0255

Władza ustawodawcza

rych państwach unitarnych (Wiochy, Holandia, Irlandia, Francja, Japonia). Można więc powiedzieć, że federalizm jest wystarczającą, choć niekonieczną przesłanką dwuizbowości: izba wyższa reprezentuje interesy państw (jednostek) wchodzących w skład federacji. Przesłankę drugą, na którą zwraca się uwagę w literaturze, stanowi wielkość kraju. Zdaniem A. Lijpharta, kraje duże (choć zmienna ta nie została sprecyzowana) przyjmują bikameralizm (USA, Australia, Kanada, Francja, Wielka Brytania, Niemcy, Włochy, Indie), natomiast konstrukcją charakterystyczną dla krajów małych winna być jednoizbowość. Zależność ta, potwierdzająca się wprawdzie w Skandynawii, znajduje jednak zbyt wiele wyjątków (Irlandia, Belgia, Holandia, Szwajcaria, Austria; poza Europą - Gabon, Liberia, Namibia, Fidżi, Bahamy, Paragwaj czy Urugwaj), by mogła być uznana za regułę; dwuizbowe parlamenty mają np. takie kraje, jak Antigua i Barbuda - z 66 tys., czy Grenada -z 99 tys. mieszkańców, podczas gdy w zamieszkałych przez 1,2 młd ludzi Chinach funkcjonuje parlament jednoizbowy. Podobnie nie znajdziemy korelacji pomiędzy wewnętrzną organizacją parlamentu a charakterem struktury społeczeństwa (homogenicznym bądź pluralistycznym).

Problem bikameralizmu możemy rozpatrywać na płaszczyźnie strukturalnej bądź funkcjonalnej. Jeśli idzie o tę pierwszą, to należy zwrócić uwagę na następujące okoliczności. Po pierwsze, izba wyższa - z jednym tylko wyjątkiem - jest mniej liczna niż niższa. Dla przykładu amerykański Senat składa się ze 100 osób, podczas gdy Kongres - z 538, w Irlandii Senat liczy 60 osób, aDail (izba niższa) - 166 deputowanych, w Holandii zaś izba wyższa (Erste Kamer) liczy 75, a niższa (Tweede Kamer) -150 osób. Zdecydowanie większe są izby niższe parlamentów RPA (400 miejsc wobec 90 w Senacie), Filipin (260 wobec 24), Brazylii (513 wobec 81) i Argentyny (257 wobec 72). Wspomnianym wyjątkiem jest natomiast (a właściwie był do niedawna) parlament brytyjski. Do 1999 r. w Izbie Gmin zasiadało 651 deputowanych, zaś w Izbie Lordów - ponad 1100. Po zainicjowaniu przez gabinet T. Blaira reform ustrojowych, które obejmują m.in. rekonstrukcję tej ostatniej, liczba zasiadających w niej deputowanych wynosi aktualnie 669, czyli niemal tyle samo, ile w Izbie Gmin.

Po drugie, w odniesieniu do izb wyższych nie obowiązuje omawiana wyżej zasada materialnej równości głosu. Charakterystyczną cechą wyłaniania izb wyższych (zwłaszcza w państwach federalnych) jest bowiem przyjęcie zasady parytetu, oznaczającej, że w każdym okręgu (którym jest stan, land czy prowincja) wybiera się tę samą liczbę reprezentantów. Prowadzi to do znacznych nieraz dysproporcji polegającej na tym, że okręgi słabiej zaludnione są w istotnym stopniu nadreprezentowane. Tak np. w USA po dwóch senatorów reprezentuje zarówno stan Wyoming liczący 450 tys. mieszkańców, jak i Kalifornię zamieszkałą przez ponad 30 min ludzi. Oznacza

251