0011 jpeg

184 Część II. Postępy w Liczeniu się dorostych

Podsumowanie

Ib, że w przypadku dorosłych potrzeba informacji poprzedza potrzeby uczenia się. jest dziś aksjomatem dla tych, którzy profesjonalnie zajmują się edukacją dorosłych. Badania nad szkoleniami w organizacjach wskazują na tr/y aspekty potrzeby informacji: informacja o tym, jak realizowane będzie uczenie się, czego będzie dotyczyć oraz dlaczego będzie miało wartość. Badania wyraźnie wskazują, żc potrzeba informacji na temat uczenia się wpływa na motywację, efekty uczenia się i kontynuację edukacji w przyszłości, po zakończeniu danego szkolenia.

Koncepcja samokształcenia jest prawdopodobnie najbardziej dyskutowanym pojęciem w andragogice. Można wyróżnić jego dwa względnie niezależne wymiary: samodzielne uczenie się i autonomię osobistą. Założenie, że każdy dorosły jest poten cjalnie zdolny do rozwijania tych dwóch wymiarów, nie uzyskało powszechnej akceptacji. Odnosząc się do tego zagadnienia, Grow (1991) wyróżnia cztery' stadia / odpowiadającymi im rodzajami uczenia:

Stadium 1. Uczeń zależny / kontrola, trening / nauczyciel;

Stadium 2. Uczeń zainteresowany/motywowanie, udzielanie wskazówek/ nauczyciel;

Stadium 3. Uczeń zaangażowany / nauczyciel facylitator, oraz

Stadium 4. Uczeń zdolny do samokształcenia / nauczyciel konsultant.

Obszarem, którego ranga systematycznie rośnie, jest również rola doświadczeń dorosłego ucznia. Obecnie często się podkreśla, że doświadczenie w znaczący sposób wpływa na uczenie się nowych rzeczy - wątek ten podejmują przede wszystkim Argyris, Schon i Senge. Wyróżniając pojedyncze i podwójne pętle uczenia, Argyris koncentruje się na trudnościach związanych z pokonaniem naturalnego oporu wobec nowego uczenia się, które może naruszyć obecne schematy myślenia, zbudowane na uprzednich doświadczeniach. Schon pisze o „wiedzy w działaniu” i „refleksji w działaniu", konkludując, że efektywne korzystanie z wiedzy w działaniu i podwójnej pętli uczenia się cechuje skutecznych edukatorów i uczniów. Z kolei Senge wskazuje, żc modele myślowe są jednym z pięciu wyznaczników uczących się organizacji. Inni badacze, w szczególności psychologowie poznawczy, przeprowadzili rozlegle badania w tej dziedzinie, w wyniku których podtrzymali twierdzenie o dwojakim potencjale uprzednich doświadczeń dorosłych. Z badań tych wynika, że mogą one zarówno wspomagać, jak i blokować proces uczenia się.

Stopień gotowości dorosłych do uczenia się pozostaje w ścisłym związku z potrzebą informacji. Rozpoznając zróżnicowanie doświadczeń edukacyjnych w zależności od sytuacji i podkreślając, żc różne sytuacje prowadzą do różnych zachowań, Pratt zaproponował model porządkujący wpływ sytuacji życiowych na gotowość do uczenia się i gotowość do doświadczeń edukacyjnych opartych na modelu andragogicz-nym. Wyróżnia on wskazówki i wsparcie jako główne wymiary zróżnicowania i za-lysowuje czterokwadratowy model odzwierciedlający zależności między możliwymi kombinacjami wskazówek i/lub wsparcia.

Wpływ uprzednich doświadczeń na uczenie się jest blisko związany z zagadnieniem kształtowania orientacji w uczeniu się przez bieżące doświadczenia. Dorośli ucvą się najskuteczniej, kiedy prezentuje im się nowe treści kształcenia w kontekście zdarzeń z życiu codziennego. Z uwagi na tę zależność uczenie się przez doświadczenie, które najszerzej opisał Kolb, mocno osadziło się we współczesnych praktykach edukacji dorosłych. Jego czterostadialny model dostarcza podstaw teoretycznych i ram praktycznych dla uczenia się przez doświadczenie.

Dowiedziono, żc dorośli są bardziej zmotywowani do uczenia się, jeśli pomaga im ono rozwiązywać problemy lub dostarcza nagród wewnętrznych. Teoria Wlodow-skiego, powiązana ściśle z teorią oczekiwań Vrooma, wyjaśnia różnice między uczeniem się dorosłych i dzieci w kategoriach czterech czynników: sukcesu, woli, wartości i przyjemności. /. kolei Vrooin wyróżnia w swojej teorii trzy czynniki: wartość, pomoc i oczekiwanie.

Na przestrzeni lat wyłaniały się różne aspekty odróżniania reguł uczenia się dorosłych w modelu andragogicznym. Niektórzy mogą sądzić, że świadczy to o słabości modelu, ale my uważamy, że te udoskonalenia go wzmacniają. Uczenie się jest złożonym zjawiskiem, które wymyka się opisowi dostarczonemu przez tylko jeden model. Podstawowym wyzwaniem jest, i nadal nim pozostanie, wyodrębnienie najbardziej typowych cech uczenia się dorosłych, ustalenie głównych zasad oraz wskazanie, jak można je dopasowywać do zmieniających się okoliczności. Im więcej badaczy zajmie się wyróżnianiem czynników moderujących uczenie się dorosłych i pośredniczących w tym procesie, tym silniejsze staną się jego reguły.

Zagadnienia do namysłu

9.1.    Opowiedz o swoich osobistych doświadczeniach potwierdzających regułę „uczeń musi wiedzieć".

9.2.    Opowiedz o swoich osobistych doświadczeniach potwierdzających regułę samokształcenia.

9.3.    Opowiedz o swoich osobistych doświadczeniach potwierdzających regułę wpływu uprzednich doświadczeń ucznia na proces uczenia się.

9.4.    Opowiedz o swoich osobistych doświadczeniach potwierdzających regułę gotowości do uczenia się.

9.5.    Opowiedz o swoich osobistych doświadczeniach potwierdzających regułę orientacji na uczenie się poprzez rozwiązywanie problemów.

9.6.    Opowiedz o swoich osobistych doświadczeniach potwierdzających regułę dotyczącą motywacji do uczenia się.