Problem mowy artykułowanej u neandertalczyków0008

118 W. Nowaczewska, F. M. Rosiński

micjętnosc tworzeniu i rozumienia języka jest bardzie] związana

z funkcją mózgu, a nie aparatu głosowego, dlatego też ewolucja języka jest bezpośrednio związana z ewolucją mózgu. Nie wydaje się więc prawdopodobne, aby nasz język powstał nagle. np. na skutek szybkiej reorganizacji jego struktury, czy leż mutacji wywołującej lak duże zmiany w jego funkcjonowaniu. Nie możemy jednak pewnie stwierdzić, czy język ewoluował razem z powiększającym się mózgiem, czy był przyczyną lub konsekwencją jego rozwoju.

Enard (genetyk z Instytutu Antropologii i Ewolucji w Lipsku) w 2003 roku wysunął śmiałą hipotezę, zgodnie z którą neandertalczyk nie mógł mówić, gdyż nie miał jeszcze specyficznej dla człowieka współczesnego wersji genu związanego z tą umiejętnością. Gen ten (FOXP2) znajduje się na siódmym chromosomie i jego mutacje są związane z występowaniem u ludzi zaburzeń mowy FOXP 2, który koduje białko (zbudowane z 715 aminokwasów), a prawdopodobnie kontroluje też ekspresję innych genów. Enard wraz z innymi współpracownikami [2002. s. 869-872] porównali ludzką sekwencję aminokwasów kodowanego przez ten gen białka z analogiczną u myszy, makaka, orangutana, goryla i szympansa i ustalili, że w przypadku porównania wersji ludzkiej z szympansią różnice dotyczą tylko dwóch aminokwasów. Stwierdzono, iż prawdopodobnie różnice te ewoluowały w obrębie ludzkiego lineażu i były istotne w powstaniu zdolności mowy. Zespół niemieckich naukowców oszacował, iż ludzka wersja genu FOXP 2 powstała około 200 tysięcy lat temu, prawdopodobnie w genomach archaicznych reprezentantów naszego gatunku.

Debata dotycząca roli tego genu w ewolucji ludzkiego języka ciągle trwa. Wielu autorów nie akceptuje poglądu o kluczowym znaczeniu genu FOXP 2 dla ewolucji zdolności mowy i ludzkiego języka, uważając że nie jest prawdopodobne, aby pojawienie się ludzkiej wersji tego genu warunkowało powstanie zdolności językowych typowych dla naszego gatunku.

Należy podkreślić, że hipoteza Enarda o braku zdolności mowy u neandertalczyków opiera się jedynie na badaniach genetycznych człowieka współczesnego, a nie kopalnych form ludzkich. Uwzględniając wiedzę na temat badań związanych z budową mózgu neandertalczyka, jak i jego aparatu głosowego można jednak założyć, że miał własny język, prawdopodobnie .prosty w i o ograniczonym zakresie ekspresji.

swojej konstrukcji

Zakończenie

Z powyższej analizy morfologicznej materiału kostnego neandertalczyków zadaje się wynikać, żc nie ma tzw. niepodważalnych argumentów przemawiających za hipotezą, że ci dawni ludzie mówili lub też nie, albo jaka była struktura ich języka. Jak bowiem zauważył Wallis [1948, s. 562], nawet endocranium człowieka współczesnego, a tym mniej człowieka kopalnego nie pozwala stwierdzić, czy dany osobnik mówił czy nie. Mowa jest funkcją a nie formą i nie ma żadnego śladu jej obecności lub jej braku na endocranium. Nawet jeśli wszystkie morfologiczne przesłanki mowy artykułowanej dałoby się w przypadku jakiegoś kopalnego hominina stwierdzić, to nie znaczy-łolfy to jeszcze wcale, że faktycznie rozmawiał. Świadczyłoby to tylko, że miał biologiczne przesłanki, żeby posługiwać się mową artykułowaną.

Podejmowano też próby ustalenia ich możliwości myślenia abstrakcyjnego i mówienia na podstawie ich inwentarza kulturowego. Wydaje się, iż tego typu podejścia do tego zagadnienia są bardziej perspektywiczne.

Literatura

Arensburg, B., Tillier A.M., Vandermeerch B., Duday PI., Schepartz L.A., Rak Y., 1989, A midctte paleoUlhic human hyoid bonę, Naturę 338, s. 758-760.

Arensburg, B., Schepartz L.A., Tillier A.M., Vandermeerch B., Rak Y., 1990, A reappraisal of the anatomical basis for speech in Middle Palaeolifhic hominids, American Journal of Physical Anthropology 83, s. 137-146.

Arsuaga J.L., 2003, Der Schmuck des Neandertalers, Europa Yerlag, Hamburg.

Augusta L, Burian Z., 1963, Artia, Praga.

Bar-Yosef O., Yandermeerch B., Arensburg B., Golberg P., Laville H., Meignen L., Rak Y., Tchemov E., Tiller A.M., 1986, New dala on the origin of modern rnan in the Levant, Current Anthropology 27, s.63-64.