WYKŁAD 1 04.10.2010

WPROWADZENIE DO PROBLEMU

Literatura:

1. „Resocjalizacja”, red. B. Urban, J. M. Stanik, Pedagogium 2007.

Pedagogika specjalna - Maria Grzegorzewska

Pedagogika resocjalizacyjna	Pedagogika rewalidacyjna
Osoby niedostosowane społecznie	Osoby niesprawne
Stanisław Jedlewski, Czesław Czapow, Jan Konopnicki, Otto Lipkowski, Lesław Pytka, Marek Konopczyński, Henryk Machel, Bronisław Urban.	Instytucje Rozwiązania prawne Nauka praktyczna Nauka dynamiczna w rozwoju Badania, nowe podstawy rozwoju

O co chodzi w resocjalizacji??

Podmiot oddziaływania: osoby nieprzystosowane społecznie.

Założenie: Istnieją możliwości udzielania pomocy osobie niedostosowanej społecznie poprzez korekcyjnie modyfikowaną zmianę ich negatywnych cech osobowości oraz form i sposobów prezentowania postaw społecznych (B. Urban).

Cele - kierunki: jednostka ludzka oraz jej relacje ze środowiskiem: zmiana postawy.

Nie da się źle wychować człowieka. Wychowanie opiera się na prawdzie, dobrze i miłości.

RESOCJALIZACJA ->teoretyczna nauka o świadomej i metodycznej działalności wychowawczej, opiekuńczej i terapeutycznej człowieka.

Procesy resocjalizacyjne:

Wiek dziecięcy -> adolescencja -> dorastanie -> wiek dorosły

Celowość działania

Kierunkowość

Teologia resocjalizacyjna

Co chcemy osiągnąć?

Jak chcemy to osiągnąć?

Teologia to podstawy wartościowe.

PROCES RESOCJALIZACYJNY:

Osoby wychowujące i nauczające <-> osoby wychowywane, uczące się

Fakty wychowawcze

Warunki (czynniki) determinujące (metody i techniki organizacji sytuacji wychowawczych)

Podstawa działań resocjalizacyjnych.

Rozpoznanie specyfiki zaburzeń: zaburzenia indywidualne, zaburzenia grupowe.

CEL: ustalenie przyczyny postępowania danej osoby: diagnoza psychologiczno - pedagogiczna.

RESOCJALIZACJA

Konteksty - uwarunkowania

Niewystarczające społecznie efekty:	Poszerzenie przestrzeni kulturowej (aksjologicznej):	Nowe zjawiska (zaburzenia) patologiczne:
Powroty na drogę przestępczości; Stygmatyzacja sprawców; Niski wiek sprawców;	Nowy typ sprawców; Destygmatyzacja mniejszych przestępstw; Umiędzynarodowienie przestępczości;	Nowe patologie społeczne; Przenoszenie aktywów; Masowość zjawisk;

Potrzeby:

• Poszerzenie podstaw teologicznych resocjalizacji;

• Poszukiwanie nowych form i metod;

• Odchodzenie od prymatu penalizacji;

• Określenie celu ostatecznego resocjalizacji.

Człowiek przystosowany do obecnych czasów to człowiek zdolny do sprostania wymogów życia społecznego, potencjalnym warunkom społecznym i kulturowym.

3 METODY PROCESU RESOCJALIZACYJNEGO:

1. Behawioralna - kara- nagroda, ograniczenie deficytów;

2. Psychodynamiczna - terapia - „tłumienie” deficytów;

3. Twórcza resocjalizacja - poszukiwanie i kreowanie potencjałów.

KONCEPCJE RESOCJALIZACJI:

BIOLOGICZNE	PSYCHOLOGICZNE	SOCJOLOGICZNE (wielowymiarowe)
	Istnieją zależności między cechami fizycznymi człowieka, a jego skłonnościami do zachowań patologicznych (C. Łambroso) - stygmaty, obciążenia genetyczne. Źródła tkwią w jednostce. Nie ma dowodów naukowych potwierdzających te koncepcje. Prawdą jest, że niektóre patologie zmieniają cechy fizyczne. Istnieją osobowościowe uwarunkowania zachowań patologicznych. Prowadzą one do zjawiska permanentnego nieprzystosowania społecznego - psychopatie. Źródła tkwią w jednostce. Kształtowanie się osobowości ma wielki wpływ na zachowanie społeczne.	Istnieją uwarunkowania społeczne (środowiskowe) zachowań patologicznych. Zachowania człowieka są skutkiem wzorów doświadczalnych i obecnych w trakcie tego rozwoju. Źródła tkwią w środowisku społecznym. Środowisko ma decydujący wpływ na zachowanie człowieka.

WYKŁAD 2, 11.10.2010

KONCEPCJE RESOCJALIZACJI (nieprzystosowania społecznego)

WIELOWYMIAROWE - teoria „dojrzałości interpersonalnej” Sullivana i Granta.

Zasadnicze tezy:

• Człowiek w trakcie socjalizacyjnego wzrastania (rozwoju) osiąga coraz wyższe poziomy dojrzałości interpersonalnej (lub nie osiąga) - wkracza na wyższe etapy uzyskiwania kompetencji współżycia społecznego;

• Od chwili urodzenia wchodzimy w permanentny kontakt z otoczeniem - dzięki temu redukujemy wewnętrzne napięcia i zaspokajamy indywidualne potrzeby;

• O jakości tych kontaktów decyduje indywidualny potencjał popędowo - emocjonalny;

• Ponieważ kontakty są wieloaspektowe następuje różnicowanie bodźców oraz indywidualizacja reakcji ;

• Rozwijając się człowiek porządkuje, integruje dostarczane bodźce i porządkuje je w struktury informacyjne

• Struktury te decydują o kształcie relacji interpersonalnych, mają charakter struktur emocjonalnych, poznawczych, behawioralnych;

• Kolejne doświadczenia i informacje są weryfikowane przez te ustalone struktury;

• 7 etapów dojrzałości;

• Przejście na kolejny etap warunkuje osiągnięcie kolejnego - etapy 5,6,7 tożsamość nabiera pełnego wymiaru, człowiek twórczo adaptuje się do rzeczywistości i jest jej kreatorem;

2,3,4, - niedorozwój poczucia tożsamości - przejawia się to w NS;

• Nie można cofnąć się do poziomu niższego - można „zablokować się” na określonym poziomie [jako wynik zaburzeń procesu socjalizacji].

„TEATR ŻYCIA CODZIENNEGO” Goffmana

• Człowiek odgrywając jakąś rolę społeczną, oczekuje, że wywoła wrażenie jakiego sam -oczekuje - akceptacja, zrozumienie, szacunek, respekt, poważanie, sympatia…

• Ten cel można osiągnąć:

1. Z pełnym zaangażowaniem uczuciowym i przekonaniem;

2. Z dystansem połączonym z cynizmem;

• Powstają dwa skrajne bieguny ról społecznych:

1. Role pełne zaangażowania;

2. Role pełne dystansu i powierzchowności.

Widzowie dekoracje

PREZENTACJE FAŁSZYWE

RESILLENCE - (oporu - elastyczności)

Resocjalizacja (punkty oparcia):

Rejestrowanie i analiza niekorzystnych czynników biopsychicznych i socjokulturowych oddziałujących na nieletnich.

Stymulowanie wpływu innych czynników lub układów, które mogą te negatywne czynniki równoważyć.

Aby wystąpiła podstawa do zmiany mysi wystąpić punkt krytyczny, pozwalający na „odbicie” się jednostki - odwrócenie negatywnego trendu.

Takimi punktami mogą być:

• w okresie adolescencji takim punktem „oporu” może być grupa rówieśnicza (np.: w sytuacji funkcjonowania w rodzinie patologicznej). Wpływ ten może mieć charakter pozytywny i negatywny;

• odkrycie ukrytych potencjałów i ich uaktywnianie. Idea opiera się na rozwoju potencjałów, rozwoju aktywności, zmiany mają charakter osobowy i społeczny.

PROCESY POWSTAWANIA

Niedostosowanie (nieprzystosowanie) społeczne

Utrwalanie się w wymiarze indywidualnym i społecznym

Następstwa - konsekwencje

NIEPRZYSTOSOWANIA SPOŁECZNE CZ. CEKIERA

Zaburzenia o charakterze reaktywnym i nerwicowym Źródło: zaburzenia emocjonalne. Uczucia są odczuwane w sposób nadmierny. Z przesadnym natężeniem przeżywane są zdarzenia i zjawiska.

Inne zachowania dysfunkcyjne o charakterze aspołecznym i antyspołecznym Źródło: wadliwa socjalizacja. Zachowania antagonistyczno - destrukcyjne (kłamstwa, oszustwa, wagary, kradzieże, agresja).

NIEPRZYSTOSOWANIE SPOŁECZNE J. KONOPNICKIEGO

ŹRÓDŁA PSYCHOLOGICZNE - KONSEKWENCJE SPOŁECZNE

Zahamowania: Depresje wycofania

Działania demonstracyjno - bojowe: wrogość agresja

OBJAWY NIEPRZYSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO DZIECI I MŁODZIEŻY wg prof. Czesława Cekiery

Zachowania:

• napady krzyku, płaczu lub złości, nieproporcjonalne do działających bodźców;

• uczulenie psychiczne lub fizyczne na określone bodźce;

• nadpobudliwość emocjonalna;

• bezsenność oraz częste marzenia na jawie;

• brak apetytu lub tendencja do żarłoczności, ucieczka w chorobę;

• regresja do form zachowań z wcześniejszych faz rozwojowych;

• lęki, poczucie zagrożenia;

• poczucie depresji, apatii, izolacji;

• bezradność i nieporadność;

• lekceważenie obowiązków w szkole i w domu;

• zaniedbanie w nauce - negatywna postawa wobec szkoły;

• wagary, ucieczki z domu;

• agresja w stosunku do osób i zwierząt;

• chuligaństwo i wandalizm;

• przynależność do grup nieformalnych (subkultur agresywnych i kultów);

• pasożytniczy tryb życia;

• uliczny tryb życia (dzieci ulicy).

Uzależnienia: palenie papierosów - nikotynizm, picie alkoholu - alkoholizm, zażywanie narkotyków - narkomania; lekomania; uzależnienia infoholiczne (infoholizm, cyberholizm), sterydomania, dopalacze.

NIEDOSTOSOWANIE SPOŁECZNE - DEFINICJE

1. Otto Lipkowski (1971):

Zaburzenia charakterologiczne o niejednolitych objawach, spowodowane niekorzystnymi zewnętrznymi lub wewnętrznymi warunkami rozwoju, a wyrażające się wzmożonymi i długotrwałymi trudnościami w dostosowaniu się do normalnych warunków społecznych i realizacji zadań życiowych jednostki.

WYKŁAD 3

18.10.2010

OSOBY NIEPRZYSTOSOWANE SPOŁECZNIE

1. Problem ze światem zewnętrznym:

1. Zrozumienie granic wolności człowieka;

2. Są niezdolne do empatycznego rozumienia człowieka;

3. Zaburzony system norm i zasad;

4. Nie rozumieją społecznego wymiaru człowieka;

5. Osoby z zaburzoną, albo z nieukształtowaną osobowością.

CELE RESOCJALIZACJI:

1. Utrwalenie relacji do wszystkiego, co jest dobre.

2. Opieka, chronienie osób i relacji osobowych.

3. Rozwój funkcji poznawczych i emocjonalnych.

Funkcje poznawcze <- człowiek -> Funkcje emocjonalne

4. Jest związany z kształtowaniem dojrzałości i osiągnięć społecznych.

5. Integracja psychiczna.

6. Stymulacja twórcza.

7. Usprawnienie duchowe.

8. Kształtowanie nawyków fizycznych.

DEPRYWACJE - wygenerowanie społeczne

OSOBA -> deprywacja informacyjna;

W ->deprywacja biologiczna;

WIĘZIENIU ->deprywacja organizacyjna;

->deprywacja psychiczna.

Celem resocjalizacji będzie osiągnięcie optymalnego poziomu rozwoju emocjonalnego, poznanie swojej osobowości, rozwinięcie postaw i zachowań prospołecznych, rozwijanie zdrowia i sprawności fizycznej.

Wyniki resocjalizacji:

• Zdolność do kontaktów społecznych;

• Kierowanie się rozumnością i wolnością;

• Kontrola wewnętrzna;

• Zdolność do zaspokajania potrzeb (fizjologicznych, emocjonalnych, twórczych, społecznych, intelektualnych).

Uczenie norm, wartości, człowiek musi odrzucić działanie jednostki

zasad, które są zgodne z systemem obecny system aksjonorm. zgodnie z normami społ.

aksjonormatywnym Społ.

CECHY RESOCJALIZACJI:

1. Jest procesem ciągłym.

2. Jest procesem indywidualnym.

3. Opiera się o cele krótkoterminowe i długoterminowe.

4. Prowadzą go specjalistyczne instytucje i przygotowani ludzie.

5. Resocjalizacja zawsze skierowana jest na osobę!

RESOCJALIZACJA - proces modyfikacji osobowości jednostki społecznej, w celu przystosowania jej do życia w danej zbiorowości. W resocjalizacji poprzez odpowiednie zabiegi kształtuje się normy społeczne danej osoby i jej system wartości. Równolegle dąży się do odrzucenia stosowanych do tej pory reguł działania norm i zasad.

PRZYCZYNY NIEDOSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO:

1. Nierówności społeczne.

2. Narastanie przepaści między biedą a bogactwem.

3. Brak zdolności do dzielenia się dobrami.

4. Mechanizm samonapędzającego się koła.

5. Bezrobocie.

6. Narastanie rozdźwięku technologicznego.

7. Relatywizm moralny współczesnej cywilizacji zachodniej.

8. Wspieranie patologii przez systemy ideologiczne.

CZYNNIKI GENERUJĄCE ZACHOWANIA SPOŁECZNE:

wewnętrzne

1. Czynniki konstytucyjne (neurologiczne, temperamentalne);

Zewnętrzne

• Czynniki rodzinne (dysfunkcyjne, patologiczne);

• Czynniki medialne;

• Czynniki środowiskowe (wpływ grupy rówieśniczej).

Wynikiem końcowym są zaburzenia człowieka

TRUDNOŚCI PROCESU RESOCJALIZACJI:

1. Stygmat lub etykieta (człowiek resocjalizowany jest potrójnie naznaczony):

1. Naznaczenie prawne (wyrok);

2. Naznaczenie społeczne (prostytucja);

3. Piętno patologiczne (np. był w więzieniu).

2. Relatywizm moralny (związany jest z odmiennością ocen wobec siebie, osób bliskich i osób trzecich).

3. Mega trendy socjalizacyjne i wychowawcze:

1. wychowanie odbywa się przy coraz mniejszym udziale rodziców;

2. socjalizacja w cyberprzestrzeni.

NA CZYM POLEGA ISTOTA RESOCJALIZAJI:

1. Polega na zrozumieniu czynu (przez integrację, a nie izolację);

2. Odcięcie od negatywnych wzorów (przez przywracanie wartości);

3. Resocjalizacja jest zawsze oparta o aksjomaty (wartości);

4. Oparta nie o relacje coś za coś, ale oparta o kryterium warto (warto pracować, zmieniać się, uczyć);

5. Oparta o strach racjonalny.

DROGI RESOCJALIZACJI:

1. Nowa droga, nowe drogowskazy, coś się zaczyna, coś się kończy.

2. Zrozumienie relacji ofiara - kat.

3. Poszukiwanie źródeł, „dlaczego to zrobiłeś?”.

4. Zrozumienie nowego stanu i jego wymogów.

5. Oparcie o czytelną relację, albo zwyciężysz, albo przegrasz.

6. Uświadomienie skazanemu: „drugiej szansy nie dostaniesz”.

WYKŁAD 4

08.11.2010

RESOCJALIZACJA - CIĄGŁOŚĆ I ZMIANA

Kognitywno - interakcyjne podstawy współczesnej resocjalizacji - w teoretycznym ujęciu

Prof. B. Urbana.

WSPÓŁCZESNA MYŚL RESOCJALIZACYJNA:

Kluczowe wpływy na rozwój pedagogiki resocjalizacyjnej:

• Lata 70 XX wieku - zaznacza się wyraźny wpływ społecznej teorii uczenia się;

• Obecnie zaznaczają się rozwiązania oparte na założeniach psychologii humanistycznej i poznawczej, podkreślające rolę świadomości, zarówno w etiologii zachowań dewiacyjnych, jak i w strategiach metodycznych.

BEHAWIORYZM a KOGNITYWIZM:

• Konfrontacja behawioryzmu z psychologią kognitywną na gruncie teorii resocjalizacyjnej;

• Konfrontacja ta jest potrzebna, ale nie może zmierzać do zdecydowanego wyboru jednego z paradygmatów, przy całkowitej negacji drugiego.

Behawioryzm a kognitywizm:

Nowy model - przejście ewolucyjne, a więc rozwój teorii resocjalizacji opartej na podejściu kognitywnym, ale równocześnie na bogatej bazie eksperymentalnej, wypracowanej przez behawioryzm i zweryfikowanej w praktyce.

• Ograniczenia behawioryzmu w resocjalizacji zakładowej („pozorne przystosowanie” i krótkotrwałość efektów resocjalizacji w warunkach wolnościowych) - konieczność szukania nowego podejścia;

• Techniki zastępowania agresji;

• (kognitywizm) cała struktura osobowości i wszystkie jej elementy sprowadzają się do podstawowej jednostki, jaką jest „konstrukt teoretyczny ”, którego treścią są informacje - ludzie reagują, bo takie mają informacje;

• Pojęcie konstruktu teoretycznego wprowadził Kelly (1955r.);

• Koncepcja J. Reykowskiego (1979) - życie psychiczne człowieka zorganizowane jest w system, którego składowymi są mechanizmy popędowo - emocjonalne podporządkowane sieci wartości;

• (Reykowski) funkcją sieci wartości jest porządkowanie doświadczeń na subiektywnych skalach „dobre - złe”, „ważne - nieważne”, z punktu widzenia możliwości zaspakajania potrzeb, wartościowania samego siebie, a także pod względem obiektywnych walorów wartości (autotelicznych);

• Wartości to system społecznych wymogów, czyli reguł, według których rzeczywistość jest wartościowana - sieć wartości;

• Orientacja poznawcza w świecie, czyli planowanie działalności w środowisku wymaga ukształtowania się sieci operacyjnej;

• W obydwu sieciach - wartości i operacyjnej - występuje dążenie do redukcji niepewności (rozbieżności) pojawiającej się w momencie konfrontacji informacji, które mogę być prawdziwe lub fałszywe.

Konfrontacja ta wyzwala zaburzenie równowagi, któremu towarzyszy napięcie i lęk.

Dążenie do przywrócenia równowagi to główny motyw działania, w tym dewiacyjnego.

Ludzie działają, aby przywrócić równowagę.

• W sieci poznawczej wyróżnione miejsce zajmuje struktura, którego ekspansja prowadzi do utworzenia się poczucia tożsamości;

• Procesy porównywania i odróżniania wartości własnej osoby od innych są podstawą do formowania się poczucia własnej wartości, czyli samooceny;

• Struktura Ja, czyli hierarchicznie zorganizowane schematy i przekonania o sobie samym i stosunku do świata, ma zróżnicowane znaczenie zależnie od poziomu ich ogólności.

Poznawcze teorie osobowości duże znaczenie nadają systemowi kontroli (wewnętrznej [JA] i zewnętrznej [ktoś, coś]), a tym samym przywracają doniosłość procesów wolicjonalnych(wyeliminowanie w psychologii behawiorystycznej).

• Genezę zachowań agresywnych w interpretacji kognitywnej - źródłem działania człowieka jest redukcja napięcia i lęku w momencie zderzenia się nowych informacji z informacjami zakodowanymi w postaci, tzw. skryptów poznawczych.

Ludzie dewiacyjni mają: mało skryptów, płytkie skrypty.

Pewne skrypty mają znaczenie o charakterze jakościowym, są dla jednostki dobre lub złe, co wiąże się z treściami zakodowanymi w sieci wartości.

• Jednostki, które na pierwszym etapie mogą być diagnozowane, jako zaburzenie czy niedostosowanie, mają przewagę skryptów zafałszowanych (kodowały informacje odpowiadające ich dążeniom egoistycznym, sprzecznym z wartościami uniwersalnymi).

WEDŁUG N. CRICK'A I K. DODG'A (1994)

• Zachowanie jest efektem przetwarzania informacji społecznych, które dokonują się na kilku etapach:

1. Kodowanie informacji dotyczących określonej sytuacji społecznej.

2. Interpretacja umysłowa zakodowanej informacji.

3. Wybór celów możliwych do osiągnięcia w określonej sytuacji społecznej.

4. Aktywizowanie zakodowanych informacji lub generowanie nowych.

5. Ocena dostępnych rozwiązań i dokonanie wyboru.

6. Zastosowanie rozwiązania, czyli reakcja behawioralna.

U dzieci zaburzonych występują trudności na każdym z tych etapów:

• Na etapie kodowania dzieci te częściej koncentrują się na bodźcach nieprzyjaznych i ignorują wcześniejsze informacje (pozytywne);

• Na dalszych etapach dochodzi do wytworzenia wrogiego obrazu działań innych ludzi, co generuje agresywne reakcje wobec otoczenia;

• Przy wyborze celów preferowane są cele związane z dominacją i niejasnymi problemami. Dotyczy to głównie jednostek, u których nie wytwarzają się prospołeczne sposoby rozwiązywania problemów społecznych;

• Najbardziej skutecznym sposobem zachowania stają się wtedy zachowania agresywne, którym towarzyszą przekonania o ich skuteczności oraz blokada zrozumienia ich szkodliwości.

Funkcjonowanie zafałszowanych skryptów wyraża się we wrogich atrybucjach. W przypadku jednostek zaburzonych, procesy atrybucyjne nie prowadzą do obiektywnego rozpoznania sytuacji, w których uczestniczą partnerzy, lecz do subiektywnego, zafałszowanego rozpoznania.

WYKŁAD 5

15.11.2010

DESTYGMATYZACJA DEWIANTÓW
INICJOWANIE PROCESU INKLUZJI SPOŁECZNEJ

Teoretyczna interpretacja procesu stygmatyzacji i destygmatyzacji indywidualnej i społecznej:

PARADYGMATY:

• Humanistyczny i interpretatywny

KONCEPCJE:

• Interakcyjna - interakcjonizm symboliczny (Erving Goffman - teatr życia społecznego, piętno),Lemert, Adler, Becker - teoria stygmatyzacji

• Jakość interakcji społecznych

• Role społeczne i desygnaty ról

• Proces stygmatyzacji w rolach

• Destygmatyzacja dewiacyjnych parametrów tożsamości

• Kognitywna - poznawcza teoria osobowości George Kelly'ego

- Osobowość w ujęciu kognitywnym - informacje (pierwotny element struktury Ja) - zakodowane skrypty poznawcze (konstrukty osobowościowe) - wiedza o otoczeniu - postawy i relacje społeczne;

- Skrypty poznawcze i ich rola w określaniu strategii postępowania (sieć operacyjna i sieć wartości);

- Mechanizm „wrogiego zniekształcenia atrybucji” i jego funkcjonalne ukierunkowanie na „zachowania przymuszające”;

- Korygowanie wrogich atrybucji poprzez reinterpretacje sytuacji społecznych w toku inspirowanych autoprezentacji.

DEFINICJE KLUCZOWE DLA INTERPRETACJI PROCESU STYGMATYZACJI I DESTYGMATYZACJI:

Tożsamość - wizualizacje parametrów tożsamości - autoprezentacje społeczne - role i ich desygnaty - struktury poznawcze i twórcze - informacje - skrypty poznawcze - atrybucje.

ROLA I STATUS DEWIANTA w ujęciu Lemerta, Beckera, Adlera:

• Dewiacja zakamuflowana - socjalizacyjnie nadany abstrakcyjny status jednostki.

• Tożsamość dewiacyjna - kariera dewiacyjna- poczucie negatywnej inności.

• Marginalizacja i wykluczenie jako efekt dewiacyjnej kariery.

• Rytualizacja stygmatyzująca - brak rytualizacji destygmatyzującej.

POJĘCIE DESTYGMATYZACJI I DEWIACJI POZYTYWNEJ wg Adlera i Henry'go:

• Destygmatyzacja jako proces kasowania tożsamości dewiacyjnej i pozbawianie piętna dewianta;

• „Olśnienie dewiacyjne”- uświadomienie sobie swojego statusu indywidualnego i społecznego;

• Walka „samego ze sobą” i wyrzeczenie się fragmentów Ja;

• Przekształcanie parametrów dewiacyjnych w parametry akceptowane społecznie;

• Pozytywna dewiacja jako efekt negocjacji dwóch tożsamości.

RESOCJALIZACYJNE STYMULOWANIE ROZWOJU JAKOŚCI SCHEMATÓW PROCESÓW POZNAWCZYCH I TWÓRCZYCH W PROCESIE INKLUZJI SPOŁECZNEJ:

• Metody twórczej resocjalizacji jako stymulatory procesu destygmatyzacji poprzez zinternalizowane autoprezentacje i wizualizacje (teatr resocjalizacyjny, resocjalizacja poprzez aktywność sportową, drama, muzykoterapia, plastyko terapia);

• Stymulowanie rozwoju struktur poznawczych i twórczych (percepcji, emocji, motywacji, pamięci, myślenia i wyobraźni) w procesie twórczej resocjalizacji.

OD TOŻSAMOŚCI DEWIACYJNEJ DO EX-DEWIACYJNEJ - PROCES DESTYGMATYZACJI INDYWIDUALNEJ:

• Przyswajanie nowych „kostiumów tożsamościowych” (reorganizacja sieci operacyjnej i sieci wartości - kreowanie niezafałszowanych skryptów poznawczych i atrybucji), w trakcie projektowanych interakcji społecznych;

• Nabywanie nowych kompetencji indywidualnych i społecznych w trakcie inspirowanych autoprezentacji;

• Pełnienie alternatywnych ról społecznych, jako efekt metod twórczej resocjalizacji.

OD KOREKCJI DO ROZWOJU.
DWA OBLICZA PEDAGOGIKI RESOCJALIZACYJNEJ:

Efekty resocjalizacji opartej na paradygmacie behawioralno - psychodynamicznym (tradycyjna resocjalizacja) (pozbawianie fragmentów dotychczasowej tożsamości społecznej - poprzez stygmatyzowanie w dewiacyjnej roli oraz dekompletowanie Ja indywidualnego - poprzez zaniżenie poczucia kontroli i wartości).

EFEKTY TWÓRCZEJ RESOCJALIZACJI ROZUMIANEJ JAKO DESTYGMANTYZACJA
W PROCESIE INKLUZJI SPOŁECZNEJ:

NAUKI WSPÓŁDZIAŁAJĄCE Z TWÓRCZĄ RESOCJALIZACJĄ W PROCESIE INKLUZJI SPOŁECZNEJ

• Antropologia kulturowa i Socjologia kultury interakcjonizm symboliczny (teorie ról);

• Psychologia kognitywna (poznawcze teorie osobowości);

• Socjologia dewiacji (teoria naznaczania społecznego i destygmatyzacji);

• Pedagogika resocjalizacyjna (teleologia, diagnoza, prognoza);

• Heurystyka (kultura i sztuka) kreowanie niedewiacyjnych parametrów tożsamości poprzez rozwój struktur poznawczych i twórczych;

• Polityka społeczna, globalna i lokalna;

• Praca socjalna działalność postresocjalizacyjna i postpenitencjarna.

WYKŁAD 6

29.11.2010

UWARUNKOWANIA OGÓLNE (O SILNYM ODDZIAŁYWANIU):

1. Nikt nie chce być izolowany - jesteśmy istotami społecznymi.

2. Wolność jest wpisana w naszą naturę - każde ograniczenie wolności wywołuje reakcje (psychiczne, biologiczne, zdrowotne).

3. Każda agresja stymuluje napięcia i agresję.

4. W sytuacji napięcia mamy problemy z realną oceną sytuacji.

5. Znacząca część czynów przestępczych jest popełniona w warunkach ograniczonej kontroli samego siebie.

6. Znacząca część czynów przestępczych jest popełniona w drodze innowacji (patrz teoria anomii R. Mertona - odmienne rozumienie celów i środków społecznie akceptowanych).

ZAKŁAD KARNY (WIĘZIENIE) JAKO INSTYTUZJA TOTALNA:

Zakład karny (więzienie) - specjalnie strzeżone i wyposażone w system zabezpieczeń miejsce przymusowego odosobnienia, w którym osoby skazane prawomocnym wyrokiem sądu odbywają karę pozbawienia wolności.

Odmienność :

• Czasu;

• Przestrzeni;

• Relacji interpersonalnych;

• Zaspokojenia potrzeb biologicznych, kulturalnych, emocjonalnych, seksualnych, edukacyjnych, zdrowotnych;

• Dualizm struktury (formalne: więźniowie i funkcjonariusze, nieformalne: więźniowie, którzy grypsują i nie grypsują).

Podwójne ograniczenie wolności:

• Aspekt prawny;

• Aspekt emocjonalny.

STRUKTURA ORGANIZACYJNA WIĘZIENNICTWA:

• Zakłady karne podlegające Ministrowi Sprawiedliwości, który stanowi centralny organ nadzoru administracyjno - służbowego nad ich działalnością;

• Naczelnym organem zarządzającym sprawami wykonywania kar pozbawienia wolności we wszystkich zakładach karnych jest Centralny Zarząd Służby Więziennej (jako jednostka organizacyjna <<ministerstwa>>, na czele, którego stoi Dyrektor Generalny podlegający Ministrowi Sprawiedliwości).

RODZAJE ZAKŁADÓW KARNYCH:

• Zakłady karne dla młodocianych art. 84, par.1;

• ZK dla odbywających karę po raz pierwszy art. 85;

• ZK dla recydywistów penitencjarnych art. 86;

• ZK dla odbywających karę aresztu wojskowego art. 94.

TYPY ZAKŁADÓW KARNYCH:

• ZK typu zamkniętego art. 90;

• ZK typu półotwartego art. 91;

• ZK typu otwartego art. 92.

Wniosek : zakłady karne różnią się stopniem zabezpieczenia, izolacji skazanych oraz wynikających z tego obowiązkami i uprawnieniami w zakresie poruszania się w zakładzie i poza jego obrębem.

SPECYFIKA FUNKCJONOWANIA INSTYTUCJI PENITENCJARNEJ (zakładu karnego):

• Społeczność więzienną tworzą dwie z założenia opozycyjne wobec siebie grupy ludzi: osoby pozbawione wolności (osadzeni) i personel instytucji (funkcjonariusze służby więziennej);

• Funkcjonowanie całej społeczności więziennej regulują drobiazgowo normy systemu formalnego (przepisy Kodeksu Karnego wykonawczego).

KLUCZOWE ELEMENTY PROCESU RESOCJALIZACJI I READAPTACJI:

O efektywności wykonywania kary pozbawienia wolności decydują członkowie personelu kategorii pierwszej.

WYKŁAD 7

06.12.2010

STREETWORKING

CECHY PRZESTRZENI DZIAŁAŃ RESOCJALIZACYJNYCH:

KONTEKSTY PRACY W ŚRODOWISKACH RYZYKOWNYCH:

1. Demokratyzacja dystrybucji ryzyka VS nierównomierne szanse w uchronieniu się przed nimi.

2. Konsumeryzm VS kultura ubóstwa;

3. Ekshibicjonizm społeczny VS wstrzemięźliwość i nieporadność wobec mechanizmów społecznych komunikowania się.

4. Nierównomierność szans rozwojowych VS obszary ekonomicznego i społecznego spełnienia.

5. Relatywność norm i obyczajów VS zachwiane mechanizmy kontroli społecznej.

6. Somatyzacja tożsamości VS liberalizacja obyczajowości (cielesność i seksualność).

ŻYCIE W ŚWIECIE RYZYKA:

Współczesny świat - nowe i wzmożone przestrzenie ryzyka

WYKŁAD 8

13.12.2010

TEORIA WIĘZI SPOŁECZNYCH

Socjologiczna teoria kontroli impulsów dewiacyjnych.

W konsekwencji jednostki, u których konwencjonalnie więzi społeczne są słabe, nie czują się zobligowane do stosowania się do uznanych społecznie standardów zachowania.

TEORIA UWARUNKOWAŃ RODZINNYCH:

• Prawidłowy funkcjonujący System rodzinny może w zasadniczy sposób przeciwdziałać wpływom dewiacyjnym grupy rówieśniczej, a także niwelować wpływy niepowodzeń szkolnych, może również wpływać na takie cechy intrapsychiczne jednostki jak poziom samooceny i poczucie własnej wartości;

• Odpowiednie oddziaływania wychowawcze mogą także zwiększać poziom odporności na stres ucząc strategii radzenia sobie ze stresem;

• Zaburzenia na tle więzi emocjonalnych w rodzinie - są postrzegane jako główną przyczynę ,,poszukiwania narkotyku”;

• Zarówno cechy osobowości jak i postawy czy ustosunkowania emocjonalne rodzica wobec dziecka są traktowane jako przyczyna kształtowania się zaburzeń u dziecka.

• Koncepcja psychoanalityczna - E. Froma sprowadza się do doświadczeń wyniesionych z dzieciństwa w kontakcie z matką i ojca;

• Rysy oralne w osobowości człowieka - kształtują się wtedy gdy rodzice obdarzają dziecko czułością i opieką jedynie pod warunkiem, że jest ono wobec nich uległe;

• Rysy analne - są związane z brakiem pewności dziecka co do miłości matki;

• Koncepcja K. Horney - opiera się z kolei na lęku neurotycznym z uwagi na charakter stosunku emocjonalnego rodziców do dziecka;

• Uwarunkowania:

• brak autentycznej miłości;

• nadmierna opiekuńczość;

• postawa poświęcenia;

• restryktywnych praktyk wychowawczych;

• infantylna zależność od siebie [matka];

• kompulsywna potrzeba pozostania w rodzinie;

TEORIE WIĘZI SPOŁECZNYCH :

• Wydarzenie jako eksperyment:

• kontakt z narkotykiem jako związek emocjonalny z dewiacyjną grupą rówieśniczą nastawioną na używanie narkotyków;

Przykład 1.

Moja rodzina - jak tylko sięgnę pamięcią, zawsze żyła swoimi problemami, ja czas wolny spędzałem według własnego pomysłu, głównie to doskwierała mi nuda.

[ Piotr lat 16- zaeksperymentował w 14 roku życia ];

• Młodzież, która czuje się wyalienowana z konwencjonalnego społeczeństwa lub nie czuje się związana ze rodziną, szkołą czy też religią - wyraźnie nie internalizuje społecznie uznanych wartości i standardów aprobowanego społecznie zachowania - jest bardziej podatna na wpływy dewiacyjnych grup, w tym narkomańskich;

• Co rozumiemy przez określenie ,,słabe więzi konwencjonalne”?:

• osłabienie lub nawet brak więzi z takimi osobami znaczącymi w życiu młodego człowieka: członkowie rodziny, nauczyciele, wartościami i instytucjami socjalizującymi [szkoła, kościół], brak zaangażowania działania kulturalne, sportowe.

• Teoria uczenia społecznego - jako element profilaktyki podkreślający prawidłowy przebieg procesu socjalizacji;

Przykład 2.

Jestem uczniem klasy II - ZSZ , tutaj większość jak nie pije to się narkotyzuje. Trafiłem do tej szkoły z wyboru - mam świadomość swoich możliwości, które akceptuję też moja rodzina. Jestem dla nich tak samo ważny jak mój starszy brat - uczeń wzorowy LO. [Robert lat 16];

• Klaryfikacja przyczyny narkomanii oraz innych zachowań dewiacyjnych:

• pojęcie ,,naprężenia” (strain);

• pojęcie ,, dezorganizacji”;

• Co rozumiemy przez określenie ,,naprężenie” ?:

• Pojęcie ,,naprężenia” - jest definiowane jako rozbieżność pomiędzy aspiracjami jednostki (dotyczącymi np.. Celów szkolnych czy zawodowych), a oceną możliwości realizacji tych aspiracji.

• Co rozumiemy pod pojęciem ,,społecznej dezorganizacji” ?:

• wynik słabości lub wręcz niewydolności instytucji społecznych, które nie są wstanie kontrolować zachowań swoich członków.

Przykład 3.

Nigdy nie czułem się tak źle w życiu - jak wówczas kiedy starzy zmusili mnie do pójścia do LO. Kombinowałem już od pierwszej klasy - wydawało mi się, że amfetamina pomoże, okazało się inaczej. [Andrzej lat 18 - trzeci rok używania narkotyków, w tym od roku heroiny].

Przykład 4.

Kiedy starzy się kłócili - to było jeszcze O.K. , ale kiedy się rozeszli, a stara zaczęła pić, nie miałem wyboru, musiałem zająć się sam sobą. Kiedy pierwszy raz złapała mnie Policja na kradzieży miałem 12 -lat, dzisiaj mam 19 lat i palę heroinę od 3 - lat.

[Robert lat 19 - [heroinista].

• Eskalacja - jako kolejny krok utrwalający nałóg:

• Akceptacja zachowań, przynależność do grupy biorącej narkotyki;

• Łatwy dostęp do narkotyków - klimat przyzwolenia społecznego;

• Obserwacja środowiska i ich zachowań - brak katastrofalnych konsekwencji.

• Podstawowa przyczyna - niedostrzeganie różnic indywidualny człowieka!

• Wczesna faza rozwoju dziecka:

Przykład 5.

Rzadko doświadczała gratyfikujących interakcji w domu rodzinnym i szkole lub uzyskiwała mało wzmocnień pozytywnych w czasie tych interakcji. Nie wyrobiła w sobie umiejętności wchodzenia w satysfakcjonujące interakcje w domu rodzinnym i szkole. Rosło poczucie, że ze względu na odrzucenie przez społeczeństwo lub rodzinę ma ,,mało do stracenia”. [opis wywiadu z 19 - letnią Agatą, heroinistką].

• Na co zatem zwrócić uwagę !

• kształcenie umiejętności nawiązywania pozytywnych kontaktów interpersonalnych w środowisku społecznym we wczesnych stadiach rozwojowych, zanim jednostka sprecyzuje swoje poglądy na temat narkotyków, co może przeciwdziałać późniejszym wpływom dewiacyjnej grupy rówieśniczej aprobującej branie narkotyków.

WYKŁAD 9

03.01.2011

METODY I FORMY PRACY W KIERUNKU READAPTACJI

Wykonywanie kary pozbawienia wolności, to przede wszystkim funkcja resocjalizacyjna, którą spełnia proces readaptacji społecznej skazanych.

System penitencjarny w Polsce kieruje się kilkoma zasadami przy wykonaniu kary pozbawienia wolności, min.:

• Zasadą indywidualizacji;

• Zasadą udziału społeczeństwa w wykonywaniu orzeczeń i w świadczeniu pomocy społecznej oraz readaptacji skazanych.

Program wolnościowy

Realizowany jest dzięki zasobom zainteresowanego przy pomocy administracji więziennej, z wykorzystaniem środków oddziaływania stosowanych w wykonywaniu kary pozbawienia wolności.

Są to:

• Zatrudnienie;

• Nauczanie w szkołach więziennych;

• Udział w kursach zawodowych;

• Oddziaływania terapeutyczne;

• Udział w różnego rodzaju programach;

• Kontakt z rodziną i instytucjami zewnętrznymi;

• Udział w zajęciach artystycznych i sportowych;

• Poradnictwo w sprawach obywatelskich;

• Praca socjalna.

Zatrudnienie skazanych należy do najpowszechniej stosowanych środków oddziaływania.

Nauczanie i szkolenie zawodowe umożliwia osadzonym uzyskanie odpowiedniego wykształcenia czy kwalifikacji zawodowych.

Oddziaływania terapeutyczne są skierowane do osób, u których zdiagnozowano różne zaburzenia:

• Uzależnienie od alkoholu;

• Uzależnienie od środków odurzających czy psychotropowych.

Zajęcia artystyczne obejmują formy plastyczne, literackie, muzyczne, teatralne, a także czytelnictwo gazet więziennych i tworzenie własnych wytworów (K. Józefowicz, str. 5 , Warszawa 2006)

Zajęcia sportowe SA promocją zdrowego trybu życia oraz pomagają obniżyć poziom agresji.

Praca socjalna polega na:

• Interwencjach na rzecz osadzonych podejmowanych w środowisku, np. orzecznictwo w urzędach (rentowne, w sprawach niepełnosprawnych);

• Umożliwia wywiązywanie się z obowiązku alimentacyjnego czy przeciwdziałanie bezdomności (K. Józefowicz, str. , Warszawa 2006).

Podtrzymywanie kontaktów z rodziną dotyczy głównie udzielania przepustek na załatwienie ważnych spraw rodzinnych.

Instytucje zewnętrzne świadczące pomoc osobom po zakończeniu kary pozbawienia wolności:

• Polski Czerwony Krzyż (zapewnienie ubrań);

• Ochotnicze Hufce Pracy (przyjęcie do pracy);

• Polski Komitet Pomocy Społecznej (wyposażenie w drobiazgi, np. pasta do zębów);

• Krajowa Rada Kuratorów (kurator udzielający pomocy w sprawach urzędowych i sprawujący opiekę nad daną osobą);

• Stowarzyszenie „Monar”;

• Stowarzyszenie Pomocy Społecznej Rehabilitacji i Resocjalizacji im. H. Ch. Kofoeda.

Fundusz Pomocy Postpenitencjarnej:

• Pokrycie kosztów zakwaterowania;

• Promocja zatrudnienia, aktywizacja zawodowa czy poradnictwo prawne;

• Kursy przygotowania zawodowego;

• Leczenie specjalistyczne;

• Okresowa dopłata do bieżących zobowiązań czynszowych;

• Finansowanie przejazdów środkami komunikacji publicznej;

• Pokrywanie kosztów związanych z uzyskaniem niezbędnych dokumentów, pomoc rzeczowa;

• Udzielanie świadczeń pieniężnych (pomoc socjalna).

Kategorie programów realizowane przez podmioty współpracujące z instytucjami penitencjarnymi:

• Programy edukacji kulturalnej, oświatowej, obywatelskiej;

• Programy profilaktyki agresji i przemocy;

• Programy profilaktyki przeciwalkoholowej;

• Programy profilaktyki narkomanii;

• Programy profilaktyki uzależnień (alkohol, narkotyki);

• Programy profilaktyki HIV / AIDS;

• Programy profilaktyki promocji zdrowia;

• Programy profilaktyki aktywizacji zawodowej z zakresu kultury fizycznej.

„Nieważne, za co, kto siedzi.

Ważne, że chce odmienić swój los.”

Marek Łagodziński - prezes fundacji „Slawek”

UWARUNKOWANIA POMOCY W PROCESIE RESOCJALIZACJI I READAPTACJI

Więzień (eks - przestępca) jako podmiot oddziaływań prospołecznych.

Stereotyp przestępcy - podmiotu przemocy w świadomości społecznej

• Wróg porządku publicznego społecznego i osobistych interesów obywateli;

• Człowiek, który zawinił wobec innych, przyjął postawę wroga wobec dobra wspólnego i indywidualnych interesów obywateli;

• Podważył swoją wartość moralną;

Skutek - w świadomości społeczeństwa wyłania się obraz więźniów jako „ludzi gorszych”.

Badania nad rygoryzmem prawnym, opiniami tematu dolegliwości i skuteczności kary przestępców i represyjności. Dowodzą, że społeczeństwo polskie cechuje się wysokim stopniem potępienia sprawców przestępstw.

Czynniki kształtujące negatywny stosunek społeczeństwa do przestępcy:

• Pojęcie „przestępstwo” jako czynnik społecznie szkodliwy , zakazany, zawiniony i skierowany przeciwko dobru społecznemu (rozstrzyga o podziale ról);

• Zastępowanie terminu „przestępca” zwrotami o silnym pejoratywnym zabarwieniu uczuciowym (np. w mowie potocznej funkcjonują najczęściej następujące określenia: bandyci, zbrodniarze, zboczeńcy, dewianci);

• Stereotyp przestępcy wroga eksponują i wzmacniają środki masowego przekazu koncentrując się na przestępstwach gwałtownych i na samym czynie, najchętniej okrutnym, mało dbając o właściwy kontekst oceny;

• Polityka kryminalna rozumiejąca swoje zadanie jako zwalczanie przestępczości.

Skutek nieadekwatnej percepcji obrazu przestępcy:

• Stereotyp przestępcy wroga, przenosi interakcję (przestępca - społeczeństwo) na płaszczyznę walki i określa strategię postępowania z przestępcami.

• Pomoc (w aspekcie psychologicznym) - zachowanie prospołeczne (którego punktem odniesienia są inne osoby, grupy, instytucje, idee);

• Podstawowa cecha zachowań prospołecznych - gotowość do realizowania celów pozaosobistych.

Podział zachowań prospołecznych:

• Zachowanie allocentryczne (obejmujące taką klasę czynów człowieka, które są podejmowane ze względu na interesy innej osoby i mające na celu zapewnienie optymalizacji funkcjonowania, ochrony lub rozwoju drugiego człowieka);

• Zachowanie socjocentryczne (ukierunkowuje działania podmiotu na rzecz grupy, instytucji, idei, a więc określonego układu społecznego).

Kierunek działania człowieka usposobionego prospołecznie:

Wywoływanie pozytywnych skutków dla podmiotu obcego (uwaga: własny pożytek może być ubocznym efektem, nigdy celem przedsięwzięcia).

Cechy wspólne zachowań prospołecznych:

• Motywacja empatyczna, dochodząca do skutku za sprawą wrodzonych zdolności człowieka do współodczuwania z innymi;

• Motywacja egoistyczna ,dochodząca do skutku w wyniku naturalnej skłonności człowieka do koncentrowania uwagi na sobie i swoich potrzebach;

• Motywacja normatywna, dochodząca do skutku za sprawą zinternalizowanych w toku socjalizacji i procesów uczenia norm moralnych, wzorów obyczajowych;

• Motywacja identyfikacyjna, występuje w wyniku rzutowania obrazu własnej osoby na osoby podobne pod względem biologicznym (kalectwo, uzależnienie).

1

DRAMATYZACJA

wtyczki

PREZENTACJE PRAWDZIWE

Aktorzy

Przynęty

klakierzy

fasada

występ

Wynik

Resocjalizacja

destygmatyzacja poprzez nowe role społeczne

zmiana priorytetów życiowych

rytualizacja pozbywania się piętna

podwyższanie jakości kompetencji osobistych

zmiana sposobu myślenia o samym sobie

tworzenie niezafałszowanych skryptów i atrybucji

reorganizacja sieci poznawczej (operacyjnej i wartości)

rozwój i reorganizacja schematów poznawczych
i nabywanie nowych kompetencji
w oparciu o stymulowane autoprezentacje i wizualizacje

• Narastająca częstotliwość zachowań przestępczych;

• Rosnąca różnorodność tych zachowań - dynamika zmian;

• Obniżający się wiek zachowań przestępczych;

• Interakcje pomiędzy zachowaniami patologicznymi (przestępczymi);

• Niska efektywność oddziaływań resocjalizacyjnych;

• Niedostatek środków i bazy;

• Trudności w przełamywaniu barier.

Ryzyko śmierci:

• Niepewność czasu;

• Niepewność miejsca;

• Niepewność przyczyny;

• Dehumanizacja śmierci.

Ryzyko życia:

• Ryzyko nowych chorób (cywilizacyjne);

• Wojny i katastrofy;

• Terroryzm;

• Bezrobocie;

• Kontakt z patologią i dewiacją;

• Problemy społeczne;

• Kryzys ekonomiczny;

• Problemy ekologiczne;

• Problemy energetyczne;

• Dystans edukacyjny.

---