0098

Systemy polityczne współczesnego świata

partyjnych zachowań, swoistych organizacyjnych i politycznych reguł gry. Instytucjonalizacja oznacza więc stabilizację i rutynizację zachowań. Zostają ukształtowane zasady, procedury, wyznaczone role oraz różnorodne wzorce zachowań, co powoduje stabilizację działań wewnątrzpartyjnych, wywołującą z jednej strony ograniczenie i ujęcie w określone ramy organizacyjne aktywności podmiotów „wewnętrznych”, a z drugiej wzmacniają oczekiwania podmiotów „zewnętrznych” co do przewidywalności działań tych pierwszych. W efekcie powstaje trwała struktura wewnątrzorga-nizacyjna, która pełni rolę nie tylko regulatora, ale również staje się punktem odniesienia dla działań innych aktorów politycznych, wzmacniając stabilność wzajemnych relacji. Można postawić hipotezę, że powstanie i efektywne funkcjonowanie systemu partyjnego w dużym stopniu jest determinowane właśnie istnieniem zrutynizo-wanych układów zachowań wewnątrzpartyjnych w ramach podmiotów go tworzących. Partie o dużym poziomie instytucjonalizacji istnieją z reguły, jak już wspomnieliśmy, w demokracjach ustabilizowanych, ponieważ na proces ten mają duży wpływ m.in. wiek partii i wiek samej demokracji, wyborcza i parlamentarna stabilność partii politycznych. Za determinantę intensywności poziomu instytucjonalizacji partii politycznej można więc uznać stopień zaawansowania w danym systemie politycznym rozwoju rynkowych reguł gry politycznej (np. strukturyzacji rynku wyborczego czy przetargów koalicyjnych). Należy zaznaczyć, że proces instytucjonalizacji rozpatrujemy jako zjawisko związane tylko i wyłącznie z istnieniem rywałizacyjnego układu przetargów politycznych ewentualnie z jego kształtowaniem się.

Jeżeli poziom instytucjonalizacji partii politycznej oceniać będziemy przez pryzmat jej organizacyjnego rozwoju, to rzeczywiście gros ugrupowań w krajach demokratyzujących się względnie w reżimach soft-autorytarnych trzeba zaliczyć do kategorii charakteryzującej się bardzo niskim jej poziomem lub wręcz brakiem. Jednak są autorzy, np. A. Panebianco (1988), sugerujący, że instytucjonalizacja jest procesem, poprzez który organizacja inkorporuje wartości i cele jej założycieli. W tym m.in. kontekście sugerują oni, że instytucjonalizacja to „value infusion" („napływ wartości”). Oznacza to, że mamy z nią do czynienia wówczas, gdy - jak pisze R Selznick w książce pt. Leadership in Administration: A Sociological Interpretation z 1957 r. - organizacja zostaje wyposażona w wartości daleko wykraczające poza czysto techniczne instrumenty, stosowane dla osiągnięcia konkretnego, bieżącego celu. Może się okazać, iż organizacja staje się wartością samą dla siebie i rozpoczyna jakby samodzielne życie, niezależne od funkcji, które ma do wypełnienia w danym momencie. Jej członkowie i sympatycy mogą z czasem zapomnieć o pierwotnych celach partii, wy-