00695

126 Jadwiga Puzynina

sób środków kategoryzacji zjawisk w tekstach; zasób .sięgający daleko poza repertuar skonwencjonalizowany jakiegokolwiek kodu językowego.

SPIS SKRÓTÓW

(skróty te obejmują tytuły cytowanych utworów Cypriana Norwida)

Aktor 2 — Aktor. Wersja II, 1867.

Ass — Assunta (czyli spojrzenie). Poema, 1870.

Do WPZ — Do Walentego Pomiana Z., 1859.

L    — Listy, 1839-1883.

O sztuce — O sztuce (dla Polaków), 1858.

Sztuka w — Sztuka'w obliczu dziejów jako Syntetyki księga pierwsza, 1850. Żądany — Żądany list o mogile i mogiłach, 1880.

Cyfra rzymska po skrócie informuje o tym, w którym tomie Pism wszystkich Cypriana Norwida (red. J. W. Gomulicki,. t. .1-11, Warszawa 1971-1976) znajduje się dany utwór lub list; cyfra arabska oznacza numer strony danego tomu.

LITERATURA

GeeraertsD., 1989, Prospects and problems ofprototype theory, “Linguistics” 27. Gołaszewska M., 1983, Zarys estetyki, wyd. 3. Warszawa.

Lakoff G., 1987, Women, Fire, and Dangerous Things. What Categories Reveal About the Mind, Chicago, London.

Langacker R. W., 1987, Foundations of Cognitiye Grammar, t. 1. Theoretical Prereąuisites, Stanford.

Morawski S., 1985, Na zakręcie, od sztuki do po-sztuki, Kraków.

Waży 4 kg, ma 60 cm długości. Życzymy Mu dużo szczęścia”. Z dwoma pierwszymi zdaniami, na pozór czysto opisowymi, wiąże się w naszej kulturze w sposób oczywisty implikatura „rodzice, Piotra cieszą się z jego narodzin i z tego, że jest taki duży”. Inaczej mówiąc — implikaturą jest radość nadawców tekstu. Z kolei jeśli ktoś mówi: „Pracowałem dziś przez 14 godzin prawie bez przerwy”, oczywistą implikaturą będzie: „jestem zmęczony”. W obu wypadkach. są to dodatkowe komunikaty, z dodatkowymi, kategoryzacjami w ich obrębie.

Przesunięcia kategoryzacji w słowniku i w tekście

127

Puzynina J., 1992, Język wartości, Warszawa.

Puzynina J., 1993, Opis znaczenia w słowniku autora [w:] O definicjach i definiowaniu, red. J. Bartmiński i R. Tokarski, Lublin.

Rastier F., 1991, Categorisation, typicalite et leiicologie [w:] Semantiąue et cognition. Categories, prototypes, typicalite, red. D. Dubois, Paris.

1993, Słownictwo etyczne Cypriana Norwida. Seria słownikowych zeszytów tematycznych, z. 1, red. J. Puzynina, Warszawa.

Tatarkiewicz W., 1975, Dzieje sześciu pojęć. Warszawa.

Tatarkiewicz W., 1985, Historia estetyki, t. 1-3, wyd. 3, Warszawa.

Taylor J. R., 1991, Linguistic Categorization, Oxford.

Tokarski R., 1992, Nazwa barwy i jej użycie prototypowe [w:] Opisać słowa, red. A. Markowski, Warszawa.

Wierzbicka A., 1990, „Prototypes save”. On the uses and abuses of the notion of „prototype” in linguistics and related fields [w:] Meanings and Prototypes. Studies in Linguistic Categorization, red. S. L. Tsohatzidis, London-New York.

The Shift in Categorization in the Dictionary and in the Text

SUMMARY

Categorization in as conscious or unconscious activity of human mind: its results are, among others, differences in meaning in generał languages, in the particular language varieties, in the idiolects of the language users, and also occasionaJ, textual differences. The shift in categorization in different language varieties, idiolects and texts often remain unnoticed by the recipients, which may lead to misunderstanding in the interpretation of texts.

Difficulties in grasping categorization changes are increased by the indistinc-tiveness of meaning of numerous words, and in many cases, vagueness as regards the force of effect of the theoretical thought on shaping of the meaning of such words as e.g. art or style in the generał language. Descriptions of the meanings of this kind of words in the Polish dictionaries of the generał language leave much to be desired.

It is relatively easier to dęscribe the shift in the writer’s idiolect, which we know well, than in the generał language; however, even here we can only form hypotheses, supporting them with the knowledge of wide contexts and also,