przekształca się w autorytet nosiciela i wykładnika najwyższych wartości

Rozwój moralny wg. Piageta i Kolberga

Rozwój moralny zależy od rozwoju umysłowego przebiega w dających się przewidzieć stadiach odpowiadających stadiom rozwoju intelektualnego

Wraz ze zmianą zdolności spostrzegania i rozumienia rozwijający się człowiek wchodzi na wyższy poziom rozwoju moralnego rozwój umysłowy i moralny powinien być na jednakowym poziomie w innych przypadkach osobę uważa się za moralnie niedojrzałą

L Kolberg stworzył klasyfikacje poziomów ludzkiego rozwoju moralnego sześć kolejno następujących stadiów na ogół człowiek zatrzymuje się w rozwoju w okolicach trzeciego lub czwartego stadium

Rozwój moralny wg. kholberga

1. Moralność przed konwencjonalna ( wiek przedszkolny i młodszy wiek szkolny )

A) posłuszeństwo i kara - w tym stadium ludzie postępują normalnie wyłącznie powodu strachu przed karą

B) instrumentalizm- człowiek postępuje moralnie gdy widzi że leży to w jego interesie

2. Moralność konwencjonalna ( ok. 13-16 rok życia)

C) szukanie aprobaty człowiek postępuje moralnie gdyż jest za to nagrodzony przez innych ( dobry chłopczyk prawy obywatel dobry chrześcijanin etc)

D) zgodność z prawem człowiek postępuje moralnie gdyż popiera istnienie prawa które zakłada i egzekwuje odpowiednie normy.

3 Moralność post konwencjonalna ( powyżej 16 r. ż. )

E) kontrakt społeczny - człowiek postępuje moralnie gdyż widzi iż dane normy są korzystne dla społeczeństwa.

F) uniwersalne sumienie- człowiek ma świadomość uniwersalnych zasad moralnych

Etapu rozwoju moralnego :

1. anomia moralna ( .. - 2 r. ż. ) amoralizm brak świadomości i motywacji moralnej

2. Heteronomia moralna (2-9r . ż ) nakazy regulujące zachowanie są dane z zewnątrz trwałe i niezmienne ( sankcje zewnętrzne są głównym powodem przestrzegania reguł moralnych) Heteronomia moralna składa się z 2 faz:

• Faza egocentryzmu. ( 2-5r ż) niezdolność rozumienia cudzych stanów psychicznych projektowanie na innych własnych emocji i dążeń działacza zmierzające do uniknięcia kary i uzyskania nagrody

• Faza konformizmu( 5-9) działanie ukierunkowane na podziw uznanie innych akceptacje pojawia się stress wynikający z konfliktu postępowania z zasadami moralnymi wykształca się zdolność oceny zachowania innych.

3. socjonomia moralna ( 9-13 rok życia) akceptacja norm obowiązujących w grupie bez uznania ich za własne Dwie fazy:

3. moralność partykularystyczna- dzieci mają na względzie korzyść własnego środowiska nie ogółu

4. konwencjonalizm- człowiek identyfikuje się z normami moralnymi uznawanymi przez inne osoby uznane za znaczące.

4)Autonomia moralna ( 13-21 rok życia) postępowanie wg. Norm ze względu na ich

wewnętrzne aprobowanie i uznanie za własne: trzy fazy:

• Pryncypializm (13-15) zewnętrzne wzory zostają zinternalizowanie i stają się własnymi postawami wyznaczającymi zachowanie

• Racjonalizm (15-17) szukanie sensu uprzednio zaakceptowanych norm analizowanie przyczyn postrzegania norm i ich celów

• Idealizm moralny

Postępuj tylko wedle takiej maksymy co do której możesz zarazem chcieć by została powszechnym prawem

( kant)

Moralność a obyczajowość:

Moralność nie należy mylić z obyczajami . Normy obyczajowe są takimi samymi zdaniami rozkazującymi jak normy moralne i część norm moralnych obowiązujących w danej społeczność jest zazwyczaj również normami obyczajowymi

Normy obyczajowe odpowiadają na pytanie co wypada robić ( nie wypada robić) a moralne co jest złe czego nie robić co jest dobre co mogę robić?

Przy łamaniu normy obyczajowej ma się poczucie wstydu zaś przy łamaniu normy moralnej poczucie winy.

Przejawy kryzysu moralnego:

1. chaos normatywny - upadek pewnych norm i reguł moralnych. Początek należy wiązać z rokiem 1989 upadek autorytetów wzrost bezrobocia co spowodowało rosnącą biedę ubóstwo stresy frustracje zarówno wśród dorosłych jak i u młodzieży ucieczka w uzależnienia lub nawet samobójstwa (stres bieda)

2. Przemoc agresja brutalizacja życia codziennego stajemy się coraz bardziej brutalni w skali miro i makro

3. Chaos aksjologiczny rozchwianie w świecie wartości ( wolimy życie łatwe i przyjemne )

4. Mieszanie się kultury masowej konsumpcyjnej styl życia ( lekki przyjemny)

5. Kultura instant ( szybka)

6. Kult młodości zdrowia i urody.

Duże znaczenie w wychowaniu moralnym odgrywa wychowawca który powinien być wzorem moralności

AUTORYTET W WYCHOWANIU

Pierwowzorem słowa autorytet jest łacińskie auctoritas w tym języku ma trzy znaczenia:

1. wpływ osobisty znaczenie wzór

2. przywództwo

3. Odpowiedzialność

W naukach społecznych pojęcie autorytet jest używane również w 3 znaczeniach:

a) gdy chcemy nazwać cechę danego stanu rzeczy

b) gdy chcemy określić relację danego stanu rzeczy któremu przysługuje cecha bycia autorytetem

c) gdy chcemy nazwać proces tworzenia się danego zjawiska społecznego.

Pojęcia pokrewne autorytetu”

+ pojęcie autorytatywny - oznacza cieszący się autorytetem pewny miarodajny wiarygodny zasługujący na zaufanie

+Rządy autorytatywne rządy nie podlegające jakiejkolwiek kontroli społecznej oparte na wzmaganiu bezwzględnego posłuchu wobec władzy

Autorytarny- władczy nadużywający władzy absolutyczny, autorytatywny, pewny siebie zarozumiały

Autorytet w pedagogice

W pedagogice przyjęło się rozumienie autorytetu od łacińskiego archetypu czyli wzoru przykładu wpływu takiego rodzaju zdolności nauczycieli i wychowawców którzy zwiększa ich możliwość oddziaływania na wychowanków przekazywania im wiedzy postaw wartości czy formowania u nich umiejętności

Kazimierz Sośnicki uznał iż głównym ośrodkiem znaczenia terminu autorytet jest taki stosunek między dwiema osobami w których jedna z nich uznaje wolę drugiej osoby dostosowuje się do tej woli i ulega jej a nawet stara się ją uprzedzać

Autorytet może zaistnieć tylko w czynniku określonej relacji między najmniej dwiema osobami z których jedna wyróżnia się pod pewnym względem a druga to dostrzega i z tego powodu jest pełna uznania dla tamtej

Zgodnie z wiw określeniem autorytet powstaje zawsze jako rezultat całkiem dobrowolnego aktu uznania kogoś za osobę w pełni na to zasługującą

Autorytet wg. M . Śnieżyńskiego - to dobrowolne podporządkowanie się drugiej osobie na mocy uznania i szacunku jakim ją obdarzamy.

Rodzaje autorytetu wg. M. Łobockiego

Wyzwalający wewnętrzny nieformalny

ujarzmiający zewnętrzny formalny

Moralny

Wychowawczy

W procesie wychowania najbardziej pożądane są autorytety tej miary co wyzwalający moralny prawdziwy

Rodzaje autorytetu wg. Łobockiego

1. wyzwalający - sprawia że wychowawca cieszący się nim ma inspirujący i konstruktywny wpływ na wychowanków motywując ich do podejmowania samodzielnych działań do wzrostu poczucia odpowiedzialności za własny rozwój

2. Ujarzmiający - będący wynikiem wygórowanej ambicji i rządzy władzy, bezwzględne podporządkowujący sobie wychowanków poprzez zastosowanie wobec nich zewnętrznego przymusu.

3. Autorytet wewnętrzny- fakt dobrowolnego podporządkowania się danej osobie ze względu na odczuwane w stosunku do niej podziwu i uznania

4. Autorytet zewnętrzny- wynika z formalnego podporządkowania sobie innych bez względu na stanowisko hierarchii władzy bądź funkcje

Rodzaje autorytetu wg, bohońskiego:

1. autorytet epistemiczny - zwany również autorytetem intelektualnym , autorytetem wiedzącego autorytetem merytorycznym lub autorytetem znawcy . osoba której przypisywany jest ten rodzaj autorytetu legitymuje się rozległą wiedzą z określonej dziedziny nauki kultury Religi czy filozofii.

2. Autorytet deontyczny ( autorytet przełożonego) jest rezultatem pełnienia ważnej funkcji służbowej zajmowanym stanowiskiem ze względu na to stanowisko wiązana z nim władzę .

3. Autorytet prawdziwy- oparty na dwustronnej interakcji osoby cieszącej się nim i osoby pozostającej pod jej wpływam . postawą ich współdziałania jest dialog i silne więzi osobowe .

4. Autorytet ponadosobowy- odnosi się do różnego rodzaju instytucji państwowych.

W literaturze można spotkać również inne rodzaje autorytetu np.: autorytet integralny ( globalny) i cząstkowy indywidualny i grupowy oraz realny

Rodzaje autorytetu wg. Gordona

+Autorytet oparty na doświadczeniu czyli wiedzy wykształceniu zdolnościach mądrości człowieka . ten typ autorytetu jest wysoko ceniony zwłaszcza przez dzieci które czują respekt dla ludzi z doświadczeniem uczą się od nich szukają ich rady posługują się ich przykładami

+Autorytet oparty na pozycji i tytule uznanie dla stanowiska funkcji obowiązku czy odpowiedzialności osoby lub grupy osób . Taki autorytet może mieć np. nauczyciel przekazujący uczniom wiedzę czy kapitan statku polecający określone zadanie swojej załodze i pasażerom

Dzieci najczęściej respektują ten typ autorytetu ponieważ wypływa on z powszechnie rozumianych obowiązków reguł i funkcji zawodowych dorosłych

+Autorytet oparty na nieformalnych umowach które są zawierane w trakcie codziennych interakcji. Umowa może dotyczyć np.: organizacji dnia. Autorytet ten jest uznawany zawsze wtedy gdy umowa jest dwustronna tzn. warunki umowy są ustalone przez obie strony i odpowiadają na potrzeby obu stron.

+Autorytet wypływający z władzy. Pochodzący od władzy która kontroluje panuje zmusza łamie wole innych skłaniania innych żeby coś zrobili . To ten rodzaj autorytetu wymaga wyćwiczenia gdy rodzice wychowawcy nauczyciele potrzebują autorytetu życzą sobie żeby dzieci czuły respekt przed autorytetem dorosłych.

Autorytet ten nie jest respektowany przez dzieci nie ceni się osoby która krzyczy i używa władzy by zmusić do tego czego nie chce się robić. Wychowankowie mogą się go bać ale nie darzą szacunkiem.

Rodzaje autorytetu wg. Fromma

Za podstawę klasyfikacji autorytetu uznał posiadanie autorytetu lub bycie nim . Wyróżnił autorytet irracjonalny i racjonalny

+ Autorytet irracjonalny - oparty na zasadzie mieć jego źródłem jest władza nad ludźmi fizyczna i psychiczna .Autorytet ten wyraża się nerwicową potrzebą przewagi i wyzyskiwania tych którzy mu się poddają. Posiada władze mądrość siłę wymaga ślepego posłuszeństwa i oddania. Lęk przed tym typem autorytetu dominacja uzależnienie tresura poczucie własnej słabości ślepe posłuszeństwo to postawy autorytaryzmu systemu totalitarnego.

+ Autorytet racjonalny- oparty na zasadzie być jego źródłem jest kompetencja . Autorytet ten sprzyja rozwojowi pozwala na własne sądy oraz konstruktywną krytykę i ocenę poczynań autorytetu. Opiera się na równości obu stron które różnią się jedynie poziomem wiedzy i umiejętności w jakiejś dziedzinie.

Fazy kształtowania autorytetu:

1. bezpieczeństwa( wczesne dzieciństwo, czas radosny ) przypada na wczesne dzieciństwo autorytetem są rodzice

2. Heteronomii- przypada na wiek przedszkolny autorytetem zdarza się być pani nauczycielka rodzic . rodzice nie rywalizują z nauczycielem . akceptują go jako autorytet.

3. Równowagi- późniejszy wiek szkolny. Równowaga sił nauczyciela . dziecko staje się krytyczne. Zauważa że nauczyciel jest niewiarygodny. Mniejszy dystans między nauczycielem a uczniem. Dziecko wybiera własne autorytety

4. Autonomii- przypisywana na szkołę średnią. Kształtowanie autorytetu duże analizowanie i konfrontowanie ze sobą.

Autorytet nauczyciela- zespół cech osobowościowych które umożliwiają skuteczne oddziaływania wychowawcze.

Cechy nauczyciela:

• sprawiedliwość

• cierpliwość

• wiedza psychologiczna

Grzegorzewska wyróżnia 2 typy nauczyciela:

• wyzwalający - nauczyciel którzy motywuje wyzwala w nas energię. Jego obecność zachęca do energii.

• Hamujący- nauczyciel blokujący. Nie pozwala na rozwój na twórcze myślenie a na odtwórcze

Czynniki narzucające autorytet nauczyciela:

• zewnętrzna- nie zależy od nauczyciela: stosunek społeczny do nauczyciela czy stosunek polityków do nauczyciela

• wewnętrzna : są związane z nauczycielem: cechy osobowościowe czy zachowanie w szkole i poza nią.

Kiedy spełniane są warunki na autorytet nauczyciela:

+ spełnia warunki. Jego cele i wartości są akceptowane społecznie

+uczniowie w sposób dobrowolny wybierają sobie nauczyciela

+ kiedy motywuje uczniów do działania

+w sposób godny traktuje ucznia

+ ma wiedzę i sposób przekazywania

+ znajomość psychiki ucznia

+zrównoważenie emocjonalne

Dudzikowa wskazała 4 grupy nauczycieli:

1. tylko karze pracować

2. można z nimi śmiać się i żartować

3. można śmiać się ale trzeba pracować

4. nauczyciele którzy się nie liczą

Autorytety czerpie się z grupy 3 .!!!

RODZINA JAKO ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE

Wszelkie wychowanie niezależne od celów jakie sobie stawia występuje zwykle w określonym środowisku wychowawczym. Wg Szczepańskiego środowisko wychowawcze to część środowiska społecznego i kulturowego która wywiera wpływ na wytwarzanie się trwałych postaw poglądów wiedzy sposobów postępowania wychowanka;

Podstawowe środowiska wychowawcze:

• rodzina

• szkoła

rodzina- naturalne środowisko wychowawcze usankcjowane faktem urodzenia zamieszkania i potrzebami wieku młodzieńczego

Rodzina ewolucyjnie przybiera inne formy.

Niezależnie od typu jest to pierwsze środowisko wychowawcze . Z rodziny uczy się dziecko wzorów zachowań społecznych

Podstawowa forma opieki nad dzieckiem aż od urodzenia do osiągnięcia samodzielności . Pierwsze doświadczenia społeczne uczy się norm poznaje zasady

W rodzinie rozwija się osobowość indywidualność i psychika.

Rodzice- pierwsi opiekunowie wychowawcy. Ponoszą odpowiedzialność za zaspokojenie potrzeb dziecka emocjonalnych i materialnych . Ogromny wpływ na późniejsze zachowanie potomka.

Rodzina - instytucja społeczna . Rodzice przygotowują dzieci do pełnienia ról społecznych w dobrowolności.

Rodzina ( jako grupa społeczna) ma wiele funkcji zaspokajając potrzeby psychiczne emocjonalne i społeczne swoich członków.

Funkcje rodziny

• prokreacyjna( biologiczna

• opiekuńcza

• gospodarcza( ekonomiczna)

• wychowawcza ( socjalizacyjna)

• stratyfikacyjna- gwarantuje członkom określony status życiowy określa ich przynależność do określonej klasy czy warstwy społecznej

Podstawy prawidłowego spełnienia funkcji wychowawczych w rodzinie.

1. zaspokajanie podstawowych potrzeb biologii psychospołecznych dzieci ( potrzeby bezpieczeństwa miłości przynależności uznania i samourzeczywistnienia)

2. dostarczanie pożądanych społecznie wzorów zachowań wyzwalających u dzieci procesy identyfikacji z rodzicami

3. przekazywanie i przyswajanie wartości norm i zasad współżycia i współpracy preferowanych w społeczeństwie którym żyją

4. Umożliwianie dzieciom aktywnego udziału w różnego rodzaju czynnościach i obowiązkach domowych traktując je zarazem jako równoprawnych partnerów życia codziennego.

5. Rozwijanie i rozszerzanie kontaktów międzyludzkich tj. pogłębianiu u dzieci więzi emocjonalnej z krewnymi przyjaciółmi znajomymi

Rodzina jako grupa wychowawcza oddziałuje na dzieci przez sam fakt bycia jej członkiem

Proces wychowawczy dokonuje się w toku codziennych zmagań podczas pracy zabawy odpoczynku rekreacji i podczas udziału w życiu społecznym i kulturalnym. Dziecko przejmuje od rodziców ich styl bycia opinie poglądy.

Rodzina dla każdego dziecka jest środowiskiem w którym doświadcza pierwszych kontaktów ze środowiskiem Tu uczymy się poznawać świat poznaje systemy wartości. Rodzice i ich postawy wobec dzieci to ważny element mający wpływ na kształtowanie się osobowości dziecka na jego życie uczuciowe zachowanie i rozwój intelektualny

Ważne są relacje między rodzicami patrzy dziecko jak odnoszą się do siebie.

Każda rodzina ma swoisty styl wychowawczy:

1. autokratyczny- dystans między dziećmi a rodzicami, Kontakt formalny nie wnikając w potrzeby psychospołeczne dziecka jego zainteresowania uzdolnienia itp. Rodzice mają władzę kierują odgórnie wydając polecenia i zakazy uznają tylko racje własne nie tolerują sprzeciwu. W razie nieposłuszeństwa stosują surowe kary wymóg bezwzględnego posłuszeństwa.

2. Liberalny- niemal całkowite pozostawienie dziecka samemu sobie nie wtrącenie się w jego sprawy tolerowanie aspołecznych zachowań brak kontroli i opieki rodziców Pobłażliwy stosunek do dzieci przesadna uległość spełniająca się m.in. w spełnianiu wszelkich zachcianek i życzeń.

Prowadzi do braku poczucia bezpieczeństwa u dzieci( nie wiedza co mogą co nie, eksperymentują ze wszystkim)

3)demokratyczny- najkorzystniejszy dla rozwoju osobowości dziecka . Dziecko bierze udział w życiu rodzinnym omawia dyskutuje i planuje sprawy codziennego współżycia rodzinnego. Zna zakres swoich obowiązków na które sam się zgodził. Rodzice z tego stylu nie stosują zazwyczaj kar a raczej wyjaśniają dziecku jak i dlaczego powinno postąpić inaczej.

Posługują się metodami perswazji i argumentacji. Rodzice odwołują się w 1 rzędzie do uczuć i ambicji dziecka . Stosują zachęty. Dążą do związania dziecka ze sobą przez sympatię.

4)niekonsekwentny ( okazjonalny) brak spójności zmienność przypadkowość oddziaływań wychowawczych.

Bez jednego wykładu ..

Błędy wychowawcze

Wychowanie to interakcja między wychowankiem a wychowawcą

Składniki procesu wychowawczego wg. A. guryckiej

To 4 czynniki tworzące dynamiczny układ:

- cel wychowawczy

- sytuacje wychowawcze organizowane przez nauczyciela

-doświadczenia zdobyte przez wychowanka w procesie wychowawczym

-zmiany zachodzące w osobowości wychowanka pod wpływem doświadczeń

3 kategorie oddziaływań wychowawczych:

1) wychowanie skuteczne- gdy w wyniku zabiegów wychowawczych dziecko zdobyło pożądane doświadczenie a więc cel wychowawczy został osiągnięty

2) wychowanie nieskuteczne- gdy wychowanek mimo aranżowanych sytuacji nie zdobył zamierzonego doświadczenia

3) wychowanie błędne- wywołujące niekorzystne dla rozwoju dziecka doświadczenia

Rodzice ich postawy rodzicielskie wobec dzieci stanowią ważny element mający ogromny wpływ na kształtowanie się osobowości dziecka na jego życie uczuciowe zachowanie i rozwój intelektualny

Postawa rodzicielska to tendencja do zachowania się w pewien specyficzny sposób stosunku do dziecka( M. Ziemska)

Model typologii postaw rodzicielskich

(obrazek +) - Zła a dobra:

• Nadmiernie chroniąca- rozumna swoboda

• Unikająca - współdziałanie

• Odrzucająca -akceptacja

• Nadmiernie wymagająca - uznawanie praw

Postawy rodzicielskie: Dziecko:

• wolność

• kochająca swoboda

• miłość

• kochająca kontrola

• kontrola

• wroga kontrola

• wrogość

• wroga swoboda

Błąd wychowawczy wg. A Guryckiej

Takie zachowanie wychowawcy które stanowi realną przyczynę ( lub ryzyko) powstania szkodliwych dla rozwoju wychowanka skutków

Zadanie wychowawcy:

• unikanie sytuacji mogących wywołać niekorzystny wpływ na doświadczenia wychowanka

• niedopuszczanie do zaburzenia bądź zerwania interakcji między wychowawcą a wychowankiem ( może to wywołać w dziecku poczucie krzywdy niesprawiedliwości oraz negatywnie wpłynąć na dalsze wzajemne relacje nie tylko z danym wychowawcą ale może być przeniesione również na innych wychowawców)

A Gurycka przyjęła dwubiegunowe kryteria błędów wychowawczych ze względy na zachowanie wychowawcy . Stanowią one skale na których można określić stopień występowania danego kryterium emocje skierowane na dziecko koncentracja na nim i jego zadaniach.

Błędy wychowawcze:

Żar	umiar	lód
Ekstremalna emocjonalna akceptacja dziecka		Ekstremalne emocjonalne odrzucenie dziecka
Nadmierna koncentracja na dziecku		Nadmierna koncentracja na sobie
Nadmierna koncentracja na zadaniu dziecka		Niedocenianie zadania dziecka

Dwubiegunowość błędów wg. A Guryckiej

Można uznać ze w punktach centralnych tych skal ( lub w obszarze tych punktów) znajduje się nasilenie optymalne zrównoważone umiar

Błędy wychowawcze żar lód

LÓD rygoryzm agresja hamowanie aktywności obojętność

ŻAR idealizacja dziecka zastępowanie uleganie eksponowanie siebie

Błędy nadmiernej koncentracji

• na dziecku - zastępowanie idealizacja rygoryzm agresja

• na sobie hamowanie aktywności dziecka obojętność eksponowanie siebie uleganie dziecku ( bezradność)

Błędy związane z zadaniami dziecka:

• przeceniania zadań dziecka zastępowanie idealizacja dziecka ( i jego zadań ) rygoryzm agresja

• niedoceniania zadań dziecka hamowanie aktywności obojętność eksponowanie siebie uleganie ( bezradność)

Błędy niekonsekwencji współwystępowanie w trakcie jednej sytuacji wychowawczej różnych błędów

Skutki błędów wychowawczych:

• doraźne - dotyczą zerwanej lub zaburzonej interakcji oraz negatywnej oceny zdarzenia przez wychowanka powodują przeniesienie ocen i zachowań na inne sytuacje wychowawcze lub życiowe

• odległe w czasie- wywołują negatywne zmiany osobowości oraz jej zaburzenia

Wychowawca zazwyczaj popełnia błąd nieświadomie. Czynnikami powodującymi błędy wychowawcze są właściwości osobowościowe ( głównie stosunek do ludzi) postawy wychowawcze i czynniki sytuacyjne ( np.: brak czasu złożoność wykonywanych zadań kontrola opór wychowanka)

Błędy popełniane przez dobrych rodziców:

• nieświadome prowokowanie złego zachowania

• brak konsekwencji

• pułapki porozumiewania się

• zrobię to za ciebie

• my przeciwko nim

• Żelazna dyscyplina

• Rób to co mówię a nie to co robię

• Ignorowanie potrzeb i trudności dziecka

• Hamowanie naturalnej radości życia

• I ciekawości świata

Negatywne efekty błędów wychowawczych utrzymują się mimo upływu czasu a negatywna moc regulacyjna zachowania wychowawczego zostaje przeniesiona na przyszłe funkcjonowania wychowanka

W oparciu o badania przeprowadzone wśród młodzieży wyróżniono 2 typy nauczycieli „błądzących” ( popełniających błędy) oraz „ nie błądzących” ( prezentujących właściwy styl wychowawczy)

Nauczyciel błądzący( przeciw ludziom)

W opinii uczniów jest średnio mądry i inteligentny , mniej uprzejmy mało opanowany niezbyt wyrozumiały słaby organizator bez pomysłów mało sprawiedliwy skoncentrowany na sobie Dominują u niego zachowania agresywne i neurotyczne. Jego zajęcia są spostrzegane jako mało atrakcyjne i mniej przydatne zaś atmosfera na lekcjach jest napięta i nieprzyjemna . Na jego zachowania uczniowie reagują uległością pod presją oraz sprzeciwem. Wychowawcy Ci wywołują u uczniów negatywne doświadczenia

Nauczyciel nie błądzący ( ku ludziom)

Ma poczucie humoru jest mądry inteligentny wesoły uprzejmy pomysłowy opanowany cierpliwy życzliwy wrażliwy bardziej sprawiedliwy Częściej występują zachowania wspierające nawiązujące kontakt emocjonalny

Lekcje prowadzone przez niego są atrakcyjne i przyjemne dla uczniów Wychowankowie podporządkowują się jemu akceptują zachowania uznając jego autorytet

Wyróżnia się siedem typów zachowań nauczycieli:

1. agresywne

2. korygujące i hamujące- nauczyciel ostro formułuje polecenia upomina i nadmiernie integruje

3. wspierające: nauczyciel cierpliwie wyjaśnia pomaga w trudnościach łagodnie perswaduje

4. nawiązujące lub podtrzymujące kontakt emocjonalny

5. niezaangażowane: nauczyciel sporadycznie pełni rolę wychowawcy w zależności od potrzeb danej sytuacji

6. neurotyczne : nauczyciel obarcza uczniów wina za własne niepowodzenia reaguje nieadekwatnie do sytuacji jest niekonsekwentny

7. pozorowane nauczyciel udaje zainteresowanie uczniem jest nieszczery i nieautentyczny w relacjach z wychowankami

Skutki błędów wychowawczych

Poza bezpośrednimi skutkami błędów wychowawczych - błędów sytuacyjnych drugą kategorią stanowią błędy o długotrwałych skutkach. Ich negatywne efekty utrzymują się mimo upływu czasu negatywna moc regulacyjna zachowania wychowawczego zostaje przeniesiona na przyszłe funkcjonowanie wychowanka

Wśród błędów wychowawczych rodziców związanych z okresem do 7 roku zycia dominują:

Obojętność agresja eksponowanie siebie

Błędy te są najsilniej zapamiętywane i ich wpływ na dalsze funkcjonowanie określane jest jako niekorzystne,.

Tylko część błędów popełnianych przez rodziców jest przez nich uświadamiana w pełni i to nieraz już po czasie gry ujawniają się ich niekorzystne skutki

Dlatego też trudne ale i bardzo ważne jest uwrażliwienie rodziców na własne błędy budowanie ich świadomości pedagogicznej

Niestety zdarza się że nauczyciel próbuje poprawić efekty swojej pracy stosując nieczyste metody - np. manipulację

Manipulować można treścią i sposobem przekazywania informacji.

Manipulację określono kiedyś jako „ włamanie do umysłu ofiary i podrzucenie tam własnych pomysłów lub opinii w taki sposób aby ofiara pomyślała że sama jest ich autorem

Manipulacja według Szulczewskiego:

-to poczynania skryte zakulisowe podstępne krętactwo wykorzystywanie czyjejś niewiedzy lub naiwności chytre rozgrywanie istoty sprawy ukrytej za parawanem pozorów z zamiarem wyciągnięcia dla siebie maksymalnej korzyści cudzym kosztem.

-manipulowanie jest jednym ze sposobów czy technik oddziaływania który bywa stosowany przez pewne osoby lub grupy społeczne dla osiągnięcia korzystnych dla siebie celów. ( grzywa 1997)

- wg A. Wróbel- stosowanie nieetycznych nacechowanych instrumentalnością sposobów oddziaływania jest kwestią pierwszoplanową w manipulacji

Manipulacja jest działaniem:

+ podstępnym

+ wykorzystującym przewagę taktyczną

+podejmowanym intencjonalnie w imię celów wyznaczonych przez manipulatora przedstawiających dla niego jakąś wartość

+uprzedmiotawiającym osobę poddawaną oddziaływaniom w którym ukrywany jest rzeczywisty cel i mechanizmy działania.

+ wywołującym lub/ i podtrzymującym fałszywą świadomość adresata działań

+wywołującym trwałą lub czasową utratę zdolności do kierowania się własnymi zamiarami wiedzą racjonalnością udaremniającym opór wobec niej

Manipulacja to taki rodzaj wpływu który podejmowany jest intencjonalnie w imię celów wyznaczonych przez dysponenta manipulacji ( podmiot manipulujący) uprzedmiotawiający osobę( osoby) poddaną oddziaływaniu. Szczególnym przypadkiem manipulacji jest takie działanie które podejmowane jest w celu instrumentalizacji osoby manipulowanej

Za Fabryce d' Almeida:

Manipulacja to ciąg poczynań i środków prowadzących do tego aby na drugiej osobie wymóc przyzwolenie na coś posługiwanie się inteligencją w celu odniesienia triumfu nad drugą osobą.

Uczestnicząc w życiu społecznym jesteśmy stale obiektem oddziaływań które albo rozpoznamy i definiujemy na swój sposób albo spostrzegając je nie rozumiemy ich ich prawdziwych celów

Z manipulacją mamy do czynienia wtedy gdy nie jesteśmy w stanie odczytać prawdziwych celów działania.

Jedną z pierwszych strategii manipulacyjnych w wychowaniu jest żonglowanie karami i nagrodami.

Manipulacja karami i nagrodami szczególnie w pierwszych etapach życia dziecka ma doprowadzić do:

• wyuczenia zachowań pożądanych

• do ograniczenia zachowań nie pożądanych przez rodziców opiekunów społeczeństwo

Prowadzenie rozważań o manipulacji w szkole nie jest zadaniem łatwym zarówno z teoretycznego jak i emocjonalnego punktu widzenia rozpoznanie tych specyficznych działań jest utrudnione albowiem sprawcy i ofiary ukrywają się lub są ukrywani

Wśród metod manipulacji pedagogicznej wyróżnia się m.in. :

• ograniczenie swobody myślenia

• ciągłe zmiany reguł postępowania i ich uzasadnień

• prawienie pochlebstw

• blokowanie dostępu lub skrywanie przed wychowankiem rzeczywistych faktów i informacji

• tendencyjne preparowanie informacji

• sentymentalizacja treści

• stwarzanie deficytu lub nadmiaru dóbr

• wzbudzanie rywalizacji antagonistycznej

• stwarzanie pozorności wyboru

• deformowanie komunikatów

• odwoływanie się w łamaniu czyjejś woli do presji grupy

• angażowanie autorytetów

• wywoływanie poczucia winy.

Manipulacja w przestrzeni pedagogicznej może przybierać różną postać w zależności od wieku wychowanków oraz od celu działań manipulacyjnych

Najczęściej stosowane typy manipulacji w szkole:

• manipulacje językowe

• manipulacje faktami

• manipulacje emocjami

szczególnie groźna i niebezpieczna jest sztuka wprowadzania w błąd poprzez manipulację faktami to przykład kłamstwa destrukcyjnego Manipulator w ten sposób nic nie uzyskuje ale wyrządza poważna szkodę\

Na terenie szkół możemy mówić o działaniach manipulacyjnych na lini:

NAUCZYCIEL - UCZEŃ

UCZEŃ - NAUCZYCIEL

NAUCZYCIEL- NAUCZYCIEL

NAUCZYCIEL - DYREKTOR SZKOŁY

UCZEŃ - UCZEŃ

Do najczęściej stosowanych przez nauczycieli strategii należą strategię „ wszechwładzy” oraz „ wszechwiedzy”

( Robert D. Storn)

Wszechwładza polega na wpojeniu uczniom przekonania że wie się o nich wszystko i ma się nad nimi ostateczna władzę.

Innymi przykładami działań manipulacyjnych podejmowanych przez pedagogów są:

• naiwne taktyki manipulacyjne : presja i szantaż , szantaż emocjonalny kłamstwo

• strategia wielkiego kłamstwa

• strategia wyolbrzymiania ego

• strategia bezsilności

• strategia przyjaznego wroga

• skrajne administrowanie

• strategia blisko ucznia

• strategia sam to sprawdź

• strategia tworzenia nastroju chwili

• strategia obietnic bez pokrycia

• strategia wyszukania słabych punktów wychowanka i wywarcie wpływu na nie

• strategia wykorzystania nieuwagi i podsunięcie gotowych rozwiązań nie przedstawiając pełnego obrazu ( np.: umowy)

• strategia zagraj to sam

• strategia konformizmu

• strategia tworzenia nowej tożsamości wychowanków

• strategia zamieńmy się rolami

W najnowszych publikacjach poświęconych manipulacji wymienia się również kategorię działań bezwzględnych graczy dobrze przeszkolonych animatorów „ niewinnych dziatek oraz wychowawców wywodzących się z kręgów stosujących zasadę kto kocha ten karci

Bezwzględny gracz- nie tworzy związków emocjonalnych nie tylko na lini nauczyciel uczeń ale również nauczyciel - nauczyciel Chętnie sięga to technik integracyjnych manipuluje językiem ale także informacjami gra w prawdę i kłamstwo


Dobrze przeszkolony animator- to inaczej zręczny animator umie skłonić klasę grupę do podjęcia mniej lub bardziej określonej decyzji Jest to możliwe należy w dobrym momencie oddać głos odpowiedniej jednostce

Niewinne dziatki- w mechanizmie grupy widzą możliwość zaistnienia autentyzmu a w praktyce sposób na osiąganie decyzji grupowych animator niewiniątko dzięki swej pozycji swojej prawdziwej czy też nieprawdziwej wiedzy może dowolnie wpływać na rozpatrywane rozwiązania. Często analiza przybiera postać zaangażowania perswazji a wyjaśnienia przekształcają w wpływ

Źródłem działań manipulacyjnych w szkole mogą być również oceny odpowiedzi ustne uczniów. Oceny zaniżone lub celowo podwyższone bardzo często obniżają w oczach ucznia jego osobistą wartość

Wg. Iwony Wagner większość nauczycieli podziela pogląd iż uczniowie powinni przede wszystkim uczyć się pozostawiając do dyspozycji nauczyciela rodzaj środków metod i form za pomocą których przekazywana i egzekwowana jest wiedza

W konsekwencji preferowani są uczniowie wykazujący się przewagą zachowań konformistycznych typu uległość zależność sztywność adaptacyjna brak krytycyzmu niskie poczucie własnej wartości

Uczeń często staje się przedmiotem ogniwem za pośrednictwem którego nauczyciel realizuje swoje służbowe obowiązki z wyraźną preferencją celów dydaktycznych nad wychowawczymi i moralnymi

Etyka zawodu nauczyciela dotyczy postaw nauczyciela jego kultury osobistej odpowiedzialności wrażliwości samokrytycyzmu uczciwości hierarchi wartości światopoglądu wiedzy i kompetencji

Zawód nauczyciela stawia wysokie wymagania nauczyciel znajduje się pod ustawiczna kontrolą każde jego potknięcie jest natychmiast dostrzegane i komentowane przez sędziów i to surowych uczniów których wychowuje

Naczelną zasadą w postępowaniu z uczniami powinno być poszanowanie ich godności podmiotowe traktowanie każdego ucznia

Manipulacja jako sposób wywierania wpływu nie uzyskując pozytywnych relacji między ludzkich Czy można usprawiedliwiać działania manipulacyjne

Orientacje badawcze teorii wychowania

Klasyfikacja orientacji badawczych .

Ze względu na różnice podejść polskich naukowców do teorii wychowania wynikających z odmiennych punktów myślenia o jej istocie zadaniach czy podstawowych pojęciach wyróżniamy cztery rodzaje orientacji badawczych:

• orientację socjologiczną

• orientacje normatywne ( normatywno ideologiczną oraz normatywno filozoficzną)

• orientacje psychologiczną

• orientację eklektyczną

Orientacja socjologiczna - skupia uwagę badaczy na teorii społeczeństwa wychowującego którym proces wychowania jest zdeterminowany przede wszystkim oddziaływaniem na jednostkę podstawowych struktur społecznych środowisk wychowawczych czy sił społecznych

Przedstawiciele :

• Florian Znaniecki ( 1882- 1958) - wychowanie jest zjawiskiem społecznym przenikającym przez wszystkie struktury i procesy społeczne wg. Znanieckiego podstawę konstytutywną teorii wychowania tworzą następujące kategorie pojęciowe :

1. wychowanie

2. środowisko wychowawcze osoby i grupy społeczne które wywołują i regulują działalność wychowawczą

3. stosunek wychowawczy- stosunek społeczny zachodzący między indywidualnym wychowankiem a którąkolwiek z osób grup wywołujących i regulujących działalność wychowawczą

• Zygmunt Mysłakowski ( 1890-1971) lokuje teorię wychowania w pedagogice wskazują iż jako jej część jest nauką w najwyższym stopniu społeczną pojęcia ogólna teoria wychowania używa zamiennie z pedagogiką ogólną Podstawowe pojęcia teorii wychowania :

1. wychowanie samowychowanie i środowisko wychowanka Wychowanie w znaczeniu szerokim to te wszystkie procesy i czynności którym podlega osobnik przychodzący na świat ze strony otoczenia tj. osobników dorosłych biologicznie należących do tego samego gatunku procesy i czynności dzięki którym osobnik początkowo niezabezpieczony i niedojrzały staje stopniowo zdolnym do samodzielnego istnienia we właściwej mu sferze życiowej

Samowychowanie to proces w trakcie którego dochodzi do przekształcania własnej osobowości w kierunku idealnego ja zachodzący w środowisku wychowawczym na które składa się wszystko to co w pewien określony sposób wyznacza istocie ludzkiej formę jej egzystencji w stosunkach ze światem

2. Romana Miller ( 1906- 1983)

Orientacje normatywne

Na podstawie filozofii człowieka ( antropologii filozoficznej) aksjologii lub teorii kultury określane są wartości i cele jakimi powinno kierować się wychowanie człowieka W zależności od preferowanych źródeł są nimi określone ideologie albo wybrany kierunek antropologii filozoficznej/ Tak zrozumiane teorie wychowania są zbliżone do nauk przyrodniczych w których pojęcia i normy jako prawa teoretyczne są przekształcane w normy działań pedagogicznych.

Dwie kategorie orientacji normatywnych

Ze względu na źródła uzasadnień normatywnych można wyróżnić:

3. orientację normatywno ideologiczną-

Reprezentanci: Kazimierz Sośnicki ( 1883-1976) Heliodor Makuszyński ( ur1931)

Ścisłe powiązanie z narzuconą społeczeństwu polskiemu po II wojnie światowej ideologią socjalistyczną oraz wynikającymi z nich przesłaniem normatywnym o jedynie słusznym podejściu do wychowania w tym szczególnie intencjonalnego i instytucjonalnego . Powstała w ten sposób prakseologiczna teoria wychowania ideologicznego określającą za pomocą jakich działań można w określonych warunkach ustrojowych osiągać postulowane cele wychowania. Zgodnie z humanizmem marksistowskim człowiek występuje jako wartość pochodna instrumentalna doniosła ze względu na ideał życia społecznego.

Cele wychowania to odbicie i konsekwencja przyjętej ideologi społecznej - socjalistycznej i są budowane na jej podłożu

Heliodor Muszyński - teoria wychowania jest jedną z podstawowych dyscyplin pedagogiki jako nauki zajmującej się wychowaniem w wąskim znaczeniu

Metody wychowania:

• wpływu osobistego ( wychowawca manipuluje własnym zachowaniem)

• wpływu sytuacyjnego ( wychowawca manipuluje warunkami życia wychowanka)

• wpływu społecznego( wychowawca manipuluje otoczeniem społecznym wychowanka)

• kierowania samowychowaniem( wychowawca odwołuje się do pewnych już ukształtowanych praw wychowanka)

4. orientacje normatywno filozoficzną

źródło: wybrany kierunek filozoficzny

Przedstawiciele: Stefan Kunowski ( 1909- 1977) Władysław Cichoń ( 1924-1987) Karol Kotłowski ( 1910-1988)

Karol Kotłowski( 1910-1988) teoria wychowania Karola Kotłowskiego dojrzewała w klimacie dyskusji z tak wybitnymi pedagogami jak Sergiusz Essen Bogdan Nawroczyński Wincenty Okoń Mieczysław Kreutz czy Kazimierz Sośnicki Podstawowe kategorie pojęciowe w teorii wychowania wychowanie akt pedagogiczny oddziaływanie pedagogiczne proces wychowawczy i fakt pedagogiczny

WYCHOWANIE( jedno z najbardziej złożonych działań człowieka) jest nim oddziaływanie na drugą ludzką świadomość w celach wychowawczych.

AKT PEDAGOGICZNY- każda świadoma czynność człowieka która jest zorientowana na jakiś cel wychowawczy

ODDZIAŁYWANIE PEDAGOGICZNE- ciąg powiązanych ze sobą i ukierunkowanych na jakiś cel wychowawczy aktów pedagogicznych

PROCES WYCHOWAWCZY lub PEDAGOGICZNY współdziałanie świadomości przedmiotu i podmiotu dla osiągnięcia wyznaczonego celu pedagogicznego

Efektem pojedynczych aktów lub procesów wychowawczych są fakty pedagogiczne na które składają się pożądane stany świadomości wychowanka, oparte na nich działania wychowanków, nowe sytuacje wychowawcze

5. Orientacja psychologiczna

Źródło psychologiczne koncepcje człowieka jego osobowości zachowań lub charakteru

Przedstawiciele: Zbigniew Zaborowski ( ur1926) Mieczysław Łobocki ( ur 1929) Krzysztof Konarzewski (ur 1948)

Zbigniew Zaborowski - wychowanie należy przeciwstawić takim kategoriom jak kontrola organizacja czy manipulacja gdyż istotą tego procesu nie jest podejście mechaniczne do drugiej osoby ale twórcze odwołujące się do jej własnych możliwości rozwojowych. Centralnym czynnikiem w procesie wychowawczym determinującym zarazem jego efektywność są stosunki interpersonalne między wychowawcą a wychowankiem

Mieczysław Łobocki- wychowanie w wąskim znaczeniu jest procesem odnoszącym się przede wszystkim do sfery emocjonalno motywacyjnej dzieci i młodzieży. Wiąże się ono z dokonywaniem zmian w rej właśnie sferze osobowości człowieka w jego rozwoju. Cechą wychowania jest jego złożoność intencjonalność interakcyjność, relatywność i długotrwałość. Źródłem teorii wychowania powinny być badania diagnostyczne cech oraz dynamiki funkcjonowania faktów i zjawisk wychowawczych ( szczególnie obserwacja i eksperyment pedagogiczny) a także własne doświadczenia pedagogiczne w zakresie wychowania dzieci i młodzieży

Krzysztof Konarzewski - Źródłem każdej teorii oddziaływań wychowawczych powinna zweryfikowana empirycznie wiedza naukowa zwłaszcza trafna teoria psychologiczna o mechanizmach ludzkiego zachowania. Psychologia ma stanowić dla teorii wychowania swoisty układ odniesienia strukturę porządkującą jej twierdzenia o wychowaniu i jego skuteczności

Model pedagogiki behawioralnej- wychowanie jest procesem warunkowania i modelowania zachowań ( dominuje metoda wzmocnień pozytywnych i negatywnych. W relacjach wychowawczych nie uwzględnia się wewnętrznych doświadczeń dziecka i pedagoga .Zadania edukacyjne i wychowawcze formułują dorośli ( nie ma miejsca na kreatywność i twórczość wychowanka. Zarówno wychowanek jak i pedagog muszą się orientować w swojej aktywności na wymierny efekt z którego są następnie rozliczani

6. Orientacja eklektyczna-

Przedstawiciele tej organizacji nie formułują własnych zwartych koncepcji czy teorii wychowania nie rozwiązują najbardziej typowych dla niej problemów ale skupiają swoją uwagę na rekonstrukcji najistotniejszych dla tej subdyscypliny zagadnień

Do autorów tak skonstruowanych rozpraw zalicza się naukowców różnych pokoleń i orientacji aksjologicznych którzy są:

1. albo zorientowani na dydaktyczną funkcję syntetycznego przekazu najistotniejszych ich zadaniem dokonań i słabości dotychczasowych teorii wychowania

2. albo nastawieni na pobudzenie refleksji meta teoretycznej i wprowadzenie czytelników na drogę dyskursywnego myślenia o teorii wychowania skoncentrowani na wiedzy

3. o rzeczywistości wychowawczej

4. albo też skupieni na ukazaniu w materiałach pokonferencyjnych stanu akademickiej debaty nad teorią wychowania w Polsce.

Swoboda i przymus w wychowaniu

Zagadnienie swobody dziecka w relacjach z dorosłymi ( rodzicami wychowawcami)

Jest przedmiotem zainteresowania:

7. teoretyków

8. praktyków

9. opinii publicznej

Źródła zainteresowania swoboda i przymusem w wychowaniu:

1. upowszechnienie systemów wartości w których wolność człowieka zajmuje szczególne miejsce

2. skupienie się na jednostce i jej prawach

Humanistyczne podejście do jednostki sprawiło że z większą uwagą zaczęto przyglądać się przypadkom naruszania wolności człowieka i ich indywidualnych oraz społecznym konsekwencjom

W ostatnich latach powstała obszerna literatura na temat swobody dziecka . Zjawisko przemocy wobec dzieci stało się przedmiotem licznych badań studiów i publikacji

Swoboda przyznawania lub ograniczania czy też odbierania przez dorosłych dziecku jest m/in/ wskaźnikiem tzw kultury . pedagogicznej danych czasów lub danego społeczeństwa

Znaczenie przyznawania swobody w wychowaniu

1. jest wyrazem panującego stosunku do dziecka traktowania go w sposób mniej lub bardziej rozumiejący i upodmiotowiony

2. opisuje panujące poglądy pedagogiczne - metody postępowania z dzieckiem:

10. perswazji czy nakazu

11. obopólnego porozumienia czy jednostronnych żądań

12. propozycja i apelem czy operowania groźbą i naciskiem

3. swoboda przyznawana przez dorosłych dzieciom stanowi wykaz ich poglądów na rozwój dziecka i siły które nim kierują czy rozwój przebiega w pełni autonomicznie bez potrzeby zewnętrznych impulsów czy też wymagane jest kierowanie jego przebiegiem w każdej jego dziedzinie i fazie

Dyskusja wokół zagadnienia swobody dziecka w wychowaniu

13. jest przedmiotem niezwykle ostrych kontrowersji

14. istnienie przeciwstawnych sobie koncepcji

Poglądy na temat zagadnienia swobody dziecka w wychowaniu

1. radykalne stanowisko - konieczność pozostawienia dziecku całkowitej swobody oraz jego prawa do rozwoju indywidualnego

2. liberalne- poszukujące odpowiedzi na pytanie : jak pomóc dziecku w jego rozwoju w niczym nie naruszając autonomii rozwijającej się jednostki

3. konserwatywne : poszerzenie swobody dziecka ( poza dość wąskie dopuszczalne granice) nie tylko nie sprzyja wychowaniu ale i rozwojowi dziecka

1. ad 1 całkowita swoboda

Najbardziej radykalni współcześni przedstawiciele tego stanowiska ( pedagodzy ( anty pedagodzy)- hubertus von Schoenebeck , Alice Miller , pedagogika anty autorytarna- Aleksander niell sprzeciwiają się jakimkolwiek sposobom oddziaływania na dziecko: postulują życie wolne od wychowania w miejsce tradycyjnego wychowania proponują towarzyszenie dziecku i wspieranie w tych wszystkich poczynaniach które ono samo wybiera i samo realizuje. Wykluczają jakiekolwiek próby wywierania wpływu na dziecko także zachęcanie i nagradzanie. Całkowita swoboda którą można ( i powinno się ) pozostawić dziecku ma dotyczyć wszystkich sfer jego funkcjonowania- organizacji dnia ustalania pory , porcji i rodzaju posiłku godzin snu procesu kształcenia miejsca zamieszkania korzystania z używek czy przeznaczenia kwot z kont dorosłych

2. ad 2 podejście liberalne niedyrektywne

Przedstawiciele . : Maria Montessori , Carl Rogers , Tomas Gordon

Trzy strategie wspierania dziecka w rozwoju:

1. wysuwania ofert- za jego prekursorkę można uznać Montessori ( 1870-1952) która jako pierwsza rozwinęła system kształcenia nie pozbawiony celów a jednocześnie wolnym od przymusu. U jego podłoża tkwi założenie że dziecko posiada naturalną potrzebę aktywności poznawczej w któ®ej można budować proces nauczania.

15. aktywność poznawcza dziecka może podlegać ukierunkowaniu -tworzenie dziecku odpowiedniego otoczenia „ okazji do działania” nie mogą one jednak w żadnych wypadku być elementem przymusu lub też nacisku lecz swoistymi ofertami z których dziecko może korzystać według własnej woli

16. wychowawca w pewien sposób inspiruje i kieruje rozwojem dziecka bez ograniczenia jego swobody

(2.dialogowa 3.negocjacyjna -nast. Str)

2. dialogowa nawiązuje do odległej tradycji sokratejskiego opierającej się na założeniu że jednostka sama dochodzi własnym umysłem do właściwych rozwiązań pytań dylematów wątpliwości ( dialog w sposób pomocny wychowankowi w rozwoju które nie narusza jego autonomii i nie ogranicza swobody

3. negocjacyjna-przewiduje konfrontację wychowanka z cudzymi punktami widzenia dążeniami czy interesami . T.gordon ( 1918-2002 ) twierdził że nawiązując do filozofii spotkania pozwala nie tylko uwzględnić cudze życie i cudze widzenie świata ale także głębiej zrozumieć siebie

Na podstawie podejścia nie dyrektywnego opracowano cały szereg koncepcji przedszkoli. Szkół alternatywnych lub tzw. Twórczych w mniejszym lub większym stopniu stosuje się nauczanie przez swobodę dowolnie wybraną aktywność dziecka

3. ad 3 podejście konserwatywne

Przedstawiciele (j. Dobson , S. Sławiński )

Pedagogika tradycyjna odnosi się zdecydowanie negatywnie do postulatów rozszerzenia swobody dziecka w relacji z dorosłymi zwłaszcza wychowankami. Relacje te powinny być ukształtowane na zasadzie posłuszeństwa dziecka wobec woli rodzica wychowawcy czy opiekuna

Sprawa wolności dziecka a raczej jej kategorycznego ograniczenia odrywa rolę nadrzędną w stosunku do wszelkich dalszych rozwiązań dotyczących wychowania. Zdecydowanie wyżej stawiane jest posłuszeństwo dobrowolne nie narzucone ale droga do niego z reguły prowadzi przez posłuszeństwo wymuszone jest ono zawsze nieodzowne tam gdzie jawi się opór dziecka

Drastyczne ograniczenie swobody wychowanka nigdy nie ma zdaniem przedstawicieli pedagogiki konserwatywnej charakteru dyskryminacyjnego wręcz przeciwnie , podkreślają oni z całą mocą że wychowa nie w duchu posłuszeństwa ma na uwadze przede wszystkim dobro samego wychowanka

Zarysowana charakterystyka stanowisk nie jest wyczerpująca to tylko główne sporne problemy dotyczące poglądów na sprawę swobody dziecka w relacjach z dorosłymi ( a przede wszystkim z wychowawcami)

Pedagogika antyautorytarna

Pedagogika anty autorytarna - to prąd pedagogiczny który nawiązuje najsilniej do pajdocentryzmu i pedagogiki nowego wychowania . Należy do niej pedagogika humanistyczna i liberalna
Uwydatnia w swoich przesłankach role swobody i indywidualności nie tylko w odniesieniu do rozwoju dziecka ale także jego wychowawców

Pedagogika antyautorytarna niedyrektywna zakłada spójność treści świadomości nauczyciela jego poglądów psychologiczno pedagogicznych z postawą i postępowaniem w życiu

Przedstawiciele pedagogiki anty autorytarnej upomnieli się o podanie głębokiej rewizji konserwatywnego autorytarnego modelu wychowania i edukacji

Autorytet pedagoga w ujęciu pedagogiki autorytarnej

To wynik dwustronnej interakcji w przebiegu której obie strony wzajemnie się szanują uznają i ufają sobie.

Współpraca między nimi jest wynikiem symetrycznych relacji wzajemnego dialogu partnerstwa i poczucia bezpieczeństwa

Prekursorzy wychowania anty autorytarnego

Aleksander Sutherland Niell- twórca szkoły summerhill która reprezentowała nowatorskie podejście w pedagogice zezwalające dzieciom na dużą swobodę w nauce niestosowanie obowiązku szkolnego oraz wspieranie rozwoju wg. Indywidualnych chęci i ciekawości dziecka spotykając na swojej drodze różnych pedagogów takich jak M.Montessori J. Piaget , R, Tagore ,

B. Russell modyfikował swoje przekonania stając się bardziej liberalnym. Wychodził z założenia że :

1. dziecko należy obdarzyć zaufaniem i wolnością pozwolić mu dokonywać wyborów uczyć kierować się nie tylko intelektem ale także intuicją

2.należy pozwolić dzieciom rozwijać w pełni swoją osobowość kreatywność chęć poznawania i doznawania

A.S Niell w 1921r założył w leiston szkołę summerhill która zasadniczo różniła się od innych placówek oświatowych gdyż dominowała tam całkowita swoboda w doborze przedmiotów czasu ich przebiegu i miejsca dzieci nie zmuszano do uczestniczenia w zajęciach wychodząc z założenia że prędzej czy później same przyłączą się do grupy

Funkcjonowanie szkoły : - innowacyjnym pomysłem wprowadzonym przez niella był samorząd szkolny miał on rozbudzać w dzieciach poczucie przynależności do grupy ale także odpowiedzialności za podejmowane decyzje. Summerthill od początku swego istnienia była( i jest do dziś) szkołą samorządową wszystkie problemy związane z życiem całej szkolnej społeczności były i są rozwiązywane wspólnie drogą głosowania podczas ogólnego cotygodniowego spotkania uczniów i personelu

Cel wychowania wg. A. Niella - to wolność czyli radość robienia tego co sprawia dziecku przyjemność z zachowaniem granic innych ludzi obecnie szkołę prowadzi wychowana w ideach ojca córka - zoe Readhead

To szkoła powinna przystosowywać się do uczniów a nie na odwrót ( a.S. Niell)

Janusz Korczak- właściwie Henryk Goldszmit( 1878 - 1879- 1942 )

pisarz pedagog działacz społeczny lekarz. W praktyce pedagogicznej był wrogiem zamkniętego sztywnego mało elastycznego systemu wychowawczego . wskazywał ogólne kierunki działania ogólne zasady które wychowawca powinien dostosowywać zawsze do konkretnych potrzeb i warunków oraz do konkretnych dzieci w określonych sytuacjach. Myślą przewodnią była troska o rozwój samorządności dzieci i młodzieży przejawiającej się w różnych formach ich aktywności Najważniejsze jego organy to sąd koleżeński rada samorządowa i sejm dziecięcy

Koncepcje pedagogiczną Korczaka wzbogacały ponadto

1. Księgi podziękowań i przeprosin

2. Kategorie obywatelskie

3. Kategorie czystości

4. Nagradzanie w postaci pamiątkowych pocztówek

5. Pełnienie dyżurów

6. Plebiscyt życzliwości i niechęci

7. Gazetki tygodniowe nieocenione źródło wiedzy o środowisku dzieci i wiele innych

W kontaktach z dzieckiem niezbędna jest empatia a przede wszystkim umiejętność uczenia się od dzieci wsłuchiwania się w stylizowane przez nie potrzeby podejmowania razem z dziećmi działań mających na celu zaspokojenie tych potrzeb.

Korczak prekursor walki o prawa dziecka- zwracał szczególną uwagę na nie równoprawną pozycję dzieci w społeczeństwie ich niewolniczą zależność od dorosłych domagał się by uznano że dziecko jest pełnowartościowym człowiekiem od chwili narodzin . był zwolennikiem oświaty medycznej świadomego rodzicielstwa i regulacji poczęć.

Pedagogiczny priorytet Korczaka - uznanie autonomii i godności dziecka Przeciwstawiał się rozpowszechnionemu w ówczesnej praktyce pedagogicznej wpajaniu dyscypliny wykluczał kary cielesne i potępiał praktyki zawstydzania dziecka

17. Benjamin Spock

18. Thomas Gordon

---