Inny skrypt z prawa, Podstawy Prawa


ENCYKLOPEDIA PRAWA

ISM UW 2006/2007

z życzeniami pomyślności - studenci pierwszego roku ISM UW 2006/2007

wszelkie wskazówki proszę na maila:: m_szuba@o2.pl lub michal.szuba@gmail.com

Stwórzmy taki skrypt, że całe WDiNP będzie z niego korzystać przez następne lata!!!! :-)

koordynator i pomysłodawca: Michał Szuba

szczególny wkład w powstanie skryptu:

Zuzia Stańska, Ewa Witkowska, Julia Słowikowska, Artur Malantowicz, Magda Gniadek, Marta Mazus + osoby z których skryptów kopiowałem niektóre zagadnienia, ale muszą się przypomnieć :)

  1. wielość systemów normatywnych (W. - II/3) ----> OK

systemy regulatorów ludzkich zachowań możemy podzielić na normatywne (prawo, moralność, obyczaje) i nienormatywne (tradycje, mity). Poza tym system norm społecznych zależy od społeczeństwa, w którym się znajdujemy i w którym uczestniczymy - często powoduje to nakładanie się norm na siebie, a niekiedy nawet ich sprzeczność

Człowiek uczestnicząc w wielu różnych grupach społecznych jest poddawany działaniu wielu systemów normatywnych (prawo, moralność, obyczaje)

Każdy człowiek podlega w jednym momencie wielu różnym normom, to codziennie działanie człowieka w normatywnej sieci jest nieuniknione.

klasyfikacja systemów normatywnych może uzasadniać ich wielość

A zatem wyróżniamy:

b) systemy niesformalizowane

b) heteronomiczne - tworzone przez zewnętrznego twórcę

b) zamknięty - trzeba spełnić określone warunki, by do niego przystąpić

  1. prawo jako system normatywny (W. - I/3, II/2)

Niezależnie od rozmaitych sporów filozoficznych i metodologicznych w europejskim kręgu kulturowym za naczelną cechę prawa powszechnie uważa się jego normatywny charakter. Prawem są więc normy (reguły, zasady, przykazania), co oznacza, że pewne wzory zachowań uznaje się za powinne, inaczej mówiąc, za obowiązujące, wiążące, dyscyplinujące do określonego sposobu postępowania.

Gdy mówimy o prawie w znaczeniu jurudycznym, a nie o prawidłowościach (prawach) przyrody (np. każda żywa istota umiera), nie stwierdzamy faktu (np. samochody nie jeżdżą po chodniku), lecz wskazujemy powinność (samochody nie powinny wjeżdżać na chodnik). W tym wyraża się normatywny, a nie opisowy charakter praw.

Prawo, moralność, obyczaje mają charakter normatywny, określają jakie zachowania powinno się podejmować, a jakich unikać.

  1. systematyka prawa (W. - VIII/1,3) (rzeczywiście trzeba tu mówić też o gałęziach prawa, ale to co jest pod spodem w moim przekonaniu jest także dobrym wstępem, bo systematykę można rozumieć dwojako: jako ulokowanie systemu prawa na tle innych systemów, oraz jako podział prawa na gałęzie, a więc taką systematykę gałęzi prawa)

Systemy:

problem usytuowania systemu prawnego:

system prawa - jest to zbiór w pewien sposób powiązanych i uporządkowanych generalnych i abstrakcyjnych norm wysłowionych w tekstach aktów normatywnych i obowiązujących w danym państwie w określonym czasie

Nie wiem czy to jest potrzebne do tego punktu, ale co szkodzi:

Prawo kontynentalne (civil law)

Prawo anglosaskie (common law)

- wyłączność/dominacja prawa stanowionego jako źródła prawa

- zakaz tworzenia prawa przez sądy

- minimalizacja roli prawa zwyczajowego, kanonicznego

- prawo winno być co do zasady systemem niesprzecznym wewnętrznie i pozbawionym luk

- najbardziej doskonała forma ustanowionego prawa to kodeks, czyli taka ustawa, która w sposób całościowy i wyczerpujący reguluje określoną dziedzinę życia społecznego

- mozaika różnych typów prawa (stanowionego, precedensowego, zwyczajowego

- prymat, ale nie wyłączność prawa stanowionego

- istotna rola sądów - formułują ogólne i abstrakcyjne reguły postępowania

- system prawa nie jest w pełni racjonalny i pozbawiony luk, stąd większa rola prywatnych umów, zastępujących regulacje kodeksowe

  1. Prawo materialne i formalne; prawo w znaczeniu przedmiotowym i prawo podmiotowe; prawo publiczne i prywatne (W. - I/5, VIII/3, VI/7, )

Prawo materialne

Prawo formalne

Ogół norm regulujących treść stosunków prawnych, określających sankcje za nieprzestrzeganie, niedopełnienie obowiązków lub przekroczenie granic uprawnień

Określa tryb postępowania przed organami władzy publicznej związanego z dochodzeniem uprawnień, egzekwowaniem obowiązków, stosowaniem sankcji ujętych w prawie materialnym

Prawo w znaczeniu przedmiotowym

Prawo w znaczeniu podmiotowym

To ogół norm składających się na system prawa zarówno obowiązującego tu i teraz, jak też obowiązującego dawnej, a nawet takiego, którego obowiązywanie dopiero się postuluje

To zespół uprawnień służących podmiotom prawa w ich wzajemnych relacjach.

Dzięki niemu podmiot prawa ma możność swobodnego podejmowania decyzji.

2 teorie:

  • prawa naturalnego - wg niej prawa podmiotowe mają charakter przyrodzony i są niezbywalne

  • inne koncepcje - wg nich prawo podmiotowe mają charakter praw pozytywnych (przedmiotowych), chociaż podlegają na ogół silniejszej ochronie zwłaszcza przed naruszeniem ze strony władzy publicznej

Jest formułowane na podstawie prawa w sensie przedmiotowym.

Szczególnym rodzajem praw podmiotowych są prawa człowieka.

Prawa podmiotowe:

  • proste - pojedyncze uprawnienia

  • złożone - zespół uprawnień różnego rodzaju (prawo własności

Prawa podmiotowe:

  • erga omnes - skuteczne wobec wszystkich

  • inter partes - skuteczne tylko między określonymi osobami

lub:

  • majątkowe (własność, prawo dziedziczenia)

  • osobiste (nietykalność cielesna, prawa wyborcze)

Prawo publiczne

Prawo prywatne

Prawo regulujące stosunki między państwem, a obywatelem oraz między organami państwa (prawo karne, administracyjne, karne, finansowe)

Sprawdźcie sobie gałęzie prawa publicznego i prywatnego w Winczorku na stronie 122

Prawo regulujące stosunki między równoprawnymi podmiotami głównie z zakresu obrotu majątkowego, spraw rodzinnych itp. (prawo cywilne, handlowe, rodzinne)

5. problemy związane z definiowaniem prawa

pojęcie prawa odnosi się do szczególnego porządku społecznego, tworzonego i chronionego w sposób zinstytucjonalizowany - niezależnie od tego najszerszego znaczenia i oprócz prawa w sensie prawa naturalnego i pozytywnego, w naukach prawnych i praktyce prawniczej funkcjonują rozmaite pojęcia szczególne, których nie należy ze sobą mylić. Najczęściej spotykane opierają się na wyodrębnieniu różnych dziedzin lub gałęzi prawa. Pojęciem prawa posługujemy się też dla oznaczenia konkretnych uprawnień, zespołów uprawnień lub rodzajów uprawnień, które służą rozmaitym podmiotom

6. Prawo pozytywne, a prawo intuicyjne wg. L. Petrażyckiego

filozofia prawa L. Petrażyckiego: koncepcja prawa natury o zmiennej treści, która najogólniej rzecz ujmując polega na tym, że prawo ewoluuje wraz z psychiką ludzką, która to - wyprzedzając tok rozważań - jest źródłem prawa.

Prawo jako takie zajmuje się obowiązkami jednych osób względem drugich; prawo porusza kwestie dotyczące zobowiązań jednych osób (względem drugich) oraz 'praw' przynależnych drugiej osobie (na mocy których może ona żądać czegoś od pierwszej)

Prawo przez Petrażyckiego jest również określane jako projekcja obowiązków na zachowanie swoje i innych w teraźniejszości, przeszłości i przyszłości dokonywane przez człowieka.

We Wstępie do nauki prawa i moralności Petrażycki wyróżnia dwa rodzaje prawa: intuicyjne i pozytywne, wyróżnione ze względu na różne klasy zjawisk psychicznych. Różnice między nimi są następujące:

prawo intuicyjne jest prawem indywidualnym (indywidualno-różnorodnym, nieszablonowym) przynależnym jednostce lub grupie ludzi; zaś prawo pozytywne obejmuje wszystkich, bowiem to właśnie ono reguluje stosunki społeczne. I mimo tego, że autor przyznaje wyższość prawa pozytywnego nad prawem intuicyjnym, to jednak stwierdza, że “(...) faktyczną podstawą właściwego społecznego »porządku prawnego« i rzeczywistym motorem życia społeczno-prawnego (...) jest w istocie rzeczy nie prawo pozytywne, lecz intuicyjne”. Uzupełnić tę kwestię należy jeszcze stwierdzeniem autora, iż prawa te kształtują się wzajemnie, czyli prawo pozytywne wpływa na kształtowanie się prawa intuicyjnego oraz prawo intuicyjne wpływa na kształt prawa pozytywnego.

Z tego też powodu mamy do czynienia z trzema sferami życia prawa:

7. Funkcje prawa (W. - I/4)

Funkcje prawa:

cel: pewien postulowany stan rzeczy, który ma być osiągnięty dzięki podjęciu określonych czynności; jest czymś planowanym, zamierzonym

funkcja: rzeczywisty, obiektywny skutek, rezultat istnienia jakiejś instytucji, normy dla otoczenia; rezultat może być zaplanowany i oczekiwany (funkcja pokrywa się z celem)

→ niekiedy zaplanowany cel nie zostaje osiągnięty, ale działanie zawsze wywołuje jakiś skutek

skutki mogą być planowane i nieplanowane, korzystne (eufunkcjonalnymi) i niekorzystne (dysfunkcjonalnymi)

podejście teleologiczne (teleos gr. osiągnięty cel): istnieje globalny cel prawa

inni uważają, iż można mówić jedynie o celu danej normy, a nie celu prawa w ogóle

→ zarówno prawo w ogóle jak i poszczególne normy wywołują określone skutki, realizują pewne funkcje wobec swego otoczenia  społeczne funkcje prawa

typologia funkcji prawa, pierwsza propozycja:

typologia funkcji prawa, druga propozycja:

8. Język prawny i prawniczy (W. - V/2)

język prawny - odmienny od języka naturalnego terminologią, gramatyką (specyficzne użycie czasu teraźniejszego), stylistyką (powtarzanie wyrazów w jednym zdaniu) - wypowiedzi normatywne

język prawniczy - język naturalny, w którym formułowane są wypowiedzi o prawie obowiązującym i innych zjawiskach prawnych, w języku tym opisywane są instytucje prawne, metody badań, wykładnia - język ten zróżnicowany jest ze względu na różnorodność podmiotów, które się nim posługują

  1. Wypowiedzi performatywne

Performatywy - są to wyrażenia, których funkcją semantyczną jest generowanie - kreowanie rzeczywistości poprzez konwencję i moc sprawczą jaka przypisywana jest tym wypowiedziom.

Performatywa klasycznie składa się z trzech nazw:

Ja (lub inny podmiot) rozkazuję (lub inny czasownik performatywny) Ci (lub komu innemu) zrobić coś

Performatywa może też przybrać inną strukturę - np. wyrażenia w czasie przyszłym (dam Ci krokodyla), wyrażenia sformułowanego przez inną osobę w naszym imieniu (np. obrońcę w sądzie). Niektóre z elementów performatywy mogą występować w formie domyślnej lub performatyw trzeba lekko sparafrazować, aby otrzymać klasyczną strukturę.

Performatywy dzielimy na:

A) generalne (uniwersalne) i indywidualne (personalne). Generalne dotyczą większej liczby odbiorców i do grupy tej należy także bardzo ważna kategoria: normatywy (wyrażenia normatywne)

B)

C)

D)

Tak więc warto zauważyć, że mogą być performatywy np. zarazem skuteczne i nieprawidłowe (małżeństwo zawarte w wyniku błędu) lub zarazem nieskuteczne i prawidłowe (jeśli nauczyciel zapowie klasówkę na dzień przed i ma świadomość, że nie ma do tego prawa).

E) o doniosłości prawnej i quasi-prawnej

Na koniec jeszcze pojęcie metaperformatywu - jest to performatyw,który decyduje o tym, kiedy inny peformatyw jest skuteczny albo nieskuteczny (np. ustawa mówiąca, kiedy czynność prawna jest nieważna).

10. Dyrektywa i sposoby jej wyrażania

rozkaz, prośba, zalecenie

nakaz - dyrektywa konieczności

zakaz - dyrektywa niemożności

D („ut” p)

D - dyrektywa

„ut” - utinem (żeby)

p - pożądane zachowanie

a wykładzie było rozróżnienie na dyrektywy:

11. Zasady prawa, reguła prawa, norma prawa

norma prawna - najmniejszy, stanowiący sensowną całość element prawa

zasady prawa - podstawowe założenia, które wyrażają cechy charakterystyczne danego systemu prawa; idee przewodnie, których treść jest związana z tzw. stosunkami ekonomiczno-społecznymi; są normami dyrektywalnymi (mówią, jak być powinno) i naczelnymi (inne normy z danej gałęzi prawa nie mogą być z nimi sprzeczne)

funkcje zasad

rodzaje zasad:

normy- reguły normy- zasady

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

dyrektywne opisowe

0x08 graphic
0x08 graphic

12. Norma prawna - spór o budowę (problem różnorodności poglądów) (W. - VI/11)

Koncepcje budowy normy prawnej:

teoria reguł pierwotnych i reguł wtórnych Harta:

reguły pierwotne zawierają nakazy i zakazy określonych zachowań; aby utrzymać ład sołeccy konieczne są reguły wtórne:

koncepcja norm sprzężonych:

    1. norma sankcjonowana- adresat i warunki w jakich jest mu coś zakazane, nakazane lub dozwolone czynić ( hipoteza) i treść tego nakazu (dyspozycja)

→ skierowana do adresatów pierwotnych (określeni rodzajowo)

    1. norma sankcjonująca- jaka dolegliwość zostanie zastosowana w przypadku naruszenia normy sankcjonowanej

→ skierowana do adresatów wtórnych (organów władzy publicznej)

→ jest to norma posiłkowa, bo uruchamia się, gdy naruszono normę sankcjonowaną

trójczłonowa koncepcja normy prawnej: 3 elementy (hipoteza, dyspozycja, sankcja)

ale są normy, do których nie można znaleźć sankcji, np. leges imperfectae

  1. Norma prawna - klasyfikacje

Z punktu widzenia prawoznawstwa można wyróżniać wiele rodzajów norm prawnych (norm postępowania). Oto kilka z klasyfikacji:

A. ze względu na sposób określania czynu do spełnienia

normy merytoryczne - normy o treści merytorycznie określonej; nakazują lub zakazują określonym adresatom postępować w określony sposób w określonych okolicznościach, przy czym mogą one komuś nakazywać czy zakazywać zrealizowanie określonego stanu rzeczy, pozostawiając mu do wyboru to, w jaki sposób dany stan rzeczy zrealizuje

normy blankietowe - normy wskazujące sposób określania czynów nakazanych bądź zakazanych przez normę

B. ze względu na treść wskazań zawartych w normach  normy sprzężone

- norma sankcjonowana - hipoteza + dyspozycja; jest skierowana do pewnej kategorii adresatów określonych rodzajowo (adresaci pierwotni)

- norma sankcjonująca - stanowi, że w przypadku naruszenia normy sankcjonowanej zostanie zastosowana sankcja; zawsze skierowana jest do organów władzy publicznej

C. ze względu na sposób wyznaczania obowiązków i uprawnień adresata

a) dyrektywalne - nie stwierdzamy tego, co jest, ale wskazujemy, co być powinno; dyrektywa, kierunek, postulat, wyznacznik; np. lex retro non agit - prawo nie działa wstecz

b) opisowe - wzorzec, model ukształtowania się jakiejś instytucji prawnej, który rekonstruujemy na podstawie opisu szerszego materiału prawnego; np. prawo własności

D. ze względu na sposób wyznaczania powinnego zachowania

a) imperatywne (ius cogens, bezwzględnie wiążace) - ustanawiają drogą nakazu lub zakazu jeden rodzaj powinnego zachowania i nie dopuszczają zachowania odmiennego

b) dyspozytywne (ius dispositivium, względnie wiążące) - ustanawiają pewien wzorzec zachowania do wykorzystania przez adresatów, a jednocześnie dopuszczają, że adresaci mogą, jeśli zechcą, zachować się w sposób odmienny, wybrany przez siebie

c) semiimperatywne (jednostronnie bezwzględnie wiążące) - zapewniają możliwość zwiększenia uprawnień, ale nie dopuszczają możliwości ich ograniczenia

  1. Hipoteza i dyspozycja (W. - VI/3-5) ---->> OK (dyspozycja..?)

HIPOTEZA - część normy, która określa adresata normy oraz warunki lub okoliczności, w których adresatowi temu jest coś nakazane, zakazane lub dozwolone czynić

DYSPOZYCJA - określa treść zachowania zakazanego, nakazanego lub dozwolonego, albo treść decyzji, którą należy podjąć w związku z zaistnieniem pewnych faktów

przedmiotem dyspozycji mogą być:

kwalifikacja zachowań:

  • zakaz

    1. wskazuje typy zachowań niedopuszczalnych

    2. zakazane przez prawo są czyny

      1. poprzez użycie funktora normotwórczego

      2. poprzez sformułowanie normy określającej sankcję

    0x08 graphic
    0x08 graphic
    0x08 graphic
    0x08 graphic
    ZNR - z. nieuregulowane prawnie

    0x08 graphic
    0x08 graphic
    0x08 graphic
    0x08 graphic
    0x08 graphic
    ZN - zachowania nakazane

    ZDM - dozwolenia mocne

    ZZ - zachowania zakazane

    0x08 graphic
    ZD - zachowania dopuszczalne

    15. Sankcja - rodzaje (W. - VI/10) ----> OK

    rodzaje sankcji:

    sankcja skupiona - reakcja na naruszenie towarzysząca normom moralnym polegająca na działaniu sformalizowanej instytucja, podjętym w przepisanym trybie

    sankcja rozproszona - reakcja na naruszenie towarzysząca normom moralnym polegająca na potępieniu i odrzuceniu ze strony grupy społecznej, do której należy osoba działająca niezgodnie z powinnością

    1. Przepis prawny - klasyfikacje (W. - VI/13) -----> OK

    ogólna klasyfikacja:

    rodzaje przepisów:

    1. Relacja: norma prawna - przepis prawny (W. - VI/12)

    treść prawa wyrażają normy, przepisy są formą słowną, w którą ujęta jest ta treść

    normy prawne wyprowadzane są z przepisów

    norma prawna może być zawarta w różnych aktach normatywnych

    1. Norma kolizyjna i jej budowa

    norma kolizyjna - określa sposób postępowania, gdy nie wiemy który system normatywny wybrać np. Jeżeli wystąpiły jakieś okoliczności, to stosujemy system prawny państwa A(lub B,C,D)

    norma nie rozstrzygająca o prawach i obowiązkach osób występujących w stosunkach prawnych, ale wskazująca jedynie na ten system prawny, który będzie właściwy do oceny praw i obowiązków, czyli wskazująca prawo, w jakim należy szukać norm merytorycznych

    1. Klauzule generalne (pojecie, funkcje) ------> OK

    Wśród norm prawnych spotykamy normy ogólne - świadomie niedoprecyzowane, wobec których podmiot ma pewien luz interpretacyjny. Ta swoboda nie jest jednak absolutna, gdyż granice decyzji wytyczone są przez zawarte w przepisach odesłania pozasystemowe - w tekstach aktów normatywnych spotykamy pozaprawne kryteria ocen przez użycie takich określeń jak „dobra wiara”, „społeczno-gospodarcze przeznaczenie rzeczy”, bądź też odesłanie wprost do pozaprawnych porządków normatywnych, np. Do zasad współżycia społecznego. Przepisy wprowadzające takie sposoby regulacji to klauzule generalne.

    klauzule generalne- przepisy, które wprowadzają pozaprawne sposoby regulacji; oddziałują na stosowanie konkretnych przepisów prawa

    zapewniają elastyczność prawa oraz określone sposoby interpretacji takich subiektywnych zwrotów jak „dobra wiara”, „ważne powody” itd.

    1. Obowiązywanie prawa w czasie; desuetudo

    obowiązywanie prawa w czasie - norma obowiązuje od momentu, który wyznacza ustawodawca, nie wcześniej jednak niż od dnia opublikowania. W Polsce obowiązuje generalna zasada, że akty normatywne wchodzą w życie po 14 dniach od daty opublikowania w oficjalnym organie publikacyjnym, chyba że przepis wprowadzający podaje jakiś inny termin. Jeśli ustawodawca chce, aby akt normatywny obowiązywał od innego dnia, zamieszcza zastrzeżenie będące częścią przepisów końcowych. Czas dzielący dwie daty opublikowania i wejścia w życie określa się mianem vacatio legis - jest on wykorzystywany na zapoznanie się z nowym prawem. Zwykle akty normatywne nie przewidują końcowego obowiązywanie, są jednak wyjątki, jak choćby obowiązywanie ustawy budżetowej do 31 grudnia każdego roku

    Desuetudo - odwykniecie - zjawisko długotrwałego niestosowania lub nieprzestrzegania normy. Mogą to być normy sankcjonowana (gdy nie przestrzegana dyspozycja) i sankcjonująca (gdy nie przestrzegana przez adresata wtórnego - państwo - nie korzysta ze swych kompetencji i nie stosuje sankcji). Koncepcja ta spotyka się z wątpliwościami - kto, kiedy i w jakim trybie może stwierdzić odwyknięcie. Ponadto organy państwa nie zawsze mają możliwość odstąpienia od normy może bowiem to zależeć od innych podmiotów. Trzeba zaznaczyć że desuetudo dot. Norm nie przepisów. Przepisy archaiczne mogą zostać poddane wykładni, by norma wychodząca z nich nie budziła wątpliwości.

    Generalne info o obowiązywaniu prawa: (bonus dla ambitnych)

    1. Obowiązywanie prawa w przestrzeni

    prawo wewnątrzkrajowe obowiązuje na całym terytorium państwa, może też obowiązywać na część, np. prawo miejscowe. Każdy, kto znajduje się na terytorium danego państwa, podlega jego prawu. Umowy międzynarodowe prawa publicznego nie stosują sankcji prawa wewnątrzkrajowego wobec niektórych podmiotów np. personelu dyplomatycznego. Obserwuje się rozwój ponadpaństwowych systemów ochrony praw człowieka, usprawiedliwiających międzynarodowe interwencje w celu ochrony tych praw. Prawo wewnątrzkrajowe dopuszcza w pewnych przypadkach stosowanie prawa obcego, np. w prawie małżeńskim przy zawieraniu małżeństwa przez osoby o różnych narodowościach

    1. Konflikty hierarchiczne przepisów prawa

    czy mi się wydaje czy ten temat poruszył Winczorek na stronie 127 u dołu?

    Do konfliktów hierarchicznych mają zastosowanie reguły kolizyjne porządku hierarchicznego.

    1. Sprzeczności w prawie (W. - VIII/5) ---->>> OK

    Sprzeczności norm:

    Reguły kolizyjne pozwalające na usuwanie sprzeczności:

    1. Luka w prawie (W. - VII/6) ---->> OK

    luka w prawie - taki brak regulacji, co do którego można racjonalnie stwierdzić, że nie jest przez ustawodawcę zamierzony i gdyby ustawodawca działał racjonalnie, to stan ten uregulowałby

    Metoda usuwania luk - przede wszystkim analogia, czyli wnioskowanie z podobieństwa.

    Przyjęcie tezy, że luki aksjologiczne są lukami pozornymi, a luki logiczne nie istnieją, prowadzi do wniosku, iż metoda analogii w prawie znajduje zastosowanie do usuwania luk konstrukcyjnych

    niektórzy uważają, że w systemie prawa nie ma luk, gdyż ustawodawca uregulował prawnie wszystko i tylko to, co chciał uregulować, niczego nie pozostawiając poza sferą swoich działań. Inni twierdzą, że poza kwestiami uregulowanymi istnieją też takie, które z różnych względów nie zostały uregulowane, choć powinny

    1. Analogia w prawie

    reguły inferencyjne - logiczne reguły wnioskowań, akceptowane i szeroko wykorzystywane w odniesieniu do prawa stanowionego, do reguł tych zaliczamy wnioskowanie przez analogię, które znajduje zastosowanie przy usuwaniu luk w prawie

    rodzaje analogii

    nauka i praktyka prawa nie są zbyt przychylne analogiom w prawie - w prawie karnym są one niedozwolone

    1. Źródła prawa - analiza pojęcia

    fons iuris (łac.), różnoznacznie rozumiane

    Od źródeł prawa należy odróżniać źródła poznania prawa!!!

    źródła poznania prawa - dokumenty i publikacje zawierające informacje prawne, a także pomniki literatury pięknej, z których można zaczerpnąć wiadomości o prawie współcześnie lub kiedyś obowiązującym

    1. Polski system źródeł prawa

    prawo powszechnie obowiązujące - normy nakładające na podmiot prawa ciężary i obowiązki

    prawo o charakterze wewnętrznym - normy obowiązujące wewnątrz organów władzy publicznej np. uchwały, zarządzenia ministrów, prezydenta itp.

    1. Źródła prawa międzynarodowego oraz UE

    Źródła prawa międzynarodowego w znaczeniu formalnym rozumiane są jako formy, w których tworzone są normy prawa międzynarodowego. Są to więc takie formy, w których przejawia sie wola państw (lub innych podmiotów prawa międzynarodowego) tworzących prawo. Należą do nich przede wszystkim umowy międzynarodowe i prawo zwyczajowe.

    1. umowa międzynarodowa - to wspólne oświadczenie podmiotów prawa międzynarodowego, które tworzy prawo, a więc uprawnienia i obowiązki

    1. zwyczaj

    Na system prawny UE składają sie akty prawne o charakterze pierwotnym i wtórnym.

    1. prawo pierwotne - tworzą je przede wszystkich traktaty założycielskie Wspólnot:

       - Wspólnoty Europejskiej

       - Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej

    Do źródeł prawa pierwotnego zalicza sie także traktaty nowelizujące traktaty założycielskie:

       - Jednolity Akt Europejski z 1986r.

       - Traktat o Unii Europejskiej z 1992r.

       - Traktat Amsterdamski z 1997r.

       - Traktat Nicejski z 2001r.

    Do prawa pierwotnego zalicza się umowy międzynarodowe, w szczególności:

       - umowy o przystąpieniu nowych członków

       - umowy o stowarzyszeniu

    Źródłami prawa pierwotnego są także ogólne zasady prawa, na które składają się:

       - ogólne zasady wspólne wszystkim systemom prawnym państw członkowskich

       - ogólne zasady prawa międzynarodowego

       - prawa i wolności fundamentalne

      

    2. prawo wtórne - stanowione przez Wspólnoty

    Prawo wtórne tworzone jest przez organy wspólnotowe na podstawie traktatów założycielskich. Do prawa wtórnego zalicza się:

       - rozporządzenia - mają zasięg ogólny i są bezpośrednio stosowane, co oznacza, iż obowiązują one zarówno państwa, jak i ich obywateli  i nie wymagają żadnych dodatkowych zabiegów transformacyjnych do porządku prawa krajowego

       - dyrektywy - są najczęściej skierowane do wszystkich państw członkowskich, od których wymaga się, aby podjęły konieczne środki do osiągnięcia zawartych w dyrektywach celów. Adresatom pozostawia się swobodę doboru metod i określania sposobów wykonania tych aktów.

       - decyzje -  mają charakter indywidualny, są wiążące dla adresata. mają za zadanie ustalenie ścisłych reguł postępowania w konkretnych przypadkach; mogą być skierowane do państw członkowskich, do poszczególnych przedsiębiorstw i osób prywatnych.

    Nie mają charakteru wiążącego opinie i zalecenia.

    TE SAME ŹRÓDŁA PRAWA EUROPEJSKIEGO ---> W SKRÓCIE :)

    Źródła prawa Europejskiego

    1. Problem legalności aktów prawnych

    Naruszenie legalności aktów prawnych może być badane we wszystkich stadiach procesu legislacyjnego

    1. Publikacja aktów prawnych, organy promulgacyjne

    akt normatywny - dokument władzy publicznej zawierający normy prawne, regulujący jakiś zespół stosunków społecznych, będący tekstem zawierającym materiał do budowy norm prawnych

    warunkiem wejścia w życie aktu prawnego jest jego ogłoszenia (promulgacja). Według obecnych unormowań akty prawne ogłaszane są w Dzienniku Ustaw RP. Obwieszczanie aktów prawa miejscowego może mieć różne formy - od rozplakatowania obwieszczeń, poprzez wywieszki w urzędach aż po zwykłą informację na tablicy ogłoszeń.

    Akty normatywne prawa o charakterze wewnętrznym są ogłaszane w Dzienniku Urzędowym „Monitor Polski” lub w innych dziennikach urzędowych (np. ministrów)

    Jeśli przy druku aktu normatywnego zdarzył się błąd na tyle istotny, że może utrudnić stosowanie opublikowanych przepisów, dokonuje się wówczas sprostowania takiego błędu - następuje to w drodze obwieszczenia w tym samym dzienniku urzędowym, w którym akt był ogłaszany.

    1. Budowa aktu normatywnego

    materia zawarta w akcie normatywnym jest usystematyzowana w części, księgi, tytuły, działy, rozdziały, artykuły, paragrafy, punkty, ustępy, wszystkie numerowane, przy czym numeracja musi być w całym akcie ciągła

    1. Pojecie rodziny prawa; specyfika wybranych rodzin prawa.

    pojęcie rodziny prawa

    rodzina prawa - zespół norm prawnych tworzący się według podobieństwa i asymilacji następujących cech:

    np. rodzina prawa anglosaskiego - zmieszanie prawa celtyckiego z saksońskim, wymieszanie się norm prawnych i stworzenie nowych kodyfikacji po podboju Wielkiej Brytanii przez Wilhelma Zdobywcę w 1066 roku, utworzenie własnych zasad i terminów prawnych, odrębność od istniejącego na kontynencie prawa romańskiego

    1. Źródła prawa w różnych rodzinach (systemach) prawa.

    rodzina prawa religijnego:

    1. Wykładnia prawa

    wykładnia (inaczej interpretacja) prawa oznacza proces ustalenia właściwego ustalania przepisów prawnych. Przedmiotem wykładni nie są normy, ale przepisy prawne, jest ona bowiem jedną z czynności wiążących się z wyprowadzaniem norm prawnych z przepisów

    dwa stanowiska wobec wykładni

    rodzaje wykładni prawa

    zróżnicowanie wykładni ze względu na podmiot jej dokonujący:

    zróżnicowanie wykładni ze względu na sposób jej wykonywania:

    zróżnicowanie wykładni ze względu na jej wyniki:

    1. Specyfika rozumowań prawniczych

    I tu pojawia się chyba problem, ponieważ metody badawcze prawa są to takie tradycyjne sposoby rozumowań, a dr Grodzicki na egzaminie pyta też o jakieś inne metody rozumowań, nietradycyjne... Ktoś coś wie? Jak tak to przyślijcie info na maila :)

    metody badawcze prawa:

    1. analiza językowo-logiczna tekstów prawnych - połączenie logiki z językoznawstwem, oraz metody rozumowań jurycznych wypracowane prze tradycję prawa, służących głównie wykładni prawa. Są to: wykładnia rozszerzająca i zwężająca, wnioskowanie przez analogię, reguły typu norma szczegółowa uchyla ogólną

    2. metody badawcze socjologii i psychologii (podejście empiryczne)- badaniem są masowe i powszechne zachowania jednostek, funkcjonujących w społeczeństwie. Korzysta się w nich np., ze statystyki, introspekcji i metod behawioralnych

    3. filozoficzna refleksja nad naturą wartości (podejście filozoficzne)- przejawy, poznawanie norm, studia nad językiem (Wittgensteina można podać, żeby rzucić mądrym nazwiskiem:P)

    4. porównawcze (komparatystyczne) - porównanie instytucji, systemów prawa, zachowań

    5. historyczne - uwzględniające czynnik czasu i zmienności kultur jako determinantów zmienności w prawie i zachowań społecznych (to coś jakby definicja prawa w szerszym znaczeniu)

    1. Domniemanie prawne

    Domniemanie - to założenie, że jest prawdziwym fakt, co do którego nie ma pewności czy jest prawdziwy.

    Domniemania dzieli się na:

    oraz na:

    DOMNIEMANIA PRAWNE I ICH ROLA W REGULACJI PRAWNEJ:
    Nie dowodzi się faktów, które są :
    - powszechnie znane
    - urzędowo znane sądowi
    - urzędowo zaświadczone w dokumentach
    - przyznane przez stronę przeciwną
    - ustalone przez wnioskowanie z innych ustalonych faktów - domniemanie faktyczne
    - domniemania ustanowione przez prawo gdy nie zostały one obalone dowodem przeciwnym - domniemanie prawne


    Reguły proceduralne - pomagają ustalić prawdę formalną, reguły rozumowania prawniczego zawarte w przepisach prawnych. Ustalają jaki fakt należy uznać za udowodniony w razie stwierdzenia innego faktu. Nakładają obowiązek rozstrzygnięcia. Mogą wyraźnie wskazywać jakiego typu rozstrzygnięcie należy wydać.

    Domniemanie faktyczne - rodzaj wnioskowania na podstawie pewnych faktów o innych, pozostających z pierwszymi w logicznym związku. Często występuje w życiu codziennym. Pewne założenie, hipoteza, że w pewnych sytuacjach jest tak a nie inaczej. Przypuszczenie opiera się na określonych podstawach. Przedmiot domniemania - prawdopodobny (możliwy do zaistnienia).LOGICZNY wniosek - istnienie związku przyczynowego - kryterium prawdopodobieństwa. Jeśli dwa typy zjawisk łączy wysoki stopień współwystępowania i pojawia się udowodniony fakt, wtedy można domniemywać o istnieniu faktu nieudowodnionego, występującego często przy zaistnieniu faktu pierwszego. Domniemanie może być wzruszone.

    Domniemanie prawne - nie odwołuje się do naszej wiedzy, czy intuicji. Ma bezpośrednie odzwierciedlenie w normie prawnej, wyrażone jest w przepisie prawa. Stanowi ustawowe dopuszczenie istnienia pewnego faktu trudnego do dowiedzenia na podstawie innego faktu udowodnionego lub bezspornego. Ustawodawca poprzez normę nakazuje uznać za istniejący element stosunku prawnego jeśli został udowodniony fakt, który z tym elementem z reguły współwystępuje. Zamiast wiązać skutki prawne z faktami rzeczywistymi prawo nakazuje wiązać je z innymi, których zaistnienie pozwala domniemywać, że zaszły fakty poszukiwane, których udowodnienie w danym momencie nie jest możliwe. Prawo nakazuje lub umożliwia wiązanie skutków prawnych z faktami formalnymi prawdopodobnymi lecz nie tworzącymi rzeczywisty obraz sprawy.

    3 elementy przepisu zawierającego domniemanie prawne:
    a) przesłanka domniemania - zwana podstawą określa zbiór lub klasę sytuacji, dla których ustanowiono odpowiednie domniemanie. Zawiera okoliczności, które muszą być udowodnione.
    b) Funktor domniemaniotwórczy - „domniemywa się” powinien być rozumiany jako nakaz przyjęcia faktów oznaczonych we wniosku domniemania z mocy samego prawa tj. bez przeprowadzania postępowania dowodowego gdy udowodniona zostanie przesłanka
    c) Wniosek - obowiązek określenia następstw, jakie narzuca odpowiedni przepis prawa

    Domniemanie wiąże sąd dopóki nie zostanie wzruszone. Wzruszenie może nastąpić mocą dowodu przeciwnego. Poprzez dowód obala się zawsze wniosek. Ciężar dowodu spoczywa zaś na tym, kto chce domniemanie obalić.

    Domniemania prawne można podzielić na:
    - takie, które dla wywołania skutków przeciwnych wymagają określonej procedury przewidzianej przez prawo
    - takie, które nie wymagają dla zaistnienia skutków prawnych żadnej procedury

    1. Obowiązek i uprawnienie

    obowiązek - polega na tym, ze norma prawna ustanawia dla danego rodzaju adresatów i w danych warunkach nakaz lub zakaz określonego zachowania - od obowiązku należy odróżnić poczucie obowiązku, które jest kategorią psychiczną, etyczną lub społeczną

    uprawnienie - polega na tym, że norma prawna przewiduje dla adresatów danego rodzaju, w danych warunkach pewną możliwość zachowania się, ale zachowanie to nie jest obowiązkiem adresata

    1. Stosunki prawne (definicja, budowa, rodzaje)

    stosunki prawne są jednym z rodzajów stosunków społecznych, czyli takich relacji pomiędzy przynajmniej dwiema osobami, w których zachowania jednej strony wywołuję reakcje drugiej strony i podlegają kontroli norm społecznych - w stosunkach prawnych występuje zależność między podmiotami prawa. Dzięki koncepcji stosunku prawnego bierzemy pod uwagę dynamikę relacji między ludźmi wynikającą z tego, że prawne obowiązki i usprawnienia uczestników zmieniają się wraz z ich zachowaniami

    rodzaje stosunków prawnych

    zróżnicowanie ze względu na metodę regulacji prawnej:

    zróżnicowanie ze względu na liczbę podmiotów:

    zróżnicowanie ze względu na stopień aktualizacji:

    1. Fakty prawne - klasyfikacja

    fakty prawne - wydarzenia powodujące powstanie lub zmianę stosunków prawnych

    1. Sprawiedliwość i sposoby jej klasyfikacji

    Sprawiedliwość - koncepcja filozoficzna i prawna która w najogólniejszym sensie oznacza równe, uczciwe i moralne traktowanie wszystkich ludzi, szczególnie w relacjach społecznych, ale także rodzinnych i osobistych.

    Wg Arystotelesa

    Sprawiedliwość wyrównawczą wymaga by, zakup towaru był za cenę nie niższą niż koszty wytworzenia tego produktu, a za sprawiedliwość rozdzielcza zakłada, że każdy kto uczestniczył w produkcji tego towaru musi dostać jakąś cześć zysku, która jest proporcjonalna do jego wkładu pracy.

    Materialne koncepcje sprawiedliwości:

    1. każdemu to samo - czyli pogląd zakładający, że wszyscy członkowie społeczności powinni być traktowani jednakowo, niezależnie od jednostkowych uwarunkowań. W praktyce zaprzeczenie zasady sprawiedliwości społecznej ze względu na utopijny charakter.

    2. każdemu według jego zasług - każdy członek społeczności powinien być traktowany według swoich zasług. To kryterium należy do subiektywnych, rodzi się bowiem pytanie: jak owe zasługi mierzyć?

    3. każdemu według jego dzieł - pod uwagę brane są efekty działalności jednostki, a nie wkład pracy. Jest to kryterium pragmatyczne, jego stosowanie w praktyce przyczynia się do wykształcania elit gospodarczych. W tym ujęciu nie są uwzględniane naturalne uwarunkowania jednostki, które wpływają na efektywność jego pracy.

    4. każdemu według potrzeb - jest to zasada oparta na miłosierdziu, zakłada równość w zaspokajaniu podstawowych potrzeb jednostki. Znajduje zastosowanie w nowoczesnym prawodawstwie socjalnym i koncepcjach państwa opiekuńczego.

    5. każdemu według pozycji - kryterium arystokratyczne wywodzące się z hierarchicznej budowy społeczeństwa. Zakłada dystrybucję dóbr według pozycji społecznej. Konsekwencją takiego ujęcia jest stagnacja gospodarcza.

    6. każdemu według tego, co przyznaje prawo - zasada niezwykle zawodna w praktyce, brak tu założenia, że prawo może być niesprawiedliwe.

    Formalna koncepcja sprawiedliwości - (zasada zasad, zasada równej miary) - przez sprawiedliwość rozumie się właściwość czyjegoś postępowania (postawy) polegającą na równym traktowaniu podmiotów znajdujących się w jednakowej sytuacji lub noszących jednakowe cechy. Nie ważne jest jakie sytuacje i cechy bierzemy pod uwage jako kryteria rozdziału (dzieło, zasługę czy potrzebę). Istotne jest jednak, aby wszystkie osoby, które takiemu kryterium odpowiadają były identycznie potraktowane, np. Uzyskały dobro lub zostały obciążone w ten sam sposób

    sprawiedliwość jako właściwość wyrokowania polegająca na wydawaniu przez sądy orzeczeń zgodnych z normami prawa. W szerszym znaczeniu - „sprawiedliwość proceduralna” tj o uczciwym i równym wobec wszystkich zainteresowanych posługiwaniu się procedurami decyzyjnymi prowadzącymi do stosowania prawa. Zachowanie odmienne jest jawną niesprawiedliwością.

    1. Demokratyczne państwo prawne; praworządność

    Państwo prawne cechuje się tym, że kładzie nacisk na:

    1. Przestrzeganie i stosowanie prawa

    Nieprzestrzeganie prawa może polegać na:

    Proces stosowania prawa i jego etapy:

    -rozstrzygnięcie, co do ciężaru dowodu

    -rodzaje dowodów dopuszczonych w postępowaniu

    -sposób ich oceny przez organ stosujący prawo

    -cele postępowania dowodowego

    - ustalenie, czy wchodzące w rachubę przepisy obowiązują w danym czasie i miejscu

    - wyprowadzenie normy z przepisów

    1. Informacyjne, motywacje i kontrolne działanie prawa

    INFORMACYJNE DZIAŁANIE PRAWA

    MOTYWACYJNE DZIAŁANIE NORMY PRAWNEJ

    KONTROLNE DZIAŁANIE NORMY PRAWNEJ

    1. Koncepcja racjonalnego prawodawcy

    Założenia racjonalnego prawotwórstwa:

    1. Koncepcje polityki prawa

    (XIX/XX w.)

    Teorie prawnonaturalne: zadanie ustawodawcy - oficjalne zdeklarowanie zasad prawa wyższego (naturalnego), tworzenie prawa słusznego, sprawiedliwego;

    Pozytywizm prawniczy: wiązanie prawa z państwem (zjawiskiem politycznym), istota prawa: ”wola ustawodawcy”, „cele”, „dążenia”, „zamiary”  ratio legis - racja przemawiająca za uchwaleniem aktu normatywnego (antropomorfizacja instytucji ustawodawcy) - sztuczne, ustalenie tego, co ustawodawca chciał osiągnąć ex post, na podstawie analizy prawa stanowionego

    Ratio legis - znaczenie w procesie dokonywania wykładni prawa (wykładni celowościowej)

    Polityka prawa - dziedzina nauk prawnych, idea prawa jako porządku, który powinien służyć osiąganiu dobra wspólnego lub innych wartości przyjętych przez ustawodawcę, nie wyjaśnia zjawisk prawnych, prowadzi do znalezienia empirycznie sprawdzonych i skutecznych środków osiągania zamierzonych celów etycznych lub politycznych

    L. Petrażycki - zadaniem polityki prawa jest urzeczywistnienie miłości powszechnej

    Realizm prawniczy w USA - nauki prawne jako „inżynieria społeczna” - sposób na promowanie i chronienie interesów społecznych (ochrona własności, praw, reguły); ostateczny skutek pracy sędziów - ograniczenie konfliktów społecznych i większe bezpieczeństwo

    1. Stanowienie prawa

    Tworzenie prawa zwane jest inaczej powstawanie prawa - w teorii prawa jest to akt decyzyjny jednostronny, jest to podstawowa forma prawotwórstwa w systemie prawa stanowionego (civil law w przeciwieństwie do prawa anglosaskiego common law). Prawo może być tworzone w różny sposób:

    Pierwsze prawo stanowione pojawiło się przed Chrystusem, ustanowione przez Hammurabiego. Stanowienie prawa jest podstawową formą stanowienia prawa. Stanowienie prawa jest całkowicie sformalizowanym procesem. Wyróżnia się następującymi cechami:

         Biorą w nim udział kompetentne organy.

         Stanowienie odbywa się na podstawie procedury ustawodawczej.

         Podstawy prawne tej procedury to konstytucja, bądź regulamin Sejmu i Senatu.

    W procesie tym akty normatywne tworzone są w określonej formie (ustawy bądź rozporządzenia).

    Wymagana jest promulgacja (ogłoszenie aktu normatywnego w dzienniku ustawowym co reguluje odpowiednia ustawa).  

    Akt normatywny (akt prawotwórczy) - jest dokumentem władzy publicznej, który zawiera ujęte w przepisy normy prawne regulujące jakiś zespół stosunków społecznych. 

    W procesie stanowienia prawa jest kreowane prawo, są tworzone normy które mają charakter generalny bądź abstrakcyjny. Stanowienie prawa jest to inaczej pisemne źródło prawa, innym źródłem jest umowa (odgrywa mniejszą rolę). Umowa jest źródłem prawa ponieważ contractus fecit ius inter partes (umowa tworzy prawo pomiędzy stronami). Więc jeśli mamy umowę najmu to warunki na jakich została zawarta tworzą prawo pomiędzy stronami. Umowa jako akt prawotwórczy ma przede wszystkim znaczenie w prawie cywilnym, gosp., pracy. Podstawowe źródło prawa stanowi umowa w pojęciu międzynarodowym (mam tu do czynienia z umowami bilateralnymi ewentualnie wielostronnymi). 

    1. Fikcja powszechnej znajomości prawa

    pogląd, że funkcjonowanie prawa, zwłaszcza w demokratycznym państwie prawnym, opiera się na założeniu, iż wszyscy adresaci obowiązującej normy prawnej - a więc zarówno podmioty obowiązane do jej przestrzegania, jak i organy powołane do jej stosowania - znają jej właściwą treść (tzw. fikcja powszechnej znajomości prawa) i że nikt nie może uchylić się od ujemnych skutków naruszenia tej normy na tej podstawie, że normy tej nie znał lub rozumiał ją opacznie (ignorantia iuris nocet). Zgodnie z przytoczoną zasadą, nie można się tłumaczyć nieznajomością prawa należycie ogłoszonego, przyjmuje się bowiem, że każdy zainteresowany treścią adresowanych do niego norm prawnych ma możliwość zapoznania się z obowiązującymi aktami prawnymi. Przyjęcie fikcji powszechnej znajomości przepisów prawnych zamieszczonych w należycie ogłoszonych i obowiązujących aktach prawnych jest konieczne ze względu na pewność i bezpieczeństwo obrotu prawnego.

    1. Podstawowe zasady prawa cywilnego

    Zasada nieretroakcji mówi, że ustawa nie ma mocy wstecznej, chyba że to wynika z jej brzmienia lub celu. Oznacza ona, iż prawo stanowione powinno w zasadzie wpływać na przyszłe zachowania jednostek, oraz nie należy zmieniać sytuacji prawnej podmiotu ustalonej pod rządami dawnej ustawy.

    zasada współżycia społecznego. Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

    Ciężar dowodzenia. W polskim prawie cywilny obowiązuje zasada, że: ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.

    Zasada domniemania dobrej wiary Jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary.

    1. Podmioty prawa cywilnego (rodzaje, najważniejsze cechy)

    Do podmiotów prawa cywilnego zaliczamy:

    Osobą fizyczną jest każdy człowiek jako uczestnik stosunków cywilnoprawnych. Każdy człowiek ma od urodzenia aż do śmierci zdolność prawną. Może być zatem nosicielem (podmiotem) praw lub obowiązków. Od zdolności prawnej należy odróżnić zdolność do czynności prawnych. Nazwą tą określa się kwalifikację osoby do dokonywania działań, które skutkują zmianą sytuacji prawnej i kształtowania wiążących je stosunków prawnych.

    Osoba prawna to jeden z rodzajów podmiotów prawa cywilnego. Osobę prawną definiuje się zazwyczaj jako trwałe zespolenie ludzi i środków materialnych w celu realizacji określonych zadań, wyodrębnione w postaci jednostki organizacyjnej wyposażonej przez prawo (przepisy prawa cywilnego) w osobowość prawną.

    osoba prawna - wyodrębniona jednostka organizacyjna, która zgodnie z obowiązującymi przepisami może występować jako samodzielny podmiot prawa cywilnego

    Osoba prawna ma ograniczoną zdolność prawna i nieograniczoną zdolność do czynności prawnych oraz obowiązek działania przez organy.

    1. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych osób fizycznych i prawnych (porównanie)

    zdolność prawna - zdolność do występowania w charakterze podmiotu (strony) w stosunkach cywilnoprawnych; jest zdolnością przyrodzoną

    zdolność do czynności prawnych - zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań za pomocą czynności prawnych

    1. pełna - powyżej 18. roku życia; brak ubezwłasnowolnienia

    2. ograniczona - od 13 do 18. roku życia; częściowe ubezwłasnowolnienie

    3. brak - poniżej 13. roku życia; pełne ubezwłasnowolnienie

    osoba prawna ma ograniczoną zdolność prawną, nieograniczoną zdolność do czynności prawnych oraz obowiązek działania przez organy

    1. Powstanie i koniec bytu prawnego osób fizycznych i prawnych (porównanie)

    osoba prawna - wyodrębniona jednostka organizacyjna, która zgodnie z obowiązującymi przepisami może występować jako samodzielny podmiot prawa cywilnego

    powstanie osób prawnych:

    - system aktów organów władzy (parlament lub organ administracji powołuje daną osobę prawną)

    - system koncesyjny (założyciele osoby prawnej muszą uzyskać zgodę właściwego organu na jej powołanie)

    - system normatywny (założyciele muszą spełnić jedynie wymagania ustawowe)

    lub:

    - tryb ustawowy

    - tryb notyfikacyjny

    - tryb rejestrowy

    osoba fizyczna - każdy człowiek; byt prawny zaczyna się z chwilą urodzenia, a kończy z w momencie śmierci

    Podobne kwestie związane ze śmiercią człowieka. Można mówić o śmierci fizycznej i cywilnej. Śmierć fizyczna jest wówczas, gdy lekarz stwierdzi zgon i zostanie wystawiony akt zgonu, wówczas rodzą się wszystkie skutki z tym związane, jak spadkobranie, ustanie więzów rodzicielskich i małżeńskich. Warunkiem koniecznym śmierci fizycznej jest istnienie zwłok ludzkich. Inaczej ma się rzecz w przypadku śmierci cywilnej. Ma ona miejsce wówczas, gdy nie ma zwłok. Taka sytuacja ma miejsce w dwóch przypadkach, zaginięcia i katastrofy.

    1. Nasciturus - pojęcie, ochrona, zdolność prawna

    nasciturus - człowiek od chwili poczęcia do urodzenia

    W prawie polskim instytucję nasciturusa przewiduje w szczególności prawo spadkowe: Art. 927.§ 2.KC Jednakże dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe - jest to instytucja nascitursa funkcjonująca tak samo jak w prawie rzymskim. A więc jest to wyjątek od ogólnie przyjętej zasady kodeksu cywilnego, że:Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną (Art.8 § 1).

    1. Rzeczy (pojęcie, podział rzeczy)

    rzecz - przedmiot materialny wyodrębniony z przyrody (wyjątki: zwłoki, narządy, tkanki, itp.)

    przedsiębiorstwo jest zbiorem rzeczy i praw; zastawa stołowa i księgozbiór to zbiory rzeczy

    0x08 graphic
    0x08 graphic
    rzeczy

    ruchomości nieruchomości

    0x08 graphic
    0x08 graphic
    0x08 graphic

    grunty budynki części budynków (np. mieszkania)

    rzeczy:

    oznaczone co do gatunku

     oznaczone co do tożsamości

    1. Część składowa, przynależność, pożytki rzeczy

    część składowa rzeczy (Art. 47):

    - ma tożsamego właściciela z całą rzeczą

    - jest w trwałym związku z rzeczą

    - jest nierozdzielna z rzeczą

    przynależność (Art. 51) - rzecz ruchoma potrzebna do korzystania z innej rzeczy (rzeczy głównej) zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi

    Przynależnościami są rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z innej rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi. Zatem musi być ten sam właściciel rzeczy głównej i przynależności. Stąd nie może być przynależnością rzecz nie należąca do właściciela rzeczy głównej. Przynależność nie traci tego charakteru przez przemijające pozbawienie jej faktycznego związku z rzeczą główną, np. zagubienie kluczyka do samochodu. Czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną odnosi skutek także względem przynależności, chyba że co innego wynika z treści czynności albo z przepisów szczególnych. Zbycie lub wydzierżawienie gospodarstwa rolnego powoduje, że wraz z gruntem i zabudowaniami na nabywcę lub dzierżawcę przechodzi również inwentarz, chyba, że strony umowy postanowiły inaczej. Hipoteka obejmuje również nieruchomość wraz z przynależnościami i utrzymuje się na niej niejako na całości aż do zupełnego wygaśnięcia wierzytelności, którą zabezpiecza.

    pożytki naturalne rzeczy - płody i inne odłączone od niej (rzeczy) części składowe

    pożytki cywilne rzeczy - dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego

    1. Własność (pojęcie, prawa i obowiązki właściciela) ------> OK

    Własność - nieograniczone prawo rzeczowe; prawnie zagwarantowana możliwość pełnego rozporządzania jakąś rzeczą (zawiera w sobie aspekt fizyczny władania rzeczy (corpus) i psychiczny (animus)

    W szczególności właściciel względem rzeczy ma uprawnienia do jej:

    Granicami (obowiązkami) korzystania z rzeczy są:

    1. Sposoby nabycia własności, rodzaje własności

    1) zawłaszczenie (własność rzeczy ruchomej niczyjej nabywa się przez jej objęcie w posiadanie samoistne - art. 181 kc.)

    2) zasiedzenie (nabycie własności wskutek upływu czasu);

    3) przemilczenie (nabycie wskutek braku zgłoszenia się właściciela);

    4) odłączenie pożytków naturalnych od rzeczy przez uprawnionego do ich pobierania

    5) przetworzenie, pomieszanie, połączenie rzeczy ruchomych

    1) przez dziedziczenie;

    2) w drodze nadania przez władzę;

    3) przez umowę przenoszącą własność.

    Rodzaje własności (3 podziały form własności w oparciu o różne kryteria)

    I. Kryterium liczby osób dysponujących własnością:

    1. Własność indywidualna

    2. Własność grupowa(kolektywna)

    · własność spółdzielcza

    · własność komunalna

    · własność państwowa- udostępniana na co dzień uczestnikom

    II. Kryterium: atrybut rozporządzania własnością

    1. Własność prywatna (przysługuje konkretnej osobie)

    2. Własność społeczna (przysługuje zbiorowości lub organom przedstawicielskim)

    Każda wł. indywidualna jest wł.prywatną . Własność grupowa jest prywatną gdy członkowie grupy dysponują prawem rozporządzania własnością każdy oddzielnie. Własność grupowa jest społeczną gdy właściciele nie mają odrębnego prawa decydowania o własności (np. własność państwowa, spółdzielcza )

    III. Kryterium: charakter przedmiotu własności

    1. Własność przedmiotów konsumpcji ( własność osobista :ubrania, przedmioty codziennego użytku)

    2. Własność środków produkcji-wł. kapitałowa ( przy pomocy których wytwarzamy jakieś dobro)

    1. Użytkowanie wieczyste

    Użytkowanie wieczyste jest instytucją pochodząca z prawa rzymskiego. We współczesnych systemach prawnych jest ona coraz mniej znana. Użytkowanie wieczyste ustanawiane jest na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego. Użytkowanie wieczyste ustanawiane jest na gruntach stanowiących własność Skarbu Państwa, położonych w granicach administracyjnych miast oraz na gruntach Skarbu Państwa położonych poza tymi granicami, lecz włączone do planu zagospodarowania przestrzennego miasta i przekazane do realizacji zadań jego gospodarki. Użytkowanie wieczyste może być ustanowione również na gruntach stanowiących własność gmin lub ich związków. Służebności mogą być ustanawiane na rzecz osób fizycznych i oprawnych. W wypadkach przewidzianych w przepisach szczególnych przedmiotem użytkowania wieczystego mogą być także inne grunty Skarbu Państwa. Zakres uprawnień użytkownika wieczystego jest podobny do zakresu uprawnień właściciela, za wyjątkiem obowiązku płacenia czynszu dzierżawnego, oraz konieczności zgłoszenia właścicielowi gruntu woli sprzedaży dzierżawy wieczystej. W tym przypadku właściciel może skorzystać z prawa pierwokupu.

    1. Ograniczone prawa rzeczowe

      1. użytkowanie (Art. 252) - prawo do używania rzeczy i do pobierania jej pożytków (jest niezbywalne i wygasa wskutek niewykonywania przez lat 10)

    time-sharing - prawo do użytkowania jakiejś rzeczy (budynku lub pomieszczenia mieszkalnego) przez jakiś czas za opłatą

      1. służebność

        1. gruntowa (np. służebność drogi, mieszkania, budynkowa)

        2. osobista

      2. zastaw

    - służy do zabezpieczenia wierzytelności

    - można zastawić rzeczy ruchome i prawa

    - przy zastawie należy wydać rzecz (wyjątek: zastaw rejestrowy)

    - przy zastawach zwykłych nie obowiązuje zasada pierwszeństwa

      1. 0x08 graphic
        hipoteka - dotyczy wyłącznie nieruchomości

      2. 0x08 graphic
        własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego

      3. własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego

      4. prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej

    1. Czynności cywilnoprawne (definicja, rodzaje)

    czynność cywilnoprawna - świadome zachowanie człowieka, podjęte bezpośrednio w celu wywołania skutku cywilnoprawnego, może polegać on na powstaniu, zmianie lub wygaśnięciu stosunku cywilnoprawnego

    Rodzaje czynności cywilnoprawnych:(różne koncepcje)

    1. Sposoby powstawania zobowiązań cywilnoprawnych

    Źródłami zobowiązań nazywamy te zdarzenia prawne, których skutkiem jest powstanie stosunku zobowiązaniowego między określonymi podmiotami.

    Zobowiązania powstawać mogą z następujących zdarzeń:

    1. z czynności prawnych

    1. z aktów administracyjnych

    2. z wyrządzenia szkody czynem niedozwolonym (tzw. odpowiedzialność deliktowa - ex delicio)

    3. z bezpodstawnego wzbogacenia

    1. z innych zdarzeń, z którymi ustawa łączy skutek prawny w postaci zobowiązania

    np. prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia

    1. Zasada swobody umów, niedozwolone klauzule umowne (definicja, funkcje)

    zasada swobody umów: Art. 353: Strony zawierające umowę mogą złożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.  norma dyspozytywna (względnie wiążąca)

    Klauzula abuzywna - takie postanowienie umowne, które jest objęte domniemaniem sprzeczności z prawem; dotyczy zwłaszcza umów konsumenckich

    Klauzula niedozwolona (abuzywna) - postanowienie umowy, nieuzgodnione indywidualnie z konsumentem, a kształtujące jego obowiązki i prawa w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, wpisane do Rejestru klauzul niedozwolonych prowadzonego przez Prezesa UOKiK. Nie ma ono mocy wiążącej, co wynika z samego prawa bez potrzeby kierowania przez konsumenta powództwa do sądu.

    Konsument zawierający umowę z podmiotem gospodarczym powinien mieć wpływ na jej treść. Jeśli umowa zawiera treści z nim nie uzgodnione indywidualnie istnieje możliwość uznania ich za niedozwolone klauzule umowne. Dotyczy to sytuacji gdy tego typu treści kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszają jego interesy. Za nie uzgodnione indywidualnie uważa się takie postanowienia na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu ( nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron w tym cenę i wynagrodzenie ).Tego typu postanowienia nie wiążą konsumenta, ale strony są w dalszym ciągu związane umową w pozostałym zakresie. Ciężar dowodu że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym kto się na to powołuje.

    1. Cechy umów zobowiązaniowych

    Zobowiązanie (inaczej obligacja) jest to stosunek prawny, w którym jedna strona (podmiot uprawniony) zwana wierzycielem może żądać od drugiej strony (podmiot zobowiązany) zwanej dłużnikiem określonego zachowania się, zwanego świadczeniem. Na dłużniku spoczywa obowiązek spełnienia tego świadczenia.

    Zasady obowiązujące przy wykonaniu zobowiązań: (chyba można to podciągnąć pod cechy)

    1. Wady oświadczenia woli (dr Grodzicki oczekuje, że wyjaśnimy mu pojęcie, następnie scharakteryzujemy nieważność bezwzględną i względną, a dopiero potem powiemy jakie wyróżniamy wady oświadczenia woli)

    Pojęcie z zakresu prawa cywilnego. Są to szczególne stany faktyczne, wskazane przez ustawodawcę, które uzasadniają pozbawienie aktu prawnego jakim jest oświadczenie woli skuteczności prawnej. Wada oświadczenia woli może powodować:

    Wyróżniamy następujące wady oświadczenia woli:

    wyzysk - szczególną formą wady oświadczenia woli, na jego zgłoszenie podmiot ma 2 lata

    1. Czynności niedozwolone jako źródło zobowiązań

    czyny niedozwolone (delikty) - sytuacje z których z woli ustawodawcy - sam fakt wyrządzenia komuś szkody rodzi zobowiązanie do jej naprawienia. W przypadku wyrządzenia szkody poszkodowany staje sie wierzycielem, natomiast osoba odpowiedziałam staje się dłużnikiem zobowiązanym do jej naprawienia, najczęściej do zapłaty odszkodowania

    innym, podstawowym źródłem zobowiązań są umowy

    1. Pojęcie konsumenta i jego prawa; sprzedaż konsumencka -----> OK

    konsument - osoba, która zawiera umowę z przedsiębiorcą w celu bezpośrednio niezwiązanym z działalnością gospodarczą

    Sprzedaż konsumencka - dokonywana w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedaż rzeczy ruchomej osobie fizycznej, która nabywa rzecz w celu niezwiązanym z działalnością zawodową lub gospodarczą.

    sprzedaż: Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. (Art. 535)

    Prawa konsumenta:

    rękojmia - obowiązek sprzedawcy do poniesienia odpowiedzialności za wydanie rzeczy obciążonej wadą; konsument ma 2 lata na zauważenie wady (stwierdzenie niezgodności z umową), a następnie 2 miesiące na zgłoszenie tej wady sprzedawcy (od momentu jej zauważenia); przyjęto domniemanie, że jeśli wada została zauważona przed upływem 6 miesięcy, to była ona już w momencie sprzedaży

    I krok: możliwość naprawy / wymiana produktu

    II krok: odstąpienie od umowy / zniżenie ceny

    1. Umowa zlecenia, a umowa o dzieło

    Umowa o dzieło - ten rodzaj umowy zawierany jest w przypadku zlecenia wykonania konkretnego dzieła, np. opracowanie raportu, wykonanie tłumaczenia, namalowanie obrazu, wygłoszenie wykładu. Istnieje rzeczywisty rezultat pracy: raport, tekst tłumaczenia, obraz, dwugodzinny wykład.

    Umowa zlecenie - ten rodzaj umowy zawierany jest w przypadku, gdy umowa dotyczy wykonywania określonych czynności, np. obsługa sekretariatu, obsługa księgowa, wprowadzanie danych z ankiet, przygotowywanie imprez dobroczynnych etc.
    W zależności od typu zleceniobiorcy jest on dodatkowo obciążany składką ubezpieczenia, odprowadzaną przez zleceniodawcę:

    Studenci
    - Zleceniodawca jest zwolniony z obowiązku płacenia ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych od studentów, którzy nie ukończyli 26 roku życia

    1. Współczesne funkcje rodziny.

    1. Funkcja prokreacyjna - Rodzina jest tą wspólnotą osób, która spełnia najkorzystniejsze warunki, aby w niej przyszedł na świat nowy człowiek i w niej przygotował się do samodzielnego życia
    2. Funkcja miłości - rodzina powinna zaspokoić podstawowe potrzeby ludzkie miłości, bezpieczeństwa i przynależności. Każdy normalny człowiek odczuwa potrzebę posiadania kręgu bliskich osób.
    3. Funkcja wychowawcza - jest to świadome działanie rodziców (członków rodziny) ukierunkowane na dobro dziecka.
    4. Funkcja socjalizacyjna - zakłada uczenie się zachowań, norm i wartości uznawanych w danym społeczeństwie.
    5. Funkcja ekonomiczna - Służy zaspokojeniu potrzeb materialnych (jedzenie, ubranie, mieszkanie). Każdy członek rodziny ma swój wkład w zasilanie domowego budżetu. Rodzice czerpią dochody przez pracę, dla dzieci z kolei to nauka jest swoistą inwestycją w przyszłość.
    6. Funkcja opiekuńcza - chroni przed negatywnymi skutkami życia np. ucieczką w alkoholizm, narkomanię. Dobry przykład wyniesiony z domu zapobiega popełnianiu błędów życiowych i daje punkt odniesienia do tego co dobre, a co złe.
    7. Funkcja kulturotwórcza - dom wprowadza dziecko w świat sztuki i pozwala na rozwijanie własnych zainteresowań i talentów. Rodzina jest także szkołą języka, obyczajów, postaw i wzorów zachowań.
    8. Funkcja religijna - wspiera rozwój moralno-religijny, jest swoistym kodeksem moralnym. Dzięki tej funkcji realizowany jest przekaz kultury religijnej, wierzeń i wartości.
    9. Funkcja wspomagająca rozwój osobowości - przez osobowość należy rozumieć indywidualne właściwości psychiczne i duchowe danej osoby, kształtowane w ciągu całego jej życia. Na osobowość mają również wpływ: wiedza o sobie i świecie.. Wszyscy mają wpływ na wszystkich i takie wielokierunkowe zachowanie daje szansę na wzbogacenie własnej osobowości.

    1. Powiązania rodzinne (stan cywilny, pokrewieństwo, powinowactwo)

    stan cywilny - termin prawniczy odnoszący się do sytuacji prawnej osoby fizycznej, mający dwojakie znaczenie:

    Pokrewieństwo (pot. więzy krwi) - więź prawnorodzinna zachodząca między dwoma osobami, polegająca na pochodzeniu od siebie lub też posiadania przynajmniej jednego wspólnego przodka. Ma charakter biologiczno-prawny (w odróżnieniu od powinowactwa, które ma tylko charakter prawny). Bliskość pokrewieństwa określają linie pokrewieństwa (prosta i boczna) oraz jego stopnie. Osoby, pomiędzy którymi zachodzi taka więź nazywa się wzajemnie krewnymi.

    Powinowactwo jest to stosunek prawnorodzinny łączący jednego małżonka z krewnymi drugiego.

    Jest wyłącznie więzią prawną (w odróżnieniu od pokrewieństwa, które jest więzią biologiczno-prawną). Powinowactwo trwa dalej mimo ustania małżeństwa (chyba że zostało ono unieważnione, albowiem wtedy powstaje stan taki, jak gdyby nigdy nie zostało one zawarte). Powinowactwo w linii prostej jest względną przeszkodą małżeńską (z ważnych powodów sąd może udzielić zgody na takie małżeństwo).

    1. Małżeństwo (jeśli dostaniecie takie hasło to radzę nie tylko powiedzieć formułkę małżeństwa,ale także wymienić i krótko przedstawić sposoby zawarcia małżeństwa, a także jakie są przeszkody w jego zawarciu i w jaki sposób ustaje)

    małżeństwo - — uniwersalna instytucja społeczna łącząca dwie osoby zazwyczaj różnej płci, legalizująca ich wspólne życie, wiążąc je emocjonalnie i ekonomicznie. Zazwyczaj stanowi podstawę rodziny. Zwyczaje i prawa dotyczące małżeństw różnią się w różnych społecznościach. W kulturze europejskie małżeństwo jest instytucją prawną

    1. Zawarcie małżeństwa (tzw. przeszkody małżeńskie, formy zawarcia małżeństwa)

    przeszkody w zawarciu małżeństwa(np. względy obyczajowe i eugeniczne); małżeństwa nie może zawrzeć osoba, która:

    Aktualnie obowiązujące ustawodawstwo dopuszcza dwie formy zawarcia małżeństwa:

    1. przez złożenie zgodnego oświadczenia woli o wstąpieniu w związek małżeński przez kobietę i mężczyznę równocześnie obecnych, przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego;

    2. przez zawarcie związku wyznaniowego, kiedy oświadczą wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu. Wówczas duchowny ma obowiązek w terminie 5-ciu dni przesłać do urzędu stanu cywilnego informację o zawarciu związku wyznaniowego, a kierownik USC sporządza akt małżeństwa (związek konkordatowy). Ten sposób zawarcia małżeństwa rodzi podwójny skutek: po pierwsze jest związkiem wyznaniowym, po drugie jest związkiem cywilnym, jeżeli został zarejestrowany w USC.

    1. Prawa i obowiązki małżonków

    1. Rozwód, a separacja

    rozwód jest najpopularniejszą formą ustania małżeństwa w trybie orzeczenia sądowego. Nie budzi żadnych wątpliwości dopuszczalność rozwodu małżeństwa zawartego przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Obawę może budzić dopuszczalność orzeczenia rozwodu małżeństwa konkordatowego, wobec przenikania się sfery wyznaniowej ze sferą cywilnoprawną. Sądy powszechne nigdy nie wkraczały, ani nie wkraczają w sferę prawa kanonicznego, które nie dopuszcza rozwodów. Sąd powszechny orzeka w zakresie umowy cywilnoprawnej, której widomym znakiem jest sporządzenie aktu małżeństwa przez kierownika urzędu stanu cywilnego i ten związek może rozwiązać, nie naruszając związku wyznaniowego.

    Na gruncie powojennego ustawodawstwa rodzinnego, nie była znana instytucja separacji, będąca rozdzieleniem małżonków, a wprowadzenie jej ustawą z dnia 21 maja 1999 r., która obowiązuje od dnia 15 grudnia 1999 r, pozwoli dopiero po pewnym okresie czasu na analizę, w jakim zakresie separacja wyeliminuje rozwody.

    cel rozwodu

    W dotychczasowej praktyce rozwód był traktowany jako środek niezbędny do likwidacji społecznie szkodliwych, martwych, formalnie tylko istniejących związków małżeńskich.

    przesłanki rozwodowe

    Możliwość orzeczenia rozwodu istnieje przy spełnieniu kumulatywnie (łącznie) dwóch pozytywnych przesłanek rozwodowych w postaci rozkładu pożycia:

    1) zupełnego,

    2) trwałego.

    Możliwość orzeczenia separacji powstaje przy spełnieniu minimum jednej przesłanki, którą jest istnienie zupełnego rozkładu pożycia, ale spełnienie obu przesłanek również dopuszcza orzeczenie separacji, jeżeli małżonkowie wybiorą tę formę rozdzielenia.

    Graficznie różnice te można przedstawić następująco:

    0x01 graphic

    negatywne przesłanki rozwodu(niedopuszczenie do rozwodu)

    pozytywne przesłanki rozwodu

    1. Zasady dziedziczenia w prawie polskim


    Dziedziczenie - według definicji słownikowej - polega na tym, iż z chwilą śmierci spadkodawcy prawa i obowiązki zmarłego (spadek) przechodzą na jedną lub kilka osób (spadkobierców).
    Spadkiem jest ogół praw i obowiązków należących do spadkodawcy w chwili jego śmierci, z wyjątkiem tych, które są ściśle związane z jego osobą oraz tych, które przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego czy są one spadkobiercami. Prawo cywilne wyróżnia następujące rodzaje dziedziczenia:
    1) ustawowe - następuje w sytuacji, gdy np.: spadkodawca nie zostawił testamentu, bądź okazał się on nieważny, bądź spadkobierca testamentowy spadek odrzucił lub został uznany za niegodnego, albo zmarł przed spadkodawcą. Kolejność dziedziczenia ustawowego określają art. 931-937 Kodeksu cywilnego,
    2) testamentowe - spadkobiercą staje się osoba wskazana w testamencie. Formy testamentu określają art. 949-954 Kodeksu cywilnego.

    1. Pojęcie spadku

    Spadek - ogól praw i obowiązków majątkowych zmarłego(prawa majątkowe, czyli pasywa, lecz także obowiązki majątkowe, czyli pasywa, długi); do spadku nie należą prawa o charakterze niemajątkowym, gdyż wygasają z chwilą śmierci, a także niektóre prawa majątkowe ściśle związane z osoba zmarłego(użytkowanie, służebności osobiste, prawo do renty, alimentów, dożywocia) oraz prawa przechodzące na określone osoby niezależnie od tego czy są spadkobiercami(prawo najmu lokalu mieszkalnego, prawo osoby wskazanej przez spadkodawce przed śmiercią do otrzymania określonej sumy pieniężnej); długi spadkowe - te, które obciążały spadkodawce, jak i te, które powstały w związku z jego śmiercią(koszty pogrzebu, postępowania spadkowego

    1. Zachowek

    zachowek - określona cześć wartości udziału spadkowego, która przypadałaby danemu spadkobiercy ustawowemu, gdyby nie postanowienie testamentowe powołujące innego spadkobierce; do zachowku nie są uprawnieni wszyscy potencjalni spadkobiercy ustawowi, tylko zstępni i małżonek, a także rodzice(pod warunkiem, ze w konkretnym przypadku dziedziczyliby z ustawy)

    niepełnoletni dostaje 2/3 sumy zachowku, a zstępni i małżonek 1/3

    1. Rodzaje testamentów (definicja, forma <w tym przesłanki ważności testamentu holograficznego>, nieważność)

    Rodzaje testamentów:

  • Szczególny(traci moc z upływem 6 miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba ze spadkodawca zmarł przed upływem terminu)

    1. Ustny

    2. Podróżny

    3. wojskowy

    własnoręczny (holograficzny) - najprostsza forma testamentu; spadkodawca spisuje własnoręcznie swoja wolę, podpisuje pismo(czytelny, złożony co najmniej z nazwiska) i opatruje datą(niekonieczne, jeżeli czas powstania nie budzi wątpliwości)

    urzędowy (alograficzny) - oświadczenie ostatniej woli w obecności dwóch świadków wobec obecności właściwego urzędnika, którym może być wójt gminy itp., oświadczenie spisywane jest potem w protokole

    notarialny - testament w formie aktu notarialnego

    ustny - sporządzony w obecności 3 świadków (treść jest stwierdzana przez: spisanie oświadczenia spadkodawcy i podpisane przez spadkodawce i minimum 2 świadków po roku od złożenia oświadczenia albo w terminie 6 miesięcy od dnia otwarcia spadku - wtedy co najmniej 2 świadków składa przed sadem zgodne zeznania

    1. Wydziedziczenie

    wydziedziczenie - pozbawienie osoby uprawnionej zachowku, wydziedziczenie może nastąpić jedynie w testamencie, powinna być tez ujawniona jego przyczyna

    przyczyny wydziedziczenia uprawnionego:

    1. Stosunek pracy, a stosunek cywilnoprawny

    Stosunek pracy - to stosunek prawny, w którym pracownik obowiązany jest do osobistego i zgodnego z poleceniami pracodawcy świadczenia pracy określonego rodzaju i na określonym stanowisku, a pracodawca do stworzenia warunków umożliwiających jej wykonywania oraz wypłaty wynagrodzenia i świadczeń dodatkowych; cechą stosunku pracy jest podporządkowanie pracownika pracodawcy w toku świadczenia pracy( pracownik ma obowiązek przestrzegać porządku pracy w zakładzie i wykonywać polecenia przełożonych) oraz osobiste świadczenie.

    Cechy stosunku pracy:

    Nawiązanie stosunku pracy następuje poprzez:

    Podstawowym obowiązkiem pracownika, który wynika ze stosunku pracy, jest świadczenie pracy na rzecz pracodawcy; obowiązek ten konkretyzuje umowa o prace(określa stanowisko pracownika, porządek organizacyjny danego zakładu pracy, czas i miejsce pracy, przełożonego i konkretne obowiązki); pracownik ma wykonywa prace sumiennie i stosować się do przepisów bhp i wymogów bezpieczeństwa; pracodawca ma obowiązek zapłaty wynagrodzenia za prace(wysokość wynagrodzenia ustalają przepisy albo umowa) i podlega ona szczególnej ochronie

    Stosunek cywilnoprawny to stosunek prawny regulowany normami prawa cywilnego. Stosunki cywilnoprawne istnieją tylko między podmiotami prawa cywilnego; nie są więc nimi relacje między podmiotami a przedmiotami tego prawa (np. stosunkiem cywilnoprawnym jest relacja kupujący-sprzedający, a nie jest nim relacja właściciel-rzecz).

    Cechami charakterystycznymi stosunku cywilnoprawnego, pozwalającymi go wyróżnić spośród innych stosunków prawnych, są:

    Stosunek cywilnoprawny powstaje, zmienia się i ustaje wskutek zdarzeń cywilnoprawnych.

    1. Umowa o pracę (rodzaje, treść, porównanie z umowami cywilnoprawnymi).

    Umowa o prace może być zawarta na:

    Elementy umowy o pracę

    Forma umowy o pracę

    Co do zasady umowa o pracę powinna być zawierana w formie pisemnej. Dopuszczalne jest jednak zawarcie umowy w formie ustnej oraz jej późniejsze potwierdzenie na piśmie. W myśl przepisów kodeksu pracy brak pisemnego potwierdzenia umowy ustnej stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika (jednak sama umowa zawarta w formie ustnej jest ważna).

    Tryb rozwiązywania umowy o pracę

    Oprócz tego stosunek pracy powstały na podstawie umowy może wygasnąć w wyniku upływu czasu, na który umowa została zawarta, albo w wyniku śmierci pracodawcy lub pracownika.

    1. Przestępstwo (definicja, elementy, rodzaje przestępstw, przykłady: przestępstwa przeciwko państwu)

    przestępstwo - czyn człowieka zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy

    Rodzaje przestępstw:

        - zbrodnia (zagrożone pozbawieniem wolności od lat 3 wzwyż)

        - występek (pozbawienie/ograniczenie wolności od 1 miesiąca wzwyż LUB grzywna powyżej 30 stawek dziennych (stawka dzienna od 10 do 2000zł)

        - materialne ( niezbędny skutek )

        - formalne (np. nieudzielenie pomocy)

        - umyślne

        - nieumyślne

        - działanie (np. kradzież)

        - zaniechanie (np. nieudzielenie pomocy) 

        - zasadnicze

        - kwalifikowane ( o szczególnych cechach )

        - uprzywilejowane ( np. w afekcie )

     

        - z urzędu ( publicznoskargowe, także wnioskowe - np. gwałt )

        - z oskarżenia prywatnego ( prywatnoskargowe )

        - społeczne

        - polityczne

        - indywidualne

        - powszechne

    Przykłady przestępstw przeciwko państwu: (RP)

    1. Podstawowe zasady prawa karnego (W. - VII/4)

    1. Zasady odpowiedzialności karnej ------> OK (z podręcznika Gardockiego)

    Zasada odpowiedzialności karnej za czyn jest jedną z podstawowych zasad prawa karnego. Odpowiedzialność karna jest konsekwencją popełnienia przez człowieka czynu (działania lub zaniechania). Nie mogą być podstawą odpowiedzialności karnej myśli, poglądy, zamiary człowieka, jego właściwości fizyczne lub psychiczne. Odpowiedzialność karna może nastąpić dopiero, gdy czyjś pogląd uzewnętrzni się w czynie i oczywiście wtedy, gdy zamiar popełnienia przestępstwa jest realizowany.

    Zasada odpowiedzialności karnej za czyn przesądza, że odpowiedzialność ta nie może nastąpić bez uprzedniego czynu sprawcy, tj. czyn jest niezbędną przesłanką odpowiedzialności.

    1. Formy zjawiskowe popełnienia przestępstwa (sprawstwo, współsprawstwo, sprawstwo kierownicze, podżeganie, pomocnictwo)

    FORMY ZJAWISKOWE:

    - współsprawstwo

    - sprawstwo kierownicze

    1. Formy stadialne przestępstwa (przygotowanie, usiłowanie, dokonanie)

    FORMY STADIALNE:

    - udolne (zmierzam bezpośrednio do dokonania, ale to nie następuje)

    - nieudolne (np. jak zabijam kogoś martwego)

    1. Kara w prawie karnym (pojęcie, funkcje, rodzaje kar)

    kara - konsekwencja popełnienia przestępstwa, którą jest określona przez prawo karne dolegliwość i w której wyraża się dezaprobata czynu i osoby sprawcy

    Funkcje kary:

    Rodzaje kar:

    1. Środki karne - rodzaje, funkcje

    ŚRODKI KARNE: