100�74

a. klon odizucoDy przez de-mach naiwnerj kobiery-dzia:-kazimierz. znużony żydem śda i ro^łoznaiac je^D me-i wreszcie Ewa. personifika-nespre^yzowanej tęsknoty , fcwmkr. Dramai ten. pozoF-Łciiię razgrywąiącą się mię-liBWMoronkznycfa przytia-i siaheso Tnężrzyzui. a naft. w której wakza ze sobą raz annm . Można ten dra-flEmra ) i ku śmierci (JsLazi-eso l dramatu jest wyrazj-f mir^kanif Tadeusza test Bronce, podwójna śmierć ma rolę octerywaja « nrrr : siostry at stawie a zja-ftoi judzkiego żyda (uosa-ami teraz ja tu pozo

* na^iardzftej Maeieiin}-iat wmhoiiczny. nastrój ę » rytm Ziartse maramr na tezizm ńoa. miiości ii i odwieczmego porząd-■r — jak zdaye się mówić potnego z sięjereso kniej duszy ”, która stanowi

wiednik greckiej rrąge-hrsa Sbwmska. Miłość uzn Tmaina ttetermina-Sytu nrjii bohatera sra-sl Mii ii miium iitu jri f ftijidiimcwsiri do ana-onaji. arwana kompo-tra—atp piątego aktu” raz wmholimief > > da-i: :»iło.en* symóoJ icznę a    w dudogia

iz ^Jb&wd-■fe

Stanisław Przvbvszewski

w którym ogromna role odgrywał ..dialog drugiego stopnia" (pozawerbaine środki ekspresji wyrażające trudno uchwytne duchowe procesy). technika aluzji, niedopowiedzeń. podtekstów.

Przybyszewski byl twórcą, który wzbudza! duchowy termem, prowokował i inspirował. Jego utwory rozgrywały się w niezwykłym diapazonie emocjonalnym: od krzyku po szept, od porażającej rozpacz} po stany euforyczne, ekstatyczne czy epifanijne. Przybyszewskiemu, jak mało któremu twórcy , udało się oddać całą skrywaną f tłumioną) uczuciowość epoki — jej podświadome fobie. leki. tęsknoty. Był intuicyjnym psychoanalitykiem, wyprzedził Freuda * wielu jego poglądach. m.in. przeprowadzając wiwisekcję podmiotu melancholijnego i narcystycznego. pokazując sadomasochtstyczne relacje płci. czy suponuiąc. że sztuka jest sublimacją nie rozładowanego libido. Interesowały go wyłącznie osobowości ponadprzeciętne, neurotyczne twórcze indywidua, które przeżywają głębiej, odczuwają mocniej, sa nadzwvczaj czułymi barometrami czasu. Pragnął rozkieł-7nar człowieka — pokazać go -nagim". Poprzez nagie ciało próbował dotrzeć do —namej dusz\ ". ale z tvm ^erotycznym ciałem" toczył najhardziej zaciętą walkę. walkę na śmierć i życie (większość jego zniewolonych przez .chuć" bohaterów popełnia samobójstwo j. Walkę toczył także z Kobietą: wyemancypowaną femme famie i z kobietą w sobie, dążąc do osiągnięcia nieosiągalnego ideału Dwój-Jedni i tworząc jeden z najoryginalniejszych wariantów mitu Androgyne. Obnażał tematy tabu i prowokował. I nie są to jedyne punkty styczne ze współczesna sztuką. Może więc i dziś warto czytac Przybyszewskiego?

Gabriela Matuszek

Literatura:

Witold Gombrowicz. Dziennik 1053-1056. Paryż 1057.

Jens Maltę Fischer. Fin de siecle. Kommentarzu einer Epocbe. Munchen 1978.

Stanisław Przybyszewski. List}, oprać. Stanisław Helszryóski. i. 1, Gdańsk 1937.

Stanisław Przybyszewski. W5G-lecie zgonu pisarza, studia pod red. Hanny Filipkowskiej. Wrocław—Vfenszawa—Kxaków--Gdańsk-Lódź 1982.

^Rocznik JCasprowóczowskT VII (1990). Materiały z międzynarodowej sesji na-^ iii rj zorganizowanej w 120 rocznicę urodzin Stanisława Przybyszewskiego.

Słowianie w śmriede antynorm Stanisława Przybyszewskiego, pod red. Haliny Ja-Jwanickowęj Wrocław 198L

^tfward Boniecki. Struktura ^nagiej dusz} ". Studium o Stanisławie Przybysze* -skim- Warszawa 1993.

pjwrrł Dybei. Urwane ścieżki. Przybyszewski — Freud — Jacan Kraków 2002.