Międzynarodowe sądownictwo

Spór - w prawie międzynarodowym jest to sytuacja, w której istnieją sprzeczne stanowiska między osobami (podmiotami tego prawa). Według orzeczenia Stałego Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej spór jest to niezgoda co do prawa lub faktu, sprzeczność stanowisk prawnych lub interesów między dwoma osobami

1. brak zgody w przedmiocie kwestii prawnej lub stanu faktycznego z przeciwieństwem prawnych stanowisk lub interesów między stronami;

2. jest to sytuacja, w której punkty widzenia dwóch stron są wyraźnie przeciwstawne;

Sytuacja w odróżnieniu od sporu mówi o stanie, który może prowadzić do porozumień.

Napięcie w stosunkach między państwami - stan, w którym następuje antagonizm bez jasno zdefiniowanego przedmiotu nieporozumień lub gdy ten przedmiot pozostaje na dalszym planie;

Konflikt-rodzaj sporu międzynarodowego, który przybrał ostrzejszą formę, grozi użycie sił zbrojnych lub też siły te zostały użyte , czyli mamy konflikt zbrojny.

1. Zagrażające i niezagrażające utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa (zbrojne zdecydowanie zagrażają)

• prawne - jego podstawę stanowi akt prawa międzynarodowego lub taki, który nadaje się do postępowania sądowego;

• polityczny - brak podstawy prawnej, strony posługują się takimi ogólnymi klauzulami jak np. honor państwa, czy też inne elementy, które mogą oddziaływać na emocje obywateli;

Środki pokojowego załatwiania sporów:

1. Dyplomatyczne:

Rokowania bezpośrednie - państwa starają się rozwiązać spór w drodze bezpośredniej wymiany poglądów;

Dobre usługi i mediacja - obydwa te środki są elementem procedury pomocniczej, która ułatwia rokowania bezpośrednie. Różnice:

• dobre usługi: podmiot świadczący usługi doprowadza strony do stołu rozmów kończąc na tym swoją rolę;

• mediacje: rola mediatora jest podobna ale także kieruje on prowadzonymi rozmowami, uczestniczy czynnie w rokowaniach, może przedstawiać propozycje dotyczące załatwienia sporu, a niekiedy także może być gwarantem osiągniętego porozumienia, mediatorami mogą być: osoby fizyczne, państwa, organizacje międzynarodowe mogą wyznaczać mediatorów działających w imieniu danej organizacji;

Komisje badań - mają na celu wyjaśnienie kwestii spornej, w przypadku gdy między stronami sporu istnieje różnica zdań co do oceny stanu faktycznego; wynik prac takiej komisji nie jest wiążący, tworzenie zarówno przez państwa, jak i organizacje międzynarodowe np. przez ONZ.

Koncyliacja - metoda załatwiania wszelkiego rodzaju sporów międzynarodowych, gdzie strony powołując komisję bądź to na podstawie stałej, bądź też doraźnie dla zajęcia się sporem; wykazuje pewne podobieństwa do mediacji, lecz komisja sama przedstawia metodę rozwiązań sporu bez konsultacji ze stronami.

2. Sądowe:

Sądy rozjemcze - polega na załatwianiu sporu za pomocą orzeczenia wydanego przez jeden lub więcej arbitrów wybranych przez strony sporu.

Rodzaje arbitrażu:

1. fakultatywny - wówczas, gdy na oddanie sporu pod arbitraż wymagana jest zgoda obydwu stron. Niezorganizowany jest, gdy strony wybierają arbitrów do poszczególnych sporów. Zorganizowany jest, gdy istnieje stały sąd rozjemcy, któremu strony przekazują wynikłe między nimi spory.

2. obligatoryjny - wówczas, gdy strony w uprzednio zawartej umowie zgodziły się, że na żądanie jednej z nich spór zostanie oddany pod arbitraż.

Podstawy działalności sądu rozjemczego:

• umowy stron kompromis albo zapis na sąd - w której strony zgadzają się na arbitraż;

• zawieranie różnych postanowień;

• wyznaczenie składu osobowego sądu rozjemczego;

Dwa możliwe rozwiązania:

1. SYSTEM TRADYCYJNY (EUROPEJSKI) - polega na przekazaniu sporu do rozwiązania szefowi wybranego państwa trzeciego, mniej fachowy.

2. SYSTEM AMERYKAŃSKI - polega na oddaniu sporu do rozstrzygnięcia komisji mieszanej, która może mieć skład 3 lub 5 osobowy i w jej skład wchodzi po 2 lub po 1 przedstawicielu każdej ze stron sporu oraz tzw. superarbiter powoływany za zgodą obydwu stron, bardziej fachowy.

Oprócz tych dwóch jest także 3, czyli:

SYSTEM TRYBUNAŁU MIESZANEGO: skład po 1 przedstawicielu z każdej e stron i 3 arbitrów wybranych z państw trzecich, bardziej bezstronny.

Od wyroku sądu arbitrażowego nie ma możliwości odwołania w trybie zwykłym, chyba że strony w tym kompromisie postanowiły inaczej.

Jeśli chodzi o uzasadnienie wyroku, to wygląda to różnie. Jeśli wyrok pochodzi od szefa państwa trzeciego, wówczas nie zawiera on uzasadnienia. Jeśli pochodzi z systemu np. amerykańskiego uzasadnienie posiada.

Sądy stałe:

Międzynarodowy Trybunał Sądowniczy jest organem sądownictwa ONZ i składa się z 15 niezawisłych sędziów, wybieranych na 9-letnią kadencję z możliwością reelekcji z tym, że co 3 lata ustępuje 1/3 sędziów. Wyboru sędziów dokonuje Zgromadzenie Ogólne i Rada Bezpieczeństwa. Za wygranych uważa się sędziów, którzy zdobyli bezwzględną większość głosów zarówno w Zgromadzeniu Ogólnym i Radzie Bezpieczeństwa. Jako strona przed trybunałem mogą występować wyłącznie państwa.

Kompetencje Trybunału:

• rozstrzyganie wszelkich sporów, które wniosą państwa, a także wszelkie sprawy wyraźnie wymienione w Karcie Narodów Zjednoczonych lub w obowiązujących traktatach lub konwencjach, kompetencja Trybunału ma zasadniczo charakter fakultatywny;

• wyjątkiem jest kompetencja obligatoryjna, która może dotyczyć następujących spraw:

• interpretacji traktatu;

• jakiegokolwiek zagadnienia prawa międzynarodowego;

• zaistnienie faktu, który gdyby był stwierdzony stanowiłby naruszenie zobowiązania międzynarodowego;

• wysokości i rozmiarów odszkodowania należnego z tytułu niewywiązania się ze zobowiązania międzynarodowego;

• może wydawać opinie doradcze w każdej kwestii prawnej;

Podstawy orzekania Trybunału:

-umowy międzynarodowe;

-zwyczaj międzynarodowy;

-ogólne zasady prawa;

-orzecznictwo sądowe i poglądy doktryny, jako środek pomocniczy w stwierdzaniu norm prawnych.

Ponadto także Trybunał może orzekać ex aequo et bono, czyli wg zasad słuszności, jeżeli strony na to się zgodzą.

Postępowanie przed Trybunałem:

• pisemna - strony przedkładają Trybunałowi poszczególne pisma i dokumenty;

• ustna - sama rozprawa przed Trybunałem, która ma charakter publiczny chyba, że strony zażądają, sprawy bez udziału publiczności lub jeśli sam Trybunał tak zadecyduje;

Postępowanie kończy się wydaniem wyroku, który zapada większością głosów decyduje głos przewodniczącego. Sędzia przegłosowany, który nie zgadza się z treścią wyroku może złożyć zdanie odrębne, która jest załączone końcowego wyroku.

Wyrok jest ostateczny wiąże tylko strony sporu i tylko w odniesieniu do rozstrzygniętego sporu. Jedyny możliwy środek odwoławczy to złożenie rewizji wyroku, jedynie w przypadku odkrycia faktu nieznanego Trybunałowi ani stronie żądającej rewizji w chwili wydawania wyroku, a który to fakt mógłby mieć decydujący wpływ na wydanie wyroku. Żądanie rewizji może być zgłoszona w ciągu 6 miesięcy od chwili odkrycia tego nowego faktu i nie później niż w ciągu 10 lat od wydania wyroku.

Inne sądy międzynarodowe:

Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza: utworzony 1966r. i jego siedzibą jest Hamburg. Składa się z 21 niezawisłych sędziów i rozpatruje spory dotyczące interpretacji lub stosowania konwencji o prawie morza. Decyzje Trybunału są ostateczne, wiążąca tylko dla stron i tylko w danej sprawie.

Europejski Trybunał Praw Człowieka: to sąd powołany na podstawie Europejskiej Konwencji o Ochronie praw Człowieka. Składa się z 45 sędziów wybieranych na 6-letnią kadencję z możliwością reelekcji i rozpatruje sprawy związane z naruszeniem postanowień Europejskiej Konwencji lub jej protokołów. Jako strona może starać się zarówno osoba fizyczna, grupa jednostek, jak i państwo, organizacje z tym, że warunkiem jest wykorzystanie wszelkich środków odwoławczych przewidzianych prawem wewnętrznym.

Między amerykański Trybunał Praw Człowieka: to organ sądowniczy Organizacji Państw Amerykańskich i rozpatruje spory związane z interpretacją lub stosowaniem Amerykańskiej Konwencji Praw Człowieka. Jako strony wyłącznie państwa, a także komisja.

3. Środki przymusu niebędące wojną: środki nacisku na stronę przeciwną w celu skłonienia jej do określonego zachowania. Wśród tych środków można wyróżnić dwie grupy, czyli retorsję i represję.

retorsja - polegają na zastosowaniu wobec państwa, którą naruszyło interesy, drugiego państwa podejmując środki, zgodne z prawem międzynarodowym, środków podobnej natury;

represja - bezprawne działanie w odpowiedzi na podobne bezprawne działania z drugiej strony. Prawo międzynarodowe dopuszcza niektóre pod pewnymi względami (proporcjonalności, humanitarności).

???

NATO

Zasadniczą podstawą działania jest Traktat Północnoatlantycki podpisany 4 kwietnia 1949r.

Opiera się na trzech zasadach:

1. zasada całkowitej suwerenności państw członkowskich;

2. zasada jednomyślności przy podejmowaniu decyzji;

3. zasada rozdziału politycznej NATO od struktury wojskowej;

Organy NATO

• siedzibą zasadniczych jest Kwatera Główna mieszcząca się w Brukseli, miejsce spotkań wojskowych i cywilnych przedstawicieli państw członkowskich;

1. Organy Polityczne:

1. Rada Północnoatlantycka:

• Jest to jedyny organ wyraźnie wymieniony w Traktacie.

• Główny organem decyzyjnym NATO, gromadzącym stałych przedstawicieli państw członkowskich.

• Rada zbiera się dwa razy do roku na szczeblu ministerialnym.

• W szczególnym wypadku rada może się zbierać na szczeblu szefów rządów państw, tzw. Szczyty.

• Kompetencje: wszelkie aspekty działalności NATO.

1. Komitet Planowania Obronnego:

• Składa się ze stałych przedstawicieli, spotkania dwa razy w roku na szczeblu ministrów.

• Przedstawicieli mają wszystkie państwa członkowskie z wyjątkiem Francji.

• Kompetencje: kwestie planowania obrony, integracja sił wojskowych państw członkowskich NATO.

• Pracami komitetu kieruje Sekretarz Generalny NATO.

1. Grupa Planowania Nuklearnego:

• Główne forum konsultacyjne w sprawach dotyczących roli sił nuklearnych w polityce bezpieczeństwa i sił obronnych NATO.

• W pracach uczestniczą wszystkie państwa członkowskie z wyjątkiem Francji.

• Obraduje na szczeblu Ministrów Obrony dwa razy do roku.

• Natomiast na szczeblu ambasadorów zbiera się w zależności od potrzeb.

1. Wysoki Komitet Planowania Centralnego na sytuację nadzwyczajnych zagrożeń:

• Ciało doradcze zajmujące się ochroną ludności cywilnej, a także wykorzystaniem cywilnych zasobów do wsparcia działalności NATO.

• Rolą komitetu jest rozwój procedur reagowania w sytuacjach kryzysowych.

• Uczestniczą wszystkie państwa członkowskie, a niektóre posiedzenia są otwarte dla państw spoza NATO.

• Komitet zbiera się dwa razy do roku na sesjach plenarnych.

1. Sekretariat Międzynarodowy:

• Organ o charakterze doradczym i administracyjnym.

• Składa się z biura Sekretarza Generalnego oraz 6 oddziałów:

• oddział spraw politycznych i polityki bezpieczeństwa;

• oddział operacyjny;

• oddział inwestycji obronnych;

• oddział polityki obronnej i planowania;

• oddział dyplomacji publicznej;

• oddział wykonawczy;

• Na czele sekretariatu stoi Sekretarz Generalny nominowany przez państwa członkowskie NATO, jego kadencja trwa 4 lata.

• Przewodniczy on Radzie Północnoatlantyckiej, Komitetowi Planowania Obrony, a także Grupie Planowania Nuklearnego;

• Ma uprawnienia do prowadzenia misji pojednawczych w razie różnic zdań między państwami członkowskimi.

• Kieruje Sekretariatem Międzynarodowym.

• Reprezentuje NATO w stosunkach międzynarodowych.

2. Organy Wojskowe:

1. Komitet wojskowy NATO:

• Organ odpowiedzialny za wszystkie zasadnicze sprawy wojskowe.

• Skład: szefowie sztabów generalnych państw członkowskich, którzy

• reprezentują swoich ministrów obrony z wyjątkiem Islandii (nie ma wojska).

• Konsultacje na szczeblu szefów sztabów.

• Dowództwo sił sojuszniczych NATO do spraw operacyjnych.

• Dowództwo sił sojuszniczych NATO do spraw transformacji.

• Spotkania z delegatami państw partnerskich.

• Składanie wizyt i rewizyt, a także sprawy związane z udziałem przedstawicieli państw członkowskich w kursach orgaznizowanych przez Akademię Obrony NATO.

• Doradza Sekretarzowi Generalnemu, a także innym strukturom nadrzędnym.

1. Międzynarodowy Sztab Wojskowy:

• Organ wspomagający Komitet Wojskowy.

• W jego skład wchodzą przedstawiciele wojskowi poszczególnych państw i pomocniczy personel cywilny.

• Na czele sztabu stoi Dyrektor w randze generała broni lub admirała, powoływany przez państwa członkowskie i zaaprobowany przez Komitet Wojskowy.

3. Organizacje Pomocnicze.

Siły zbrojne NATO:

1. Siły reagowania: jednostki wszystkich rodzajów sił zdolne do natychmiastowego działania w razie kryzysu. Istotną rolę odgrywają siły odpowiedzi NATO. Mogą być użyte do takich zadań jak: zwalczanie terroryzmu, zarządzanie kryzysowe, działanie w charakterze sił pierwszego rzutu w każdym zakątku świata. Mogą liczyć do 25 tysięcy żołnierzy, i powinny być zdolne do rozmieszczenia w danym rejonie w ciągu 5 dni od podjęcia decyzji w tym zakresie.

2. Główne siły obrony: składa się z jednostek wszystkich rodzajów wojsk zdolne do odstraszania przeciwnika i obrony państw NATO (formacje narodowe i międzynarodowe - wielonarodowe korpusy np. Korpus północny-wschód, Korpus niemiecko-duńsko-polski, Korpus holendersko-niemiecki, dwa Korpusy amerykańsko-niemieckie)

3. Siły wzmocnieni: jednostki o różnym stopniu gotowości bojowej, które mogą być tez użyte do odstraszani, obrony i rozwiązywania kryzysów. Wzmacniają poprzednie rodzaje.

Sposób działania NATO w sferach należących do kompetencji:

1. Konsultacje polityczne: ustalenie wspólnego stanowiska państw członkowskich, mogą być prowadzone formalnie i nieformalnie.

2. Działanie w sytuacjach kryzysowych: Rada Północnoatlantycka, Komitet Planowania Obrony i Komitet Wojskowy, ćwiczenia mające na cele usprawnienie systemu postępowania w sytuacjach kryzysowych.

3. Planowanie obronne: zawsze rozpoczyna się od uzgodnienia koncepcji strategicznej, natomiast bardziej szczegółowe są ustalane przez ministrów obrony co dwa lata.

Organizacja zapewniająca obronę zbiorową zapewniony przez art.5 Traktatu Północnoatlantyckiego.

Zagrożenie dla bezpieczeństwa określa się jako potencjalne lub istniejące zjawiska, sytuacje bądź działania godzące w wartości i interesy oraz stwarzające niebezpieczeństwo dla takich podstawowych wartości jak życie i zdrowie dla ludzi bytu, mienia i środowiska oraz powodujące destrukcje bądź też destabilizacje organizacji życia społecznego i państwowego, a także zniweczenie bądź osłabienie możliwości rozwoju. Charakteryzują się dwoma podstawowymi cechami:

1. Zagrażają one w sposób drastyczny i w stosunkowo krótkim okresie jakości życia mieszkańców danego państwa.

2. Niosą ze sobą istotne zagrożenie ograniczenia możliwości dokonywania wywodów politycznych przez rząd państwa lub prywatne instytucje pozarządowe w ramach państwa.

Klasyfikacja zagrożeń:

1. Kryterium przedmiotowe:

• Zagrożenia polityczne - jest to stan w którym nasilają się działania zorganizowanych dóbr społecznych albo politycznych uniemożliwiające wypełnianie przez państwo jego głównych funkcji, a przez to niweczące i osłabiające działania organów lub instytucji realizujących cele i interesy narodowe. Źródła: nieprzestrzeganie prawa międzynarodowego, tendencje separystyczne, niestabilny system rządów, przestępczość zorganizowana przenikająca do struktur władzy, brak troski o bezpieczeństwo ze strony państwa. Charakteryzuje się tym, że eliminacja zagrożenia wymaga zaangażowania wszystkich struktur państwowych, a czasem całego społeczeństwa, np. zapobieganie i zwalczanie przestępczości.

• Zagrożenia militarne - potencjalne lub istniejące niebezpieczeństwo użycia przemocy zbrojnej bezpośrednio lub pośrednio przeciwko wartościom i interesom narodowym. Źródła: potencjał militarny innych państw oraz możliwość jego użycia, własna słabość militarna, własne siły zbrojne;

• Zagrożenia terrorystyczne - powiązane z czynnikami politycznymi oraz militarnymi, terroryzm definiuje się jako przemyślane użycie przemocy lub zagrożenia w celu wywołania strachu, przemyślane zastraszanie i wymuszanie na rządach lub społeczeństw w celach nacisku politycznego, religijnego lub ideologicznego. Czynniki sprzyjające rozwojowi terroryzmu:

• stosunkowo niewielkie koszty przeprowadzenia zamachu terrorystycznego;

• łatwa dostępność środków rażenia dla grup terrorystycznych;

• powszechna dostępność systemów informatycznych;

• łatwa dostępność do miejsc publicznych;

• znaczna trudność w zapobieganiu ataków terrorystycznych;

• silne oddziaływanie psychologiczne na opinię publiczną (strach, niepewność);

• trudność w identyfikacji w ujęciu i ukaraniu zarówno bezpośrednich sprawców ataków terrorystycznych jak też ich zleceniodawców;

Zwalczanie terroryzmu powinno objąć wszystkie dziedziny i funkcje państwa.

• Zagrożenia ekonomiczne - rodzaj zagrożenia bezpieczeństwa w wyniku, którego może nastąpić osłabienie potencjału gospodarczego. Stan, w którym państwo nie może przeciw wstawić się takim oddziaływaniom zewnętrznym i wewnętrznym, które uniemożliwiają rozwój ekonomiczny zgodny z określonymi kierunkami i tempem, a przez to osłabiają potencjał gospodarczo-obronny.

• Zagrożenia społeczne - wszelkie przypadki niebezpieczeństwa utraty zdrowia i życia, tożsamości narodowej i etnicznej poszczególnych społeczności oraz bezpieczeństwa socjalnego i publicznego.

• Zagrożenia ekologiczne - rozumiane jako rodzaj zagrożenia w wyniku, którego może nastąpić niebezpieczeństwo dla istot żywych na skutek zmiany środowiska naturalnego. Można podzielić na zagrożenia:

• antropogeniczne, czyli wynikające z działalności człowieka;

• nieantropogeniczne, czyli będą ce wynikiem działania samych sił natury, bez udziału człowieka.

2. Kryterium środowiska:

• Zagrożenia przyrodnicze.

• Zagrożenia społeczne.

• Zagrożenia polityczne.

• Zagrożenia gospodarcze.

• Zagrożenia naukowo-techniczne są to zagrożenia wynikające z postępu naukowo-technicznego i dotyczą przede wszystkim wpływu na środowisko naturalne.

3. Kryterium źródła zagrożeń:

• Naturalne są to zagrożenia, które powstają niezależnie od działalności człowieka.

• Techniczne - awarie urządzeń, instalacji będące efektem działalności człowieka.

• Zagrożenia ustrojowe - wynikają z patologii systemu konstytucyjnego państwa.

• Zagrożenia demograficzne - gwałtowny przyrost ludności/ spadek liczby ludności.

• Zagrożenia ideologiczne/kulturowe:

• propaganda międzynarodowa, odpowiednio ukierunkowana część informacji przekazywanej w środowisku międzynarodowym.;

• dywersja ideologiczna - skrajnie nie przyjazna odmiana propagandy, która dotyczy wybranych dóbr społecznych i narodów, ma na celu spowodowanie dezinformacje i zachwianie postaw;

• wojna psychologiczna - rodzaj propagandy międzynarodowej o jeszcze szerszym zakresie i o brutalniejszym charakterze.

4. Kryterium zasięgu zagrożenia:

• Charakter globalny:

• ogólnoświatowa skala zagrożeń (dotyczą całej społeczności międzynarodowej);

• duża waga takich zagrożeń (wiele negatywnych następstw);

• sposób walki z tymi zagrożeniami wymagający zjednoczenia w tym celu wysiłków i działań całej wspólnoty międzynarodowej.

• Kontynentalny.

• Regionalny.

• Subregionalny.

• Lokalny.

5. Kryterium skali zagrożenia:

• Zagrożenia światowe - odnoszą się do wszystkich państw, wysiłki należą do całej społeczności międzynarodowej.

• Zagrożenia międzynarodowe - pomiędzy relacji konkretnymi uczestnikami wspólnoty międzynarodowej.

• Zagrożenia państw - odnoszą się do konkretnego państwa jako całości.

• Zagrożenia jednostki administracyjnej - to takie, które odnoszą się do danej jednostki kraju.

6. Kryterium skutków zagrożeń:

• Zagrożenia fizyczne czyli powodujące faktyczne zniszczenie lub uszkodzenie jakiegoś dobra.

• Zagrożenia psychiczne czyli powodujące z kolei straty niematerialne.

7. Kryterium miejsca zagrożeń:

• Zagrożenia wewnętrzne czyli występujące wewnątrz danego państwa.

• Zagrożenia zewnętrzna czyli mające swoje źródło poza granicami państwa.

8. Kryterium dynamiki rozwoju:

• Zagrożenia dynamiczne czyli wywołujące konsekwencje w krótkim czasie po ich wystąpieniu.

• Zagrożenia pełzające czyli mogące dogorywać przez dłuższy okres czasu, po którym ujawniają się negatywne konsekwencje.

Bezpieczeństwo - w skrócie, stan dający poczucie pewności i gwarancje jego zachowania oraz szansę na doskonalenie. Ma wiele różnych znaczeń.

1. Bezpieczeństwo rozumiane jako pewien stan braku zagrożenia, wolności od zagrożeń. Mamy tu cztery postaci bezpieczeństwa:

• stan braku bezpieczeństwa - wówczas gdy występuje duże rzeczywiste zagrożenie, a postrzeganie tego zagrożenia jest prawidłowe;

• stan obsesji występuje wtedy, gdy nieznaczne zagrożenie jest postrzegane jako duże(np. był jeden zamach, w którym zostało rannych kilka osób i od razu wypowiadamy wojnę terroryzmowi);

• stan fałszywego bezpieczeństwa ma miejsce wówczas, gdy zagrożenie jest poważne, a postrzegane bywa jako niewielkie(na obrzeżach miasta już walczą ludzie, a w TV mówią nam, że nic się nie dzieje i w to wierzymy);

• stan bezpieczeństwa występuje wtedy, gdy zagrożenie zewnętrzne jest nieznaczne, a jego postrzeganie prawidłowe

2. Bezpieczeństwo jako proces, czyli bezpieczeństwo oraz jego organizacja podlegają zmianom stosownie do naturalnych zmian uwarunkowań bezpieczeństwa.

3. Bezpieczeństwo jako stan i proces, czyli zakłada, że pojęcie bezpieczeństwa

może być zupełnie inaczej postrzegane w zależności od miejsca w którym jesteśmy i czasu. Idąc tą drogą przychodzi nam do głowy, że zapewnienie pełnego bezpieczeństwa na zawsze jest niemożliwe

Mamy też trzy kolejne podziały, w znaczeniu:

1. Centralnej kategorii społecznej: bezpieczeństwo stanowi pewną pierwotną, egzystencjalną oraz naczelną potrzebę i wartość, co dotyczy zarówno jednostek, społeczności lokalnych, a także państw; stanowi priorytetowy cel działania państwa na wszelkich szczeblach jego działalności.

2. Funkcjonalnym: odnosi się do roli jaką spełnia bezpieczeństwo w hierarchii danego państwa oraz społeczeństwa.

Bezpieczeństwo polega na realizacji dwóch współzależnych funkcji:

1. podstawowa - polega na ochronie wartości i interesów przed istniejącymi i potencjalnymi zagrożeniami;

2. pomocnicza (akcesoryjna) - tworzenie zewnętrznych i wewnętrznych warunków dla swobodnego rozwoju i sprostania wyzwaniom jakie niesie zmienność i postęp cywilizacyjny;

3. W ujęciu strukturalnym (systemowym): całokształt przygotowania i organizacji państwa do tworzenia bezpieczeństwa, obejmuje następujące elementy:

1. Prawne podstawy bezpieczeństwa, czyli akty normatywne odnoszące się do zagadnień związanych z rozumianym bezpieczeństwem.

2. Polityka i strategia bezpieczeństwa: to celowa i zorganizowana działalność upoważnionych organów państwa, zmieniająca do stałego zapewnienia optymalnego bezpieczeństwa narodowego, a także często równocześnie także bezpieczeństwa międzynarodowego.

3. Cywilna i wojskowa organizacja ochrony i obrony narodowej: organy administracji państwowej odpowiadające za zapewnienie ochrony i bezpieczeństwa państwa.

4. Infrastruktura bezpieczeństwa: infrastruktura, która służy celom ściśle obronnym, ale też ta cywilna, która na co dzień służy i odgrywa też istotną rolę.

5. Edukacja dla bezpieczeństwa: różnego rodzaju działania uświadamiają inicjatywy pro obronne, współpraca, społeczeństwo z siłami zbrojnymi itp.

6. Sojusze oraz współpraca międzynarodowa w dziedzinie bezpieczeństwa: realizowana przez państwo polityka zagraniczna, której skonkretyzowaniem są umowy, sojusze dotyczące bezpieczeństwa.

4. Bezpieczeństwo w znaczeniu wąskim i szerokim:

1. w znaczeniu wąskim rozumiana jako brak zagrożeń, czyli jest to ujęcie negatywne;

2. w znaczeniu szerokim kładzie nacisk na aktywne kształtowanie bezpieczeństwa, czyli to ujęcie pozytywne.

Bezpieczeństwo może systematyzować w oparciu o różne kryteria:

1. Zasięg terytorialny:

1. bezpieczeństwo narodowe (państwowe) - zdolność narodu do obrony swoich wewnętrznych wartości przed zewnętrznymi zagrożeniami, te wartości to:

• przetrwanie - biologiczne, etniczne, przetrwanie państwa jako organizacji terytorialnej;

• integralność terytorialna - dążenie do niepodzielności swego terytorium;

• niezależność polityczna - suwerenność w stosunkach zewnętrznych, a także możliwość swobodnego decydowania o ustroju wewnętrznym;

• jakość życia;

Realizacja tych zadań odbywa się w różny sposób: powoływanie odpowiednich organów, umiejętna polityka zagraniczna itp.

1. Bezpieczeństwo międzynarodowe - brak obiektywnie istniejących zagrożeń i subiektywnych obaw oraz zgodne dążenie i działanie społeczności międzynarodowej na rzecz określonych wartości państwowych i pozapaństwowych za pomocą norm, instytucji i instrumentów zapewniających pokojowe załatwianie sporów oraz tworzenie gospodarczych, społecznych, ekologicznych i innych przesłanek, dynamiczny, stabilności i eliminowaniu zagrożeń.

2. W ramach ogólnej kategorii bezpieczeństwa międzynarodowego możemy wyróżnić dalsze kategorie:

• lokalne;

• subregionalne;

• regionalne;

• ponadregionalne;

• globalne (światowe);

• Przedmiot bezpieczeństwa:

1. Bezpieczeństwo polityczne - zapewnienie obrony interesów politycznych państwa zarówno w sferze zewnętrznej, jak i wewnętrznej.

2. Bezpieczeństwo militarne - przez dłuższy czas było synonimem bezpieczeństwa, brak zagrożenia militarnego ze strony innych państw.

3. Bezpieczeństwo ekonomiczne - wyróżniamy tu bezpieczeństwo: finansowe, surowcowe, technologiczne itp.

4. Bezpieczeństwo informacyjne - ma różne aspekty, konieczności zabezpieczenia informacji kluczowych dla bezpieczeństwa państwa.

5. Bezpieczeństwo społeczne - definiowane w różny sposób, jest to ochrona, którą dostarcza społeczeństwo swoim członkom poprzez zapobieganiem ekonomicznej i społecznej nędzy, która może być spowodowana redukcją zasobów, chorobą, macierzyństwem, dyskryminacją w sektorze zatrudnienia, bezrobociem, niepełnosprawnością, podeszłym wiekiem i śmiercią.

6. Bezpieczeństwo kulturowe - kwestie związane z ochroną kultury, dziedzictwa narodowego, zachowania tych dziedzictw dla teraźniejszych i przyszłych pokoleń.

7. Bezpieczeństwo ekologiczne - dotyczy wpływu rozwoju cywilizacyjnego na środowisko naturalne.

8. Bezpieczeństwo ideologiczne - ochrona przed skrajnymi ideologiami.

???

1. Rada Gospodarczo Społeczna:

• 54 członków, wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne na 3 lata z tym, że co roku ustępuje 1/3 członków;

• 14 miejsc przewidzianych jest dla państw afrykańskich, 11 z państw azjatyckich, 10 dla państw ameryki łacińskiej, 6 dla państw Europy Zachodniej i 13 Europy Wschodniej i pozostałych;

• koncentruje się na współdziałaniu, rozwiązywaniu problemów ekonomicznych i społecznych z innymi organizacjami międzynarodowymi zarówno rządowymi (powiązane na podstawie specjalnych umów zawieranych pomiędzy ONZ, a tymi organizacjami), jak i pozarządowymi (są one powiązane z radą przez tzw. status konsultacyjny, 1 - ogólny status konsultacyjny jest przyznawany organizacją wnoszący wkład w całokształt działalności rady i jej działów pomocniczych, 2- specjalny status konsultacyjny, który jest przyznawany organizacją wnoszącym tylko w niektóre dziedziny aktywności rady) ;

2. Rada Powiernicza:

• 5 stałych członków Rady Bezpieczeństwa + państwa zarządzające terytoriami powierzonymi + takiej liczby państw wybranych przez Zgromadzenie Ogólne na trzy lata, tak aby liczba państw zarządzających była równa liczbie państw niezarządzających państwami powierzonymi;

• terytoria objęte systemem powierniczym:

• dawne terytoria mandatowe (wyjątek Namibia);

• kolonie odebrane państwom zwyciężonym w II wś (Afryka Zachodnia - Somalia);

• kolonie, które zostały dobrowolnie oddane pod zarząd powierniczy (np. Kamerun, Samoa Zachodnia, Togo);

• Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości:

• organ sądowniczy;

• opinie doradcze w każdej kwestii prawnej na żądanie organów ONZ i organizacji wyspecjalizowanych;

4. Sekretariat:

• kierowany przez Sekretarza Generalnego i dodatkowo składa się z jego personelu;

• jednostka administracyjna ONZ;

• Sekretarza wybiera Zgromadzenie ogólne na 5-letnią kadencję;

• Kompetencje Sekretarza:

-najwyższy funkcjonariusz administracyjny ONZ;

-ma prawo do brania udziału we wszystkich posiedzeniach Zgromadzenia Ogólnego;

-Rady Bezpieczeństwa, Rady Gospodarczo Społecznej i Powierniczej;

-spełnianie funkcji wyznaczonych przez organy ONZ;

-przygotowywanie projektu budżetu;

-zarządzanie majątkiem organizacji;

-dbałość o zbieranie składek członkowskich;

-roczne sprawozdanie z działania ONZ;

-mianuje personel sekretariatu;

OBWE:

• Związana z pracami w ramach KBWE i jej procesami, który został zapoczątkowany w latach `60/'70. Jako odprężenie między dwoma zwalczającymi się blokami. Podpisanie aktu końcowego KBWE 1 sierpnia 1975r. Ten dokument został podpisany przez wszystkie ówczesne państwa europejskie z wyjątkiem Albanii oraz dodatkowo przez USA i Kanadę. Obejmował one trzy główne grupy (koszyki) zagadnień:

1. bezpieczeństwo w Europie;

2. współpracę gospodarczą, naukowo-techniczną i w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego;

3. współpraca w dziedzinie humanitarnej;

W ramach tej pierwszej części można wyróżnić dwa główne elementy:

1. Uroczysta deklaracja intencji politycznych, która zawierała między innymi tzw. dekalog helsiński, czyli zasady postępowania państw w stosunkach międzynarodowych. Dekalog zawierał następujące zasady:

• zasada suwerenności, równości i poszanowania praw wynikających z suwerenności;

• zasada powstrzymania się od użycia siły czy jej powstrzymania;

• nienaruszalność granic;

• integralność terytorialna państw;

• pokojowe załatwianie sporów międzynarodowych;

• nieingerencji w sprawy wewnętrzne suwerennych państw;

• poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności (myśli, sumienia, religii lub przekonań);

• równouprawnienie i prawo narodów do samostanowienia;

• szerokorozumiana współpraca między państwami;

• wykonywanie w dobrej wierze zobowiązań wynikających z prawa międzynarodowego;

2. Dokument w sprawie budowy środków budowy zaufania i niektórych aspektów bezpieczeństwa i rozbrojenia, zawiera postanowienia:

• uprzednie powiadamianie się o dużych manewrach wojskowych;

• wymiana obserwatorów;

• uprzednie powiadamianie się o znaczących ruchach wojsk;

Drugi rozdział końcowy KBWE dotyczył współpracy w dziedzinie technologii, nauki, gospodarki, transport, turystyka, rozwiazywanie problemów społecznych, kształcenie kadr, migracja siły roboczej. Dodatkowo zawarto postanowienia o budowie bezpieczeństwa w rejonie Morza Śródziemnego.

Trzecia część układu dotyczyła współpracy w dziedzinie humanitarnej obejmuje wyminę kontaktów międzyludzkich, informacyjnych, współpraca kulturalna i w dziedzinie oświaty. Europejska Komisja Gospodarcza ONZ i UNESCO.

• Istotnym przełomem w stosunkach doszło w Sztokholmie podczas konferencji 19.09.1986r. został przyjęty dokument, który rozwinął postanowienia aktu końcowego. Ten dokument potwierdzał powstrzymanie się od groźby lub użycia siły. Uczestnicy zgodzili się na powiadamianie się o działalności wojskowej w całej Europie, w tym również na obszarze morskim i przestrzeni powietrznej.

• Konferencja w Wiedniu dokument z tego spotkania został przyjęty 19.01.1989r. Potwierdza te 10 zasad końcowych KBWE (dekalog helsiński), ponadto w dokumencie potępiono terroryzm jako sposób osiągania celów politycznych. Podkreślono również zasadę samostanowienia narodów.

• Konferencja w Paryżu w 1990r.:

• wyraz polityczny: państwa Wschodu i Zachodu postanowiły, że nie są przeciwnikami (formalne zakończenie Zimnej Wojny);

• wyraz instytucjonalny: przyjęcie Paryskiej Karty Nowej Europy na mocy tego dokumentu rozpoczęła się ewolucja z KBWE w bardziej zaawansowaną formę.

Na podstawie karty utworzono pięć organów;

1. Rada (składająca się z ministrów spraw zagranicznych, stanowiąca główne forum konsultacji politycznych);

2. Komitet Wysokich Przedstawicieli (zajmował się przygotowywaniem prac Rady, a także wykonywaniem jej decyzji);

3. Sekretariat;

4. Centrum Zapobiegania Konfliktom (zajmujące się wymianą informacji i konsultacjami w sprawach kryzysowych;

5. Biuro Wolnych Wyborów (zapewnia wymianę informacji na temat wolnych wyborów w państwach uczestniczących w KBWE).

• Spotkanie ministrów spraw zagranicznych w 1991r. w Pradze, przyjęto dokumenty odnoszące się do współpracy z innymi państwami i organizacjami europejskim, jak i euroatlantyckimi, zaproponowano utworzenie sił pokojowych KBWE, opowiedziano się przeciwko rozpowszechnianiu broni masowego rażenia, a także opowiedziano się za kontrolą zbrojeń i kontrolą obrotu bronią.

• Szczyt w Helsinkach w 1992r. podczas którego ustalono dokument „Wyzwania czasu przemian”, postanowienia:

• umocnienie instytucji i struktur KBWE;

• sprecyzowanie zadań KBWE w zakresie zapobiegania i rozwiązywania konfliktów;

• ustanowienie instytucji Wysokiego Komisarza do spraw mniejszości narodowych;

• ustanowienie forum KBWE do spraw współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa;

• rozszerzenie zakresu działania biura instytucji demokratycznych praw człowieka;

• utworzenie forum ekonomicznego w ramach Komitetu Wysokich Przedstawicieli.

• W 1994r. spotkanie w Budapeszcie podjęto wtedy decyzję o przekształceniu KBWE w OBWE. Dokumentem na mocy, którego doszło do reformy jest Dokument Budapesztański, który składał się z dwóch elementów:

1. Deklaracja polityczna nosząca tytuł „Ku prawdziwemu partnerstwu w nowej erze”;

2. Decyzje budapesztańskie stanowiące główny element reformy;

W świetle tej decyzji można stwierdzić, że opiera się ona na dwóch zasadach:

1. koncepcja niepodzielnego bezpieczeństwa (obejmuje ona aspekty polityczno-wojskowe, gospodarcze oraz związane z prawami człowieka);

2. koncepcja kooperatywnego bezpieczeństwa (oznacza współpracę wzajemnie wspierających się struktur bezpieczeństwa);

Nie stwarza gwarancji bezpieczeństwa.

• Ustalono nową strukturę organizacyjną:

1. Spotkania na szczycie (odbywają się co dwa lata, ustalane są na nich strategiczne cele OBWE, a także prowadzone są konsultacje polityczne);

2. Rada Ministrów Spraw Zagranicznych (organ decyzyjny i zarządzający, zajmuje się planowanie długofalowym, a także podejmuje decyzje o kierunkach prac OBWE, przygotowuje spotkania szefów państw i rządów oraz uczestnicy w implementacji zadań i decyzji podejmowanych podczas spotkań, spotkania odbywają się co najmniej raz w roku);

3. Wysoka Rada (organ odpowiedzialny za nadzorowanie i koordynację działań OBWE);

4. Stała Rada (jest odpowiedzialna za bieżące prace OBWE, prowadzi konsultacje);

5. Forum Współpracy w Dziedzinie Bezpieczeństwa, zadania:

• negocjacje w ramach kontroli zbrojeń;

• regularne konsultacje w celu przeglądu sytuacji międzynarodowej;

• zmniejszanie ryzyka konfliktów zbrojnych;

• implementacja środków budowy zaufania;

• przygotowywanie seminariów na temat doktryn wojskowych;

6. Urzędujący Przewodniczący (funkcję tą spełniania jeden z Ministrów Spraw Zagranicznych państw członkowskich i zmienia się rotacyjnie co roku, ma do pomocy tzw. osobistych przedstawicieli, kompetencje: odpowiadają za koordynację prac prowadzonych w ramach OBWE, a ponadto przewodniczący reprezentuje OBWE w kontaktach z innymi organizacjami międzynarodowymi);

7. Sekretarz Generalny (powoływany przez Radę Ministrów na 3-letnią kadencję, głównym zadaniem jest wspieranie działań urzędującego przewodniczącego oraz administracyjne zarządzanie strukturami i operacjami OBWE) i Sekretariat (spełnia funkcje administracyjne i składa się z trzech części składowych: centrum zapobiegania konfliktom, departament do spraw ogólnych oraz departament do spraw administracji i budżetu);

8. Zgromadzenie Parlamentarne OBWE (spotyka się raz w roku, współdziała z przewodniczącym w celu realizacji zadań organizacji, członkowie wystawiają opinię o działalności innych organów OBWE, które są potem przekazywane państwom członkowskim);

9. Wysoki Komisarz do Spraw Mniejszości Narodowych (reagowanie na wszelkiego rodzaju napięcia o charakterze etnicznym, promowanie rozwiązywania konfliktów na tym tle);

10. Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (promowanie szeroko pojętych praw człowieka, jest łącznikiem w wymianie informacji na temat tworzenia instytucji demokratycznych, przestrzegania praw człowieka i wolnych wyborów w państwach OBWE);

11. Przedstawiciel OBWE do Spraw Wolności Mediów (śledzenie przestrzegania standardów międzynarodowych w środkach masowego przekazu, przygotowywanie raportów na temat łamania standardów międzynarodowych w zakresie wolności mediów);

12. Trybunał Koncyliacji i Arbitrażu (rozwiązywanie sporów między członkami OBWE).

EUROPEJSKA POLITYKA BEZPIECZEŃSTWA

Unia zachodnio-europejska została utworzona na podstawie traktatu brukselskiego z 17.03.1948r. Inicjatorami unii były: Francja, Wlk. Brytania, Niemcy, Włochy oraz kraje Beneluksu. Pierwsza inicjatywa mająca na celu integrację państw. Nie odegrała większej roli z uwagi na członkostwo wyżej wymienionych państw w NATO, które było w pozycji dominującej.

Koniec zimnej wojny sprawił, że tą inicjatywą zainteresowano się nieco bardziej. Przyczyny tego zainteresowania:

• rozpad ZSRR i całego związanego z nim bloku państw, groźba pełno skalowego konfliktu w Europie zmalała;

• rozpad w Jugosławii i konflikt na obszarze tego państwa , gdzie postrzegano możliwość destabilizacji Europy;

• różnice zdań pomiędzy USA i niektórymi państwami europejskim (Francja, Niemcy);

• zjednoczenie Niemiec (niektórzy widzieli w tym zagrożenie dla równowagi sił w Europie);

istotnym wydarzeniem było podpisanie traktatu o Unii Europejskiej 07.02.1972r. inaczej zwanym Traktatem z Maastricht, zdefiniowały główne cele polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Były następujące:

• ochrona wspólnej wartości, podstawowych interesów, niezależności państw członkowskich;

• umacnianie bezpieczeństwa UE i poszczególnych jej członków ;

• umacnianie bezpieczeństwa Europy;

• wspieranie współpracy międzynarodowej;

• zachowanie pokoju; i umocnienie bezpieczeństwa międzynarodowego zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych, Aktu Końcowego KBWE oraz z celami Karty Paryskiej Nowej Europy;

• ugruntowanie i rozwijanie demokracji oraz rządów prawa;

• poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności obywatelskich;

Instytucją odpowiedzialną za realizację polityki bezpieczeństwa miała być Unia Zachodnio-Europejska.

Deklaracja Petersberska z 19.06.1992r. jednostki wojskowe członków Unii zachodnio-europejskiej, działające pod jej egidą mogły być wykorzystywane do zadań humanitarnych, ratowniczych, utrzymywania i przywracania pokoju oraz zarządzania kryzysowego.

Traktat Amsterdamski podpisany 1997r., który modyfikował traktat o UE. W zakresie bezpieczeństwie włączył on misje petersberskie do traktatu o UE. Zapowiedziano wzmocnienie pozycji Unii Zachodnio-Europejskiej, a także ustanowiono funkcję wysokiego przedstawiciela do spraw wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Nie rozstrzygnięto w nim integracji państw wschodnioeuropejskich ze strukturami UE.

W obu dokumentach pominięto kwestię wyposażenia UE w zdolności wojskowe.

Propozycja Wlk. Brytanii w 1998r., która zawierała:

• umocnienie europejskiej tożsamości i obrony w ramach NATO;

• rozwiązanie Unii Zachodnio-Europejskiej;

• stworzenie w ramach UE czwartego filaru, który miałby dotyczyć polityki obronnej;

• powołanie do życia nowego organu Radę Obrony Europejskiej, której zadaniem miałaby być koordynacji polityki państw Unii w zakresie obrony;

Stanowiły one materiał do dalszych konsultacji i w efekcie 04.12.1998r. dokumentu o nazwie Deklaracja w Sprawie Obrony Europejskiej. Stwierdzono, że UE powinna samodzielnie rozwijać zdolności wojskowe.

Spotkanie w Helsinkach w 1999r. podczas którego oficjalnie postanowiono o utworzeniu Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony. Celem miało być zwiększenie zdolności UE do prowadzenia samodzielnych działań operacyjnych i podejmowania decyzji w razie wystąpienia kryzysu. Ponadto postanowiono powołać organy o charakterze politycznym i wojskowym, które odpowiadałyby za realizację europejskiej polityki bezpieczeństwa i obrony:

1. Stały Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa:

• w jego skład mieli wchodzić przedstawiciele państw członkowskich UE na szczeblu ambasadorów;

• kompetencje: wszystkie aspekty polityki bezpieczeństwa i obrony, kontrola polityczna, strategiczne kierownictwo nad sprawami kryzysowymi;

2. Komitet Wojskowy:

• składa się z Szefów Sztabów Generalnych;

• rola: wyrażanie opinii i formułowanie wniosków dla Stałego Komitetu Politycznego i Bezpieczeństwa, a także wydawanie dyrektyw Sztabom;

3. Sztab:

• funkcjonuje w ramach UE i przede wszystkim zapewnia UE prowadzenie operacji wojskowych mających na celu rozwiązywanie kryzysów;

Traktat z Nicei z 2001r. wprowadzający kolejne zmiany w polityce bezpieczeństwa UE:

1. misje petersberskie przejęła UE;

2. sformułowanie tzw. europejskiego celu zasadniczego, który mówi o możliwości powołania do operacji antykryzysowej sił do 60tys. żołnierzy w ciągu 60 dni od podjęcia decyzji politycznej w tej sprawie;

Przyjęcie 12.12.2003r. dokumentu o nazwie Bezpieczna Europa w Lepszym Świecie: Europejska Strategia Bezpieczeństwa:

• określa wyzwania globalne:

• globalizacja;

• wzrastająca rola podmiotów poza państwowych;

• problem ubóstwa, niedożywienia i chorób;

• konkurencję w dziedzinie zasobów naturalnych;

• główne zagrożenia:

• terroryzm;

• rozprzestrzenianie broni masowego rażenia;

• konflikty regionalne;

• rozpad państwa;

• przestępczość zorganizowana;

• stwierdzono, że klasyczna agresja na szeroką skalę jest mało prawdopodobna;

2. cele strategiczne:

• odpowiedź na zagrożenia:

• w zakresie walki z terroryzmem istotne było przyjęcie europejskiego nakazu aresztowania, przeciwdziałanie finansowaniu terroryzmu, a także zawarcie porozumienia o pomocy prawnej z USA;

• w zakresie rozprzestrzeniania broni założono wzmocnienie roli Międzynarodowej Agencji Broni Atomowej, przyjęto środki zaostrzające kontrolę eksportu towarów niebezpiecznych;

• wobec konfliktów regionalnych postanowiono zapewnienie pomocy w rozwiązywaniu takich konfliktów, a także przywrócenie równowagi w państwach, które uległy rozpadowi;

• budowanie bezpieczeństwa w sąsiedztwie Unii Europejskiej, podkreślono konieczność wspierania wschodnich sąsiadów UE, a także państw leżących na granicach regionu śródziemnomorskiego, uznano, że należy rozważyć większe zaangażowanie w sprawy świata arabskiego;

• oparcie porządku międzynarodowego na zasadzie wielobiegunowość:

• wzmocnieni rangi ONZ;

• podkreślono znaczenie OBWE, Rady Europy oraz pozaeuropejskich organizacji regionalnych;

• ważne są stosunki transatlantyckie, a gwarantem tych stosunków nadal pozostaje NATO;

• implikacje dla polityki Europy:

• większa aktywność w dążeniu do osiągania celów strategicznych (działania polityczne, ekonomiczne, wojskowe itd.);

• większa zdolność działania (mobilność wojskowa itp.);

• większa spójność UE (połączenie różnych instrumentów itp.)

• współpraca z partnerami (stosunki transatlantyckie, Rosja i państwa pozaeuropejski);

Traktat lizboński podpisany 13.12.2007r. Ten dokument wprowadza kolejne istotne zmiany:

1. zniesiono system filarowy;

2. zbiorowa samoobrona;

3. wzmocnił pozycję Wysokiego Przedstawiciela do spraw wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa:

• przewodniczy unijnej polityce zagranicznej;

• przewodniczący Rady do Spraw Zagranicznych;

• jeden z wiceprzewodniczących Komisji;

• uczestniczy w obradach Radu Europejskiej;

• ma możliwość zwoływania nadzwyczajnego posiedzenia rady;

• zapewnieni koordynacji działań państw członkowskich w organizacjach międzynarodowych i podczas konferencji międzynarodowych;

4. nadanie Radzie możliwość szybkiego dostępu do środków budżetowych UE przeznaczonych na natychmiastowe finansowanie inicjatyw w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa;

5. reforma instrumentów wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa;

Unia prowadzi wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa poprzez następujące instrumenty:

1. ogólne wytyczne - określane przez Radę Europejską, i w związku z nimi rada UE podejmuje decyzje służące określeniu i wprowadzeniu w życie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa;

2. działania: o ich podjęciu decyduje Rada UE w sytuacji kiedy niezbędne jest podjęcie działań operacyjnych, określa się zasięg działań, cele, zakres i środki jakie mają być oddane do dyspozycji Unii, warunki ich wprowadzania w życie, a także gdy jest to konieczne czas ich trwania;

3. stanowiska: wszystkie państwa członkowskie wspólnie ustalają wszelkie kwestie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa stanowiące przedmiot ogólnego zainteresowania;

4. zasady wykonania działań i stanowisk: konsultacje pomiędzy państwami i ich przedstawicielami dyplomatycznymi w sprawach związanych z polityką bezpieczeństwa;

5. umacnianie systematycznej współpracy: państwa zobowiązane są na rzecz umacniania współpracy, a jednocześnie powstrzymywania się od działań, które mogłyby zaszkodzić skuteczności Unii, ponadto państwa muszą się nawzajem informować na forum Rady UE, a także uzgadniać tam wszystkie kwestie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa;

TEMAT: POLITYKA ROZBROJENIA

Rozbrojenie - likwidacja lub ograniczenie sił zbrojnych i przemysłu wojennego na podstawie umowy międzynarodowej w celu utrwalenia bezpieczeństwa międzynarodowego, tak rozumiane rozbrojenie obejmuje:

• ograniczenie i redukcja zbrojeń;

• regulacja zbrojeń i zakaz stosowania niektórych broni;

• demilitaryzacja;

• neutralizacja;

• tworzenie stref bezatomowych;

• kontrolowanie przemysłu zbrojeniowego i handlu bronią;

• delegalizacja wojny;

• środki budowy zaufania w sferze wojskowej;

Geneza:

Początek: „Dzieło wojny i pokoju” Grocjusz opublikowane w XVIIw.; porozumienia między państwowe - porozumienie między Anglią, a Francją z 1787r., na mocy którego obie strony zobowiązywały się do utrzymywania zbrojeń morskich na poziomie pokojowym; Traktat paryski kończący wojnę krymską na mocy którego doszło do demilitaryzacji Morza Czarnego; konferencje haskie.

Okres po zakończeniu I wś. podpisanie Ligii Narodów w 1919r. , które postulowało o ograniczenia zbrojeń do minimum.

Traktat waszyngtoński 06.02.1926r. , w którym ustalono proporcje posiadania głównych okrętów i tego samego dotyczył traktat londyński 1930r.

Protokół genewski z 1925r. - dotyczący zakazu użycia chemicznych i bakteriologicznych środków walki, a także pakt Briand-Kellog, który formalnie zakazywał użycia siły w stosunkach międzynarodowych.

Po II wś. Te kwestie były w ramach ONZ - dwie komisje:

• komisja energii atomowej (utworzona 24.01.1941r. z udziałem członków Rady bezpieczeństwa i Kanady) kwestie zbrojeń nuklearnych: USA - plan Barucha, który zakładał przekazanie organowi międzynarodowemu spraw związanych z produkcją energii atomowej oraz ZSRR - zawarcie konwencji zabraniającej produkcji i stosowania broni atomowej, zorganizowania kontroli międzynarodowej w tym zakresie, a także zniszczenia istniejących zasobów broni atomowej, różnice dotyczyły również kwestii proceduralnych: USA - przekazanie spraw Zgromadzeniu Ogólnemu, a ZSRR - powiązanie z Radą Bezpieczeństwa, komisji nie udało się wypracować żadnych wiążących porozumień;

• komisja zbrojeń konwencjonalnych (utworzona 12.12.1946r.):

• różnice dotyczyły pojęcia rozbrojenia, ZSRR - praktyczne kroki rozbrojeniowe, a USA - regulowanie i kontrola zbrojeń;

Obie komisje zostały rozwiązane, a w ich miejsce powołano w 1952r. komisję rozbrojeniową.

Utworzenie 1961r. Komitetu Rozbrojeniowego 18 państw określanego też jako Komitet Genewski. Głównym dokumentem jest układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej z 01.07.1968r., który został przedłużony w 1995r. bezterminowo: państwa zobowiązały się do nieprzekazywania komukolwiek broni jądrowej lub innych jądrowych urządzeń wybuchowych, do kontroli nad taką bronią i takimi urządzeniami, także do nie okazywania pomocy, niezachęcania i nie nakłania niedysponujących bronią atomową do jej produkowania lub uzyskania inną drogą.

Układ w sprawie Antarktyki z 01.12.1959r. może być ona wykorzystywana wyłącznie do celów pokojowych, zakazane jest zakładanie baz wojskowych, fortyfikacji, przeprowadzanie manewrów oraz dokonywania prób z bronią jądrową.

SYSTEMY BEZPIECZEŃSTWA MIĘDZYNARODOWEGO:

1. ONZ: podstawą prawną działalności ONZ jest Karta Narodów Zjednoczonych, podpisana 25.06.1945r. w San Francisco (na konferencji). Karta z punktu widzenia prawniczego jest rodzajem umowy międzynarodowej. Jest to umowa specyficzna. Ma pierwszeństwo. Wymienia i cele i zasady ONZ (przede wszystkim).

Cele ONZ:

1. utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa;

2. rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami opartych na poszanowaniu zasady równych praw i samostanowienia narodów;

3. rozwiązywanie w drodze współpracy zagadnień międzynarodowych o charakterze społecznym, gospodarczym, kulturalnym i humanitarnym oraz ochrony praw człowieka;

4. stanowienie ośrodka uzgadniania działalności międzynarodowej zmierzającej do osiągnięcia wyżej wymienionych celów;

Zasady ONZ:

• zasada suwerennej równości wszystkich członków;

• zasada wypełniania w dobrej wierze przyjętych zobowiązań międzynarodowych;

• załatwianie sporów międzynarodowymi środkami pokojowymi;

• zakaz użycia siły lub też groźby jej użycia;

• okazywanie wszelkiej pomocy ONZ przez państwa członkowskie;

• organizacja zapewni, aby państwa, które nie są jej członkami postępowania zgodnie z niniejszymi zasadami w stopniu koniecznym dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa;

Członkostwo w ONZ:

Karta przewiduje dwa typy członkostwa:

1. Pierwotne - są to dwa typy państw:

1. uczestniczące w konferencji założycielskiej w San Francisco oraz podpisały i ratyfikowały Kartę Narodów `zjednoczonych;

2. państwa, które podpisały deklarację NZ z 01.01.1942r. i następnie podpisały i ratyfikowały KNZ - w tej grupie jest tylko Polska;

2. Przyjęcie przez kompetentny organ: członkiem ONZ może zostać każde państwo miłujące pokój, które przyjmie zobowiązania wynikające z Kary i zdaniem organizacji zdolna jest prawnie te zobowiązania wykonywać. Przyjęcie do ONZ następuje w uchwały Zgromadzenia Ogólnego powziętej na zgromadzenie Rady Bezpieczeństwa.

Wystąpienie z ONZ: nie ma takich zapisów w Karcie. Mimo to uznaje się, że taka możliwość istnieje.

Karta przewiduje możliwość zawieszenia w prawach członkowskich. Zawieszone może być państwo, przeciw któremu Rada Bezpieczeństwa zastosowała sankcję prawne bądź przymusu.

Od takiego zawieszenia należy odróżnić zawieszanie prawa głosu w Zgromadzeniu Ogólnym. Takim państwem może być państwo, które zalega z opłacaniem składek członkowskich przez ostatnie 2 pełne lata. Karta przewiduje też możliwość wykluczenia z ONZ. Taki członek musi uporczywie łamać zasady Karty. Do tej takich członków nie było.

Organy ONZ i zakres ich kompetencji: Karta ustanawia sześć głównych organów ONZ:

1. Zgromadzenie Ogólne.

2. Rada Bezpieczeństwa.

3. Rada Gospodarczo-Społeczna.

4. Rada Powiernicza.

5. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości.

6. Sekretariat.

5. Zgromadzenie ogólne:

• organ przedstawicielski ONZ;

• uczestniczą w nim przedstawiciele wszystkich państw członkowskich , każde z nich dysponuje 1 głosem;

• podejmowane decyzje:

• sprawy ważne: zapadają większością 2/3 głosów;

• wszystkie inne sprawy: zwykła większość państw obecnych i głosujących;

• Kompetencje Zgromadzenia Ogólnego:

• omawianie wszelkich zagadnień wchodzących w zakres działalności lub dotyczących funkcji bądź kompetencji któregokolwiek organu ONZ, jak również wydawaniem w tych sprawach zaleceń pod adresem państw członkowskich i organów ONZ;

• kompetencje te ulegają ograniczeniu jeśli chodzi o pokój i bezpieczeństwo (jeśli chodzi np. o sankcję, przekazują tą kompetencje Radzie Bezpieczeństwa);

• Rada Bezpieczeństwa:

• składa się z 15 członków;

• spośród 15 członków 5 z nich to członkowie stali (Rosja, Chiny, USA, Wlk. Brytania, Francja);

• 10 niestałych członków zostało wybranych przez Zgromadzenie Ogólne na okres 2 lat, ale co roku ustępuje połowa;

• przy wyborze tych członków bierze się wkład danego państwa w utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz w realizację innych celów ONZ, a także sprawiedliwy podział geograficzny;

• sprawiedliwy podział geograficzny:

• 5 państw powinno reprezentować państwa Afryki i Azji,;

• 2 państwa Ameryki Łacińskiej;

• jedno państwo Europy Wschodniej;

• 2 państwa Europy Zachodniej;

• i pozostałe;

Układ z 27.01.1967r. o zasadach działalności państw w badaniu i wykorzystywaniu przestrzeni kosmicznej. Ustanawia 2 zasady:

• zasada wykorzystywania przestrzeni kosmicznej w celach pokojowych czyli oznacza to zakaz wykonywania próbnych eksplozji jądrowych w przestrzeni kosmicznej, zakaz umieszczania na orbicie obiektów zawierających broń jądrowa czy innego rodzaju broń masowej zagłady, zakaz zakładania baz wojskowych, urządzeń oraz fortyfikacji, przeprowadzenia jakichkolwiek prób z bronią i manewrów na ciałach niebieskich;

• zasada wykorzystania przestrzeni kosmicznej dla dobra i w interesie wszystkich państw;

Układ o częściowym zakazie prób nuklearnych z 05.08.1963r. - zakazuje przeprowadzeni prób nuklearnych w atmosferze i poza jej granicami, łącznie z przestrzenią kosmiczną, zakazuje takich prób pod wodą w tym na wodach terytorialnych i wodach otwartych, a także w każdym innym środowisku jeżeli eksplozja taka mogłaby spowodować wydostanie się szczątków radioaktywnych poza granice państwa odpowiedzialnego za taką eksplozję.

Porozumienia dwustronne (USA-ZSRR):

Porozumienie Salt I - zawarte 26.05.1972r. i na to porozumienie składają się dwa dokumenty:

• układ pomiędzy ZSRR, a USA o ograniczeniu sytemu obrony przeciwrakietowej;

• tymczasowe porozumienie o niektórych środkach w zakresie ograniczenia strategicznych zbrojeń ofensywnych;

W układzie tym oba państwa zobowiązały się, że od początku lipca 1972r. nie rozpoczną budowy dodatkowych stałych naziemnych wyrzutni międzykontynentalnych rakiet balistycznych. Ponadto zdecydowano ograniczyć się liczbę rakiet balistycznych na okrętach podwodnych , a także liczbę nowych okrętów podwodnych z rakietami balistycznymi do liczby znajdującej się w uzbrojeniu i będących w budowie w dniu podpisania tego porozumienia. Ograniczeniami nie zostało objęte lotnictwo strategiczne.

Porozumienie Salt II - zawarte 18.06.1979r. między ZSRR, a USA. Na to porozumienie składały się też dwa dokumenty:

• układ o ograniczeniu strategicznych zbrojeń ofensywnych;

• protokół do układu;

W ramach tego porozumienia strony zdecydowały ograniczyć liczbę międzykontynentalnych rakiet balistycznych, na okrętach podwodnych, bombowców strategicznych i pocisków powietrze-ziemia do liczby nieprzekraczającej 2400 jednostek.

Układ o eliminacji pocisków rakietowych średniego i krótkiego zasięgu podpisany 08.12.1987r. USA-ZSRR. Dotyczył pocisków rakietowych o zasięgu 500-5500 metrów i zobowiązywał strony do likwidacji wszystkich tego typu pocisków w ciągu trzech lat od wejścia w życie układu (1.06.1988r.)

Porozumienie Start I 31.07.1991r. zobowiązuje do redukcji i ograniczenia ofensywnej broni strategicznej o zasięgu 5000km do redukcji o 30% w ciągu 7 lat. Ratyfikowany przez USA i przez dwa państwa ZSRR- Rosję i Kazachstan. Natomiast w 1993r. przez Białoruś i Ukrainę. Na mocy tego porozumienia w zamian za podpisanie i ratyfikowanie układu otrzymały gwarancje bezpieczeństwa ze strony USA, Rosji i Wielkiej Brytanii. Zobowiązały się respektowania suwerenności, istniejących granic i nie używania wobec nich siły oraz nie wywierania presji ekonomicznej.

Porozumienie Start II podpisany przez USA i Rosje 09.01.1993r., który mówi o dalszej redukcji i ograniczeniu ofensywnej broni strategicznej. Nie wszedł w życie ponieważ nie był ratyfikowany przez Rosję.

Przełom kwietnia/maj 1995r. zorganizowano konferencje przeglądową układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej. Poczyniono następujące ustalenia:

• zdecydowano się przedłużyć układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej bezterminowo;

• zaostrzono nadzór ze strony międzynarodowej agencji atomowej, ustalono, że instalacje atomowe będą kontrolowane co roku, a nie co 4 lata;

• zintensyfikowanie działań na rzecz redukcji broni jądrowej;

• także wezwano wszystkie państwa bliskiego wschodu do przystąpienia do układu;

Traktaty o strefach bezatomowych:

1. Traktat o strefie bezatomowej w Azji południowo-wschodniej podpisany 15.12.1995r.

2. Traktat w sprawie bezatomowej w Afryce podpisany 11.04.1996r.

Przewidują, że na terenach stref bezatomowych występuje zakaz produkcji, składowania i stosowania zarówno taktycznej, jak i strategicznej broni jądrowej. Zakaz użycia czy też groźby użycia dotyczy państw spoza tej strefy.

Rozbrojenie konwencjonalne:

• Traktat o konwencjonalnych siłach w Europie i traktat CFE podpisany 19.11.1990r. Podpisany przez państwa członkowskie NATO i UW, tworzące tzw. grupy państw strony. Ma charakter bezterminowy. Każde z państw jakie podpisały układ może z niego wystąpić, jeżeli uzna, że nadzwyczajne okoliczności dotyczące treści traktatu zagrażają jego żywotnym interesom. Wystąpienie wymaga notyfikacji tego faktu depozytariuszowi dokumentów ratyfikacyjnych (Rząd Holandii), a także notyfikacji pozostałym państwom stronom. Powinna nastąpić 150 dni przed wystąpieniem państwa z traktatu. Zasięg: strefą stosowania stosowania traktatu jest całe terytorium państw stron w Europie, od Atlantyku po Ural. Ustanawia limity uzbrojenia konwencjonalnego w strefie stosowania traktatu. Limit ogólny - liczby uzbrojenia konwencjonalnego nie przekroczą następujących limitów:

• nie przekroczą 40000 czołgów bojowych;

• nie może przekraczać 60000 samochodów opancerzonych;

• nie może przekraczać 40000 środków artyleryjskich (środki artyleryjskie o kalibrze 100mm lub większe);

• nie może przekraczać 13600 samolotów bojowych;

• nie może przekraczać 4000 śmigłowców uderzeniowych;

Traktat przewiduje w jaki sposób mają być osiągnięte te ograniczenia. Mogą nastąpić w drodze redukcji przez fizyczne zniszczenie, poprzez przekształcenie na cele nie wojskowe, poprzez przeznaczenie na obiekty naziemne bądź obiekty instruktażowe, a także poprzez reklasyfikację i rekotagoryzację. Dopuszczono również metodę castcading'u, czyli możliwość przekazywania sprzętu i części zobowiązań redukcyjnych z jednego państwa na drugie ale tylko w ramach własnej grupy państw. W ramach traktatu każde państwo ma ustalone limity - swoje narodowe pułapy uzbrojenia. Polska:

• 1730 czołgów;

• 2150 bojowych wozów opancerzonych;

• 1610 środków artyleryjskich;

• 460 samolotów bojowych;

• 130 śmigłowców uderzeniowych;

Utworzenie na mocy traktatu Wspólną Grupę Konsultacyjną. Zadania:

• rozpatrywanie problemów związanych z przestrzeganiem lub ewentualnych obchodzeniem postanowień traktatu;

• dążenie do rozwiązania niejasności i różnic interpretacyjnych w odniesieniu do sposobu realizacji traktatu;

• rozwiązywanie problemów technicznych związanych z realizacją traktatu, a także rozstrzyganie spraw spornych, wyłaniających się w trakcie realizacji traktatu;

Porozumienie uzupełniające czyli CFE-1A podpisane 10.07.1992r., które określa limity liczebności sił zbrojnych w strefie stosowania traktatu. W odróżnieniu od traktatu CFE nie jest umową międzynarodową wg Konwencji genewskiej o prawie traktatów. A jedynie ma charakter zobowiązania politycznego.

Ranga tego dokumentu spada, wycofanie się Rosji z tego układu przez plany USA co do tarczy antyrakietowej.

Polityka zagraniczna jest to środek za pomocą, którego państwo realizuje na arenie międzynarodowej swoje cele i interesy w stosunkach z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi. Ma za zadanie chronić państwo przed zagrożeniami, formułowanie celów relacji państwa w stosunkach zewnętrznych. Poprzez organy wewnętrzne:

• Głowa państwa ma swoje uprawnienia: różne w zależności od konkretnego państwa, np w Polsce:

• ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe;

• mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych;

• przyjmuje listy uwierzytelniające akredytowanych przy nim przedstawicieli przy nim innych państw i organizacji międzynarodowych;

oraz przysługują mu przywileje i immunitety, będzie to niepodleganie jurysdykcji karnej, administracyjnej i niepodleganie w sprawach cywilnych innego państwa.

• Parlament: decyduje o stanie wojny i pokoju, uchwala ustawy, podejmuje uchwały określające główne kierunki działalności państwa, sprawuje kontrolę nad działaniem innych organów administracji państwowych;

• Rząd i szef rządu:

• Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzna i zagraniczną RP, także sprawuje ona ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi. Ponadto zawiera umowy wymagające ratyfikacji, a także zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe.

• Premier: prawo do zawierania umów międzynarodowych, prowadzenia rokowań, a także do oświadczania woli państwa bez okazywania specjalnych pełnomocnictw. Przyjmuje obcych przedstawicieli dyplomatycznych, a także zwykle wystawia pełnomocnictwa przedstawicielom państwa organach i organizacjach międzynarodowych, a także delegatom na konferencje międzynarodowe. Również korzysta z przywilejów i immunitetów.

• Minister spraw zagraniczny: reprezentacja państwa w stosunkach międzynarodowych, może prowadzić rokowania, oraz podpisywać umowy bez okazywania specjalnych pełnomocnictw, utrzymuje stały kontakt z przedstawicielstwami dyplomatycznymi, powoływanie własnych i przyjmowanie obcych chargé d'affaires. Korzysta z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych.

• Minister właściwy do spraw gospodarki: odpowiada za kontakty gospodarcze za granicą, działania w zakresie współpracy gospodarczej.

i zewnętrzne:

• Misje specjalne - są rodzajem przedstawicielstw doraźnych, cele:

• polityczne (prowadzenie rokowań, załatwianie spraw spornych, omawianie stanu perspektyw rozwoju stosunków dwustronnych, także podpisywanie deklaracji i umów międzynarodowych);

• ceremoniału (udział w uroczystościach państwowych, koronacjach, pogrzeby głów państw itp.);

• techniczne (rozwiązanie/uzgodnienia różnego rodzaju problemów specjalistycznych).

Odrębną grupę stanowią reprezentacje wysyłane na konferencje międzynarodowe.

• Przedstawicielstwa handlowe reprezentacja interesów państwa w dziedzinie handlu zagranicznego, a także działanie na rzecz rozwijania stosunków gospodarczych, badania sytuacji ekonomicznej państwa i jego dobrobytu, udzielanie pomocy przedsiębiorstwom handlu zagranicznego.

• Przedstawicielstwa Przy Organizacjach Międzynarodowych pozwalają państwu na utrzymywaniu kontaktów z sekretariatem organów i organizacji międzynawowych, zapewniają otrzymywanie dokumentacji i informacji, pozwalają uzgadniać stanowiska z innymi członkami danej organizacji.

• Misje Wojskowe są to misje doraźne, których celem jest załatwienie jakiejś konkretnej sprawy. Mogą być to misje stałe:

• posiadające prawo do ogólnej reprezentacji państwa, zamiast przedstawicielstw dyplomatycznych;

• misje wojskowe wysyłane na podstawie umów o pomocy i współpracy międzynarodowej.

• Przedstawicielstwa Dyplomatyczne:

• Stosunki dyplomatyczne w ujęciu szerokim, oznaczają działalność i pozycję wszystkich organów reprezentujących państwo w stosunkach zewnętrznych.

• Stosunki dyplomatyczne w wąskim znaczeniu, stosunki utrzymywane przez stałe przedstawicielstwo.

Ustanowienie stosunków dyplomatycznych - każde państwo suwerenne dysponuje prawem legacji. Czynnym - wysyłaniem własnych przedstawicieli za granicę lub biernym - przyjmowanie obcych przedstawicieli. Pierwszym etapem jest porozumienie państw co do nawiązania stosunków dyplomatycznych, następnie jest znalezienie odpowiedniego kandydata na szefa misji (otrzymuje on agrément) - szef państwa w przypadku ambasadora bądź posła bądź Ministra Spraw Zagranicznych wystawiają listy uwierzytelniające takiej osobie, w ostateczności kandydat na szefa misji jedzie do konkretnego państwa i oddaje listy uwierzytelniające i od tego momentu może on zacząć sprawować swoją funkcję. Prowadzi on główne funkcje przedstawicielstwa dyplomatycznego:

• reprezentowanie państwa wysyłającego;

• ochrona interesów i prowadzenie rokowań;

• zbieranie dopuszczonymi przez miejscowe prawo sposobami możliwie pełnych i rzetelnych informacji o państwie pobytu;

• dążenie do rozwijania przyjaznych stosunków pomiędzy państwem wysyłającym, a przyjmującym.

Trzy klasy szefów misji dyplomatycznych:

1. ambasadorowie (w przypadku Watykanu nuncjusze);

2. posłowie nadzwyczajni i ministrowie pełnomocni (Watykan - internuncjusze);

3. chargé d'affaires.

1 i 2 są akredytowani przy głowie państwa, natomiast 3 przy Ministrze Spraw Zagranicznych.

Skład misji dyplomatycznej:

• szef misji;

• personel dyplomatyczny;

• radcowie;

• sekretarze;

• attaché;

• personel administracyjny i techniczny (kierownik i pracownicy kancelarii, lekarze, tłumacze);

• służba misji (personel obsługi);

Przywileje i immunitety dyplomatyczne:

1. rzeczowe - te, które przysługują przedstawicielstwu dyplomatycznemu, np. przywilej nietykalności (aspekt negatywny czyli bez zgody szefa misji funkcjonariusze państwa przyjmującego nie mają prawa wstępu na jej teren; aspekt pozytywny czyli państwo przyjmujące zobowiązane jest podjąć wszelkie kroki w celu ochrony takiej misji), prawo porozumiewania się (misja dyplomatyczna może komunikować się z innymi przedstawicielstwami państwa wysyłającego za pomocą wszelkich dostępnych środków);

2. osobowe:

• immunitet jurysdykcyjny (czyli przedstawiciel dyplomatyczny wyłączony jest spod jurysdykcji karnej, cywilnej i administracyjnej państwa przyjmującego);

• nietykalność (zakaz stosowania wobec przedstawiciela jakichkolwiek środków przymusu);

• zwolnienie z opłat i podatków;

Obowiązki przedstawiciela dyplomatycznego:

• poszanowanie prawa państwa przyjmującego;

• zakaz mieszania się w sprawy wewnętrzne;

• zakaz krytykowania polityki państwa pobytu;

• zakaz prowadzenia jakiejkolwiek działalności przeciw władzom przyjmującego państwa;

• zakaz wykorzystywania pomieszczeń misji niezgodny z jej funkcjami;

Przedstawiciele akredytowani w danym państwie tworzą tzw. korpus dyplomatyczny:

1. w ujęciu węższym: wszyscy szefowie placówek dyplomatycznych akredytowanych w danej stolicy;

2. w ujęciu szerszym: wszystkie osoby zaliczane do personelu dyplomatycznego i korzystające z przywilejów dyplomatycznych.

Na czele korpusu stoi dziekan korpusu, którym jest najstarszy rangą dyplomata przebywający w państwie. Rola: ceremonialna i protokolarna.

Zakończenie funkcji dyplomatycznej: na skutek notyfikacji przez państwo wysyłające państwu przyjmującego o zakończeniu funkcji danego przedstawiciela lub państwo przyjmujące odmówi uznawania danej osoby o przedstawiciela dyplomatycznego (czyli uznawany za persona non grata), może nastąpić również na skutek wypadków losowych (np. na skutek śmierci przedstawiciela dyplomatycznego, wtedy funkcję szefa pełni chargé d'affaires adinterim), w skutek zerwania stosunków dyplomatycznych.

• Urzędy Konsularne:

Ustanowienie stosunków konsularnych: musi istnieć porozumienie co do stosunków konsularnych; ustalenie siedziby urzędu konsularnego, jego klasy, okręgu konsularnego i wybór osoby na szefa takiego urzędu; kandydat otrzymuje w swoim kraju listy komisyjne i ten list jest przekazywany państwu przyjmującemu celem zatwierdzenia; jeżeli państwo się zgodzi, udziela wtedy tzw. exequatur i dopuszcza dopełnienia służby konsularnej. Zakończenie funkcji konsularnych:

- państwo wysyłające może zawiadomić państwo przyjmujące o tym, że wycofuje danego przedstawiciela;

- państwo przyjmujące cofa exequatur konsulowi;

-wypadki losowe;

Klasy szefów placówek konsularnych:

• konsulowie generalni;

• konsulowie;

• wicekonsulowie;

• agenci konsularni;

• Korpus konsularny:

1. w znaczeniu węższym: szefowie palcówek konsularnych znajdujących się w danym mieście państwa przyjmującego;

2. w znaczeniu szerszym: wszystkie osoby, którym powierzono pełnienie funkcji konsularnych.

Korpus konsularny odgrywa wyłącznie rolę ceremonialną, protokolarną, reprezentacyjną, podobnie jak korpus dyplomatyczny.

Różnice między honorowymi, a zawodowymi:

1. Obywatelstwo: Konsul zawodowy to obywatel państwa wysyłającego, a konsul honorowy zwykle wybierany jest z obywateli państwa przyjmującego.

2. Prowadzenie działalności zawodowych: konsul zawodowy pobiera stałe uposażenie i nie może prowadzić żadnej innej działalności, a honorowy pracuje za darmo lecz ma zwolnienie z polisowych opłat konsularnych.

3. Zakres przywilejów i immunitetów: zawodowy ma większe przywileje i immunitety niż honorowy.

Przywileje i immunitety:

1. rzeczowe - przysługują placówce konsularnej: prawo używania flagi i godła, nietykalność placówki konsularnej, prawo porozumiewania się;

2. osobowe - przysługują funkcjonariuszom konsularnym: nietykalność, immunitet jurysdykcyjny, zwolnienie z opłat i podatków (zakres węższy niż u przedstawicielstw dyplomatycznych);

Środki budowy zaufania - działania przyczyniające się do usuwania napięć, zwiększania stabilności oraz zapobiegania niewłaściwemu zrozumieniu lub błędnej interpretacji poczynań poszczególnych państw.

Geneza:

Początki kontroli Amerykanów nad Niemcami. Sojusznicza Rada Kontroli Niemiec, która działa od 08.1946-03.1948r.

Ogłoszenia w 1955r. planu Edena - los powojennych Niemiec + postanowienia dotyczące rozbrojenia: ustanowienie systemu wspólnej inspekcji sił zbrojnych w Europie, opracowanie ogólnych limitów wielkości sił zbrojnych i zbrojeń na terenie Niemiec i w państwach z nimi sąsiadujących, stworzenie strefy zdemilitaryzowanej pomiędzy Wschodem, a Zachodem.

Funkcjonowanie Komitetu rozbrojeniowego, przekształconego następnie w Konferencje rozbrojeniową, która była wielostronnym forum negocjacji rozbrojeniowych działających w ramach ONZ.

Utworzenie w 1963r. gorącej linii między USA, a ZSRR, która zapewniała bezpośrednią łączność pomiędzy obydwoma supermocarstwami. Wymieniane informacje o próbach z rakietami balistycznymi, które mogły spowodować zagrożenia dla nawigacji morskiej lub powietrznej.

Konflikt zbrojny - jest to rodzaj konfliktu obejmujący wszelkie przejawy walki zbrojnej nie zależnie od tego czy walczące strony traktują ją jako wojnę w tradycyjnym znaczeniu. Powinien charakteryzować się:

1. występowanie dwóch lub większej liczby przeciwstawnych zorganizowanych sił zbrojnych, z których przynajmniej po jednej stronie biorą udział regularne siły wojskowe lub paramilitarne;

2. zorganizowanie walczących stron w określoną strukturę i prowadzenie działań zbrojnych zgodnie z zasadami walki;

3. chronologiczna ciągłość konfliktu zbrojnego lub też korelacja strategicznych i taktycznych zamierzeń szczebla dowodzenia;

Rodzaje:

1. status prawnomiędzynarodowy podmiotów biorących w nich udział:

• konflikty międzynarodowe - biorą udział państwa bądź grupy państw, także wojny kolonialne, a także akcje zbrojne podjęte przez Radę Bezpieczeństwa ONZ;

• konflikty wewnętrzne - są to konflikty, w których uczestniczą wewnątrz państwowe ugrupowania polityczne;

b)kryterium sprawiedliwości:

• wojny sprawiedliwe - wojny obronne, a także narodowowyzwoleńcze;

• wojny niesprawiedliwe - wojny napastnicze;

3. skala przestrzenna prowadzonych konfliktów:

• konflikty globalne - obejmują znaczny obszar, wywołują napięcia w skali światowej i zaangażowane w nie są siły światowego mocarstwa czy też supermocarstw;

• regionalne - takie, w których uczestniczy większa ilość państw danego regionu, co powoduje napięcia na stosunkowo dużym obszarze;

• konflikty lokalne - biorą udział państwa o niewielkim znaczeniu międzynarodowym i w związku z tym nie maja jakiś większych konsekwencji międzynarodowych;

4. charakter celów realizowanych przez strony konfliktu:

• wojny agresywne - celem jest powiększenie swojego stanu posiadania;

• wojny obronne - utrzymanie suwerenności na danym terytorium i ludnością;

• wojny narodowo-wyzwoleńcze - celem jest wyzwoleniem jest wyzwolenie się z obcego panowania;

5. sposób prowadzenia działań:

• wojna lądowa;

• wojna morska;

• wojna powietrzna;

6. rodzaj użytej broni:

• wojna konwencjonalne - z użyciem broni konwencjonalnej;

• wojna z wykorzystaniem broni masowego rażenia - broń atomowa, biologiczna czy chemiczna;

Prawo konfliktów zbrojnych jest rozumiane jako dział prawa międzynarodowego odnosząc się do kwestii związanych z prowadzeniem działań wojennych.

To prawo obejmuje następujące zagadnienia:

1. zasady rozpoczynania działań zbrojnych;

2. prawa i zwyczaje prowadzenia walki;

3. ograniczenia stosowanie określonych rodzajów broni;

4. postępowanie sił zbrojnych w stosunku do przeciwnika;

5. zagadnienia związane z ochrona ludności cywilnej, rannych, chorych, jeńców oraz dóbr kultury w trakcie prowadzenia działań zbrojnych;

Historia tego prawa:

Traktat Paryski z 1786r. kończący wojnę krymską. W ramach tego traktatu została wydana deklaracja w sprawie prowadzenia wojny morskiej, która zakazywała korsarstwa, znosiła prawo łupów wojennych, a także wprowadzała nieważność tzw. fikcyjnej blokady.

Dwie konferencje haskie z 1899 i 1907r. Pierwsza - przyjęcie trzech konwencji:

-konwencja w sprawie załatwiania pokojowego sporu międzynarodowego;

-konwencja dotycząca praw i zwyczajów wojny lądowej;

-konwencja dotycząca zastosowania do wojny morskiej konwencji Czerwonego Krzyża 1864r;

Podczas pierwszej jeszcze zostały przyjęte trzy deklaracje:

1. w sprawie zakazu w okresie 5 lat rzucania pocisków i środków wybuchowych z balonów lub w inny sposób;

2. w sprawie używania pocisków zawierających gazy duszące lub trujące;

3. w sprawie zakazu używania pocisków, które łatwo rozszerzają się lub spłaszczają się w ciele ludzkim;

W efekcie drugiej konferencji doszło do podpisania 13 konwencji i 1 deklaracji.

Konwencja 1, 4 i 10 były powtórzeniem z pewnymi modyfikacjami tych konwencji przyjętych podczas wcześniejszej konferencji.

Konwencja 6, 7, 8, 9 i 11 dotyczyły poszczególnych kwestii prawa wojny morskiej.

Konwencja 5 i 13 określały prawa i obowiązki państw neutralnych w czasie wojny.

Konwencja 2 ograniczała prawo użycia siły w celu ściągnięcia długów międzynarodowych.

Konwencja 3 dotyczyła rozpoczynania kroków nieprzyjacielskich.

Konwencja 12 dotyczyła utworzenia międzynarodowego trybunału łupów (nie została ratyfikowana).

W deklaracji przedłużono zakaz rzucania pocisków i środków wybuchowych z balonów.

Traktat wersalski z 28.06.1918r. - utworzenie Ligi Narodów.

Protokół genewski 17.06.1925r. dotyczący zakazu używania na wojnie gazów duszących, trujących lub podobnych oraz środków bakteriologicznych.

Dwie konwencje genewskie 29.07.1929r. polepszenie losu rannych i chorych oraz traktowanie jeńców wojennych.

Protokół londyński z 06.11.1936r. w sprawie akcji wojennej okrętów podwodnych.

Podpisanie Karty Narodów Zjednoczonych 26.05.1945r., która ustanawia zakaz użycia siły czy też groźby jej użycia.

Deklaracja zasad prawa międzynarodowego z 24.10.1970r.

Przyjęcie 4 konwencji genewskich w 1949r.: polepszenie losu rannych i chorych w armiach czynnych; konwencja o polepszeniu losów rannych, chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu; konwencja o traktowaniu jeńców wojennych; o ochronie osób cywilnych w czasie wojny.

W 1977r. zostały podpisane dwa protokoły dodatkowe do tych konwencji. Ochrona ofiar konfliktów międzynarodowych i odnosi się do konfliktów nie mających charakteru konfliktu międzynarodowego.

Konwencja o zakazie prowadzenia badań, produkcji i gromadzenia zapasów broni bakteriologicznej i toksycznej oraz zniszczenie jej zapasów z 10.04.1972r.

Konwencja o zakazie używania technicznych środków oddziaływania na środowisko w celach militarnych lub jakichkolwiek celach wrogich z 18.05.1977r.

Konwencja o zakazie i ograniczeniu użycia pewnych broni konwencjonalnych, które mogą być uważane za powodujące nadmierne cierpienia lub mające niekontrolowane skutki 10.10.1980r.

Konwencja o zakazie prowadzenia badań, produkcji, składowania i użycia broni chemiczne oraz o zniszczeniu jej zapasów z 13.01.1993r.

Zakres obowiązywania przepisów prawa wojennego:

Konwencje genewskie mają zastosowanie we wszystkich przypadkach okupacji całości lub części terytorium z jednej układających się stron, nawet gdy ta okupacja nie napotkała na żaden opór zbrojny. Ograniczenia tych konwencji:

• konflikty nie mające charakteru konfliktu międzynarodowego;

• klauzula powszechnego udziału (klauzula si omnes) - stanowi, że postanowienia regulaminu i zwyczajów wojny lądowej obowiązują tylko w stosunkach między układającymi się mocarstwami i tylko jeśli wszystkie państwa wojujące należą do konwencji;

• klauzula konieczności wojennej - państwa zobowiązane są przestrzegać prawa wojennego tylko w zakresie w jakim nie koliduje ono z koniecznością wojskową;

• zasada proporcjonalności - strony prowadzące wojnę mogą być zwolnione z przestrzegania prawa wojennego jeżeli szkody wyrządzone nieprzyjacielowi są nie współmiernie mniejsze od korzyści wojskowej;

Przebieg wojny w świetle prawa wojennego:

• Rozpoczęcie wojny może zacząć się od jej wypowiedzenia bądź rozpoczęcia działań wojennych.

• Zerwanie stosunków dyplomatycznych i konsularnych, nie jest to regułą.

• Mogą zawierane różne porozumienia: kartele (porozumienia między dowództwami wojskowymi), rozejmy.

• Wstrzymanie działań wojennych za wzajemną zgodą stron wojujących;

Dwa typy rozejmów:

1. ogólny - taki, który wstrzymuje wszędzie działania wojenne;

2. miejscowy - wstrzymuje działania wojenne między niektórymi częściami armii wojujących bądź też na określonej przestrzeni;

Mocarstwa opiekuńcze - państwa neutralne w konflikcie zbrojnym. Sprawuję opiekę nad obywatelami państwa nieprzyjacielskiego, także nad budynkami i archiwami placówek dyplomatycznych takiego państwa, ochrona jeńców, osób internowanych, a także do sprawowania ogólnego nadzoru nad przestrzeganiem konwencji genewskiej.

Status ludności cywilnej, jeńców wojennych oraz rannych i chorych

• Ludność cywilna nie powinna być celem ataków, a wszelkie operacje wojskowe powinny być prowadzone z troską o oszczędzenie ludności cywilnej i dóbr o charakterze cywilnym.

• Następujące zasady postępowania z jeńcami wojennymi:

• znajdują się we władzy mocarstwa nieprzyjacielskiego, a nie we władzy poszczególnych osób lub oddziałów wojskowych, które wzięły ich do niewoli;

• powinni być zawsze traktowani w sposób humanitarny;

• mają we wszelkich okolicznościach prawo do poszanowania swej osoby i czci;

• mocarstwo zatrzymujące jeńców wojennych zobowiązane jest do bezpłatnego ich utrzymania i dostarczanie im bezpłatnie opieki lekarskiej jakiej wymaga stan ich zdrowia;

• powinni być traktowani jednakowo bez żadnej na ich niekorzyść różnicy z powodu rasy, narodowości, religii, poglądów politycznych lub z innego powodu tego rodzaju;

• Ranni i chorzy powinni być traktowani w sposób humanitarny i korzystać powinni z ochrony we wszelkich okolicznościach bez względu na płeć, rasę, narodowość, religię czy poglądy polityczne.

• Ponadto z takiej samej ochrony korzystają zakłady formacji sanitarnej i szpitalnej, a także personel sanitarny. Może ustać jedynie wówczas, gdy będą one wykorzystywane w sposób sprzeczny ze swoimi zadaniami, a w szczególności gdy podejmą wrogie kroki w postaci dokonywania ataków na siły przeciwnika.

Zakończenie wojny.

Może nastąpić poprzez:

1. formalne zawarcie traktatu pokojowego - zawiera postanowienia zakończenia wojny, likwidacji jej skutków, może zawierać postanowienia dotyczące np. granic państwowych, spraw związanych z rozbrojeniem czy też reperacji wojennych (spłacane w formie pieniężnej lub w naturze - przedmioty, nieruchomości);

2. faktycznego zakończenia działania wojennych - bez konieczności podejmowania jakichkolwiek kroków formalno-prawny (np. konflikt koreański);

3. stwierdzenia zakończenia konfliktu przez jedno państwo w drodze aktu jednostronnego;

4. faktycznego zawojowania - podbicie przeciwnika i wydanie jednostronnej deklaracji o anektowaniu jego terytorium, był uznawany przez dawne prawo klasyczne;

restytucje - dobra zabrane przez wojska okupacyjne;

Odpowiedzialność za przestępstwa wojenne.

Geneza: początki widzi się w XIXw. (niewolnictwo, piractwo), na początku XXw. niewiele się zmieniło (próba osądzenia cesarza Wilhelma, trybunał lipski), przełom nastąpił po II wś. - utworzenie na mocy porozumienia londyńskiego z 08.08.1945r. międzynarodowego trybunału wojskowego z siedzibą w Norymberdze, który miał sądzić przestępców wojennych w Europie, podobny został utworzony w Tokio.

Statut, który był jego podstawą definiował kategorie przestępstw będące podstawą odpowiedzialności międzynarodowej.

Statut definiował:

• zbrodnie przeciw pokojowi (planowanie, przygotowywanie, początkowanie lub prowadzenie wojny napastniczej albo wojny będącej pogwałceniem traktatów, porozumień lub gwarancji międzynarodowych albo współudział w planie lub zmowie w celu dokonania jednego z wyżej wymienionych czynów);

• zbrodnie wojenne (pogwałcenie praw i zwyczajów wojennych, takie pogwałcenie będzie obejmowało ale nie będzie ograniczone do morderstw, złego obchodzenia się lub deportacji na roboty przymusowe albo w innym celu ludności cywilnej na okupowanym obszarze lub z tego obszaru, do mordowania lub złego obchodzenia się z jeńcami wojennymi lub osobami na morzu, do zabijania, rabunku własności prywatnej i publicznej, bezmyślnego burzenia osiedli, miast lub wsi albo do spustoszeń nieusprawiedliwionych koniecznością wojenną);

• zbrodnie przeciw ludzkości (obejmują morderstwa, wytępianie, obracanie ludzi w niewolników, deportacje lub inne czyny nieludzkie, których dopuszczono się przeciwko jakiejkolwiek ludności cywilnej przed wojną lub podczas niej albo prześladowania ze względów politycznych, rasowych lub religijnych przy popełnianiu jakiejkolwiek zbrodni wchodzącej w zakres kompetencji trybunału lub w związku z nią, niezależnie od tego czy było to zgodne czy tez stało w sprzeczności z prawem kraju, w który zbrodni dokonano);

Istotne znaczenie miało sformułowanie zasad norymberskich:

1. każdy kto dopuścił się czynu, który według prawa międzynarodowego stanowi przestępstwo jest odpowiedzialny za ten czyn i podlega ukaraniu;

2. okoliczność i prawo wewnętrzne nie przewiduje kary za czyn, który według prawa międzynarodowego stanowi przestępstwo nie uwalnia osoby, która dopuściła się tego czynu od odpowiedzialności;

3. pełnione funkcje państwowe nie zwalniają od odpowiedzialności;

4. działanie na rozkaz nie zwalnia z odpowiedzialności;

5. zawiera powtórzenie postanowień statutu dotyczących określenia przestępstw wojennych;

6. powtarza statut co do odpowiedzialności za te przestępstwa;

Zbrodnie wojenne nie podlegają przedawnieniu. Konwencja o niestosowaniu przedawnienia wobec zbrodni wojennych i zbrodni przeciw ludzkości uchwalona 09.12.1968r. Nie stosuje się ustawowych terminów przedawnienia w stosunku do następujących przestępstw:

• do zbrodni wojennych określonych w statucie międzynarodowego Trybunału Wojskowego;

• ciężkich naruszeń Konwencji Genewskich z 1949r.;

• zbrodni przeciwko ludzkości popełnionych zarówno w czasie pokoju, jak i w czasie wojny;

• nieludzkich czynów będących rezultatem polityki apartheid;

• zbrodni ludobójstwa;

• oraz gdy czyny takie nie stanowią naruszenia prawa wewnętrznego państwa na obszarze, którego zostały dokonane;

---