1. Zmiana społeczna - to przejście od jednego stanu do innego. Zmiana społeczna dotyczy zmian instytucji, roli, statusów, relacji, wszelkich związków między elementami społecznymi. Głęboka, szeroka zmiana jednego statusu pociąga za sobą zmiany w innych aspektach. Każdy rozwój i postęp jest zmianą, natomiast zmiana nie zawsze jest postępem i rozwojem.

Proces społeczny - to pewien ciąg następujących po sobie zmian społecznych, które są uwarunkowane przyczynowo, a każda z tych zmian nazywana będzie fazą lub etapem procesu społecznego.

Procesy kierunkowe - to takie które mają kierunek, żadna faza procesu nie jest taka sama jak inne. Jest procesem nieodwracalnym. Każda następna faza przybliża stan systemu do jakiegoś zdefiniowanego systemu docelowego.

Rozwój - jest to długookresowa zmiana, obejmująca całe społeczeństwo, a nie tylko system.

Postęp - (udoskonalenie danego zjawiska) kojarzy się nieuchronnie ze zmiennością, dynamiką społeczną. Ma sens tylko wtedy, o ile traktujemy historię, dzieje jako proces posiadający pewną wewnętrzną logikę.

Ale nie każdy proces da się określić jako postępowy. Trudno odnieść to pojęcie do procesów codziennych, powtarzalnych, cyklicznych, które prowadzą tylko do odtworzenia reprodukcji życia społecznego w jego dotychczasowej postaci.

Postęp zakłada:

- kierunkowość procesu, tzn. zmiany prowadzące do coraz to innych, nowych stanów społeczeństwa, biegnące jakimś torem, przybliżające do jakiegoś określonego stanu idealnego

- że proces prowadzi ku czemuś lepszemu, doskonalszemu, szczęśliwszemu

- że zmierz do spełnienia ideału

Trzy przesłanki idei postępu:

- Procesowośc

- Kierunkowośc

- Optymizm

2. Wizje postępu:

Wizja sakralna- zakłada bowiem, że sprawcą i twórcą historii jest Bóg.

- Dzieje przebiegają z góry przez Boga wyznaczony, w myśl schematu OPATRZNOŚCI, nieuchronnego przeznaczenia, i zmierzają ku królestwu bożemu, które jak powiada Ewangelia jest „nie z tego świata”- a więc bardzo odległe w czasie i ulokowane poza realiami ziemskiej egzystencji.

Wizja mechanistyczna- nakazuje za sprawcę podmiot postępu- „organizm społeczny” czy „system społeczny”, który zmienia się i rozwija na mocy własnych, wewnętrznych tendencji, niejako automatycznie, prawidłowo i nieuchronnie.

- Cel postępu zostaje sprowadzony na ziemię, a dystans czasowy dzielący od ideału ulega wielkiemu skróceniu.

- Różne utopie społeczne opisują kształt idealnego społeczeństwa już „z tego świata” i zwiastują jego nadejście niemal natychmiast.

Wizja humanistyczna- za twórcę i sprawcę dziejów uznany zostaje człowiek. Najczęściej nie w pojedynkę, lecz razem z innymi - w jakiejś zbiorowości.

- Mechanizm procesu to tutaj sumowanie się działań i kumulowanie ich skutków, tak że w rezultacie tworzą pewną ciągłość historyczną - dzieje społeczne.

- Cele postępu ujmowane są najczęściej jako stopniowe doskonalenie jakiegoś istotnego wymiaru życia ludzkiego - zwiększenie wolności, autonomii, dobrobytu.

- Myśl zasadnicza tej koncepcji to umiejscowienie kryterium, miary postępowości w realnej teraźniejszości - w tym w czym społeczeństwo aktualnie jest. Oznacza to szukanie takich wartości społeczeństw realnie istniejących, tu i teraz, które pozwalają określić je jako postępowe lub wsteczne.

Społeczeństwo aktywne- społeczeństwo, które posiada zdolność do samo przekształcenia się, a więc postępowe.

Społeczeństwo pasywne- społeczeństwo w którym zdolność do samo przekształcenia się zanika.

O aktywności społeczeństwa decydują cztery czynniki:

Cechy jednostek- dominujący typ osobowości.

- na społeczeństwo aktywne składać się muszą jednostki twórcze, innowacyjne, zorientowane na osiągnięcia

- cechujące się znaczną wiedzą, wyobraźnią i realizmem

- mające poczucie autonomii, integralności i niezależności.

Właściwości struktur społecznych, warunków, w których ludzie podejmują działania

- społeczeństwo aktywne musi otwierać najszersze pole dla swobodnej, twórczej aktywności. Oznacza to struktury pluralistyczne, heterogeniczne, otwarte, elastyczne, tolerancyjne, wobec różnorodności i oryginalności.

Panujący w społeczeństwie stosunek do tradycji, przeszłości

- społeczeństwo aktywne jest zakorzenione w przeszłości, z ciągłości historycznej czerpie siły i środki do dalszego rozwoju, a własna oryginalna tradycja jest przedmiotem dumy i szczególnej lojalności członków.

Wizja oczekiwanej przyszłości

- w społeczeństwie aktywnym panuje optymizm i nadzieja, poczucie mocy, przekonanie, że przyszłość zależy od ludzkich działań, a nie zrządzeń opatrzności, myślenie perspektywiczne i strategiczne, antycypowanie i planowanie w dalekim horyzoncie czasowym.

O postępowości decyduje zakodowana w społeczeństwie potencja, dążność do osiągania.

Człowiekiem postępowym będzie, ten, kto przyczynia się do budowania warunków społecznych umożliwiających samo przekształcenie się społeczeństwa, starając się równocześnie maksymalnie je poszerzać.

„Zwykły człowiek” powinien wykorzystywać do maksimum istniejące pole możliwości, szans, środków, i nadawać działaniom jakieś znamiona oryginalności, twórczości, wkładać w nie całego siebie i tym samym rozwijać swoją własną osobowość, bezustannie się samodoskonalić.

LOSY IDEI POSTĘPU

Jest to najstarsza idea - 2500 lat. Wyraźnie sformułowana w starożytności przez Ksenofanesa, a za ojca samego terminu uważa się Lukrecjusza.

Wiek XIX - „Wiek postępu” w teoriach, wiek optymizmu: wiary w rozum, naukę, technikę, produkcję wzrost ekonomiczny, ekspansję terytorialną, rozmach cywilizacyjny.

Wiek XX - załamanie się idei postępu zarówno w powszechnej świadomości, jak i w teoriach społecznych. Z jednej strony przynosi niebywale przyśpieszenie postępu naukowego, technicznego, medycznego, podniesienie poziomu życia, wzrost dobrobytu, a równocześnie skutki działań ludzi wymykają się spod ich kontroli i obracają przeciwko nim. W efekcie mamy wojny, kryzysy ekonomiczne, kryzys kapitalizmu, katastrofę ekologiczną, zmiany klimatyczne, potencjalne zagrożenia nuklearne.

Podmiotowość sakralna

Sacrum - bóg

- sekularyzacja- zeświecczenie sacrum bez wpływu na idee

Podmiotowość sił natury

- zmiany są determinowane przez naturę

- humanizacja

Podmiotowość wielkich jednostek

- postęp zależy od tego czy pojawi się wielka jednostka, sposób indywidualistyczny, jednostki charyzmatyczne

- socjalizacja

Podmiotowość organizmu społecznego

- idee zakładające immanentność zmiany, siła sprawcza zmian tkwi w społeczeństwie, gdyby nie uległo zmianom nie miałoby racji bytu

- ponowna humanizacja

Podmiotowość indywidualności - reprezentantów społecznych

- podmiotami jednostki, jako reprezentanci społeczni, wytwory społeczeństwa

- ponowna socjalizacja

Podmiotowość ról społecznych

- pozycje i role umiejscowione w strukturze, organizatorskie, władcze

- demokracja

Podmiotowość zwykłych ludzi

- dominują idee, codzienne działania

Każde społeczeństwo funkcjonuje na bazie 4 struktur:

Struktura interakcyjna - działanie ludzi i wpływ na siebie, rodzaje kontaktów zależne od pozycji i ról

Czynnikami wpływającymi na reprodukcję tej struktury to utrzymywanie kontaktów (decyzje dotyczące kontaktów międzyludzkich). W tej strukturze mogą zachodzić nowe kontakty.

Struktura interesów - powiązanie pomiędzy zależnymi od siebie interesami, szanse życiowe. Czynnikami wpływającymi na reprodukcję tej struktury są wykorzystanie własnych przywilejów, narzucenie własnej woli, słuchanie poleceń, rozkazów. Zmianami które mogą zajść w tej strukturze są bogacenie lub zubożenie ludzi, tym samym reprezentacji innych interesów.

Struktura normatywna- układ zazębiających się norm, wartości i sankcji obecnych w każdym społeczeństwie, najwięcej norm w systemie obyczajowym. Czynnikami wpływającymi na reprodukcję tej struktury są realizacje norm, a jeśli nie są one realizowane to są realizowane sankcje. Dochodzi do zanikania i pojawiania się nowych norm.

Struktura idealna ( dotycząca idei )-powiązania między funkcjonującymi w społeczeństwie ideami: koncepcje religijne, ideologie polityczne, przesądy, stereotypy.

Czynnikami wpływającymi na reprodukcję tej struktury są nauka idei, nabywanie stereotypów, podświadome przekazywanie, plotki. W tej strukturze mogą zachodzić nowe ideologie, religie oraz nowa wiedza o świecie.

3. RODZJE TEORII ROZWOJU

TEORIE CYKLICZNE- społeczeństwa przechodzą od jednej fazy do drugiej i następuje powrót do pierwszej. Cykle przemian. Przedstawiciele: Giambattista Vico, Vifredo Pareto, Pirim A. sorokin

- Cechą charakterystyczną tych teorii było to, iż głosiły one, że rozwój społeczny ma charakter cykliczny, tzn. społeczeństwa przechodzą przez kolejne fazy w swym rozwoju, a następnie fazy te się powtarzają od początku.
Teoria Vilfredo Pareto opiera się głównie na zjawisku krążenia elit sprawujących władzę. Według Pareto w każdym społeczeństwie z czasem powstaje pewna elita rządząca reprezentująca interesy klasy wyższej w efekcie czego powstaje dążenie klas niższych do obalenia istniejącej elity, która z czasem ulega samodegradacji i skostnieniu. Po obaleniu istniejącej elity i objęciu władzy przez nową elitę następuje ten sam proces czyli ta elita z czasem podziela los poprzedniej.

- Teoria polskiego socjologa Kazimierza Kelles-Krauza odwołuje się do marksizmu i według niego wymaga jedynie uwzględnienia czynników psychologicznych w wyjaśnianiu procesów społecznych. Według Kelles-Krauza całym motorem sprawiającym, iż dany cykl się powtarza są dwie zasady: indywidualizmu (przewaga interesu jednostkowego nad ogólnospołecznym) oraz socjalizmu (przewaga interesu ogólnospołecznego nad jednostkowym) wiąże się to z charakterem klasowego państwa dającego przewagę interesom klasy panującej. Rozwój społeczny toczy się więc od socjalizmu do indywidualizmu po czym wraca z powrotem do socjalizmu w zmienionej formie aby powrócić do indywidualizmu.

- Sorokin przyjmuje założenie, że zmiany w określonym społeczeństwie są skutkiem działania czynników wewnętrznych występujących w danej społeczności. Wprowadził on do socjologii tzw. zasadę zmiany immanentnej, tzn. przyczyny zmian umiejscawia on w samym systemie społeczno-kulturowym, a nie poza jego obrębem. Według Sorokina zjawiska społeczno-kulturowe nie występują przypadkowo lecz tworzą spójne zespoły. Stwierdził, że zasadą ich integracji jest typ świadomości kulturowej (podstawowe założenia o rzeczywistości i sposobie jej poznawania, oraz wartości określające rodzaj potrzeb oraz sposób ich zaspokajania). Według Sorokina źródłem zmian jest niedoskonały stan wzajemnego powiązania rozmaitych części systemu. Przemiany zachodzą pod wpływem zmian typu świadomości kulturowej, a to z kolei wiąże się z przekształceniem instytucji społecznych. Przesileniom towarzyszą zazwyczaj różnego rodzaju kryzysy społeczne, a nawet wojny.

RÓŻNICE I PODOBIEŃSTWA

Podobieństwo wszystkich teorii cyklicznych polega na tym, iż opisane stadia rozwoju społecznego powtarzają się po pewnym czasie w tej samej kolejności po czym znowu wracają do fazy wyjściowej.
Zasadniczą różnicą występującą pomiędzy teorią Pareto, a teorią Sorokina było to, iż Pareto uważał, że na rozwój społeczny wpływają różnego rodzaju czynniki wewnętrzne i zewnętrzne, natomiast Sorokin uważał, że przyczyny zmian tkwią tylko w samym społeczeństwie, a czynniki zewnętrzne mogą tylko osłabiać lub potęgować dane czynniki wywołujące rozwój społeczny.
W teoriach Pareto i Kelles-Krauza postawiony był dość duży nacisk na zróżnicowanie społeczne, jako jeden z czynników wywołujących rozwój społeczny. Zarówno zjawisko „krążenia elit” w teorii Pareto jak i zasada indywidualizmu i socjalizmu w teorii Kelles-Krauza są podstawową siła motoryczną wszystkich przemian społecznych.

TEORIE LINEARNE- zakładają, że społeczeństwa ulegają przemianom, nie mają one charakteru przypadkowego a liniowy czyli kierunkowy, zdeterminowany. Przechodzenie przez kolejne fazy rozwoju społecznego, etapy.

Przedstawiciele: August Comte, Herbert spencer, Karol Marks.

August Comte na podstawie swoich rozważań stwierdził, iż cała ewolucja ludzkości toczy się według naturalnego prawa następstwa trzech stadiów: pierwotnego przejściowego i pozytywnego. Ewolucja taka jest zdaniem Comte'a uwarunkowana naturalnym rozwojem umysłu ludzkiego. Znajduje to odbicie w odmiennej jakości ludzkiego myślenia, poznania, rozumienia i wyjaśniania świata oraz powstania nowych idei filozoficznych. Wszystkie dziedziny życia w społeczeństwie są ze sobą ściśle powiązane więc typ poznania każdego okresu określa stan świadomości społecznej, wpływa na społeczną organizację, charakter państwa i ustroju.

Teoria Herberta Spencera głosiła, że społeczeństwo tak jak i inne rodzaje bytów rozwija się według pewnej prawidłowości, a mianowicie przechodzenia od stanu jednorodności, niespójności do stanu zróżnicowania, specjalizacji, integracji. Społeczeństwa powstają jako małe skupiska, zarodki i wzrastają do wielkich liczebności, a zjawisku temu towarzyszy zjawisko zlewania się ich w jedną zintegrowaną całość. Kierunek rozwoju uwarunkowany jest czynnikami zewnętrznymi i wewnętrznymi.

Autorem trzeciej z kolei teorii jest Karol Marks. Teoria Marksa głosi, iż społeczeństwa podczas swojego historycznego rozwoju przechodzą od fazy wspólnot rodowo-plemiennych poprzez okres niewolnictwa, feudalizmu i kapitalizmu do społeczeństwa socjalistycznego i komunistycznego. Dana formacja społeczno-gospodarcza jest okresem w rozwoju społeczeństwa w którym danym sposobom produkcji odpowiada właściwa im nadbudowa ideologiczna, a każda taka formacja stanowi postęp w stosunku do poprzedniej. Taki rozwój jest zarazem postępem a powodowany jest wzrostem sił wytwórczych które z kolei są źródłem i siłą motoryczną następstwa formacji społeczno-gospodarczych.

Cechą wspólną wszystkich teorii linearnych jest to, iż przemiany którym ulegają społeczeństwa przebiegają według ściśle ustalonego porządku od fazy początkowej do fazy docelowej, nie mają charakteru przypadkowego, dowolnego.
Teoria Comte'a kładła główny nacisk na rozwój ludzkiego umysłu co według niego było główną przyczyną rozwoju. Teoria Spencera była bardziej ogólna, wyjaśniała ewolucję całego kosmosu w tym także społeczeństwa które rozwija się według podobnych praw i zasad jak i inne rodzaje bytów.
Teoria Marksa natomiast jako jedyna była oparta na konkretnych historycznych społeczeństwach, a nie na jakimś ogólnym abstrakcyjnym społeczeństwie jak czynili to Comte i Spencer.
W teoriach Comte'a jak i Marksa określana jest strategia działania aby osiągnąć daną fazę rozwojową.
Według teorii Comte'a i Marksa rozwój społeczny możliwy jest dzięki jednemu określonemu czynnikowi (naturalny rozwój umysłu-Comte, byt społeczny-Marks), jednakże gdy czynnik ten jest przez nich opisywany okazuje się on zespołem wielu czynników wzajemnie ze sobą powiązanych.

TEORIE DYCHOTOMICZNE- przeciwstawienia, społeczeństwa przechodzą od struktury prostej do złożonej.

Zakładają, że społeczeństwa w toku rozwoju przechodzą od struktur opartych na grupach pierwotnych do struktur opartych na grupach wtórnych i złożonych.

Przedstawiciele: Charles H. Cooley, Ferdinand Tonnies, Emile Durkheim.

Głównym założeniem tych teorii jest pogląd, iż społeczeństwa przechodzą od struktury społecznej opartej na elementach grupy pierwotnej do struktury społecznej opartej na złożonych grupach umownych.
W teorii Ferdinanda Tonniese`a wyodrębnione są dwie kategorie grup z których zbudowane są społeczeństwa. Są to wspólnoty i społeczeństwa. Wspólnoty tworzą grupy społeczne oparte na stosunkach pokrewieństwa (rodziny, rody, grupy etniczne), na stosunkach przyjaźni (grupy przyjacielskie, rówieśnicze), oraz grupy sąsiedzkie. Wszystkie te wspólnoty były oparte na więziach naturalnych. Wspólnoty stanowiły trzon struktury społeczeństw czasów pierwotnych i feudalnych. Wraz z rozwojem industrializacji społeczeństwa z czasem staja się bardziej „profesjonalne”, a stosunki pokrewieństwa tracą w nich na znaczeniu. Społeczeństwa te opierają się na stosunkach umownych, stają się dominujące i odgrywają główną rolę w strukturze teraźniejszych społeczeństw. Rozwój społeczny toczy się wiec od dominacji grup wspólnotowych do dominacji grup umownych.

Drugą, podobną koncepcję dychotomii rozwoju społecznego sformułował Charles H. Cooley. Zastosował on również podział grup społecznych na pierwotne i wtórne. Do pierwotnych zaliczał grupy oparte na stosunkach pokrewieństwa, przyjaźni i stosunkach sąsiedzkich. Są to grupy małe i cechuje je wysoki poziom identyfikacji członków z grupą jako całością. Cooley był zdania, że w społeczeństwach zindustrializowanych i zurbanizowanych dokonuje się zdominowanie struktury społeczeństwa przez grupy wtórne, umowne, złożone, w których więź społeczna opiera się na stosunkach sformalizowanych.

Trzecią koncepcją dychotomiczna była teoria sformułowana przez Emila Durkheima. Doszedł on do wniosku, że istotną cechą społeczeństwa jest jego społeczna solidarność. Rozróżnił on dwa typy społeczeństw, te w których świadomość zbiorowa zdominowana jest przez solidarność mechaniczną i te w których zdominowana jest przez solidarność organiczną. Solidarność mechaniczna charakterystyczna jest dla społeczeństw pierwotnych, gdzie podział pracy jest dość prosty. Obowiązuje tu solidarność rodowa, jednolity system norm i wzorców zachowań. Świadomość jednostki jest odbiciem świadomości społeczeństwa. Na straży solidarności mechanicznej stoi prawo represyjne.
Solidarność organiczna występuje w społeczeństwach w których jest brak prawa represyjnego a występuje prawo cywilne. Są to społeczeństwa nowoczesne.
Według Durkheima dokonujące się zmiany społeczne można określić jako tendencję od solidarności mechanicznej do organicznej.

RÓŻNICE I PODOBIEŃSTWA

Cechą wspólna wszystkich tych trzech teorii jest to, iż rozwój społeczeństwa rozpoczyna się od grup opartych na stosunkach sąsiedzkich, pokrewieństwa i przyjaźni, które są dość małe, a pod wpływem industrializacji przeradzają się w grupy większe, oparte na stosunkach umownych.
Teorie Tonniesa i Cooleya w zasadzie się ze sobą pokrywają, występuje tylko inne nazewnictwo.

5. EWOLUCJONIZM

WZROST- oznacza powiększenie, rozszerzenie, komplikowanie i różnicowanie.

Jest to proces, który:

- polega na rozwijaniu zawartych w danym obiekcie zalążkowych tendencji istniejących w nim od samego początku

- ma charakter jednokierunkowy i nieodwracalny

- zachodzi nieprzerwanie i nie da się go zatrzymać

- zachodzi stopniowo, narastająco, krok po kroku

- przechodzi przez stadia i etapy

ZAŁOŻENIA EWOLUCJONIZMU KLASYCZNEGO:

1. Antyhistorycyzm- rezygnacja z badań konkretnych zdarzeń na rzecz dążenia do znalezienia jednego procesu wzorcowego rozwoju.

2. Jedność świata- świat społeczny i przyrodniczy to ta sama rzeczywistość.

3. Prawidłowość- w tym stanie wszystko rządzi się takimi samymi prawami.

4. Genetyzm- jest to założenie że każde zjawisko ma swoją genezę (skąd, jakie procesy).

5. Jedność natury ludzkiej- są różni ludzie, różne kultury, ale jest jedna natura (niezmienne są zasadnicze funkcje ludzkiego umysłu).

6. Zmienność- przekonanie, że jeżeli coś istnieje to się zmienia

7. Globalny charakter zmiany- zmiana jednego zjawiska powoduje zmianę innego zjawiska.

8. Zmiana to postęp- nie regres ale na lepsze.

9. Nierównomierność postępu- taka sama zasada obowiązuje wszystkich, tylko jedne społeczeństwa idą wolniej po drabinie postępu a inne szybciej.

10. Ciągłość i stopniowalność postępu- zmiana nie ma charakteru gwałtownego.

11. Immanętnośc zmiany- samo istnienie społeczeństwa generuje zmiany.

EWOLUCJONIZM SOCJOLOGICZNY - H. SPENCER

- nurt naturalistyczny wyrósł z pozytywizmu

- nastawiony na to co naukowe

EWOLUCJONIZM W BIOLOGII

Ch. Darwin „ O pochodzeniu gatunków” przedstawił ewolucję jako proces zmian dokonujących się w całym gatunku, czy inaczej populacji osobników.

Założenia:

- każda populacja żyje w określonym środowisku naturalnym, aby przetrwać musi się przystosować do właściwego jej środowiska

- populacja jest wewnętrznie zróżnicowana, składa się z osobników o różnych cechach:

a) cechy adaptacyjne- sprzyjają przystosowaniu do warunków środowiskowych

b) cechy antyadaptacyjne- utrudniają lub uniemożliwiają takie przystosowanie

- dokonuje się swoisty „dobór naturalny”: osobniki z cechami adaptacyjnymi mają większe szanse przetrwania i przekazania tych cech potomstwu.

- warunki środowiskowe nie są stałe, same mogą ulegać zmianie. Wtedy pojawia się zapotrzebowanie na inne cechy osobnicze. Te które miały walor adaptacyjny, mogą go utracić, te, które przeszkadzały w adaptacji mogą zacząć sprzyjać.

Ewolucja gatunków:

To seria adaptacji gatunkowych do zmiennego środowiska.

Ewolucja wg Spencera	Ewolucja wg Darwina
- Dotyczy pojedynczego egzemplarza gatunku.	- Dotyczy populacji.
- Ewolucja jako proces deterministyczny.	- Ewolucja jako proces probabilistyczny, wielka masa przypadków.
- Proces endogenny.	- Proces egzogenny.
- Zmiana i kierunek jest jasny.	- Kierunek zmian nie jest przesądzony, nieprzewidywalny, niezdeterminowany.
- Postęp.	- Ewolucja nie jest równoznaczna z postępem.

6. EWOLUCJA A REWOLUCJA

Słowo "rewolucja" najczęściej używane jest, by określić zmiany społeczno-ekonomiczne zachodzące w instytucjach społeczno-politycznych. Jeff Goodwin podaje dwie definicje rewolucji. Pierwsze, szerokie pojęcie, gdzie rewolucja jest „jakimkolwiek i każdym przypadkiem, w którym państwo lub polityczny reżim jest obalony i tym samym przekształcony przez powszechny ruch w gwałtowny, niezgodny z zasadami sposób, przy użyciu środków pozaprawnych”; i wąskie pojęcie, w którym „rewolucje pociągają za sobą nie tylko masową mobilizację i zmianę reżimu, ale także szybką i fundamentalną społeczną, ekonomiczną i kulturową zmianę, która następuje podczas lub zaraz po walkach o władzę w kraju.

Teorie Rewolucji

1. Behawioralne

Akcentują zachowanie ludzkie na zasadzie niezaspokojenia pewnych potrzeb , głodu, bezpieczeństwa. Reakcją jest patologia (rozprężenie, zerwanie z dyscypliną) dzięki temu możliwa jest rewolucja.

2. Psychologiczne

Akcentują rolę stanów psychologicznych ludzi, niesprawiedliwe traktowanie, wzrost poczucia niepewności co jest podstawą rewolucji.

Relatywna deprywacja - subiektywne poczucie niesprawiedliwości.

3. Teorie strukturalne

Gdy struktura spolaryzowana - dobre pole do rewolucji.

4. Teorie polityczne

Wszelkie rewolucje wywodzą się z walki elit o władze, do rewolucji dochodzi gdy elity pociągną masy ludzkie.

Modele Rewolucyjne

Etapy:

1. Sytuacja rewolucyjna

Nasila się niezadowolenie, niepokój wynikający z kryzysu.

2. Świadomość rewolucyjna

Intelektualiści przekładają niezadowolenie na teorie.

3. Otwieranie struktury mas politycznych

Próby cząstkowych reform, moment kluczowy.

4. Paraliż władzy

Mobilizacja rewolucyjna, manifestacje, strajki, polityka ulicy.

5. Przejęcie władzy, przesilenie

6. Rewolucyjna euforia

Etap krótki

7. Porewolucyjna rzeczywistość

Podziały (radykałowie, umiarkowane centrum, konserwatyści) koszt reform, nowa fala niezadowolenia społecznego, wojna na górze, terror porewolucyjny.

8. Okres stabilizacji i konsolidacji nowej władzy.

7. MARSIZM JAKO TEORIA ZMIANY

Prace socjologiczne Marksa miały na celu ujawnienie sił, które skupiają społeczeństwa, powodują ich rozwój, rozkwit, upadek.

Materializm historyczny polegał na zbudowaniu materialistycznej teorii społeczeństwa, jego istoty i podstawowej struktury, na ustaleniu sił wywołujących zmiany i na wykryciu prawidłowości tych zmian. Podstawowym pojęciem marksistowskiej teorii społeczeństwa jest pojęcie formacji społeczno-ekonomicznej, która była właściwą jednostką obserwacji, podstawowym obiektem badań i uogólnień. Marks protestował przeciwko traktowaniu historii jako siły zewnętrznej względem ludzi, nie uważał, że wszystkie wydarzenia dziejowe są nie do uniknięcia. Nie uważał także, aby historia dawała jakiekolwiek niezawodne gwarancje zwycięstwa sprawy, z którą czuł się związany. Jeżeli twierdził, że rewolucja proletariacka jest konieczna, to dla tego, że w świetle analizy społeczeństwa kapitalistycznego nie dostrzegał innej możliwości rozwiązania jego konfliktów.

Uważając, że społeczeństwo jest powiązaną wewnętrznie całością, wnioskował, że zmiana pewnych jej części musi pociągać za sobą zmianę części pozostałych. Twierdzeniem naczelnym materializmu historycznego było twierdzenie o pierwotności bytu społecznego względem świadomości społecznej, „bazy” względem „nadbudowy” lub strony ekonomicznej nad innymi stronami życia społecznego.

Głównym czynnikiem rozwoju społecznego było dla Marksa:

1. Działalność ludzka, która była rozpatrywana na kilku poziomach : pierwszy to rola postępu technicznego, czyli wpływu sił wytwórczych na całokształt życia społecznego.

2. Zajmując się siłami napędowymi rozwoju społecznego Marks koncentruje się najczęściej na sposobie produkcji. Zakłada przy tym odpowiedzialność między poziomem sił wytwórczych, a układem stosunków społecznych, której naruszenie prowadzi do rewolucyjnego przewrotu znajdującego swe odbicie we wszystkich dziedzinach życia ludzkiego.

Marks traktuje rozwój jako walkę klas - posiadającą środki produkcji i nie posiadającą tych środków. Procesem dziejowym jest przechodzenie do formacji niższego rzędu do formacji wyższego rzędu.

9. ZMIANA W TEORIACH FUNKCJONALNYCH I KONFLIKTOWYCH

Teorie funkcjonalne stary funkcjonalizm

wyjaśniają struktury poprzez odwoływanie się do elementów społecznej całości, do kultury, historii, struktury i osobowości, wyjaśniają systemy powiązanych wzajemnie jednostek w kategoriach wzorów adaptacji, przy czym środowisko redefiniuje funkcje jako powtarzalne działania w miarę jak te promują adaptację.

Funkcjonalizm Parsonsa - elementy, jednostki działania wolontarystycznego.

Jego stanowisko zawierało założenie, że świat społeczny wykazuje właściwości systemowe, które można opisać za pomocą uporządkowanych pojęć abstrakcyjnych. Jest on twórcą teorii systemu działania (pisał o jednostce działania wolotarystycznego), uważał, ze jest pewien podmiot działania, cele, środki, na które podmioty wpływają, a poza tym normy, wartości i warunki sytuacyjne. Podmiot (aktor) może być rozumiany zarówno jako grupa i jako jednostka. Z biegiem czasu zaczął on kłaść nacisk również na system.

Funkcjonalizm Mertona - alternatywy funkcjonalne, dysfunkcje, funkcje jawne i ukryte.

W teorii funkcjonalnej Mertona człowiek to osoba społeczna, a więc element struktury grupy, istota zdolna w pełni zinternalizować wszelkiego typu normy społeczne. Merton wprowadził pewne innowacje do wizji Parsonsa, gdyż uważał, że jego teoria ma pewne luki. Sformułował on trzy problematyczne tezy (założenia funkcjonalizmu):

1. o funkcjonalnej jedności systemu społecznego - system społeczny jest zintegrowaną całością i wszystkie jego elementy współdziałają na rzecz tego systemu. Stopień integracji jest kwestią empiryczną, którą należy ustalić. Najczęściej jest tek, że pewne poglądy, wzory zachowania czy instytucje są funkcjonalne dla pewnych grup a dysfunkcjonalne dla innych, stąd też w miejsce tezy o jedności funkcjonalnej należy położyć nacisk na rozmaite typy, formy, poziomy i sfery integracji;

2. o funkcjonalnej uniwersalności elementów systemu społecznego - jeśli jakiś element (obyczaj, obiekt materialny, ideał, wierzenie) istnieje w  danym systemie społecznym to znaczy, że spełnia w nim jakąś pozytywną funkcję (w tej wizji nie ma miejsca na patologię). Dany element może spełniać nie tylko funkcje pozytywne (być funkcjonalnym) ale także funkcje negatywne (być dysfunkcjonalny) dla całego systemu lub niektórych jego elementów. Niektóre konsekwencje są konsekwencjami zamierzonymi i rozpoznanymi przez jednostki zajmujące jakieś pozycje w systemie (funkcje jawne), natomiast inne konsekwencje mogą być niezamierzone i nierozpoznane (funkcje ukryte);

3. funkcjonalnej niezbędności elementów dla systemu społecznego - jeśli już jakiś element istnieje w danym systemie to znaczy, że jest dla tego systemu elementem niezbędnym i niemożliwym do zastąpienia. Określonej funkcji przypisany jest jeden i tylko jeden element. Teza, iż jedynie pewne, konkretne struktury mogą spełniać wymogi systemu jest fałszywa. Mogą istnieć „struktury alternatywne”, które spełniają zasadniczo te same wymogi. W rzeczywistości ta sama funkcja może być wypełniana przez wiele elementów jak i ten sam element może spełniać wiele różnych funkcji.

Teorie konfliktu:

wyjaśniają społeczną organizację w kategoriach sprzeczności w sferze środków produkcji oraz dynamiki klasowej ,struktury i stosunki społeczne przenosząc uwagę ze stosunków klasowych na stosunki społeczne i wzorce zależności czy wyzysku, wyjaśniają rzeczywistość poprzez odwołanie się do rozkładu władzy, własności i prestiżu, w miarę jak te odzwierciedlają i podtrzymują nierówności i kultury klasowe, za pomocą krytycyzmu jako środka przedstawienia sprzeczności i form ucisku w danym porządku społecznym. Głoszą one i postulują lepszy świat.

Teorie konfliktu są przeciwstawne teoriom funkcjonalnym.

Teoria konfliktu Durendorf'a - ZONP (ZIS) grupy konfliktowe.

Stworzył skrót ZIS (zrzeszenie imperatywnie skoordynowane), gdzie nazwa od razu nam pokazuje, że są przeciwstawne grupy - rządzących i rządzonych., lub ZONP (związek oparty na panowaniu), gdzie mamy do czynienia ze zwierzchnictwem, czyli pozycjami dominacji i podległości. Funkcjonaliści mówili o systemie, tu mówimy o związku opartym na panowaniu. Te dwie grupy stanowią potencjalne strony konfliktu.

Teoria konfliktu Durendorf'a - quasi grupy i grupy interesu.

Interesy jawne wynikają z zajmowanej przez jednostkę pozycji społecznej, wskazują one na fakt, że uczucia, wola i pragnienia jednostki związane z pełnioną rolą są przez nią uświadamiane i artykułowane. Konkretna treść interesów jawnych wynika z konkretnych warunków danego ZIS-u i jest ona przedmiotem konfliktu.

Interesy utajone to te, które wynikają z zajmowanej przez jednostkę pozycji społecznej, ale są one ukrytym nurtem zachowania jednostki, z góry narzuconym jej na czas pełnienia danej roli.

Quasi grupy (grupy pozorne, grupy potencjalne) osoby zajmujące pozycje identyczne tzn. albo pozycje dominacji albo podległości, znajdują się w podobnej sytuacji.

Z quasi grup wyłaniają się grupy interesu, które są sensu stricte grupami socjologicznymi tzn. mają strukturę, organizację, program, cel, personel, poczucie odrębności.

Teoria konfliktu Durendorf'a - empiryczne warunki formowania się grup konfliktowych.

Strukturalne warunki organizacji grup konfliktowych:

1. techniczne warunki organizacji. Składają się na nie:

• karta (system wartości, dla realizacji których ludzie organizują się),

• personel,

• środki materialne,

• założyciele i przywódcy

1. polityczne warunki organizacji - swoboda zrzeszania się,

2. społeczne warunki organizacji to warunek łączności między członkami kwazi grup w przypadku ich przestrzennego rozproszenia. Dzięki tej łączności można zwiększać liczbę „rekrutów”.

Dla teorii tej ważne są następujące pojęcia:

natężenie - pojęcie natężenia odnosi się do wydatkowania energii i stopnia uwikłania stron w konflikcie. Konflikt ma natężenie wysokie wtedy, gdy koszt zwycięstwa lub przegranej jest dla zaangażowanych stron wysoki;

gwałtowność konfliktu - wiąże się z jego przejawami. Jest to problem środków zastosowanych przez grupy pozostające w konflikcie dla wyrażenia swojej wrogości. Skala gwałtowności obejmuje środki od dyskusji i debat przez rywalizację aż po walkę zbrojną i wojnę.

10. Antropologiczne teorie zmiany kulturowej dyfuzjonizm, ewolucjonizm, funkcjonalizm

Ewolucjonizm charakteryzował sie wszechobecnością zmiany. Jest to nurt naturalistyczny, w którym rzeczywistość kultury jest oparta na rzeczywistości naturalnej.

Morgan jako jeden z przedstawicieli ewolucjonizmu rozwój kultury podzielił na trzy etapy

Dzikości

Barbarzyństwa

Cywilizacji

Każdy z wyżej wymienionych etapów łączy się z przełomami w kulturze. Podstawa takiego myślenia jest założenie o pewnej psychicznej jedności rodzaju ludzkiego. Pewne kultury uważane sa za ewolucjonistów za wyższe, inne za niższe.

Dyfuzjonizm zajmował sie zmiana kultury, ale rezygnował z poszukiwania praw rządzących zmiana. Podstawowym czynnikiem dyfuzjonizmu było zapożyczenie elementów z jednej kultury do drugiej.

Założenia:

- wszelki rozwój może nastąpić poprzez powielanie wszelkich wzorów, które są rzadko tworzone;

- o dynamice rozwoju decyduje częstość kontaktu z innymi kulturami.

Podstawowe zadanie dyfuzjonistów to zajmowanie się konkretnymi aspektami istniejących kultur, sprawdzenie skąd się wziął jakiś element. Rozwój jest związany z częstością kontaktów z inną kulturą.

Funkcjonalizm- to ujmowanie społeczeństwa i kultury jako systemu składającego się z pewnych elementów. Podstawowe pojęcia to:

- funkcja;

- instytucja;

- potrzeba.

Malinowski wyprowadził swoją teorię z własnych badań i obserwacji, które przeprowadził w Afryce. Malinowski postulował badanie wszystkich kultur jako spotkanie starej i nowej kultury. Postulował analizowanie nowej kultury jako czegoś nowego, rządzącego się własnymi prawami.

Pojęcie potrzeby- zmiana kulturowa wynikała ze zmian potrzeb ludzkich. Zmiana potrzeb ludzkich powodowała zmianę kultury, instytucji kulturalnych. Musiał zaistnieć impuls do zmiany, który powodował konflikt.

Potrzeby wg Malinowskiego:

- biologiczne - podstawowe- metaboliczne, oddychanie, reprodukcja, zabezpieczenie przed wrogami, fizjologiczne itp.

- pochodne - każdej z tej potrzeb odpowiada instytucja kulturowa:

1. potrzeba kolektywnego działania- instytucje polityczne

2. potrzeba regulacji i kontroli społecznych zachowań- zestaw sankcji, kontroli społecznej

3. potrzeby transmisji kultury

4. potrzeba porozumiewania się

5. potrzeby integratywne - np. religia, nauka, magia, sztuka.

Kultura jest odpowiedzią na ludzkie potrzeby. Jeśli jakieś potrzeby ulegają zmianie pociąga to za sobą zmianę kultury.

11.Pesymistyczna wizja rozwoju cywilizacji i kultury- O.Y Basset- bunt mas, G. Ritzer- magdonaldyzacja społeczeństwa.

Pesymistyczna wizja rozwoju - Ludwik Gunplowicz

Rozwój to nie postęp tylko wieczna walka nie prowadząca do wyższego celu ( walka ras). Każda rasa to przywiązanie do własnej grupy i wrogości do obcych- z tego walki, konflikty, co prowadzi do zmian. Naturaliści uważają że wojna to mechanizm selekcji i dzięki nim dochodzi do zmian.

Dwa stanowiska:

1. Wojna to selekcja negatywna, bo najwartościowsze jednostki są wyniszczone.

2. Pozytywna, bo giną osobnicy najsłabsi, najmniej sprytni, zwinni i odważni

4 typy walk- Nowików:

1. Walka fizjologiczna- o zasady do życia- picie, jedzenie itd.

2. Walka ekonomiczna- nie tylko żeby przeżyć, ale żeby mieć lepiej

3. Walka polityczna- o zdobycie władzy

4. Walka ideologiczna- wojny religijne z ideami religijnymi

Pesymistyczna wizja rozwoju O.Y Basset- bunt mas

- początek XX wiek

- negatywne wartościowanie jego świata

- masy do tej pory siedzące cicho zaczynają się buntować i to jest nie dobre

- masa ma dla niego pojęcie psychologiczne a nie społeczne

- są to ludzie którzy są przeciętni

- masa koreluje ze strukturą ale według niego masa przenika elity

- masa to ci którzy nie przypisują sobie wartości i są tacy sami jak inni

- masy narzucają swoje inspiracje i cechy innym

- człowiek masy nie ma szacunku dla przeszłości i tradycji

- umasowienie kultury i sztuki chcąc przypodobać się odbiorcom. Artyści tworzą w sposób przeciętny pod publikę

- normalny prymityw chętnie ulega autorytetom. Teraz mamy zbuntowanego prymitywa który się wtrąca, wyraża swoje zdanie

- rozrost życia- wszystkiego jest więcej: jest więcej zawodów jemu to się nie podobało bo uważał, że to powoduje ignorancję. Pisze o demoralizacji ludzkości w związku z panoszeniem się mas. Coraz mniej jest osób twórczych

- faszyzm i bolszewizm uważał za stworzony przez masy i dla masy

G. Ritzer- magdonaldyzacja społeczeństwa.

- opisuje rozwój społeczeństwa rynkowego

- specyfika funkcjonowania restauracji wpływa na inne aspekty funkcjonowania społeczeństwa

- pęd za nowoczesnością, szybkością

4 wyznaczniki makdonalizacji

1. efektywność- funkcjonowanie restauracji jest nastawione na jak najefektywniejsze zaspokojenie głodu.

2. kalkulacyjność- ujęte jako formuła „ więcej znaczy lepiej”

3. przewidywalność- założenie, że gdziekolwiek klient się znajdzie to jak wejdzie do nas to wie gdzie się co znajduje. Magdonald niczym nie zaskoczy. Wszystko jest tak samo więc człowiek nie ma żadnych wyzwań.

4. manipulacja- manipulują konsumentem( wyżej, niżej, drożej, taniej), manipulacja do celu- miejsce nie służy do rozsiadania się( twarde krzesła), manipulacja dziećmi- zestawy dla dzieci z zabawkami, manipulacja pracownikami przez przeświadczenie, że można go szybko zastąpić.

Zasady Magdonalizacji:

1. aspekt przewidywalności jest dla ludzi wytworem spokoju

2. każdy ma świadomość, że idzie do restauracji

3. każdy może iść do restauracji

Proces stopniowego upowszechnienia się zasad działania restauracji szybkich dań we wszystkich aspektach życia w Ameryce i na całym świecie

Dechumanizacja relacji- brak relacji z klientem

12. Teorie modernizacji, rozwoju zależnego i rozwoju endogennego. Koncepcja osobowości nowoczesnej.

Teorie modernizacji związane są z teoriami postępu, mogą być również związane z nurtem katastroficznym, który głosi, że cywilizacja zmierza ku końcowi gdyż przekroczyła już swój punkt krytyczny rozwoju:

- teorie cykliczne- wszelki rozwój ma charakter cykliczny, czyli jest to powtarzanie tych samych schematów

- teorie relatywne- postęp może być odnoszony do cywilizacji, a nie do kultury.

- teorie związane z naciskiem na nie jednokierunkowość postępu

- teorie kładące nacisk na to, że cywilizacja to permanentny kryzys, z którego wynikają pewne etapy rozwoju społecznego

MODERNIZACJA- to proces przekształcania się społeczeństw tradycyjnych w społeczeństwa nowoczesne ( od społeczeństwa nie rozwiniętego do społeczeństwa rozwiniętego). Teorie modernizacji są to teorie przyspieszonego rozwoju oparte na industrializacji. Przyczyna zacofania społeczeństwa nierozwiniętego leży w samej jego wewnętrznej strukturze społeczeństwa:

- społeczeństwo proste(ścisłe)

- społeczeństwo proste (tradycyjne)

- społeczeństwo złożone (nowoczesne)

Teoria modernizacji to niejako teoria rozwoju zależnego, które powstały w latach 40. Modernizacja jako zmiany które polegają na przejściu od społeczeństwa tradycyjnego do nowoczesnego, odbywa się według wzoru zachowań. Rozwój powinien objąć cały świat. Stare społeczeństwa powinny podążać nową drogą, którą podążają społeczeństwa zachodnie. Teorie modernizacji są teoriami optymistycznymi, bazującymi na paradygmacie racjonalistyczno- scjentystycznym. Rozwój może przebiegać pewnymi przewidywanymi torami, najkorzystniejszymi dla całej kultury. Modernizacja to przyśpieszona industrializacja oparta na modelu zachodnim.

Nurt funkcjonalny- modernizacja to proces którego początkiem jest impuls zmiany. Impuls zmiany pochodzi z zewnątrz.

Nurt ewolucjonistyczny- źródło zmiany tkwi wewnątrz i przebiega powoli.

Wspólną cecha teorii modernizacji jest nacisk na technikę i technologie, które są źródłem innych zmian.

ROZWÓJ ENDOGENNY (SAMOROZWÓJ)

Teorie te traktowały rozwój jako modernizacje ale pod warunkiem:

1. Zachowania tożsamości etno- kulturowej

2. Zapewnienie uczestnictwa w rozwoju jak największym odłamem społeczeństwa. Charakteryzowało te teorie indywidualne podejście do kultury ( w modernizacji odwrotnie). Teorie te powstały z konkretnymi sytuacjami, wydarzeniami. Kładą one nacisk na wewnętrzne czynniki ( modernizacja na zewnętrzne). Społeczności lokalne są tu najważniejsze.

Najistotniejsze cele to:

1. Utrzymanie przy życiu, poprawa warunków higienicznych, nacisk na rozwój małych zakładów, poprawę opieki medycznej, warunków oświatowych- czyli nacisk na samorozwój i lokalizm.

2. Rozwój tożsamości kulturowej dla społeczeństw krajów trzeciego świata, odzyskanie autonomii kulturowej, eksponowanie elementów społeczno

kulturowych

Ważniejsze zmiany muszą odnieść się i respektować tradycję. Są to koncepcje ekologiczne, wartością jest tu środowisko naturalne. Lojalizm, zachowanie kultury i liczenie na siebie, koncepcje te mają charakter liryczno- utopijny.

ROZWÓJ ZALEŻNY

Kluczowe założenie teorii zależności przyjmuje, że najważniejszym źródłem zaspokojenia państw Trzeciego Świata jest ich podporządkowanie, usytuowanie wobec kapitalistycznego „centrum”.

Teorie te wyrosły również na bazie krytyki. Są one wartościujące. Świat został podzielony na:

1. Peryferie

2. Półpreyferie

3. Rdzeń

Kraj rozwinięty wykorzystuje kraje słabsze. Jest to jednak robione pod płaszczykiem unowocześnienia, i jest to rozwój zależny.

Dependyści ( zwolennicy)- pisali o wizji z całkowitym uzależnieniem trzeciego świata, nierównej wymiany z dominacją ( przepływem w jedną stronę) podporządkowanie.

Teoria imperializmu informacyjnego- mówi ona że kraje dominujące mają monopol na informacje. Informacje z centrum są najważniejsze i zajmują najwięcej miejsca w przekazach.

Gwałt symboliczny- kraje dominujące prezentują symboliczny gwałt poprzez normy, wartości wobec tych słabszych. Działania oświatowe- dziennikarzy, poprzez nauczycieli, darmowe książki realizują własne plany. Jest to wszczepienie wiedzy a jednocześnie deprecjacja własnej kultury.

Teoretycy w tych teoriach twierdzą, że nie jest to modernizacja tylko wykorzystanie

KONCEPCJA OSOBOWOŚCI NOWOCZESNEJ

Cechy osobowości nowoczesnej:

1. Rozbudowana potrzeba osiągnięć- wewnętrzna ambicja, ludzie z tą potrzeba charakteryzują się stałą skłonnością do podejmowania ryzyka, przy świadomości jego następstw i konsekwencji.

- maja predyspozycje i zdolności do wdrażania i akceptacji innowacji

- skłonność do osiągania jak najlepszych wyników

2. wysoki poziom empatii- umiejętność wczuwania się w kogoś innego, człowieka zajmującego inne role i umiejętności wyobrażenia siebie samego w tej roli

3. Twórczy nonkonformizm- postawa taka cechuje ludzi ze zredukowaną potrzeba uległości i poniżania się wobec innych.

- ograniczona potrzeba afiliacji

- zmniejszona potrzeba bezpieczeństwa

- zredukowana potrzeba doznań opieki i oparcia

4. przekonanie o możliwości okiełznania przyrody

5. odrzucenie fatalizmu ( wiara człowieka)

6. orientacja na teraźniejszość i przyszłość

7.homo hubris- typ człowieka który ciągle chce się doskonalić

8.otwartosć na nowe doświadczenia

9. gotowość do akceptacji zmian

10. umiejętność planowania

11. skłonność do kalkulacji i przewidywania

12. wysokie aspiracje oświatowe i zawodowe

13. optymizm

14. rodzice nowocześni wyrażają pragnienie do lepszego życia dla swoich dzieci

13. Teorie narodzin społeczeństwa informacyjnego. Koncepcja trzech fal Tofllera. Cztery nurty myślenia wartościującego w ocenach społeczeństwa informacyjnego.

Teorie narodzin społeczeństwa informacyjnego

Inaczej poprzemysłowe lub ponowoczesne. To społeczeństwo w którym informacja jest intensywnie wykorzystana w życiu ekonomicznym, społecznym, kulturowym i politycznym. Posiada bogate środki komunikacji i przetwarzania informacji. Środki komunikacji są podstawą tworzenia większości dochodu narodowego. Za początek społeczeństwa informacyjnego można przyjąć czas od 1906r.

3 typy społeczeństw:

- agrarne

- industrialne

- informacyjne

Cechy społeczeństwa informacyjnego:

- pojęcie nowości względne

- informacja podstawowym zasobem ekonomicznym

- informacja jest w coraz większym stopniu czynnikiem życia społecznego i politycznego

- rosnącą rolę informacji wymusza szybki rozwój środków sektora usług komunikacyjnych

- coraz więcej sfer życia podlega regulacji za pośrednictwem rynku

- decentralizacja decyzji

- zmiany w strukturze pracy

- dehierarchizacja kultury

- znika pojęcie lidera opinii

Koncepcja trzech fal Tofllera

Powstała na bazie koncepcji futurologicznych. Porównanie zmiany społecznej do fal, kolejna fala rozpoczyna się gdy cofa się poprzednia. Zderzenie fal to problemy społeczne: wojny, rewolucje.

1 Fala - od 8000 lat p.n.e. do XVI-XVIII wieku, niski poziom innowacyjności

2 Fala- rewolucja przemysłowa, marsz ku nowoczesności, zmienia się wszystko wraz ze społeczeństwem

3 Fala- odwrót od surowcochłonnych gałęzi przemysłu, dekoncentracja miast, rozwój pracy domowej, kultura singli i zanik tradycyjnych związków rodzinnych, samorealizacja, samodoskonalenie

Cztery nurty myślenia wartościującego w ocenach społeczeństwa informacyjnego

1. Optymistyczny- kładzie nacisk na rozwój i postęp. Cywilizacja przechodzi na coraz wyższe etapy rozwoju.

2. Pesymistyczny ( zagrożenia)- przestrzegają przed automatyzacją i numeryzacją człowieka. Jest to nie rozwój ale zagrożenie. Ludzie którzy dużo czasu poświęcają rzeczywistości wirtualnej zatraca umiejętność życia społecznego ( brak kontaktów, nieśmiałość)

3. Złotego środka- są tu pewne argumenty za i przeciw, skutki społeczne zależą bowiem od człowieka. Subiektywizacja, dobra albo zła wola człowieka, człowiek nie może tracić kontaktu nad rzeczami które sam stworzył np. edukacja- wychowywanie dzieci

4. Próba wyważenia- nie jest jednak tak subiektywizowana, wszystko ma swoje dobre i złe strony, ale nie zależy od człowieka. Sama strona technologiczna determinuje sposób jej użycia.

14. Społeczeństwo nowoczesne i ponowoczesne- A. Giddens( doświadczenie zapośredniczone, czysta relacja, narcyzm kulturowy, polityka emancypacji, dylematy tożsamościowe) i U. Beck ( ponowoczesne ryzyko)

Społeczeństwo zmodernizowane( nowoczesne). Społeczeństwo późnej nowoczesności wg. Giddensa to rozwój społeczeństwa nowoczesnego.

Zdaniem Giddensa społeczeństwo na przełomie stuleci wkracza w fazę tzw. "późnej nowoczesności", której główne cechy to:

• zaufanie do bardzo skomplikowanych systemów technicznych i organizacyjnych,

• nowe wymiary ryzyka, związane ze zmianami cywilizacyjnymi i technicznymi,

• nieprzejrzystość, niepewność i chaotyczność życia społecznego,

• postępująca globalizacja ekonomiczna, polityczna i kulturowa.

Rozdzielenie czasu i przestrzeni, czas i przestrzeń były z sobą powiązane w dawnych społecznościach.

1. dzięki rozwojowi technik istnieje rozdzielenie czasu i przestrzeni: Internet, samolot

-rozdzielenie czasu i przestrzeni cech społecznych to współpraca wielu ludzi

2. wykorzenienie instytucji społecznych- odbywa się dzięki Internetowi. Wysadzanie relacji społecznych z kontekstów lokalnych i ich rekombinacja na nieograniczonych obszarach czasu i przestrzeni. są lekarze i nie wiemy czy to są oni, czy ktoś się nie podszywa, podstawą jest zaufanie do medii.

3. systemy eksperckie ( systemy zaufania)- w różnych sferach życia mamy wiele specjalistów, ekspertów

4. refleksyjność- konieczność namysłu nad pewnymi rzeczami, są rzeczy nad którymi byśmy się nie zastanawiali a po nagłośnieniu przez media zaczynamy się zastanawiać, rozmyślać.

5. doświadczenie zapośredniczone- poprzez socjalizację, współczesne doświadczenie zapośredniczone wiąże się z mediami. Włączenie w obszar zmysłowego doświadczenia człowieka czasowo i przestrzennie oddalonych zdarzeń.

6. efekt kolarzu- polega na tym że obok siebie są różne informacje których nic ze sobą nie łączy oprócz tego, że są doniosłe.

7. tożsamość- Giddens definiuje tożsamość jako refleksyjną świadomość. To nie to co posiadasz, a taki jesteś jaki się stworzysz ( samospełnienie, samodoskonalenie, świadoma jednostka jest refleksyjna- jak się czuję czy jestem szczęśliwa), refleksyjność rozciąga się na ciało.

Dylematy tożsamościowe w (po)nowoczesnym świecie, wprowadza nas do teoretycznej problematyki wzajemnej relacji nowoczesności i ponowocześności oraz wynikających z tego dylematów tożsamościowych współczesnego człowieka.

8. dyskurs autentyczności- mamy być sobą, autentyczni. Styl życia stał się czymś koniecznym każda dziedzina związana jest ze stylem życia.

9. sektory stylów życia- gdzie można się prezentować

10. czysta relacja- relacja społeczna oparta na satysfakcji i gratyfikacji których sama dostarcza i nie jest zakotwiczona w warunkach zewnętrznych życia społecznego i ekonomicznego, ma wartość w tym co sama ofiarowuje partnerom, jest to związek refleksyjny, czysta relacja nie może istnieć bez zaufania i wzajemności. Zaufanie jest bowiem bardzo ważne w utrzymywaniu więzi.

11. narcyzm kulturowy- projekt osobowości narcystycznej skupia całą uwagę na sobie i słabo rozpoznaje potrzeby innych. „ Ja” - jak się czuję, czego potrzebuję. Posiadanie rzeczy da podziw innych. Cecha: nie umiejętność angażowania się w głębsze relacje, wysokie wymagania w stosunku do partnerów, często nie potrafi w związku funkcjonować. Narcyz od innych domaga się podniesienia zaburzonej własnej wartości.

12. polityka emancypacji- społeczeństwo współczesne realizuje tę politykę. Polityka wolna od ucisku. Aspekt wyzwolenia jest szerszy od tradycji, norm, zakazów i nakazów. Wyzwolenie się powinności religii, obyczajowym. Dotyka zbiorowości- ruchy społeczne doprowadzają do likwidacji nierówności, wyzwolenie lesbijek, gejów, kobiet. Są inni i w każdym społeczeństwie inni nie powinni być dyskryminowani.

U. Beck „ społeczeństwo ryzyka”

Post- to klucz naszych czasów ale on unika tego członu. Post- zakłada, że współczesność to świat ryzyka, a społeczeństwa współczesne to są społeczeństwa ryzyka.

Społeczeństwo ryzyka oznacza epokę, w której ciemne strony postępu technicznego i rozwojuzdominowały społeczną debatę.

Beck wyrónia przy tym cztery rodzaje ryzyka:

(1)ryzyko ekologiczne spowodowane efektem cieplarnianym, destrukcję ekosystemu;

(2) ryzyko związane ze zdrowiem (ryzyko żywności genetycznie modyfikowanej, rak skóry, astma, alergia, AIDS);

(3) ryzyko ekonomiczne (spadek bez-pieczeństwa pracy, bezrobocie);

(4) ryzyko społeczne (np. wzrost liczby przestępstw, dewiacji, rozwodów, rozpad tradycyjnej rodziny itp.). Przyczyny powstawania ryzyka dostrzega się przede wszystkim w modernizacji, rozwoju nowych technologii i w procesach globalizacji. Współcześnie ryzyko nie jest uwarunkowane klasowo i dotknie każdego ale jednak ci bogaci maja większą możliwość ucieczki.

Indywidualizacja- klucz do analizy współczesności;

Biografia człowieka otwiera trzy aspekty indywidualizacji:

1. Wymiar uwolnienia- od historycznych form życia, więzi, zasad; obecnie uwolnienie od dyktatury więzi rodzin.

2. Wymiar odczarowania- związany z przemianą świadomości, utrata tradycyjnych postaw, kiedyś ludzie byli konformistami i przyjmowali zasady co robić czego nie robić, były gotowe recepty w postaci przysłów co wolno a co nie wolno. Zmiana światopoglądu z nabywanego w socjalizacji na światopogląd indywidualnie opracowany

3. Wymiar kontrolny- ( reintegracyjny)- kreowanie nowych więzi społecznych są związane z korzyściami, kiedyś związane ze wspólnotą rodzinną; dziś przyjaciele jako rodzina funkcjonuje na zasadzie rodziny, pojawienie nowych relacji więzi nie związanych z powinnościami

15. Stawanie się społeczeństwa. Mechanizmy uspołecznienia jako mechanizmy zmian.

Procesem zmian ludzkości był proces uspołecznienia tj. przejście od stanu przed społecznego do stanu ludzkiego społeczeństwa. Zmiana podejścia do koncepcji człowieczeństwa kiedy zwierze nie posiada kultury człowiek posiada. Uspołecznienie było kreowane z posiadania kultury przez człowieka.

Dzisiaj mówi się że niektóre zwierzęta posiadają kulturę, posługują się symbolami ( małpy człekokształtne), umiejętność posługiwania się narzędziami.

Proces uspołeczniania człowieka wiąże się z ludzką kulturą. „Dzikie dzieci” wychowywane bez kontaktu z ludźmi np. przez wilki, nie przejawiały zachowań odpowiadających ludzkiej kulturze, nie wykształciły pionowej postawy.

KONCEPCJE SOCJOLOGÓW KULTURA/ NATURA:

1. Durkheim - Homo Duplex- Człowiek jest istotą Homo Duplex - z jednej strony jest organizmem "biopsychicznym", kierowanym przez instynkty, a z drugiej jest istotą kierowaną przez moralność i inne elementy wytwarzane przez społeczeństwo. Tym, co pozwala człowiekowi wyjść poza "zwierzęcą" naturę jest najczęściej religia, która narzuca określony system normatywny i jest sposobem uregulowania zachowań. Według niego człowiek jest skazany na rozdarcie. 2.Mead- interakcjonizm symboliczny- teoria socjologiczna, wg której kluczowym mechanizmem kształtowania się struktur społecznych jest ciągła wymiana i ewolucja znaczeń symboli, odbywająca się w trakcie wszelkich procesów oddziaływań zachodzących między ludźmi. Człowiek kieruje swoim człowieczeństwem w trakcie interakcji z innymi ludźmi. Mózg- sfera natury; umysł- sfera kultury Etapy jaźni:1. zabawa, 2. gra, 3. przyjmowanie ról Mamy mózg, nie mamy umysłu, ale w procesie interakcji zyskujemy umysł. Człowiek jest wytworem społeczeństwa dla człowieka dobrze socjalizowany świat nie powinien być światem refleksji, ale światem oczywistym

Dwa aspekty uspołecznienia: słabsze- uspołecznienie jest równoważne socjalizacji. Polega na wdrążeniu jednostki do życia w grupie poprzez normy, reguły, zasady. Mocniejsze- uspołecznienie jest tu czymś więcej. Jest to socjalizacja plus emocjonalne związanie z kolektywnym MY. Jest to próba wyjścia poza JA, czyli nie tylko znajomość norm i reguł ale coś więcej bo emocjonalna więź.

16. Przemiany więzi społecznej. Koncepcja współzmienności typów ładu społecznego, typów woli i typów kultury.

Dwa typy definicji więzi społecznej:

1. Strukturalna - więź jako wynik istnienia podziału funkcji w społeczności (organizmie społecznym), ogół stosunków istniejących w grupie i wzajemnych regulowań oraz uprawnień. Podstawa tych zależności może być dwojakiego rodzaju: - - obiektywna - wynikająca ze struktury społeczeństwa -subiektywna - wynikająca z indywidualnych zamierzeń jednostki

2. Psychologiczna- świadomość grupowa jako poczucie łączności i naturalne dążenie do współdziałania -podział na identyfikację realną (rzeczywiste członkostwo) i potencjalną (aspirowanie do członkostwa w grupie) -podział na więź dystrybutywną (jako następstwo łączności z członkami grupy) i korelatywną (wynik łączności z celami grupy)

Więź przemian Obecnie moda na mówienie o kryzysie więzi, upadek, redukcja, rozkład więzi. Wynika to z idealizowania przeszłości, społeczeństwa tradycyjnego, rodziny tradycyjnej.

Przemiany więzi następują przez trzy etapy

I Etap: 1. wspólnota- więzi są naturalne ( ludzie nie mają ich świadomości), wspólnoty nie da się powołać na mocy jakiegoś postanowienia, tworzy się sama poprzez powiązanie i interakcje. Jednostki stanowią ograniczone części nie ma miejsca dla indywidualizmu. Bez wspólnoty jednostka nie istnieje ale też każda jednostka jest nie zastąpiona. 2.Wola naturalna 3. kultura wstydu- jest pewnym sposobem funkcjonowania kontroli społecznej ( ludzie coś robią lub nie w obawie o to co powiedzą inni) II Etap ( kolejno w miejsce wspólnoty, woli naturalne, kultury wstydu) wchodzą: 1. stowarzyszenie- instytucjonalizacja potrzeb, cele społeczne 2. wola arbitralna- oznacza to, że człowiek może wybierać 3. kultura winy- wywodzi się z zinternalizowania wewnętrznych norm i wartości ( tego się nie robi i już) III Etap: (kolejno w miejsce stowarzyszenia, woli arbitralnej, kultury winy) wchodzą: 1. układy sieciowe- charakteryzują społeczeństwa nowoczesne np. czysta relacja, ludzie tworzą więzi tylko na chwilę dopóki mają interes 2. wola refleksyjna- refleksja nowoczesności, mamy możliwość i konieczność wyboru 3. kultura autentyczności- wyznacznikiem kultury popularnej jest pojęcie „ być sobą”, często krytykowanie za to, że może doprowadzić do sytuacji, ze ludzie nie będą mieli bodźca do wprowadzenia zmian.

17. Przemiany rodziny- społeczne uwarunkowania transformacji ról płciowych

Każda kultura definiuje kobiecość i męskość. Role płciowa definiujące kobiecość i męskość w odniesieniu do ról. Definicja dotyczy każdego obszaru funkcjonowania jednostki.

Konstrukt kulturowy- odwołanie do antropologii kulturowej, przedstawia różne typy społeczeństw i kultury. Definicja męskości i kobiecości związana z tym, że są różni.

- w naszym kręgu kulturowym cywilizacja wygląda inaczej niż w innych kulturach, podział ról to relacja bardziej kulturowa niż naturalna, nie podlega zmianom

M. Mead opis trzech kultur różnie definiujących męskość, kobiecość.

Kulturowe definiowanie kobiecości i męskości to co kultura przypisuje, czym jest kobiecość czym męskość. Kobiecość: delikatność, opiekuńczość, wrażliwość, współpraca. Męskość odwrotnie.

Działania i akty komunikowania wpływają na kulturowe definicje męskości i kobiecości.

Gender (pol. rodzaj, płeć społeczno-kulturowa) -obecnie wykorzystywany do określenia płci kulturowej lub płci społecznej. Gender oznacza tworzony w sposób performatywny zespół cech i zachowań, ról płciowych i stereotypów przypisywanych kobietom i mężczyznom przez społeczeństwo i kulturę. Inaczej, gender nazywa się społeczno-kulturową tożsamością płci. WHO definiuje gender jako "stworzone przez społeczeństwo role, zachowania, aktywności i atrybuty jakie dane społeczeństwo uznaje za odpowiednie dla mężczyzn i kobiet.

Zmiany gender obejmują cały obszar, wszystkie oddziałują na siebie i zmienia się definicja kobiety i mężczyzny. To sprzyja na zmianę socjologicznych wzorców, oczekiwań, ludzie zachowują się inaczej w stosunku do definicji. Definicja kobiecości i męskości- zmieniają się wzorce nie są rygorystycznie przestrzegane.

KOBIECOŚĆ WEDŁUG J. WOOD

1. wygląd się zawsze liczy

2. bądź opiekuńcza- Wood twierdzi, że jeśli w rodzinie ktoś wymaga opieki to z reguły oczekuje się, że to kobieta się nimi zajmie.

3. możesz być gorzej traktowana przez innych- w kontekście kobiecości jest wpisane, że może być gorzej traktowana niż mężczyzna.

4. bądź super kobietą: kobieta która realizuje się na różnych polach, super matka, robi karierę

MĘSKOŚĆ WEDŁUG J. WOOD

1. nakaz nie bądź kobietą

2. bądź agresywny

3. bądź samowystarczalny: związane z autonomiom brakiem polegania na kimś

4. bądź seksualny- okazywanie zainteresowania seksem, kobietami

Wychowanie a rola społeczna ( uwarunkowania) Szczepański wyodrębnił 6 czynników rozwoju społecznego:

1. Zmiany w podstawach przy rodzinnych życia społecznego: kwestia kontroli nad płodnością, macierzyństwo staje się wyborem kobiety a nie mężczyzny.

2. Zmiany w metodach produkcji: a) mężczyźni są statystycznie silniejsi od kobiet, obszar zawodowy kiedyś siła fizyczna i dominacja w tej sferze. b) dziś po rozwoju technologii ważniejsze stają się siły intelektualne co zwiększa szanse kobiet na miejscu pracy.

3. Zmiany w kulturowych sprawach życia społecznego przemieszane z innych zbiorowości: a) antropologia kulturowa- kobiecość i męskość to kwestia kultury. b) globalizacja- dziś możemy mieć kontakt z innymi niż własne wzorce kulturowe.

4. Zorganizowane reformatorskie ruchy społeczne: a) ruchy feministyczne- kobiety wywalczyły zmianę definiowania ról, dzięki tym ruchom zmianom ulegają mentalność, obyczajowość, normy, wartości, systemy prawne.

5. Wprowadzanie nowego ustawodawstwa pod wpływem różnych grup nacisku

6. Kumulacja zmian wywołane zróżnicowaniem i dążeniami jednostek- a) zmiany które owocują zmianami zachowania jednostek co tworzy zmiany społeczne b) zmiany w świadomości jednostek

Transformacja ról płciowych:

1. ścieranie się tradycji z nowoczesnością ( dominuje model mieszany)

2. wyniki badań z GUS-u ( 78%-97% sprzątanie, gotowanie stanowi obszar zajęć kobiet)

3. struktura władzy w rodzinie: wzrasta pozycja matki, wzrasta pozycja dziecka, maleje rola męża, który już nie jest głównym żywicielem rodziny, a obraz ojca „ głowy rodziny należy do przeszłości)

Dychotomiczny model rodziny:

1. Rodzina władzy- a) jedno z rodziców ma pozycję dominującą. Reguły panujące są ważniejsze niż relacje b) komunikacja dotyczy głównie celów działań jest instrumentalna c) podstawową cechą jest posłuszeństwo

2. Rodzina związku- dążenie do równowagi między indywidualnością, a relacją a) małżonkowie wymieniają się obowiązkami b) komunikacja jest otwarta nie oznacza to braku dyscypliny c) dzieci mają dużo swobody

18. Przemiany pracy. Procesy denaturalizacji i dematerializacji pracy

Praca- zjawisko społeczne dla socjologów wiążą poziom działań jednostki z poziomem ponad jednostkowym. Co to jest praca / co nią nie jest? - zmiana środowiska w którym człowiek funkcjonuje, aby ta zmiana służyła człowiekowi w jego egzystencji -o tym co jest a co nie jest pracą decydują względy kulturowe jaka działalność jest pracą. Cechą konstytutywną pracy jest pozyskiwanie środków w celu przeżycia.

Kultura nie agrarna- kultura wschodu, można na pozór nic nie robić- nie jest marnowaniem czasu- medytacja.

Praca a zmiana etapu rozwoju społeczeństwa ludzkiego Rodzaje aktywności ludzkiej definiowane jako praca:

1. społeczeństwa zbieracko- łowieckie- były oparte na dwóch rodzajach działalności. Zbieractwo- kobiety; łowiectwo- mężczyźni.

- polowania w naszym obszarze klimatycznym były sporadyczne, ciężar dbania o zapewnienie dóbr do egzystencji spoczywa na kobietach- zbieractwo - zwierzęta były tylko uzupełnieniem diety - praca- masa wolnego czasu, praca ze zdobywania i przetwarzania trwała krócej aniżeli we współczesnym społeczeń Cechą konstytutywną pracy jest pozyskiwanie środków w celu przeżycia. Praca nie tworzyła odrębnego subsystemu, nie istniała specjalizacja każdy sam sobie wytwarzał narzędzie, kiedy było mu potrzebne , na własny użytek. - nie wytwarzały nadwyżek. Gdy był zapas przestawano pracować. Społeczności przenosiły się z miejsca na miejsce.

2. Społeczeństwo rolnicze- tryb życia osiadły. Zaniechanie używania tylko narzędzi ręcznych, a korzystanie z pługa spowodowało wzrost wydajności uprawy. Co więcej, pozwalało na to, aby osiąść w jednym miejscu na dłuższy czas i rozwijać stałe siedziby. Z biegiem czasu nastąpił rozwój narzędzi z metalu. Nadwyżki żywności spowodowały do wyłonienia się wyspecjalizowanych statusów społecznych i odrębnych zawodów. Wymianę towarową zastąpiła wymiana pieniężna, która sprzyjała rozwojowi rynku i handlu.

3. społeczeństwo tradycyjne- każde społeczeństwo, które nie osiągnęło jeszcze etapu społeczeństwa przemysłowego, a więc zarówno społeczeństwo rolnicze jak i społeczeństwo pierwotne, charakteryzujące się dużym odsetkiem ludności zamieszkałej na wsiach; wysokim analfabetyzmem; dominacja grup pierwotnych nad wtórnymi; brakiem instytucji formalnej kontroli lub niewielką ilością tego typu instytucji; gospodarką opartą na rolnictwie i rzemiośle, gdzie podstawową jednostką gospodarczą jest gospodarstwo domowe; brakiem indywidualizmu jednostek; niewielka rolą pieniądza w handlu. Spirale ubóstwa, nadwyżki dóbr żywności powodowały, że ludzie szybciej się rozmnażali.

Starożytni grecy i rzymianie i ich stosunek do pracy

1. Grecka Polis- podwójne wykluczenie: kobiet i niewolników. Obywatele i niewolnicy: praca niewolników była wartościowana nisko. Grecy- pogarda dla pracy, kto nie musiał pracować to dobrze o nim świadczyło.

2. Rzymianie wysoko postawieni w strukturze nie pracowali

3. Średniowiecze- praca jako kara boska( wyrzuceni z raju w pocie czoła będą pracować)

Denaturalizacja pracy

Proces denaturalizacji, czyli wyjścia ze stanu natury okazywał się tedy aktem koniecznym, by człowiek porzucił egzystencje zwierzęca i stając się członkiem społeczności ludzkiej - stał się naprawdę człowiekiem. Potrzeba zaspokajania, co raz to nowych potrzeb spowodowała, ze ludzie usiłując zwiększyć swoje możliwości, zaczęli posługiwać się narzędziami i nawiązali ze sobą współpracę.

Denaturalizacja pracy- oderwanie się od podporządkowania się instytucjom przyrody.

Dematrializacja pracy

Dematerializacja pracy powoduje bowiem usunięcie granicy między czynnościami, które składają się na wykonywanie pracy a inne czynności, usuwa też czasoprzestrzenny podział na pracę i życie prywatne.

Praca wytwarza przedmioty materialne, można było ocenić skutki pracy. Obecnie operowanie ideami, od materialnienie się. Zapracowany, a materialnie nic nie nic nie wytwarza to trudno ocenić skuteczność jego pracy np. konsulat.

Praca współczesna doprowadza do dwóch segmentów pracy:

1.Rdzeń- grupa pracowników wysoko wykwalifikowani, niezbędni zatrudnieni w pełnym wymiarze godzin. Rdzeń, w którym zatrudnieni będą wysokiej klasy specjaliści, niezbędni dla długotrwałego funkcjonowania organizacji. Będą oni mieli bardzo wysokie zarobki, pewny status, wysokie dodatkowe świadczenia, możliwości awansu i szkolenia

2.Peryferie- grupa pracowników w pełnym wymiarze godzin ale ich umiejętności są dostępne na rynku np. sprzedawcy, przedstawiciel handlowy, mogą być wymieniani. Pracownicy zatrudniani tylko do wykonywania pewnych zadań, na określony czas, niepełny wymiar godzin, przyjmowani na zasadzie kontraktów. Tych pracowników będzie wielu i będą łatwi do zastąpienia.

Mon prace- najmniej opłacalna, nie pełny wymiar godzin, niepewne zatrudnienie.

Przemiany pracy w Polsce Związane ze zmianą ustrojową. Etos pracy „ czy się stoi czy się leży tysiąc złotych się należy”. Był przymus pracy, kto nie pracował mógł pójść do więzienia, były tworzone nierealne miejsca pracy.

Współcześnie pojęcie nowe: pracoholizm, zaburzenie w sferze życia rodzinnego.

Technologia- telefony komórkowe - pozwalają na kontrolę pracownika przez pracodawcą czy też zlecenie pracy, większa dyspozycyjność kontakt email.

Zjawiska współcześnie towarzyszące pracy: mobing , seksualne molestowanie, samorealizacja w pracy, motywacja, wypalenie zawodowe.

19. Przemiany religii i religijności. Procesy: sekularyzacji, selektywizacji, subiektywizacji i prywatyzacji religii.

SEKULARYZACJA

1. 1.uniezależnienie się różnych obszarów rzeczywistości społecznej od wpływów religii.

2. uradek lub zanik Religi

3. zjawisko kiedy członkowie danej religii zaczynają się interesować światem społecznym

4. jako desakralizacja świata w kontekście jego wyjaśniania przechodzenie od postrzegania magicznego do rzeczywistego

5. jako przejście religii do świata wewnętrznego jednostki

6. przenikanie treści religijnych do obszaru świeckiego następuje zeświecczenie tego co religijne np. funkcjonowanie sakramentów

Na zmianę stylu religijności ma wpływ proces indywidualizacji.

Społeczeństwo losu- to społeczeństwo tradycji, legitymizuje codzienne życie, nie ma w nim miejsca na konformizm, religia dostarcza sensu dla życia codziennego.

Społeczeństwo wyboru- pluralizm kulturowy, polityczny, wybory stylu życia

PLURALIZACJA

1. Pluralizm grupowy- aktywność różnorodnych grup jest skierowana do wewnątrz ( aktywna) i na zewnątrz wpływ na instytucje społeczne

2. Pluralizm wartości- coraz częściej w dawnym społeczeństwie konkurują ze sobą różne wartości, funkcjonują różne kategorie wartościujące

3. Społeczna dyferencjacja- człowiek funkcjonuje w różnorodnych grupach, sferach życia

4. Częściowa integracja społeczna- człowiek znajduje się w różnych grupach to identyfikuje się z nimi tylko częściowo.

Relatywizm etyczny- przekonanie, że nie ma jednej idealnej wartości, są różne znajdujące się na tej samej pozycji.

GRUPY RELIGIJNOŚCI

1. religijność w sensie kościelnym mają bliski związek z kościołem i starają się realizować zasady w nim panujące.

2. religijni częściowa- dopisują modyfikacje norm religijnych pod siebie.

3. religijność o zmienionej orientacji- religijność normuje się poza normami kościoła

4. areligijni- oddzielają kościół i religię

5. antyreligijni- walka z religią

SELEKTYWIZACJA RELIGII- jest związana z wymiarem religii. Ludzie uważają siebie za religijnych, ale nie przestrzegają wszystkich wartości religii- wybierają te wartości które im odpowiadają. Selektywizacja wiąże się z subiektywizacją- indywidualne praktykowanie zasad religijnych. Subiektywizacja tłumaczy swoje wybory, wybierając to co się podoba, odpowiada własnemu doświadczeniu.

PRYWATYZACJA RELIGII- uważamy religię za sprawę prywatną, osobistą.

Religia i kościoły podlegają prawom rynku. Panuje świadomość, że wierni to klienci, a kościół ma ich przyciągnąć do siebie.

Przechodzenie od religijności do indyferentyzmu

1. odkościelnienie- obojętność wobec kościoła

2. ochrzczenie- odejście od wartości, znaczeń, sensu chrześcijaństwa

3. indyferentyzm- wobec wszystkich religii

4. agnostycyzm i praktyczny nihilizm- obojętność wobec religii i powinności moralnych

Dawniej to w rodzinie miała miejsce socjalizacja religijna, dziś ten obowiązek jest przerzucony na szkołę.

20. Polska transformacja ustrojowa

a) Przemiany więzi moralnej według P. Sztompki Sztompka dzieli więzi moralne na 3 elementy:

1. zaufanie- w momencie szybkich zmian społecznych dochodzi do kryzysu więzi zaufania, lojalności, solidarności. Ludzie przestają sobie ufać, człowiek człowiekowi wilkiem.

2. lojalność- brak lojalności, kultura manipulacji- można osiągnąć swoje cele manipulując

3. solidarność- indywidualizm, wzrost egoizmu.

b) Imitacyjna modernizacja według M. Ziółkowskiego

Postrzega naszą transformację ( u nas jest to 1989r.) to imitacja modernizacja.

Problem tej naszej modernizacji na 3 etapy:

1. wczesny kapitalizm- etos oszczędzania, protestanci

2. konsumpcja tego co się wytworzyło

3. aspekty ponowoczesności- odchodzenie od wartości materialnych do duchowych

Na nasze transformacje oddziałują wzorce konsumpcyjne M. Ziółkowski wraz z innymi socjologami uważa , że obecne zmiany w Polsce maja charakter modernizacji „imitacyjnej”, która zachodzi w sferze instytucji, wzorów zachowań i wartości.

c) Zmiany struktur społecznych wg P. Sztompki

Wg P. Sztompki pojęcie struktury jest podstawową kategorią w stosunkach społecznych i oznacza ukrytą sieć regularnych i trwałych powiązań pomiędzy składnikami jakiejś dziedziny rzeczywistości, która istotnie wpływa na przebieg obserwowanych w tej dziedzinie zjawisk.
Pojęcie struktury zawiera 4 zasadnicze idee:
• idea relacji, zależność pomiędzy elementami;
• idee regularności, prawidłowość, trwałości i powtarzalności zależności,
• idea ukrytego, głębokiego i fundamentalnego wymiaru;
• idea determinującego i kontrolującego wpływu na uchwytne zjawiska społeczne.
Sztompki wymienia 4 wymiary struktury:
• wymiar normatywny - układ zazębiających się norm leżących u podstaw wartości sankcji ( pozytywnych i negatywnych), najwięcej norm jest w systemie obyczajowym zmiany- pewne normy znikają, a pewne się pojawiają i zaczynają funkcjonować
• wymiar idealny- dotyczy idei, powiązania pomiędzy ideami jako koncepcje religijne, polityczne, stereotypy zmiany- powstanie nowych ideologii, religie, koncepcje wiedzy o świecie. Można badać jak powstaje pewna wizja Boga i jak się rozwija i rozpowszechnia
• wymiar interakcyjny - działania i wpływ ludzi na siebie, kontakty, relacje np. na wykładzie, w autobusie, przy stole. Jest ono zależne od odpowiednich ról i pozycji. zmiana- to nawiązywanie nowych kontaktów, porzucenie starych, wchodzenie w nowe relacje np. badania w nowym bloku
• wymiar interesów i szans życiowych -rozkład dostępu do dóbr społecznie uznawanych za pożądane - bogactwa sławy prestiżu; powiązania pomiędzy zależnymi od siebie interesami np. w rodzinie, w szkole
zmiany- polegają na np. bogaceniu się jednych, a biednieniu innych, badania zjawiska przywództwa i słuchania.

---