Oczyszczalnia ścieków „Hajdów”
w Lublinie

- działanie i modernizacja

Lublin, maj 2009

Spis treści:

1. Zagadnienia wstępne.

1. Historia i przygotowania do modernizacji

Lubelską Oczyszczalnię Ścieków "Hajdów" oddano do użytku w 1991 roku, w czasie głębokich przemian ustrojowych i gospodarczych w kraju. Oczyszczalnia miała obsługiwać aglomerację lubelską oraz sąsiadujący Świdnik. Jej budowę rozpoczęto w połowie lat 70. Szybko okazało się, że układ technologiczny oczyszczalni, zaprojektowany w roku 1974, nie uwzględniał redukcji zanieczyszczeń w zakresie usuwania związków azotu i fosforu, wymaganych przez nowe przepisy prawa Polskiego oraz Dyrektywę Rady w sprawie odpadów komunalnych. Dlatego też w celu spełnienia nowych wymagań obowiązujących od 1992 roku -zaostrzonych od roku 2000, a także mając na uwadze przepisy unijne należało niezwłocznie podjąć prace modernizacyjne oczyszczalni dostosowując jej technologię do wymagań nowych przepisów.

Ciągnąca się latami inwestycja, nowe przepisy, wprowadzające coraz wyższe wymagania w zakresie ochrony środowiska, a także ujawnione błędy konstrukcyjne i wykonawcze oraz niska jakość wielu urządzeń instalowanych podczas wieloletniej budowy oczyszczalni sprawiły, że natychmiastowa modernizacja oczyszczalni okazała się konieczna.

W 1992 r. MPWiK w Lublinie podjęło wspólnie z Politechniką Lubelską działania, w ramach których wykonano analizę czynników, wpływających na proces oczyszczania ścieków oraz przebadano w skali półtechnicznej nowe założenia technologiczne. Pozytywne wyniki badań dały podstawę do stwierdzenia, że nowe rozwiązanie spełni wymagania mających wkrótce wejść w życie przepisów w zakresie ochrony środowiska. Jednocześnie wyniki te posłużyły do wykonania "Koncepcji programowej modernizacji miejskiej oczyszczalni ścieków w Lublinie - Hajdowie w zakresie gospodarki ściekowej". Po wykonaniu koncepcji przystąpiono do realizacji projektów technicznych planowanej inwestycji. W celu maksymalnego zmniejszenia nakładów inwestycyjnych na realizację tego zadania, przyjęto rozwiązania, które w dużym stopniu wykorzystywały istniejące już obiekty i rurociągi technologiczne oczyszczalni.

Obecnie dyrektorem oczyszczalni jest Witold Dadej.

1.2. Zakres działania oczyszczalni

Oczyszczalnia ścieków oczyszcza wszystkie ścieki bytowe i część przemysłowych z gminy Lublin, Świdnik (bez ścieków WSK Świdnik) i Wólka Lubelska. Udział ścieków przemysłowych w całej ilości ścieków oczyszczanych przez zakład wynosi około 15%.

Ścieki bytowo-gospodarcze są związane z bezpośrednią działalnością człowieka. Są to odpływy kuchenne, z łazienek i toalet. Ścieki te zanieczyszczone są odpadkami gospodarczymi, odchodami, bakteriami również chorobotwórczymi, zawierają związki powierzchniowo czynne używane do mycia i czyszczenia.

Ścieki przemysłowe powstają w zakładach produkcyjnych i przemysłowych, zalicza się do nich ścieki technologiczne (poprocesowe), wody chłodnicze i wody kopalniane. Zawierają one substancje organiczne (tłuszcze, białka, barwniki, włókna), substancje nieorganiczne (sole, kwasy, zasady), substancje trujące (sole metali ciężkich), bakterie chorobotwórcze.

Od powstania oczyszczalni ścieków największymi dostawcami ścieków przemysłowych w naszym mieście były m.in.: Fabryka Samochodów, Zakłady Przemysłu Ziemniaczanego, Elektrociepłownia, Cukrownia „Lublin”, Zakłady Przemysłu Mięsnego, Zakłady Odczynników Chemicznych, Lubelskie Fabryki Wag, LPEC, Spółdzielnia Pralniczo - Farbiarska Tęcza, Zakłady „Lubella”, Zakłady Przemysłu Spirytusowego i Drożdżowego „Polmos”, Zakłady Przemysłu Skórzanego „Protektor” S.A., Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska, „Drożdżownia Lublin” Sp. z o. o., AGRAM Chłodnia w Lublinie S.A., Przedsiębiorstwo Piekarskie w Lublinie Sp. z o. o., O.Z.D. „Indykpol” S.A., Lubelskie Zakłady Farmaceutyczne „Polfa” S.A., Perła - Browary Lubelskie S.A., Zakłady Tytoniowe w Lublinie S.A.

Ścieki deszczowe powstają z wód opadowych oraz z topnienia lodu i śniegu. Woda spływając z dachów ulic i placów spłukuje zalegające tam zanieczyszczenia i staje się ściekiem. Zawiera ona substancje mineralne a w pobliżu zakładów przemysłowych tlenki azotu i siarki.

1.3. Technologia oczyszczania ścieków w Hajdowie.

Problem zagospodarowania osadów ściekowych powstających podczas oczyszczania ścieków jest jednym z najtrudniejszych tematów, z jakimi spotykają się w swej codziennej pracy eksploatatorzy oczyszczalni. Spółka próbując sprostać idei zrównoważonego rozwoju i wychodząc naprzeciw normom Unii Europejskiej podejmuje działania zmierzające w kierunku rozwiązania tego problemu poprzez termiczną ich obróbkę. Stwarza to nowe możliwości ich utylizacji poprzez wykorzystanie w przemyśle, jako wypełniacz przy produkcji cementu, cegły, mas bitumicznych, lub jako paliwo alternatywne.

W celu zagospodarowania wysuszonych osadów ściekowych z oczyszczalni "Hajdów", prowadzone są badania w kierunku znalezienia optymalnych rozwiązań ich zagospodarowania.

Oczyszczalnia „Hajdów” jest oczyszczalnią mechaniczno-biologiczną. Schemat sytuacyjny został przedstawiony na ryc. 1.

1.3.1. Pierwszy stopień oczyszczania

Oczyszczanie mechaniczne powoduje usunięcie zanieczyszczeń stałych, do zawiesin opadających włącznie.

Do urządzeń pierwszego stopnia oczyszczania zalicza się:

• Kraty - urządzenia służące do oddzielania wleczonych ciał stałych o wymiarach większych niż prześwit krat, który wynosi 0,5 cm, np. folii, szmat, puszek, grubszych odpadków. Zanieczyszczenia usunięte na kratach nazywa się skratkami .Transportowane są one przenośnikiem wstęgowym do kontenera, dezynfekowane i wywożone na wysypisko odpadów komunalnych.

• Piaskowniki - służą do usuwania ze ścieków ciał ziarnistych. Ciała te są substancjami mineralnymi, o wymiarach większych niż 0,2 mm. Sedymentują one przy V<0,3 m/s. W „Hajdowie” na piaskowniku usuwane są ze ścieków zanieczyszczenia mechaniczne, mineralne, które są niezagniwalne i posiadają większą prędkość osiadania niż zawiesiny organiczne, oraz składają się z cząstek ziarnistych. W skład ich wchodzą żużel, piasek, drobne kamienie, pestki, kawa itp., które nazywa się umownie piaskiem. Proces usuwania piasku polega na zmniejszeniu szybkości przepływu ścieków przez koryta piaskownika co powoduje osadzanie się go na dnie urządzenia. Piasek z dna koryt piaskownika usuwany jest za pomocą pomp i podawany do leja, gdzie oddziela się go od ścieków i okresowo opróżnia do kontenera. Po dezynfekcji jest wywożony na wysypisko odpadów komunalnych.

Ryc. nr 1: Schemat sytuacyjny oczyszczalni ścieków Hajdów

• Osadniki - służą do zatrzymywania łatwo opadających zawiesin tj. takich, które opadają w niezakłóconych warunkach statycznych w ciągu 2h. W omawianej oczyszczalni są osadniki radialne o średnicy 40 m i pojemności użytecznej 3580 m ³. Czas zatrzymywania ścieków w osadniku czyli zapewnienie wystarczająco powolnego przepływu ścieków pozwalającego opaść zawiesinom na dno osadnika wynosi ok. 1,5 h. Osad, który osiądzie na dnie zgarniany jest za pomocą zgarniacza do leja centralnego i kierowany jest do przeróbki osadów, gdzie podlega procesom fermentacji i odwadniania, natomiast ścieki przelewają się przez grzebienie na część biologiczną oczyszczalni.

Na osadnikach wstępnych kończą się procesy pierwszego stopnia oczyszczania ścieków gdzie usuwa się około 25% zanieczyszczeń.

1.3.2. Drugi stopień oczyszczania

Oczyszczanie biologiczne ścieków są to procesy, w których rozkład zanieczyszczeń organicznych odbywa się przy udziale mikroorganizmów. Jest to naśladownictwo samooczyszczania biologicznego występującego w przyrodzie. Tłuszcze, białka i węglowodany absorbują się na żywych organizmach, przenikają przez błonę komórkową i wewnątrz ulegają mineralizacji..

Urządzenia stosowane w oczyszczaniu biologicznym to:

• Komory napowietrzania, gdzie następuje oczyszczanie ścieków za pomocą osadu czynnego. Polega ono na ciągłym nasycaniu tlenem będących w ruchu ścieków. Wytwarza się wówczas osad biologiczny składający się z kolonii bakterii i mikroorganizmów, koloidów itp. Jednocześnie substancje organiczne zawarte w ściekach ulegają rozkładowi. Metoda ta jest połączeniem oczyszczania fizycznego (osadzanie) i biologicznego (mineralizacja). Komory napowietrzania składają się z pięciu bloków po 9 komór każdy. Pojemność jednej komory wynosi 2115 m ³, długość 77,5 m ,szerokość 6,4m a głębokość 4,75m. Wyposażone są w system napowietrzania drobnopęcherzykowy, za pomocą dyfuzorów. Czas zatrzymania ścieków w komorach tj. czas napowietrzania ścieków wraz z osadem czynnym wynosi ok. 9h. Przez ten czas w komorze zachodzą przemiany fizyko-biochemiczne , gdzie główną funkcję pełnią mikroorganizmy wykorzystujące właściwości enzymatyczne bakterii i procesy mikrobiologicznego rozkładu substancji organicznych.

• Osadniki wtórne - osadniki radialne o średnicy 52 m oraz pojemności użytecznej 6395 m³. Czas zatrzymania ścieków w osadniku wynosi 3,5 h. Osad czynny osiadły na dnie osadnika zgarniany jest do leja centralnego i grawitacyjnie odprowadzany jest do pompowni osadu powrotnego, skąd przepompowywany jest na komory napowietrzania.

W wyniku oczyszczania ścieków powstają osady pościekowe (osad surowy powstający na osadnikach wstępnych oraz osad nadmierny powstający w wyniku procesu biologicznego oczyszczania ścieków), które poddawane są przeróbce w kolejnych obiektach cyklu.

W skład części osadowej wchodzą:

• Zagęszczacze osadu surowego - osad zagęszczony odprowadzany jest do komory czerpalnej, a następnie do komór fermentacyjnych , natomiast wody nadosadowe odprowadzane są na początek oczyszczalni (przed budynek krat).

• Wydzielone komory fermentacji (WKF) - są to zbiorniki zamknięte służące do jednostopniowej, mezofilowej fermentacji osadów. Produkowany w czasie fermentacji gaz (mieszanina dwutlenku węgla, metanu oraz w niewielkich ilościach siarkowodoru i pary wodnej) ujmowany jest za pomocą łapacza gazu z zamknięciem wodnym i odprowadzany do odsiarczalni i po odsiarczeniu magazynowany w zbiornikach gazu. Biogaz zużywany jest przez kotłownię zakładową oczyszczalni a w sezonie letnim przez Wytwórnię Mas Bitumicznych. Nadwyżki produkowanego biogazu wykorzystywane są do wytwarzania energii elektrycznej, za pomocą zespołu prądotwórczego z silnikiem na biogaz firmy DEUTZ. Praktyczne wykorzystanie biogazu świadczy o dobrej organizacji procesu technologicznego w zakładzie, który stosuje zasadę technologii o maksymalnym wykorzystaniu energii. Osad przefermentowany z WKF dopływa do dwóch zagęszczaczy:

• Zagęszczacze osadu przefermentowanego - zagęszczony osad odprowadzany jest do stacji pras, do zbiornika osadu przefermentowanego, albo do przepompowni osadu przefermentowanego, skąd może być w postaci płynnej przepompowywany na pola zlądowywania. Wody nadosadowe kierowane są na początek oczyszczalni (przed budynek krat).

• Zbiornik osadu przefermentowanego (OBF) - jest to otwarty basen ziemny o pojemności 6544 m ³, przewidziany do gromadzenia osadu przefermentowanego, może być wykorzystywany jako otwarty basen fermentacyjny.

• Stacja pras - jest to stacja mechanicznego odwadniania osadu służąca do zmniejszania uwodnienia osadów pofermentacyjnych, przez co wielokrotnie zmniejsza się ich objętość. Stacja wyposażona jest w trzy prasy filtracyjne firmy „Bellmer”. Jednocześnie z osadem podawany jest flokulant organiczny w celu wspomagania odwodnienia. Osad odwodniony transportowany jest do kontenerów, a następnie składowany na polach zlądowywania w odpowiednio przygotowanych kwaterach lub wywożony na wysypisko odpadów komunalnych.

• Pola zalądowywania - pola te służą do składowania osadu przefermentowanego. Całość stanowi zbiornik ziemny z dnem i ścianami zewnętrznymi wyłożonymi folią, w celu zabezpieczenia wód gruntowych.

Osiągany stopień redukcji podstawowych wskaźników zanieczyszczenia ścieków jest „Hajdowie” wysoki i wynosi średnio: 95% - BZT₅ oraz 90% dla zawiesiny ogólnej.

Oczyszczone z zanieczyszczeń mechanicznych, oraz organicznych ścieki odprowadzane są do rzeki Bystrzycy. Zwracana przyrodzie woda przydatna jest do utrzymania życia biologicznego.

2. Modernizacja oczyszczalni ścieków w Hajdowie

2.1. Modernizacja procesu technologicznego w zakresie części biologicznej

1991	Otrzymanie pozwolenia wodno prawnego na eksploatację oczyszczalni ścieków.
1993 - 1995	Analiza czynników wpływających na proces oczyszczania oraz badania w skali półtechnicznej możliwości rozszerzenia procesu oczyszczania ścieków o dodatkowe parametry tj. azot i fosfor.
1996	Opracowanie dwuwariantowej "Koncepcji programowej modernizacji miejskiej oczyszczalni ścieków w Lublinie - Hajdowie w zakresie gospodarki ściekowej" pod kontem dodatkowej redukcji azotu i fosforu.
1996	Koreferat prof. dr hab. inż. J. Kurbiela wskazujący najkorzystniejszą koncepcję programową modernizacji miejskiej oczyszczalni ścieków.
1998	Projekt techniczny modernizacji opracowany przez biuro EKOSAN.
2001	Zakończenie pierwszego etapu modernizacji (dwa osadniki wstępne, dwa bioreaktory, stacja chemicznego dozowania PIX, kanały i przewody technologiczne.
2002	Podpisanie Memorandum Finansowego nr 2002/PL/16/PE/029 na kwotę 25 000 000 Euro (w tym koszty kwalifikowane - 16 500 000 Euro). Projekt złożony z trzech kontraktów: Inżynier Kontraktu - kontrakt nr 2002/PL/16/P/PE/029-01 - kontrakt usługowy Modernizacja oczyszczalni ścieków- kontrakt nr 2002/PL/16/P/PE/029-02 - kontrakt na roboty Zagospodarowanie osadów ściekowych - kontrakt nr2002/PL/16/P/PE/029-03 - kontrakt na roboty
2004	Podpisanie kontraktu "Modernizacja Oczyszczalni ścieków".
2006	Podpisanie kontraktu "Zagospodarowanie osadów ściekowych".
2006	Rozszerzenie Memorandum Finansowego o kolejne trzy kontrakty: Inżynier Kontraktu - przedłużenie terminu nadzoru nad kontraktem nr 2 i 3 (przedłużenie terminu kontraktu 01 0 kontrakt nr 2002/PL/16/P/PE/029-04 - kontrakt usługowy Inżynier Kontraktu - dla kontraktu "Modernizacja oczyszczalni ścieków- kontrakt nr 2002/PL/16/P/PE/029-05 - kontrakt usługowy Modernizacja stacji Dmuchaw - kontrakt nr 2002/PL/16/P/PE/029 - 06 - kontrakt na roboty
2007	Podpisanie kontraktu - Inżynier Kontraktu dla Modernizacji Stacji Dmuchaw.
2007	Podpisanie kontraktu - Modernizacja Stacji Dmuchaw.
08.2007	Zakończenie robót kontraktu "Modernizacja oczyszczalni ścieków".
11.2007	Zakończenie robót kontraktu "Zagospodarowanie osadów ściekowych".
06.2008	Zakończenie robót kontraktu "Modernizacja Stacji Dmuchaw".

2. 2. Modernizacja procesu technologicznego w zakresie części mechanicznej

1992	Zakup i montaż trzech nowych krat mechanicznych KUMP 1800 w miejsce wyeksploatowanych krat KMP 2100.
1993	Remont kapitalny pozostałych dwóch krat KMP 2100 wraz z modernizacją
1993	Wymiana dwóch ciągów wentylacyjnych w budynku krat wraz wymianą materiałową ze stali na tworzywo sztuczne (polipropylen) o podwyższonej odporności na korozję.
1993	Wykonanie dokumentacji projektowej dot. modernizacji Piaskownika.
1993 - 1995	Wykonanie dokumentacji projektowej dot. modernizacji i hermetyzacji obiektów części mechanicznej.
1994 - 1996	Modernizacja wraz z hermetyzacją najbardziej uciążliwych obiektów części mechanicznej: komory zwężek, zrzut awaryjny, budynek krat, piaskownik
2009	Planowana jest modernizacja komory rozdzielczej K-1, zwężek pomiarowych oraz zamknięć kanału dosyłowego ścieków do budynku krat.
2007 - 2013	Planowana modernizacja części mechanicznej - kontrakt nr 12.(FS 2007-2013) Budynek krat. a) modernizacja układu technologicznego budynku krat (dobór krat o zmniejszonym prześwicie, zastosowanie układu wymywania organiki ze skratek, zastosowanie prasy do skratek), b) modernizacja części budowlanej budynku (modernizacja systemu wentylacji i ogrzewania budynku krat, modernizacja instalacji elektrycznej, oświetleniowej i sterowania i wod-kan.). Pompownia główna a) modernizacja części technologicznej pompowni głównej (dobór pomp z płynną regulacją wydajności, dobór armatury i włączenie jej do systemu automatyki i sterowania, przystosowanie układu zasilania pomp w energię elektryczną i układu automatyki do płynnej regulacji prędkości silników pomp, przygotowanie obiektu pompowni do włączenia w funkcjonujący w Oczyszczalni Ścieków "Hajdów" system sterowania i regulacji SCADA, modernizacja komory czerpalnej, układy pomiarowe poziomu ścieków w komorze czerpalnej, armatura), b) modernizacja części budowlanej budynku pompowni głównej (modernizacja elewacji z ociepleniem ścian i dachów, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, modernizacja systemu wentylacji i ogrzewania, modernizacja instalacji elektrycznej, oświetleniowej i sterowania i wod-kan). 3. Piaskownik. a) modernizacja części technologicznej piaskownika (dobór pomp i armatury, modernizacja systemu separacji piasku, dobór kontenerów do wywożenia piasku po odwodnieniu, przygotowanie piaskownika do wpięcia w system sterowania i regulacji SCADA, itp.), b) modernizacja części budowlanej piaskownika (modernizacja torowisk, modernizacja systemu wentylacji, modernizacja instalacji elektrycznej, oświetleniowej i sterowania ).

2. 3. Modernizacja procesu technologicznego w zakresie gospodarki osadowej

1993	Budowa kompletnej stacji mechanicznego odwadniania osadu.
1997	Modernizacja i i hermetyzacja dwóch zagęszczaczy osadu surowego.
2001	Budowa stacji mechanicznego zagęszczania osadu nadmiernego.
2007	Budowa stacji termicznego suszenia osadu.
2008	Modernizacja i hermetyzacja dwóch zagęszczaczy osadu przefermentowanego.
2007-2013	Modernizacja gospodarki osadowej oczyszczalni - kontrakt nr 13 FS okres realizacji 2007 - 2013 r. Wydzielone Komory Fermentacyjne - szt. 4 o wymiarach D = 20 m, H = 25 m. a) modernizacja części technologicznej Wydzielonych Komór Fermentacyjnych WKF (zmiana sposobu mieszania osadu w WKF, ogrzewania osadu, rozbijania kożucha, gaszenie piany, ujęcie biogazu, modernizacja ścian wewnętrznychi zewnętrznych zbiorników komór fermentacyjnych, pomiar poziomu osadu w WKF, dobór pomp z zastosowaniem "softstartów", dobór armatury i włączenie jej do systemu automatyki i sterowania, modernizacja układu zasilania w energię elektryczną pomp, przygotowanie obiektu komór fermentacyjnych do włączenia w system sterowania i regulacji SCADA), b) modernizacja części budowlanej Wydzielonych Komór Fermentacyjnych WKF (modernizacja elewacji budynku operacyjnego z ociepleniem ścian i dachów, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, modernizacja systemu wentylacji i ogrzewania, modernizacja instalacji elektrycznej, oświetleniowej i sterowania i wod-kan). Pompownia osadu surowego. a) modernizacja części technologicznej pompowni osadu surowego (dobór pomp z zastosowaniem "softstartów", dobór armatury i włączenie jej do systemu automatyki i sterowania, modernizacja układu zasilania w energię elektryczną pomp, przygotowanie obiektu do włączenia w system sterowania i regulacji SCADA), b) modernizacja części budowlanej pompowni osadu surowego (modernizacja elewacji budynku pompowni osadu surowego z ociepleniem ścian i dachów, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, modernizacja systemu wentylacji i ogrzewania, modernizacja instalacji elektrycznej, oświetleniowej i sterowania i wodno - kanalizacyjnej). Pompownia osadu zagęszczonego. a) modernizacja części technologicznej pompowni osadu zagęszczonego (dobór pomp z zastosowaniem "softstartów", dobór armatury i włączenie jej do systemu automatyki i sterowania, modernizacja układu zasilania w energię elektryczną pomp, przygotowanie obiektu do włączenia w system sterowania i regulacji SCADA), b) modernizacja części budowlanej pompowni osadu zagęszczonego (modernizacja elewacji budynku pompowni osadu zagęszczonego z ociepleniem ścian i dachów, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, modernizacja systemu wentylacji i ogrzewania, modernizacja instalacji elektrycznej, oświetleniowej i sterowania i wodno - kanalizacyjnej). Zagęszczacze grawitacyjne osadu surowego. a) modernizacja części technologicznej zagęszczaczy osadu surowego (dobór armatury i włączenie jej do systemu automatyki i sterowania spustu osadu zagęszczonego, wymiana zgarniaczy dennych, przygotowanie obiektu do włączenia w system sterowania i regulacji SCADA), b) modernizacja części budowlanej zagęszczaczy osadu surowego (korony żelbetowe zbiorników). Stacja zagęszczania osadu nadmiernego. a) modernizacja części technologicznej stacji zagęszczania osadu nadmiernego (rozbudowa stacji o jedną zagęszczarkę o wydajności Q = 120 m3/h z modernizacją stacji przygotowania flokulanta, urządzenia do poprawy właściwości fermentacyjnych osadu - np. dezintegracja). Rekultywacja pól zalądowywania.

2. 4. Modernizacja gospodarki energetycznej w oczyszczalni ścieków Hajdów w Lublinie.
Wykaz ważniejszych inwestycji w latach 1993 - 2013

1994	Budowa gazociągu do Wytwórni Mas Bitumicznych.
1995	Modernizacja zbiorników gazu.
1999	Izolacja termiczna zbiorników biogazu.
2000	Montaż i rozruch silnika gazowego o mocy elektrycznej 320 kW.
2003-2004	Montaż i rozruch drugiego silnika gazowego o mocy elektrycznej 320 kW i mocy cieplnej 446 kW.
2004	Wymiana dwóch dmuchaw.
2007	Budowa odsiarczalni biogazu.
2007-2013	Modernizacja gospodarki biogazem - kontrakt nr 14 FS 2007-2013. Elektrociepłownia i sieci ciepłownicze a) modernizacja części technologicznej elektrociepłowni (wymiana kotłów gazowych na dwupaliwowe z możliwością zasilania biogazem i gazem ziemnym, wymiana urządzeń wymiennikowni, wymiana urządzeń stacji uzdatniania wody kotłowej z urządzeniami do odgazowania wody, odtworzenie 2 silników zasilanych biogazem, wymiana systemu do pomiaru stężeń gazów toksycznych i wybuchowych, wymiana sieci ciepłowniczej na preizolowaną o długości ok. 6210 m i średnicy od 32 do 125 mm, węzły ciepłownicze i instalacja grzewcza w obiektach oczyszczalni, przygotowanie obiektu do włączenia w system sterowania i regulacji SCADA), b) modernizacja części budowlanej elektrociepłowni (modernizacja elewacji budynku elektrociepłowni z ociepleniem ścian i dachów, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, modernizacja systemu wentylacji i ogrzewania, modernizacja instalacji elektrycznej, oświetleniowej i sterowania i wod-kan). Sieci gazowe i zbiorniki gazu. a) modernizacja sieci gazowniczej (wymiana sieci gazowej o długości ok. 1850 m i średnicy od 50 do 300 mm z samoczynnymi odwadniaczami i odprowadzeniem odcieku do sieci kanalizacyjnej oczyszczalni, wymiana 2 stalowych zbiorników gazu na wykonane z tworzyw sztucznych, przygotowanie obiektu do włączenia w system sterowania i regulacji SCADA, pochodnia, budowa rurociągu gazu ziemnego od stacji redukcyjno-pomiarowej do elektrociepłowni o długości ok. 400 m i średnicy 150 mm. Modernizacja układu zasilania urządzeń oczyszczalni w energię elektryczną- kontrakt nr 16 FS 2007-2013 Rozdzielnia Główna 6 kV. a) modernizacja układów łączeniowych SN w rozdzielni głównej (wyłączniki próżniowe, zabezpieczenia cyfrowe), b) modernizacja systemu sterowania i automatyki Rozdzielni Głównej 6 kV oraz przygotowanie obiektu do włączenia w system sterowania i regulacji SCADA, c) modernizacja części budowlanej rozdzielni (modernizacja elewacji budynku rozdzielni z ociepleniem ścian i dachu, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, modernizacja systemu wentylacji i ogrzewania, modernizacja instalacji elektrycznej, oświetleniowej i sterowania i wod-kan). Rozdzielnie oddziałowe R1, R2, R3. a) modernizacja układów łączeniowych NN w rozdzielniach oddziałowych R1, R2, R3 (wyłączniki w polach zasilających i sprzęgłowych), b) modernizacja systemu sterowania i automatyki rozdzielni oddziałowych R1, R2, R3, c) modernizacja części budowlanej rozdzielni oddziałowych (modernizacja elewacji budynków rozdzielni z ociepleniem ścian i dachu, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, modernizacja systemu wentylacji i ogrzewania, modernizacja instalacji elektrycznej, oświetleniowej i sterowania i wod kan).

2.5. Finansowanie modernizacji

Modernizację obiektu rozpoczęto w roku 1998, jej celem jest przebudowa części biologicznej oczyszczalni w celu redukcji związków biogennych, oraz budowa stacji termicznego suszenia osadu. Przedsięwzięcie zakłada najkorzystniejsze dla środowiska naturalnego rozwiązania - związki biogenne będą redukowane metodą biologiczną, która w porównaniu z metodą chemiczną jest tańsza i nie obciąża środowiska naturalnego. Pozostający z procesu oczyszczania osad będzie poddawany procesowi suszenia, w wyniku którego otrzymamy granulat, który może być wykorzystywany gospodarczo, np. jako paliwo do pieców w cementowniach.

Ze względu na to, że modernizacja musiała być wykonywana bez wyłączenia oczyszczalni z eksploatacji, prace modernizacyjne zostały podzielone na etapy.
Pierwszy etap prac został zrealizowany ze środków własnych przedsiębiorstwa, budżetu miasta i pożyczki z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (dalej zwany NFOŚiGW) oraz wsparcia z Duńskiej Agencji Ochrony Środowiska. W ramach pierwszego etapu przebudowane zostały dwa osadniki wstępne, dwa bloki komór napowietrzania. Wybudowano nowe przewody doprowadzające ścieki do osadników wstępnych oraz instalację do chemicznego strącania fosforu a także stację mechanicznego odwadniania osadu nadmiernego.

Na drugi etap modernizacji oczyszczalni obejmujący redukcję związków biogennych oraz rozwiązanie problematyki osadowej Unia Europejska przyznała Miejskiemu Przedsiębiorstwu Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Lublinie dotację.
W dniu 20 września 2002 roku w Brukseli podpisane zostało Memorandum Finansowe nr 2002/PL/16/P/PE/029 dla inwestycji pod nazwą "Oczyszczanie ścieków w Lublinie" na łączną kwotę 25 000 000 Euro, na którą składają się wydatki kwalifikowane:
16 150 000 Euro oraz wydatki niekwalifikowane 8 850 000 Euro. Zgodnie z zapisami Memorandum MPWIK Sp. z o.o. jako Beneficjent Końcowy otrzymał dofinansowanie do przedsięwzięcia w wysokości 9 690 000 Euro, co stanowi 60% wydatków kwalifikowanych; 40% wydatków kwalifikowanych zostanie sfinansowane środkami własnymi Spółki, w tym pożyczką z NFOŚiGW.

Ze względu na wysokie koszty planowanej inwestycji, rozpoczęto starania o zewnętrzne środki finansowe. Zdołano pozyskać dotacje z budżetu miasta Lublina oraz z Duńskiej Agencji Ochrony Środowiska (na automatyzację procesu oczyszczania ścieków), a także pożyczki z Wojewódzkiego i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska.

W momencie pojawienia się możliwości pozyskiwania środków z funduszy przedakcesyjnych, niezwłocznie - po wydaniu przez Radę Unii Europejskiej rozporządzenia o ustanowieniu programu ISPA, w sierpniu 1999 - Urząd Miejski w Lublinie, wspólnie z MPWiK, rozpoczął starania o zdobycie środków finansowych z tego źródła na kolejne etapy modernizacji oczyszczalni Hajdów. Miasto upoważniło MPWiK do pełnienia w jego imieniu funkcji beneficjenta. We wniosku założono, że z ISPA finansowane będą kolejne etapy modernizacji. Jednocześnie poszerzono wniosek o cały sektor gospodarki osadowej na Hajdowie. Dotychczas osady są odwadniane mechanicznie na prasach taśmowych, a następnie składowane na przystosowanych do tego lagunach.

Memorandum Finansowe, uzgodnione pomiędzy Komisją Europejską a Rzecząpospolitą Polską, przyznające na lubelski projekt środki pomocowe w ramach ISPA, podpisano 20 września 2002 roku. Unia Europejska przeznaczyła na ten cel, jako swój wkład 9 690 000 euro. Stanowi to 60% kosztów kwalifikowanych projektu, które w całości oszacowano na kwotę 16 150 000 euro.

Zgodnie z podpisanym Memorandum i procedurami funduszu ISPA, przygotowano dokumentację przetargową dla trzech przetargów międzynarodowych:

• Inżynier Kontraktu - kontrakt na usługę prowadzenia nadzoru technicznego nad realizacją kontraktów wykonawczych. Zgodnie z procedurami określonymi w czerwonym FIDIC-u, Inżynier Kontraktu jest wyznaczonym przez zamawiającego kompetentnym podmiotem, który mogąc wydawać polecenia wykonawcy, w imieniu zamawiającego, m.in. nadzoruje realizację przedsięwzięcia i przygotowuje dla niego sprawozdania rzeczowe i finansowe;

• Modernizacja oczyszczalni ścieków (realizowana wg czerwonego FIDIC-a) - kontrakt obejmujący kontynuację realizacji redukcji związków biogennych (modernizacja bloków komór nitryfikacji i denitryfikacji nr 3, 4 i 5, modernizacja przewodów sprężonego powietrza do bloków komór 3, 4 i 5, modernizacja przepompowni osadu recyrkulowanego, budowa pompowni pośredniej ścieków, przebudowa osadników wstępnych nr 3, 4 i 5 na komory beztlenowe, przebudowa zagęszczacza osadu na fermenter), modernizacja przewodów technologicznych, budowa kanałów teletechnicznych i światłowodowych, modernizacja osadników wtórnych);

• Zagospodarowanie osadów ściekowych - kontrakt obejmujący zaprojektowanie oraz budowę kompletnej stacji termicznego suszenia osadu odwodnionego, w zakres którego wchodzą: zespół budynków tworzących stację wraz z instalacją technologiczną, redukującą uwodnienie powstałego osadu, system redukcji odorów z biofiltrem dla istniejącego obiektu stacji odwadniania osadów i dla nowej stacji termicznego suszenia, obiekty pomocnicze - zbiorniki buforowe osadu odwodnionego, silosy do magazynowania osadu wysuszonego, infrastruktura (drogi wewnętrzne, sieć dosyłowa gazu ziemnego, przyłącze wodociągowe, kanalizacyjne, energetyczne). Kontrakt realizowany będzie wg żółtego FIDIC-a, tzn. wykonawca zobowiązany jest do zaprojektowania i wybudowania obiektów i urządzeń.

Pierwsze dwa przetargi przygotowano i przeprowadzono w oparciu o przepisy unijne.

1 lipca 2004 r. wprowadzono na teren oczyszczalni - na plac budowy - Inżyniera Kontraktu, którym zostało Konsorcjum firm Dahlem (Niemcy) i Prochem S.A. (Polska).

Oferent wybrany w przetargu na kontrakt "Modernizacja oczyszczalni ścieków" - Konsorcjum Mostostal Siedlce i WTE Wassertechnik GmbH oraz WTE Wassertechnik (Polska) rozpoczął prace budowlane 30 sierpnia 2004.

3. Efekty dotychczasowej modernizacji

Termin zakończenia całego Projektu planowany jest na 31.12.2009 r. Po zakończeniu inwestycji oczyszczalnia Hajdów będzie należała do grona najnowocześniejszych pod względem technologicznym oczyszczalni w kraju.

Dotychczasowa modernizacja spowodowała wzrost czystości okolicznych wód. Osiągane wyniki dowodzą bowiem, że oczyszczalnia "Hajdów" spełnia doskonale swoje zadania, a prowadzone w ostatnich latach prace modernizacyjne, związane z redukcją związków biogennych przyniosły efekt, w postaci wzrostu populacji ryb w rzece.                                                                                     

Stopień redukcji zanieczyszczeń w 2008 r.

Wskaźnik	Ścieki surowe		Ścieki oczyszczone		Stopień redukcji zanieczyszczeń %
2008 r.
	ładunek (kg/d)	stężenie (mg/l)	ładunek (kg/d)	stężenie (mg/l)
BZT5	33153	538	341	5	99,1
CHZT	71184	1147	3297	52	95,5
Zawiesina ogólna	26734	516	560	8	98,4
Nog.	5754	91,9	751	11,6	87,4
Pog.	896	14,3	46	0,7	95,1

Zestawienie uzyskanych efektów ekologicznych przedsięwzięcia

Lp.	Oddziaływanie na środowisko	Jednostka	Stan wyjściowy	Stan obecny	Efekt ekologiczny % redukcji
1.	Pierwsza grupa obiektów (BIOFILTR 1)
		Siarkowodór, merkaptany siarczki, dwusiarczki	mg/m3	17,6	0,01	99,94
		Amoniak	mg/m3	0,80	0,04	95,04
	2.	Druga grupa obiektów (BIOFILTR 2)
		Siarkowodór, merkaptany siarczki, dwusiarczki	mg/m3	5,79	0,116	97,82
		Amoniak	mg/m3	1,43	0,07	95,13

Literatura:

1. Raport o stanie środowiska miasta Lublina, red. J. Stochlak, Lublin 1999.

2. S. Michałowski, Sto lat współczesnych wodociągów w Lublinie, Lublin 1999.

3. Materiały ze strony MPWiK: http://www.mpwik.lublin.pl (12.05.2009).

Biochemiczne Zapotrzebowanie Tlenu - to umowny wskaźnik określający biochemiczne zapotrzebowanie , czyli ilość tlenu wymaganą do przez (bakterie aerobowe). Wartość tę uzyskuje się w wyniku pomiaru zużycia tlenu przez badaną próbkę lub w ciągu 5 lub 20 dni (Oznaczając to odpowiedni BZT₅ lub BZT₂₀). Pośrednio określa się w ten sposób substancji organicznej podatnej na . BZT_n jest wskaźnikiem czystości wody i jakości oczyszczanych ścieków: im wyższa wartość BZT_n tym większe zanieczyszczenie (ilość związków organicznych). Z przyczyn praktycznych częściej stosowane jest BZT₅. http://pl.wikipedia.org/wiki/Biochemiczne_Zapotrzebowanie_Tlenu (12.05.2009)

Dane pochodzą ze strony http://www.mpwik.lublin.pl/www/tech/4c.htm (12.05.2009)

Tak przynajmniej wynika z efektów w postaci ilości ryb w Wędkarskim Pucharze "Hajdowa" 2009, zob. http://www.mpwik.lublin.pl/www/aktual/32.htm (12.05.2009)

Dane ze strony: http://www.mpwik.lublin.pl/www/tech/4b.htm (12.05.2009)

2

---