�wiadomy umys� D Chalmers1

¹¹

superwemencja I a wyjaśnianie

Jakie miejsce świadomość zajmuje w przyrodzie? Czy jest fizyczna? Czy może zostać wyjaśniona w kategoriach fizycznych? Aby uporać się z tymi problemami, musimy zbudować jakieś ramy - w tym rozdziale właśnie tym chciałbym się zająć. Podstawowym elementem tych ram jest pojęcie super-weniencji: analizuję je tu, a następnie stosuję do objaśnienia idei wyjaśniania redukcyjnego. Korzystając z tej analizy, szkicuję obraz relacji między zjawiskami najwyższego poziomu a faktami fizycznymi; obejmuje on, jak się zdaje, wszystko oprócz - być może - przeżycia świadomego.

I ¹

| superweniencja

Powszechnie uważa się, że najbardziej fundamentalnymi faktami dotyczącymi naszego wszechświata są fakty fizyczne, a wszystkie inne fakty od nich zależą. Jeśli wyrazu „zależeć” używamy w wystarczająco słabym sensie, może być to banalnie prawdziwe, ale w przypadku mocnego sensu sprawa jest już sporna. Między faktami wysokiego poziomu a faktami niskiego poziomu zachodzi w ogóle bardzo wiele złożonych relacji zależności, a typ relacji zależności zachodzącej w jednej dziedzinie, takiej jak biologia, może nie zachodzić w innej, na przykład w dziedzinie przeżycia świadomego. Filozoficzne pojęcie superweniencji dostarcza jednolitych ram, w których można omawiać te relacje.

superwemencja

Pojęcie to formalizuje intuicyjną koncepcję, że jeden zbiór faktów może w pełni determinować inny¹. Zdaje się, że fakty fizyczne o świecie determinują fakty biologiczne, na przykład tak, że gdy wszystkie fakty fizyczne na temat świata zostaną ustalone, nie będzie już miejsca na zmienność faktów biologicznych. (Ustalenie wszystkich faktów fizycznych to jednocześnie ustalenie, które obiekty są żywe). To właśnie wstępna charakterystyka sensu, w którym własności biologiczne superweniują na własnościach fizycznych. Ogólnie rzecz biorąc, superweniencja jest relacją między dwoma zbiorami własności: zbiorem własności typu B - czyli, intuicyjnie ujmując, własności wysokiego poziomu - i zbiorem własności typu A - czyli bardziej podstawowych własności niskiego poziomu.

Dla naszych celów odnośnymi własnościami typu A są zazwyczaj własności fizyczne: mówiąc dokładniej, są to fundamentalne własności przywoływane w kompletnej teorii fizycznej. Być może będą do nich należały: masa, ładunek, położenie czasoprzestrzenne; własności określające dystrybucję różnych pól czasoprzestrzennych, działanie różnych sił, a także postać różnych fal i tak dalej. Ostateczny charakter tych własności nie jest ważny. Jeśli fizyka ulegnie radykalnej zmianie, odpowiednia klasa własności może być zupełnie inna od wspomnianych przeze mnie, ale argumenty pozostaną poprawne. Takie własności wysokiego poziomu jak soczystość, chropowatość, żyrafowatość i tym podobne są wykluczone, nawet jeśli istnieje sens, w jakim te własności są fizyczne. Pisząc niżej o własnościach fizycznych, mam na myśli - o ile nie wskazuję inaczej - ograniczoną klasę własności fundamentalnych Dla jasności będę niekiedy mówił [wprost] o własnościach „mikrofizycznych” lub „niskiego poziomu”.

Ideę superweniencji wprowadził Moore (1922). Nazwy w druku po raz pierwszy użył Hare (1952). Davidson (1992) pierwszy zastosował to pojęcie do problemu umyst-ciato. Niedawno wyrafinowane teorie superweniencji zostały opracowane m.in. przez Kima (1978, ¹984, 1993), Horgana (1982, 1984c 1993) oraz Hellmana i Thompsona (1975).