pic 10 11 041514

DIAGNOZA DZIAŁAŃ OPIEKUŃCZO-WYCHOWAWCZYCH PRZEDSZKOLA NA RZECZ DZIECKA I RODZINY

Przedmiot badań

Prezentowane badania dotyczyły sposobu realizowania przez przedszkole funkcji opiekuńczo-wychowawczej na rzecz wychowanków i ich rodzin. Wynikiem poprawnego wywiązywania się instytucji z tej funkcji jest wyrównanie szans rozwojowych dzieci niezależnie od różnic środowiskowych, poprzez ich przygotowanie do szkoły, a ro-' dziców - do roli opiekunów ucznia I klasy szkoły podstawowej^.

Wymienione zagadnienia stanowię główne cele pracy opiekuńczo-wychowawczej i dydaktycznej przedszkola. Na ich osiągnięcie wpływa realizacja wielu celów szczegółowych dotyczących różnych dziedzin wychowania. W związku z wielością problemów, których zdiagnozowanie wymagałoby badań interdyscyplinarnych, a także głosami w literaturze fachowej o zaniedbywaniu pewnych zagadnień (w tym zadań związanych z wychowaniem społeczno-moralnym), zawężono przedmiot badań. W związku z powyższym, w polu naszych zainteresowań znalazły się czynniki mające wpływ- na rozwój społeczny dziecka i jego rodziny, tkwiące w środowisku wychowawczym, jakim jest przedszkole.

Wzorzec wspomagania rozwoju społecznego podopiecznych przedszkola

u

Wzorzec powstał w wyniku rozważań autorki o możliwościach ulepszania proceśó wspomagania rozwoju społecznego dziecka i jego rodziny realizowanego przez przedszkole. Zawiera on opis wymogów, jakie powinno spełniać prawidłowo prowadzone wspomaganie, a także wykaz wskaźników świadczących o właściwym przygotowaniu podopiecznych instytucji do pełnienia nowych ról społecznych. W budowie wzorca pomocne okazały się ustglenia pedagogiki społecznej, pedagogiki przedszkolnej oraz dorobek nauk wspierających pedagogikę, tj. psychologii rozwojowej i wychowawczej.

Konstruując wzorzec założono, że dobrze prowadzony przez przedszkole proces wspomagania rozwoju społecznego dzieci i ich rodzin powinien charakteryzować się działaniami: korekcyjnymi, kompensującymi, profilaktycznymi, adaptacyjnymi i stymulującymi. Działania te wyłoniono ze względu na funkcje przedszkola, jakie po-

?

winno spełniać na rzecz podopiecznych .

124

Niejednoznaczne rozumienie niektórych pojęć w pedagogice skłoniło do podjęcia próby utworzenia definicji wymienionych kategorii działań wspomagających. W ich formułowaniu posłużono się zasadami tworzenia pojęć i definicji w naukach humanistycznych"*.

Wspomaganie stymulujące należy rozumieć jako działania służące doskonaleniu rozwoju społecznego wychowanka w sytuacji, gdy jego zachowania lub postawy społeczne nie odbiegają od przyjętej normy, wspomaganie adaptacyjne obejmuje działania służące społecznemu przystosowaniu się dzieci do norm obowiązujących w danym środowisku, gdy ich zachowania lub postawy społeczne znajdują się poniżej przyjętej normy.

Za wspomaganie korekcyjne uznano działania służące wyrównywaniu braków w rozwoju społecznym, gdy zachowania lub postawy społeczne wychowanka znajdują się poniżej uznanej normy.

Wspomaganie kompensacyjne oznacza działania służące wyrównywaniu braków w rozwoju społecznym dziecka dzięki wykorzystaniu tkwiących w nim zalet, gdy jego zachowania społeczne lub postawy znajdują się poniżej normy.Wspomaganie profilaktyczne są to działania służące zapobieganiu powstania braków w rozwoju społecznym dziecka, gdy jego zachowania lub postawy społeczne nie odbiegają od przyjętej normy.

Jak wynika z zadań określonych programem wychowania w przedszkolu, zabiegi przedszkola skupiają się na poszczególnych wychowankach, grupie dzieci i ich rodzinach. W praktyce nauczyciel przedszkola spotyka się z dziećmi o prawidłowym rozwoju i będącymi poniżej normy (ze względu na deficyty rozwojowe i opóźnienie ogólne). Ponadto może współpracować także z dwiema kategoriami rodzin: funkcjonu jącymi prawidłowo oraz nie wypełniającymi jednej lub wielu funkcji, tzn. niewydolnymi, problemowymi lub zdezorganizowanymi^.

Na podstawie powyższych rozważań można skategoryzować wspomagania realizowane przez przedszkole. Z zestawienia (zob. ryc. 1) można odczytać czterdzieści kategorii wspomagania, poprzez krzyżowanie kryteriów (na których podstawie utworzono kategoryzację) zamieszczonych w pionie i poziomie.

Aby wspomaganie realizowane przez przedszkole można było uznać za prawidłowe, powinno ono jednak spełniać także wymagania związane z wykorzystywaniem metod i form pracy. Pedagogika przedszkolna wyróżnia dziesięć metod pracy wychowawczej z dziećmi'*: 1) kierowanie zdobywaniem samodzielnych doświadczeń; 2) stawianie zadań; 3) stosowanie rozmów, zagadek, wierszy itp.; 4) używanie społecznych sposobów porozumiewania się; 5) stosowanie środków żywego słowa; 6) objaśnień i instrukcji; 7) udostępnianie sztuki plastycznej; 8) posługiwanie się obserwacją i pokazem; 9) stosowanie ćwiczeń kształtujących nawyki i umiejętności; 10) posługiwanie się przykładem osobistym.

Oo form pracy wychowawczej z rodziną zalicza się: zebrania ogólne i grupowe# rozmowy indywidualne, kącik pcflffd_dZa_j£dziców^ wystawy twórczości dziecięcej, a także wizyty domowe. 125