Ocena wiarygodnosci zeznan swiadkow w procesie karnym 20

Proces jomcnutnia s:ę zczmri świadków

niu rzeczy istotnych, a także skupiamy się na zapamiętywaniu treści pierwszej relacji, aby każda następna była spójna z tą pierwszą.

Inny pogląd reprezentuje T. Hanausek. Autor ten odwołuje się do zjawiska reminiscencji, polegającego na tym, że w pewnych przypadkach upływ czasu wpływa dodatnio na stopień pełności materiału pamięciowego, a więc w przypadkach tych pamięta się jakieś fakty czy zdarzenia lepiej po pewnym czasie, aniżeli bezpośrednio po ich zapamiętaniu. Biorąc to pod uwagę najwłaściwszym terminem składania zeznań są 2-3 dni po zdarzeniu, ale nie więcej niż 7-8.^l<*

Postulowany przez T. Hanauska okres wydaje się być optymalny zarówno z psychologicznego, jak i kryminalistycznego punktu widzenia. Z jednej strony pozwala świadkowi na wyciszenie emocji, ustabilizowanie psychiczne, w wiciu przypadkach także na zanik skutków działania alkoholu, pozostawia czas na dokonanie reminiscencji obserwowanych zjawisk, z drugiej strony daje czas prowadzącym postępowanie na właściwe przygotowanie się do czynności, wyeliminowanie czynników' wpływających na ograniczenie swobody wypowiedzi. Okres ten nie powinien być jednak dłuższy, gdyż wtedy zaczną się pojawiać silne wpływy psychologicznego procesu zapominania, występować będą czynniki destrukcyjne, w tym np. sugestie pochodzące od innych osób, a dotyczące przebiegu zdarzenia i trudniejsze będzie uzyskanie pełnych i efektywnych zeznań. Jeżeli upływ czasu będzie bardzo długi, to może doprowadzić do całkowitej niepamięci świadka.

Zasygnalizowane w tej części opracowania czynniki obiektywne i subiektywne, wpływające na proces formowania się zeznań, nie stanowią pełnego, zamkniętego katalogu. Jest to jedynie próba zasygnalizowania najważniejszych z nich, najczęściej występujących, w większości przypadków negatywnie wpływających na treść powstałych spostrzeżeń. Niemniej jednak ich uświadomienie sobie wpływa na ocenę wiarygodności wypowiedzi świadka, wskazując, gdzie mogą tkwić potencjalne źródła zniekształceń treści odtwarzanych podczas zeznań w procesie karnym.

^VA T. Hanausek, B.mW jYini/fCicrcw? w zeznaniach łuria.4hr, i’rob.Kiytn. 1969, nr 82, $. 71?

4. Przyczyny i rodzaje błędów w zeznaniach

Zeznania składane przez świadków są informacjami przekazywanymi przez przesłuchiwanych co do spostrzeżeń dokonanych za pomocą różnych zmysłów. Z założenia zadaniem świadka jest zeznawać szczerze, zgodnie z przekonaniem, że to, o czym opowiada, jesl prawdziwe.

Subiektywne przekonanie o prawdziwości zeznań w wypadku rzeczywiście dokonanych spostrzeżeń nie zawsze jest słuszne. Bardzo często informacje dotyczące osób i rzeczy są nieścisłe, odbiegają od faktycznego przebiegu wydarzeń. Prawdziwość tego rodzaju informacji jest uzależniona przede wszystkim od szeregu wzajemnie powiązanych ze sobą procesów psychicznych warunkujących możliwość ich udzielenia. Procesy te, nawet u łudzi normalnych, zdrowych psychicznie, przebiegają często w ten sposób, że powodują składanie zeznań mało ścisłych, niezupełnie zgodnych z rzeczywistością.¹^ Nawet zeznania złożone w najlepszej wierze nie odpowiadają prawdzie obiektywnej.

Dowiedziono eksperymentalnie, że mało komu można wierzyć we wszystkich szczegółach relacji, a prawdomówność oraz dobra wola świadka nic gwarantują tego, iż jego wypowiedzi zgadzają się z rzeczywistością. Wynika to z faktu, że zależą one od doskonałości zmysłów, daru obserwacji, pamięci, inteligencji, nastawienia emocjonalnego i wielu innych czynników. Jednakże nawet myląc się w wielu szczegółach, zapominając, zniekształcając częściowo rzeczywistość, człowiek jest zdolny postrzegać ją i odtwarzać we fragmentach istotnych ze społecznego punktu widzenia.¹⁹⁷

W literaturze przedmiotu przyczyn błędów w zeznaniach upa-Iruje się w bardzo różnych czynnikach. Najczęściej wymienia się upośledzenia i choroby psychiczne, dysfunkcje narządów, zmysłowych, podatność na sugestię, zaburzenia uwagi, spostrzegania, pamięci w stanach depresyjnych, paranoidalnych czy maniakalnych, a także wiek osoby czy obiektywne warunki czynienia spostrzeżeń. Przyczynami tymi mogą być także: obawa i próżność, niewiedza i zapominanie, niezrozumienie pytań i pojęć dotyczących przede wszyst-

J. Pionkowski. Zarys ogólnej jisychofmlotogii xzmi. Pa). 1965, nr 3. s.35.

Z. Rybarc7.vk, Przyczyny zimnu zezjwf \u {wkfic badiui aktowych, WPP1979, nr 1, s. 75.